TIPS VOOR EEN KOSTENVRIENDELIJKE SCHOOL

SCHOOLMATERIAAL

GLOBALE SCHOOLKOSTEN OP ZOEK NAAR STEUN

REIZEN, UITSTAPPENEN DE SPORTDAG

3

Wil jouw school nadenken over de schoolkosten? Ben je als leerkracht op zoek naar creatieve manieren om de kosten te drukken? Is het tijd om op school meer kostenbewustheid aan de dag te leggen? Laat je dan inspireren door de ideeën in deze brochure.

4

SCHOOLMATERIAAL

Duurzaam materiaal en grondstoffen

� Blijft er op school veel materiaal liggen en wil je liever niet dat dit in de container verdwijnt? Zijn er oud-leerlingen die hun materiaal - zoals een rekenmachine of passer - graag aan de school geven bij afstuderen? Dan is het interessant om een materialenbank of weggeefwinkel op te zetten. Voorzie een plaats waar al het materiaal wordt verzameld en waar leerlingen vrijblijvend gratis materiaal kunnen ophalen. Je kan het openstellen voor alle leerlingen of je kan het discreet gebruiken voor die leerlingen die het moeilijk hebben.

� Koop als school materiaal van oud-leerlingen over en organiseer een tweedehandsmarkt. Hebben jullie een commerciële richting op school? Laat leerlingen hier dan aan meewerken. Als hier goed over wordt nagedacht kan dit drempelverlagend werken voor ouders.

� Vervang de aankoop van een rekenmachine door een rekenmachine op de gsm te gebruiken. De meerderheid van de jongeren heeft tegenwoordig een smartphone. Hierop kan je gratis rekenmachine-apps zetten die alle nodige berekeningen kunnen doen. Leerlingen die geen smartphone hebben, kunnen gebruik maken van een rekenmachine van de school.

� Werk een verhuursysteem uit voor duurzaam materiaal zoals kledij of een messenset.

5

� Voorzie als school materiaal in de klas zoals atlassen, rekenmachine... Zo kunnen alle leerlingen het materiaal gebruiken. Het beperkt de kost voor de leerling en zorgt ervoor dat alle leerlingen het nodige materiaal altijd hebben.

� Groepsaankopen door de school of scholengroep kunnen de kosten van bepaalde materialen drukken. Bv. rekenmachine, blokfluit, tablet enz.

� Werk samen met andere scholen. Organiseer binnen de scholengemeenschap of samen met scholen van andere netten gemeenschappelijke aankopen van lesmateriaal, machines en studieboeken. Ga na of je de infrastructuur kan delen. Op die manier kun je als school de kosten zeker drukken. Hou er rekening mee dat samenwerking goede afspraken en een nauwgezette opvolging vereist.

Voorbeeld:

Tijdens het openvenstermoment van ‘Samen tegen onbetaalde schoolfacturen’ vertelde een leerkracht voeding dat de plaatselijke landbouwschool groenten en fruit levert op school. Het is een duur-zame samenwerking die voor beide scholen een meerwaarde oplevert. De richting voeding kende op deze manier een bijzondere prijsdaling.

� Werk samen met de plaatselijke bibliotheek voor tijdschriften en boeken.

� Start je als school met de verplichte aankoop van een laptop? Werk standaard met een lease-systeem om de kost over verschillende jaren te spreiden. Ga ook het engagement aan om de papieren kosten evenredig te laten dalen met de kostprijs van de laptop. Denk goed na over deze beslissing. Leg je oor te luisteren bij scholen in de buurt die de overstap al hebben gedaan. Hoe hebben zij dit aangepakt en wat betekende dit financieel voor de ouders?

� Laat vakgroepen jaarlijks het materiaal evalueren. Hebben ze dit veel gebruikt? Is er een beter alternatief? Bevraag leerlingen en ouders: hoe hebben zij de aankoop van het materiaal ervaren? Materiaal dat niet veel gebruikt wordt, laat je de ouders volgend schooljaar niet meer aankopen.

6

� Denk na over hoe je materiaal kan hergebruiken in de les.

� Werk samen met leveranciers. Zo kan je bijvoorbeeld in de opleiding slagerij samenwerken met een professionele slager om het vlees te verpakken.

