tijd.pdf.docx

7/25/2019 tijd.pdf.docx

1/22

Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface


2/22

DE TIJD

Het laatste hoofdstuk van deze scriptie ehandelt een onderdeel van de narratolo!ie" dat vol!ens so##i!e

$etenschappers sa#enhan!t #et het onder$erp van het vori!e hoofdstuk: rui#te% &ui#tes heen na#elijk

een te#porele di#ensie% 'ol!ens Jos de (ul )*++,: *-. spelen zij zich af in tijd% &ui#te is statisch" #aar tijd

verte!en$oordi!t echter d/na#iek% Tijd han!t na#elijk sa#en #et veranderin!sprocessen en!eeurtenissen% Tijd is echter !een ojectief !e!even% 0e ne#en tijd op een epaalde #anier $aar en deze

#anier van $aarne#en epaalt" hoe $e een verhaal interpreteren%

In de narratolo!ie heen $e te #aken #et een aantal soorten tijd en verschillende #anieren o# tijd te

#anipuleren% In dit hoofdstuk ehandel ik de elan!rijkste ei!enschappen van tijd en verhaal% 1atuurlijk

!aan verschillende #edia anders o# #et tijd en verhaal% Dit heeft conse2uenties voor de anal/se van tijd in

Flash applicaties" lineaire verhalen of elevin!s$erelden%

Het lezen van een verhaal in een ro#an nee#t so#s lan!e tijd in esla!% Elke lezer ver$erkt een ro#an in

zijn ei!en te#po% De ene lezer leest het $erk in da!en of uren door en verdiept zich in de verhaal$ereld" en

een ander lukt dat no! niet in een jaar% De tijdslijn in het verhaal zelf verandert daarij natuurlijk niet% Detijd die de lezer #et het verhaal doorren!t" verschilt van persoon tot persoon% Ik !af al aan dat elk #ediu#

anders o#!aat #et tijd% Het !rote verschil tussen fil# en ro#an zit he# precies in de tijd" die een persoon

#et het verhaal doorren!t% Is dit ij een ro#an variael" ij een fil# heeft de kijker !een enkele invloed op

de afspeeltijd% Flash is ook een visueel #ediu#" #aar toch epaalt de ezoeker $el zelf hoelan! hij in het

verhaal doorren!t%

De vertalin! van tijd in een ro#an naar tijd in een fil# heeft daaro# een aantal elan!rijke conse2uenties%

Tijdlijnen in de narratie $orden eenvoudi!er" $aardoor verhalen in een fil# si#pel van opzet zijn% 0at

natuurlijk voor3 en nadelen heeft% De literaire diep!an! van het verhaal !aat verloren of door de eperkte

duur van een fil# $ordt de essentie van een verhaal juist duidelijk%

Toen k$a# er Internet% 4ineaire verhalen $orden nu no! korter% 'erhalen !eruiken steeds eenvoudi!ere

tijdslijnen% En de verhalen heen #aar een eperkte afspeelduur o# de ezoeker aan zich veronden te

houden% Hoe zor! je er op een vluchti! #ediu# als Internet voor dat een ezoeker lan!ere tijd op je $esite

doorren!t5 4aat he# deelne#en aan het verhaal% re7er een elevin!sverhaal #et Flash% Deze

verhaal$erelden heen echter !rote invloed op de theorie die tijd in verhalen eschrijft% 8ezoekers heen

nu voor het eerst zelf invloed op de verhaaltijd en de vertelde tijd%

In dit hoofdstuk ko#en dus de effecten van deze nieu$e ont$ikkelin!en in tijd op narratolo!ische theorie7n

aan de orde% 9an het eind sluit ik af #et een aantal aanevelin!en voor verder onderzoek #et etrekkin! tot

dit onder$erp% (aar eerst ekijk ik hoe $e tijd het este kunnen defini7ren%

vorige pagina

Fe#ke den uden ;a!ina < ,

4ees verder: (iek 8al


3/22



4/22

(IE?E 894

In een verhaal ne#en $e veranderin!sprocessen $aar% Een proces is een veranderin! en vindt plaats in een

opeenvol!in! van tijd" ofte$el een chronolo!ie% @eeurtenissen ne#en tijd in esla! en vol!en elkaar vaak

op% hronolo!ie en duur zijn vol!ens (ieke 8al )


5/22



6/22

ont$ikkelin!sverhaal" #aar eleef je zelf ook $erkelijk elke #inuut van deze tijdsperiode% Het is interessant

o# te ekijken $at voor !evol!en dit kan heen voor interpretatie en spannin!% 'erderop in dit hoofdstuk

in de para!raaf Cspannin! #eer over dit onder$erp%

In een !eschreven verhaal varieer je #et tijd door sa#en te vatten" !eeurtenissen over te slaan of juist

!edetailleerd te presenteren% Er $ordt naar de toeko#st ver$ezen en over de historie verteld% p deze $ijze

krij!t het tijdseeld in een ro#an vor#% Het spelen #et tijd leidt ons naar een andere elan!rijke

ei!enschap" na#elijk chronolo!ie%

hronolo!ie

In het tijdsverloop van een ro#an ren!t een auteur variatie aan door het overslaan of inkorten van de

tijdsduur% Een lezer vraa!t zich tijdens het lezen van een verhaal nooit daad$erkelijk af $at hij !e#ist heeft%

Toch kunnen deze over!esla!en !edeeltes in andere delen van het verhaal $eer $orden op!eroepen% Deze

techniek $ordt de ellips !enoe#d% De auteur slaat een !eeurtenis over" die later vol!ens de rest van het

verhaal zeker plaats!evonden #oet heen% Deze !eeurtenis is so#s zelfs de elan!rijkste actie innen het

verhaal%

9ls een auteur vaa! lijft over het tijdsverloop innen een verhaal krij!t dit net zoveel etekenis als het

duidelijk uit$erken van een chronolo!ie% Een losstaand narratolo!isch ele#ent" zoals tijd" speelt dan een

aparte rol innen het verhaal% Een lezer !aat zich ij een der!elijke narratie afvra!en hoe de tijdlijnen

precies naast elkaar lopen en $aar ze elkaar kruisen% Een !oed vooreeld hiervan is ijvooreeld de fil# The

Hours )*++*.% In deze fil# zien $e een da! uit het leven van drie vrou$en" elk in een ander jaar% Je vraa!t

je !edurende de fil# af $at het verand is tussen de da!en van deze drie vrou$en% Een lezer" kijker of

ezoeker proeert altijd o# een chronolo!ische tijdslijn te cre7ren" o#dat $e een !eschiedenis proeren te

reconstrueren%

0anneer het voor een lezer on#o!elijk is o# de precieze vol!orde van tijd en !eeurtenissen te

reconstrueren" spreken $e vol!ens (ieke 8al )


7/22


8/22



9/22

zal ik er een aantal #eer uit!ereid ehandelen% In fil# $ordt echter $eer anders #et tijd o#!e!aan" en dat

levert andere anal/se#o!elijkheden op% (et ehulp van de theorie7n van 8ord$ell )


10/22



11/22

D9'ID 8&D0 E44

8ord$ell #aakt onderscheid tussen fael" sujet en stijl% Een sujet is de reeks !eeurtenissen" zoals die

!etoond $ordt in een fil#% Een verteller !eruikt stijl#iddelen o# het sujet vor# te !even% Stijl zijn de

#iddelen $aar#ee een verteller het sujet vertelt% 8ij fil# zijn dit de ca#era" de #icrofoon en de elichtin!%

Het eerste doel van een fil#kijker is o# via de stijl en #et ehulp van het sujet het verhaal te construeren%Een der!elijk !econstrueerd verhaal is de fael% De fael is het etekeniseffect dat $e zelf afleiden ij het

zien van een fil#% Elke fil#kijker heeft andere ervarin!en en zal dus een andere fael afleiden )Driel"


12/22



13/22


14/22



15/22

De flashfor$ard levert echter een ander prolee#% Het is on#o!elijk o# een eKterne flashfor$ard te vinden"

o#dat deze auto#atisch de tijd van het sujet verlen!t% Het sujet duurt dus even lan! als tot het einde van

de flashfor$ard% Daarnaast is een flashfor$ard niet zo realistisch als een flashack% De flashfor$ard is #eer

een #iddel van de verteller o# ons te pla!en% Het fun!eert als een diepere lik in het hoofd van een

persona!e% 1atuurlijk kan een flashfor$ard su!!ereren dat de persona!es een vooruitziende lik heen% 0e

zijn echter nooit zo zeker van een vooruitlik als van een teru!lik% Het is daaro# niet verazin!$ekkend dat

een flashfor$ard vooral in kunstzinni!e fil#s $ordt !eruikt%

Het toepassen van een flashfor$ard in een verhaal dat zich ter plekke no! #oet vor#en is on#o!elijk% De

persona!es en ezoekers kunnen $el su!!esties doen over het verdere verloop van de narratie" #aar dit is

#eer een idee van vooruitzien en interpreteren dan dat het een $erkelijke flashfor$ard !enoe#d #a!