� Denk goed na over welk materiaal je leerlingen laat aankopen en wanneer. Verplicht leerlingen niet om een bepaald merk te kopen. Laat leerlingen duur materiaal pas aankopen in de derde graad. Meestal hebben ze dan hun groeispurt al gehad en is er bovendien meer zekerheid dat ze de richting ook gaan afronden in het 6de jaar.

� Werk met een duidelijke materiaallijst. Stem deze af tussen de verschillende vakken en laat de vakgroepen de lijst jaarlijks evalueren. Bezorg tijdig een recente versie aan ouders en leer-lingen. Zo kunnen ze tijdens de solden hun inkopen voor volgend schooljaar alvast doen.

� Zorg voor afstemming tussen de verschillende leerjaren. Bv. leerlingen uit de richting keuken hebben in de 1ste graad een groen T-shirt, in de 2de graad een blauw en in de 3de graad een rood T-shirt. Dit jaagt ouders op kosten. Zorg ervoor dat leerlingen gedurende 6 jaar hetzelfde pak kunnen dragen.

Papieren materiaal

� Werken met zelfgemaakte cursussen drukt de prijs enorm. Hoe pak je dit aan?

“Sinds enkele jaren werken we op onze school enkel nog met eigen cursussen. Een aantal jaar geleden hebben we hiervoor gekozen. We zijn vakgroep per vakgroep te werk gegaan, elk jaar was er een nieuwe vakgroep die met eigen cursussen begon te werken. De vakgroepen maken de eigen cursussen, de last wordt verdeeld onder de verschillende leerkrachten.” (Getuigenis leerkracht)

� Organiseer een tweedehands boekenverkoop. Werk je met een boekenleverancier? Bespreek dan met hen wat de opties zijn voor tweedehands boeken.

7

� Kopiekosten: Reken een faire prijs. Reken enkel aan wat de leerlingen zelf ook effectief gebruiken. Bedenk een transparant systeem. Denk economisch, maak geen extra kopieën als dit niet nodig is. Stel de kopieermachine standaard op rector verso in. Leerkrachten die een kleurenkopie willen maken, moeten hiervoor eerst de goedkeuring krijgen van de directie/vakgroep-coördinator. Daag de leerkrachten uit om het aantal kopieën dat ze maken per schooljaar met 10% te verminderen.

� Vermeld bij een kopiebeurt telkens de kost van het printen: dat sensibiliseert!

� Kopieën die je meerdere keren nodig hebt kan je lamineren, dan moet je maar 1 keer printen.

� Heel wat scholen werken samen met een externe boekenleverancier. Handig voor de school, maar dit brengt vaak problemen mee voor kwetsbare gezinnen. Probeer zoveel mogelijk de boekenverkoop en -verhuur op school te organiseren. Werk je toch samen met een boekenleverancier? Maak dan goede afspraken1.

� Werk een digitaal aanbod uit. Maar wees tegelijk voorzichtig met digitale oplossingen. Niet elk gezin in armoede heeft een computer of toegang tot het internet. Ook over een printer beschikt men meestal niet en bovendien is printinkt bijzonder duur. Taken die de leerling op de computer of via het internet moet maken en vervolgens afprinten, zijn misschien wel gemakkelijk voor de leerkrachten, maar zijn minder vanzelfsprekend voor die leerlingen die het thuis niet breed hebben. Geef dan ook aan alle leerlingen de mogelijkheid om op school computers en printers te gebruiken, bijvoorbeeld in het open leer-centrum. Om documenten te printen kan je altijd werken met een betaalsysteem, waarbij voor gezinnen in armoede een goedkoper tarief geldt.

� Laat leerlingen taken elektronisch indienen. Voorzie hiervoor ook de mogelijkheid voor leerlingen om op school de computer te gebruiken.

� Evalueer het gebruik van boeken. Een boek is minder dan 75% ingevuld? Dat mag volgend schooljaar niet meer worden aangekocht.

1 Zie onze brochure ‘samenwerken met boekenleveranciers’ op onze website.

8

REIZEN, UITSTAPPEN EN DE SPORTDAG

Algemene tips

� Ga na of je subsidies2 kan aanvragen. Er zijn vaak interessante projectoproepen voor activiteiten, projectweken, reizen, sportdagen, enz.