$orden% 1aast het vooruitzien en teru! kijken !rijpt de re!isseur no! op andere #anieren in het tijdsverloop

in% Een andere #anier is door het herhalen van tijd%

Fre2uentie

De kijker !aat er vanuit dat de !eeurtenissen in een fael unieke !eeurtenissen zijn% Elke !eeurtenis kan

echter in een sujet een aantal #aal $orden !epresenteerd% 'ol!ens 8ord$ell zijn er drie asisposities voor

de presentatie van een sujet% Ten eerste niet !erepresenteerd" een#aal !erepresenteerd of #eer dan een

keer !erepresenteerd% Deze drie posities leiden tot ne!en #o!elijke representaties van tijdsfre2uentie in een

sujet%

0anneer een !eeurtenis in tijd niet te zien is of er $ordt niet naar ver$ezen via recountin!" kunnen $e

he# via onze al!e#ene kennis en andere !eeurtenissen toch afleiden% (eestal krij!en de #eest

oninteressante verhaal!eeurtenissen deze ehandelin!% In veel fil#s $ordt een !eeurtenis #aar een

enkele #aal !etoond en niet naverteld% f een !eeurtenis vindt LLn #aal plaats en $ordt verschillende

keren recounterd% Dit !eeurt doordat persona!es over het voorval spreken% Het tonen van een zelfde

voorval door enact#ent is zeldza#er%

9an!ezien $ij als kijker #aar een eperkt !eheu!en heen" is de constructie van een fael afhankelijk van

het aantal #alen dat een verhaal naar een epaalde !eeurtenis refereert% Herhalin! zor!t ervoor dat er

spannin! ontstaat% 4e!e plekken in het verhaal $orden open !elaten en leiden de kijker naar een epaalde

interpretatie%

Het !eruik van #aar een aantal vor#en van herhalin! is !eruikelijk in alledaa!s #ainstrea# cine#a% Een

!eeurtenis $ordt ijvooreeld een aantal #aal naverteld" #aar $ordt in de #eeste !evallen #aar LLn keer

!etoond% De herhalin! is onderhevi! aan een aantal re!els% De herhalin! #aakt vaak deel uit van de

elevin!s$ereld van een persona!e" die een !eeurtenis als herinnerin! ophaalt en deelt #et andere

persona!es% In deze vor# is herhalin! ook !oed toepasaar voor online elevin!sverhalen% De fre2uentie

van herhalin! kan in der!elijke verhalen zelfs ho!er zijn als in !e$one verhalen" o#dat de verschillende

persona!es elkaar vaker #islopen en op de hoo!te #oeten $orden !eracht van de !eeurtenissen die ze

tijdens af$ezi!heid heen !e#ist%

Fe#ke den uden ;a!ina - ,


16/22



17/22

Duur

De tijdsduur $ordt epaald door de nor#ale kijko#standi!heden van een fil#% Het is on#o!elijk o# in een

fil# er!ens lan!er ij te lijven stil staan of iets snel door te spoelen% 0e heen door deze opzet te #aken

#et drie soorten tijdsduur:


18/22



19/22

#et elkaar overeen% 9ls $e echter naar de kleinere onderdelen van een fil# kijken is

overeenko#st in de tijd van speelduur" faelduur en sujetduur #inder on!e$oon% Het

elevin!sverhaal op Internet #aakt deze vor# #eer !eruikelijk%

EKpansion

Een !eeurtenis nee#t in een verhaal #aar een #inuut in esla!" #aar in de

co#positie van het sujet duurt het lan!er% De duur van de fael $ordt in uit!ereide

vor# eschreven% Er zijn t$ee soorten van eKpansie:

Insertion: Deze vor# is ver!elijkaar #et de ellips% Er $ordt dan #ateriaal in

de actie in!evoe!d" die niet ij het verhaal hoort% (onta!e is de #eest

!eruikte techniek o# Cinsertion toe te passen%

Dilation: 'er!elijkaar #et co#pression% Deze techniek trekt een continue

!erepresenteerde !eeurtenis heel lan! uit% Faelduur en sujetduur zijn even

lan!" alleen de speelduur $ordt door deze techniek verlen!d%

De verschillende duureffecten kunnen $orden e$erkt #et verschillende #onta!e3 en verteltechnieken% De

technieken zijn voor een epaald t/pe verhalen ook heel !oed te !eruiken op het Internet% De vraa! is

echter of er voor elevin!sverhalen een nieu$e taal #oet ontstaan die op andere $ijze aan de ezoekers

cues !eeft over hoe ze tijd $aarne#en en eventueel zelfs kunnen eNnvloeden% EKpansion en reduction zijn

na#elijk #inder !eschikte technieken voor elevin!sverhalen o# tijd te e$erken%

De anal/se van 8ord$ell eschrijft vooral hoe tijd in een lineaire en visuele narratie $ordt in!ezet% In veel

elevin!sverhalen heen $e echter te #aken #et een sche#er!eied van fictie en realiteit% 0at is tijd

ei!enlijk $erkelijk en hoe kijken $e daar vanuit de #aatschappij te!enaan5 Jos de (ul heeft deze

realistische kant van tijd !eanal/seerd%

vori!e pa!ina

Fe#ke den uden ;a!ina A ,

&eduction

De narratie van de fil# kan de fael ook op verkorte $ijze tonen% De #eest !eruikelijk

$ijze is o# ijvooreeld acht jaar als acht da!en in het sujet $eer te !even% De

speeltijd #aakt van deze acht da!en dan $eer t$ee uur% Door het !eruik van

epaalde #onta!etechnieken $orden onderdelen versneld $eer!e!even" die in

$erkelijkheid lan!er duren dan de speeltijd op het scher#% Een der!elijke techniek

$ordt een ellips !enoe#d% De duur van een fael kan ook $orden !ereduceerd zonder

het !eruik van ellipsen% De faelduur en sujet zijn eiden lan!er dan de speeltijd"

#aar toch is het eeld zo !e#onteerd dat $ij ons er als kijker niet van e$ust zijn" dat

$e epaalde tijd niet zien% 8ord$ell )


20/22

#eer een standaard% Ellipsen laten !aten vallen in tijd en versnellen over!an!en van de

ene !eeurtenis naar de ander% Spannin! $ordt op deze $ijze !ecre7erd% De ezoeker

$ordt !ed$on!en o# een h/pothese te vor#en over het verdere verloop van het

verhaal in de tijd%

4ees verder: Jos de (ul


21/22



22/22

JS DE (O4

0e heen tijd nu ekeken als een techniek die in een narratie $ordt toe!epast% In de virtuele $erelden

heen $e te #aken #et een sche#er!eied van fictie en realiteit% # tijd dus !oed te kunnen anal/seren

is een reder e!rip van de ter# tijd nodi!% 0at zijn de ont$ikkelin!en in onze visie van tijd en hoe is tijd te

defini7ren in rede zin5Tijd is als een rivier% Hij trekt aan ons voorij en als $e er in staan zijn $e ons continue e$ust van

#o#enten uit het heden% 'anuit de toeko#st $orden nieu$e ervarin!en aan!evoerd en achter ons zien $e

oude ervarin!en lan!zaa# $e!drijven% 'ol!ens Jos de (ul )*++,: *-. heeft alleen het heden een $erkelijk

realiteits!ehalte%

Tijd heeft een richtin!% Jos de (ul onderscheidt t$ee hoofdstro#in!en:

De lineaire opvattin!

0anneer sa#enlevin!en #eer co#pleK $orden" $ordt het steeds duidelijker dat $e in

plaats van een c/clische opvattin! te #aken heen #et een ono#keerare historische

tijd% &eli!ies heen ij de ont$ikkelin! van deze vor# van tijdse!rip een !rote rol!espeeld% Tijd heeft daarij een e!in en een einde%

8ij het e!rip van het feno#een tijd heeft de f/sica een enor# elan!rijke rol !espeeld% 0e spreken hier van

asolute tijd% In deze tijd kunnen f/sische" iolo!ische en historische !eeurtenissen plaatsvinden en estaat

vol!ens Jos de (ul )*++,: *. het universu#% Dit t/pe tijd estaat echter ook zonder deze !eeurtenissen%

In te!enstellin! tot de christelijke tijdsopvattin! kent deze tijd !een e!in en !een einde% Te!enover de

asolute opvattin! van tijd staat de relationele opvattin! van tijd% 'ol!ens deze opvattin! is tijd niets

anders dan een ena#in! voor de veranderin!en die zich in het o#niversu# afspelen%

In de f/sica $orden rui#te en tijd niet lan!er als afzonderlijke eenheden !ezien% 1aast de drie rui#telijke

di#ensies" eschou$en zij tijd als de vierde as% Het rui#te3tijd continuP# kan dus $orden !ezien als een

coQrdinatenstelsel #et vier assen% Tijd en rui#te zijn natuurlijk niet hetzelfde" #aar ze zijn $el van invloed

op elkaar% Een vooreeld hiervan is #eten van tijd% Een seconde op een klok $ordt i##ers !rafisch

$eer!e!even door het overru!!en van een epaalde afstand op een klok%

Tijd is vol!ens deze enaderin! een ojectieve ei!enschap" dit in te!enstellin! tot veel andere

verhaalele#enten" zoals de interpretatie van rui#te en karakters van persona!es% Toch zijn er een aantal

filosofen" die e$eren dat tijd ook een sujectieve $aarne#in! is van het e$ustzijn% Bonder e$ustzijn

zou er na#elijk !een sprake zijn van een heden" verleden of toeko#st% Tijd is vol!ens deze enaderin!

alleen #aar een vor# van de #enselijke zintui!lijkheid% p deze #anier kan tijd snel of lan!zaa# !aan en

Fe#ke den uden ;a!ina

tijd.pdf.docx

Documents

Transcript of tijd.pdf.docx