� Vermijd een dure uitstap, reis of sportdag voor leerlingen die dit kunnen betalen en een goedkoop alternatief voor wie het niet kan betalen. Dit is een onbewust uitsluitingsmechanisme dat je te alle tijde moet vermijden. Probeer er daarentegen voor te zorgen dat iedereen kan deelnemen aan de activiteit van zijn of haar keuze, los van het financiële aspect. Hou hier ook rekening mee voor uitstappen buiten de schooluren.

� Werk met een maximumprijs voor reizen, uitstappen, de geïntegreerde werkperiode op school en de sportdag. Communiceer deze maximumprijs tijdig naar ouders.

� Is jullie school al in gesprek gegaan met het OCMW? Heeft het OCMW een participatie- of kinderarmoedefonds dat ze kunnen gebruiken om schooluitstappen voor sommige leerlingen te betalen?

2 Meer info over subsidies voor scholen vind je op onze website in onze brochure ‘subsidies’.

9

� Zijn er in de gemeente tegemoetkomingen voor ouders bij school-activiteiten? Zijn er leerlingen die een UiTPAS aan kansentarief hebben en zo misschien goedkoper kunnen deelnemen aan de activiteit? Neem hiervoor contact op met je gemeente of OCMW om te kijken wat de opties zijn.

� Informeer ouders proactief over de tussenkomst van de mutualiteiten voor meerdaagse activiteiten. Geef hen het juiste formulier mee en vul dit al in op school.

� Ondanks alle kostenbesparende maatregelen zullen er ouders zijn die niet of maar gedeeltelijk kunnen betalen. Voorzie de mogelijkheid van gespreide betalingen, zorg dat ouders op voorhand kunnen sparen en - als laatste - voorzie een vangnet. Gebruik het solidariteitsfonds3 voor leerlingen van wie de ouders de reis, uitstap of sportdag niet kunnen betalen.

� Voorzie een maximumbudget voor zakgeld tijdens uitstappen. Zo voorkom je dat leerlingen die geen zakgeld meekregen uitgesloten worden van bepaalde dure nevenactiviteiten zoals bijvoorbeeld gaan shoppen. Maak dat maximumbudget op voorhand bekend bij ouders zodat ze ook hiervoor kunnen sparen.

� Denk na over wat leerlingen nodig hebben voor een uitstap, reis of sportdag en de kosten die hieraan verbonden zijn: hebben leerlingen bijvoorbeeld laarzen nodig voor een driedaagse aan zee? Hoeveel leerlingen in het secundair hebben laarzen thuis? Is het mogelijk om een voorraad gebruikte laarzen aan te leggen in de school? Laarzen die leerlingen dan kunnen uitlenen? Of werk samen met een plaatselijke kringwinkel. Denk ook aan andere, voor ons soms evidente, dingen zoals een koffer, toiletzak, slaapzak enz.

� Plan de uitstappen en reizen goed op voorhand en communiceer tijdig met ouders. Zo kunnen ouders zich voorbereiden op de extra kost.

� Voorzie de optie om gespreid te betalen.

3 Meer info over een solidariteitsfonds op school vind je op onze website in de brochure solidariteitsfonds.

10

� Denk na over de pedagogische meerwaarde van een uitstap of activiteit. Werk eventueel met een checklist.

� Bespaar op gidsen tijdens een uitstap door leerlingen zelf te laten gidsen.

� Zorg dat iemand op school het overzicht bewaart van alle uitstappen. Deze persoon kan de leerkrachten stimuleren niet over het budget te gaan.

� Kijk goed na of de brieven alle info bevatten bv. mogelijkheid tot sparen of gespreid betalen, info over tussenkomst mutualiteit, enz.

Meerdaagse uitstappen

“Wij willen er vooral voor zorgen dat alle leerlingen de kans krijgen mee te gaan op reis. Onze buitenlandse reis kostte vroeger 670 euro. Het was een prachtige reis, maar voor een aantal van onze leerlingen was de prijs een gigantische drempel. Dat was heel jammer. We besloten het over een heel andere boeg te gooien. Nu werken we met een maximumprijs van 300 euro. We kregen veel positieve reacties van zowel ouders als leerlingen.” (Getuigenis leerkracht)

� Ga niet elk jaar op meerdaagse reis. Sommige scholen kiezen ervoor om enkel in het 6de jaar te gaan als afsluiting van het middelbaar. Bouw de meerdaagse reizen rustig af, verspreid dit over enkele jaren.

� Voorzie de mogelijkheid om te sparen. Als leerlingen bijvoorbeeld in het oneven jaar op reis gaan, dan kan er gespaard worden in het even jaar. Of geef ouders de mogelijkheid om vanaf het 4de jaar al te beginnen sparen voor de reis van het 6de jaar.

� Denk na over alternatieven: zo kan je een uitwisseling organiseren met een andere school in het buitenland in plaats van een reis. Voor de leerlingen kost de reis een pak minder, het is bovendien een unieke én educatieve ervaring. Bekijk de mogelijkheid om hiervoor een subsidie via Erasmus+ aan te vragen. Hou rekening met leerlingen die thuis geen gast kunnen ontvangen, misschien zijn er andere leerlingen waar er twee gasten kunnen slapen.

11

Een ander idee is om leerlingen te laten verblijven in gastgezinnen in plaats van op hotel. Hoor eens bij je scholengemeenschap of koepel, er zijn ongetwijfeld scholen die op deze manier werken en tips kunnen geven.

� Niet enkel de prijs is een drempel voor leerlingen om mee te gaan op reis. Probeer leerlingen actief te betrekken bij het organiseren van de reis. Bepaal een maximumprijs maar beslis samen met de leerlingen over de bestemming en de inhoud.

� Schaf de meerdaagse reizen niet zomaar af of verander ze niet zomaar. Doe dit in samenspraak met ouders, leerlingen en leerkrachten. Bedenk hierbij dat de buitenlandreis op school voor een aantal leerlingen de enige kans is om op reis te kunnen gaan. Denk vooral na over een betaalbare reis voor iedereen.

Voorbeeld:

Een school in Aalst organiseert voor elk leerjaar een meerdaagse reis, vaak naar het buitenland. Door mee te doen aan het project ‘Samen tegen onbetaalde schoolfacturen’ besefte de school dat dit een enorme druk op tenminste 20% van hun leerlingen zet. Ze besloten om maar één keer per graad op meerdaagse reis te gaan. Ze nemen 3 jaar de tijd om dit af te bouwen. In de komende 3 jaren zijn ze van plan om samen te zitten met de werkgroep armoede, de verschillende vakgroepen, de leerlingen en de ouders om een strategie uit te werken. Ze gaan nadenken over bestemmingen, de kostprijs, het leerplan en criteria waaraan een meerdaagse reis moet voldoen. Een reis zal niet meer georganiseerd worden omwille van traditie. Door iedereen te betrekken en goed na te denken over het afbouwen van de reizen, probeert de school weerstand bij het personeel en de leerlingen te vermijden.

12

1-dag uitstappen

� Bepaal op voorhand welk budget er per jaar per richting kan gespendeerd worden aan uitstappen. Communiceer dit naar de leerkrachten en via de bijdrageregeling met ouders.

� Denk na over hoe je omgaat met onverwachte activiteiten. Vraag leerkrachten om hier rekening mee te houden. Hoeveel budget is er nog? Probeer niet boven het vastgelegde budget te gaan. Heeft de uitstap een grote educatieve waarde? Denk dan na over hoe dit zo goedkoop mogelijk kan en reken niet automatisch door naar de leerling.

� Denk na over vervoer: wat zijn de opties voor een uitstap dichtbij? Kan je met het openbaar vervoer of de fiets? Ga je naar een culturele activiteit? Dan kan je via Canon cultuur het openbaar vervoer via De Lijn laten terugbetalen4.

� Is een uitstap erg zinvol voor leerlingen van een specifieke richting? En geraak je er enkel met de bus? Bekijk dan of je met andere scholen in je scholengemeenschap, scholengroep of desnoods netoverstijgend op dezelfde dag kan gaan om samen een bus te vullen.

� Wat zijn de opties voor een gratis uitstap? Bijvoorbeeld een bedrijfsbezoek.

� Plan kortere uitstappen met een gehuurde bus voor verschillende klassen/jaren op één dag. Dan moet je maar één bus huren die verschillende trajecten op een dag kan afleggen. Ook dat spaart geld uit.

� Kijk of je een interessante uitstap kan plannen in de GWP-week: zo spaar je vervoer uit.

� Ook 1-daguitstappen moeten een pedagogische meerwaarde hebben. Zeker bij schoolreizen fronst dit wel eens de wenkbrauwen ... een schoolreis naar Walibi: doen of niet?

4 Meer info over deze subsidie vind je in de brochure ‘subsidies’ op onze website.

13

Voorbeeld:

De Brusselse school GO! KA Emanuel Hiel werkt met duidelijke criteria. Voor meerdaagse uitstappen moeten de doelstellingen vak-overschrijdend zijn en in het leerplan staan. De maximumprijs voor een 5-daagse uitstap ligt vast. Voor het 2de jaar is dit 125 euro, voor het 4de jaar is dit 150 euro en voor het 6de jaar is dit 250 euro. Als openbaar vervoer geen optie is, dan moeten er minstens 3 offertes gezocht worden voor vervoer. Waar mogelijk worden de groepen vervoerd in 1 bus. De leerlingen verblijven steevast in jeugdherbergen en niet in hotelletjes. Voor de daguitstappen ligt het maximumbudget op 75 euro. Als dit bedrag op is, dan zijn er geen uitstappen meer. Is er budget over? Dan kunnen ouders kiezen of ze dit terugkrijgen, overdragen naar volgend schooljaar of schenken aan het solidariteitsfonds. Er moet een duidelijke link zijn tussen de uitstap en het leerplan. Daarnaast zoeken ze naar uitstappen in de buurt die met het openbaar vervoer haalbaar zijn. Bovendien werken ze samen met SCHOOLPODIUMNOORD en houden ze een extra oogje in het zeil voor gratis activiteiten in de buurt.

De sportdag

� Organiseer een uitdagende sportdag op school.

� Informeer eens bij LO-studenten van de hogeschool of universiteit, misschien kunnen zij de sportdag op school organiseren? Een win-win voor beide partijen. De sportdag is zo goed als gratis en het is een uitdagend en nieuw aanbod voor de leerlingen.

� Heb je een sportrichting op school? Dan kan de organisatie van de sportdag het eindwerk van de laatstejaars zijn.

� Betrek plaatselijke sportclubs: kunnen zij ondersteunen in het aanbod tijdens de sportdag?

� Op zoek naar extra sportmateriaal? Dit kan je als school gratis ontlenen via de uitleendienst van Sport Vlaanderen https://www.sport.vlaanderen/lokale-besturen/wegwijzer/onze-uitleendiensten/.

� Kan je de sportdag integreren in een binnenlandse meerdaagse? Ook dan druk je de kosten.

14

ALGEMENE SCHOOLKOSTEN

� Denk na over hoe je de energiekosten op school kan drukken. Let er bijvoorbeeld op dat lichten na schooluren gedoofd zijn.

� Ga op zoek naar subsidies voor bepaalde algemene schoolkosten, bijvoorbeeld om een nieuwe speelplaats aan te leggen.

15

OP ZOEK NAAR STEUN

Service club

Service clubs kunnen een interessante partner zijn voor scholen om bepaalde zaken te financieren. Veel clubs steunen diverse sociale projecten, waaronder ook projecten in scholen. Enkele voorbeelden: warme maaltijd op school, nieuwe computers in de klas, Time-out projecten voor jongeren, enz.

Enkele tips voor als jouw school wil samenwerken met een service club:

� Bepaal wie op school initiatief neemt en laat hem of haar gericht service clubs aanspreken. Je contacteert best de voorzitter en gaat met hem of haar in gesprek. TIP: de directie zet best de eerste stappen.

� Een netwerk is heel belangrijk: bouw je netwerk uit, leg goede contacten, zorg ervoor dat de service clubs jouw school kennen.

� Ga na of er sociale organisaties zijn in je gemeente die al samenwerken met een service club, misschien kan je via hen contacten leggen.

� Ga op zoek naar een service club in je buurt. De clubs steunen voornamelijk projecten uit eigen regio.

� Waarin kan de club je steunen? Kom met een concreet voorstel, geen vage ideeën.

16

� Geld krijgen voor infrastructurele dingen is niet makkelijk. Steun voor concrete projecten heeft meer kans tot slagen.

� Kader je vraag mooi: waarom is er nood aan dit project op school?

� Denk na over steun die alle leerlingen ten goede komt. Dit heeft de voorkeur ten opzichte van steun voor één individuele leerling.

� Denk na over structurele steun op lange termijn. Het is bijvoorbeeld fijn dat een club warme soep op school wil financieren, maar stel dat ze dit doen voor 1 schooljaar? Wat doe je dan het jaar erna? Kan de steun niet structureel worden uitgebouwd? Denk dan na over eenmalige giften zoals bijvoorbeeld fietsen voor op school.

� Denk eraan dat je jaarlijks feedback moet geven over de resultaten. Bereid dit goed voor.

� De clubs stellen bedankingen en visibiliteit erg op prijs.

� Ook als je een service club hebt gevonden die jouw project wil steunen, onderhoud dan goede contacten met hen. Ga af en toe eens langs bij de club.

� Komt je project in de pers? Overleg dan steeds met de club of over hun steun al dan niet mag worden gecommuniceerd.

17

Sponsors

Bij sponsoring krijgt een school geld, goederen of diensten van een sponsor in ruil voor een - in verhoudingsgewijs - geringe tegenprestatie. Scholen die met sponsors werken moeten zich aan een aantal regels houden. Leermiddelen en verplichte activiteiten moeten vrij blijven van reclame. Voor niet-verplichte activiteiten, zoals een meerdaagse reis, mag een school vermelden dat dit mogelijk is gemaakt dankzij een bepaalde persoon of bedrijf. De sponsoring moet verenigbaar zijn met de pedagogische taken en doelstellingen van de school en de objectiviteit van de school mag niet in het gedrang komen. Met andere woorden: niet alles kan, maar er zijn wel mogelijkheden.

Enkele voorbeelden:

� Bedrijven schrijven na enkele jaren bepaald materiaal af, zoals computers. Als school kan je met hen in gesprek gaan om bepaald materiaal over te nemen. Op deze leermaterialen mag geen reclame staan van het bedrijf, maar een logo kan wel of een vermelding op de website.

� Bepaalde scholen vragen sponsoring aan lokale handelaars in de buurt voor een uitstap of vernieuwingen in de klaslokalen. De school vermeldt de sponsors dan op haar website. Er wordt in de klas geen reclame gemaakt voor deze lokale handelaars.

� De lokale vishandelaar levert goedkoop of gratis een deel vis voor de kooklessen en krijgt een vermelding in de menukaart van het schoolrestaurant dat openstaat voor externe bezoekers.

� Samenwerken met de lokale politie om niet opgehaalde gestolen of verloren fietsen over te kopen en ze te gebruiken voor uitstappen met de school. Je kan deze fietsen op school opknappen als je de juiste TSO-richting aanbiedt.

18

Extra middelen

Hoe kan je als school zelf extra inkomsten generen voor de aankoop van materiaal of om de kosten te drukken van een daguitstap of meerdaagse uitstap?

Enkele tips:

� Wees voorzichtig met individuele inzamelacties. Niet elke leerling heeft thuis een netwerk om bijvoorbeeld pannenkoeken te verkopen. Denk eerder aan inzamelacties door de hele groep zoals een carwash. Leg de focus niet op individuele verkoopresultaten.

� Acties door de ouderraad.

� Restmateriaal recycleren en verkopen bv. brandhout.

� Projecten doen in opdracht van derden.

� Verkopen van werkstukjes/maaltijden uit de praktijkles.

� Ga op zoek naar subsidies5.

� Doe een oproep naar vrijwilligers (ouders, ...) om bepaalde opdrachten voor de school te klaren. Bv. wie kan ons helpen een gebruiksvriendelijke website te ontwikkelen?

5 Lees ook de brochure subsidies voor scholen op onze website.

Samen Tegen Onbetaalde Schoolfacturen!Welzijnszorg vzw

Huidevettersstraat 1651000 Brussel

www.aanpakschoolfacturen.be