Thema 2: Voortplanting

Bs 3Hormonale regeling van de voortplanting

De hypofyse is een hormoonklier en bevindt zich onderaan de hypothalamus, een deel van de hersenen. De hypofyse maakt een groot aantal hormonen, waaronder twee geslachtshormonen, namelijk:

- het follikel stimulerend hormoon (FSH);- het luteïniserend hormoon (LH)

Onder invloed van deze hormonen wordt de hormoonproductie van andere geslachtshormonen geregeld.

Bs 3Hormonale regeling van de voortplanting

Veranderingen bij de man:

Primaire geslachtskenmerken: zijn reeds vanaf de geboorte te zien:- testes- bijbal- penis met zwellichamen- prostaat met zaadblaasjes

Secundaire geslachtskenmerken:Ontwikkelen zich gedurende de puberteit onder invloed van hormonen (testosteron):- lichaamsbeharing- zwaardere stem- oksel- en schaamhaar- zaadlozing

hypothalamus

Primaire en secundaire geslachtskenmerken

FSH LH

vorming vanzaadcellen

testosteron

testis

hypofyse

stimuli uit andere hersengebieden

= negatieve terugkoppeling

Bs 3Hormonale regeling van de voortplantingHypofyse

FSH

FSH

LH

LH

Bs 3Hormonale regeling van de voortplanting

oestrogeen oestrogeen progesteron

oestrogeen

progesteron

Bs 3Hormonale regeling van de voortplantingDe pijlen in onderstaande afbeelding geven een stimulerende of

remmende invloed weer. Geef in de cirkels in de pijlen de invloed als volgt weer:+ de secretie wordt gestimuleerd- de secretie wordt geremd

- - -+++

hypofyse

rijpendfollikel

LHFSH

progesteronoestrogeen

placenta

gelelichaam

Bs 6GeboorteregelingGeboorteregeling: als een vrouw, meestal samen met een man, bepaalt of zij een kind wil of niet.Anticonceptie: maatregelen nemen die bevruchting tegen-gaan.Anticonceptiemiddelen: voorbehoedsmiddelen

Anticonceptie zonder voorbehoedsmiddelen:- periodieke onthouding- coïtus interruptus (onderbroken geslachtsgemeenschap)

Anticonceptie gericht op barrièrewerking:- condoom (mannencondoom of vrouwencondoom)- pessarium of femcap- zaaddodende middelen- spiraaltje of ankertje

Anticonceptie gericht op hormoonwerking:- de pil: combinatiepil – driefasenpil – minipil - hormoonspiraaltje- implantaatje- mannenpil

Bs 6Geboorteregeling

Bs 6 Geboorteregeling1. Welke twee hormonen bevat de ‘pil’?

2. Welke gunstige bijwerking heeft het gebruik van de pil voor een vrouw?

3. Op welke drie manieren voorkomen de hormonen in de pil zwangerschap?

De pil bevat kunstmatig gesynthetiseerd oestrogeen hormoon en een progestageen hormoon.

De menstruatie is niet zo hevig als wanneer geen pil wordt gebruikt.

De hormonen in de pil voorkomen op de volgende drie manieren zwangerschap:- de natuurlijke cyclus wordt zodanig beïnvloed dat er in het algemeen geen eicel meer kan vrijkomen;- het slijmvlies van de baarmoeder wordt ongeschikt voor de innesteling van een eventueel bevruchte eicel;- in het baarmoederhalskanaal ontstaat een slijmprop die het zaadcellen zeer moeilijk maakt om in de baarmoeder te komen.

Bs 6GeboorteregelingNoodmaatregelen tegen ongewenste zwangerschap:- morning-afterpil: een kuur waarbij je een zware combinatiepil

krijgt voorgeschreven. Je krijgt een vrij hoge concentratie oestrogenen binnen, waardoor je misselijk kunt woorden. Innemen binnen 24 tot 36 uur na de geslachtsgemeenschap.

- plaatsen van een spiraaltje: tot vijf dagen na de geslachtsgemeenschap.

- overtijdbehandeling: tussen de 10e en 16e dag na het uitblijven van de menstruatie. De baarmoeder wordt schoongemaakt en leeggezogen.

- abortus: onder plaatselijke verdoving wordt met een zuigpompje het baarmoederslijmvlies met het embryo via de baarmoedermond weggezogen.

Bs 7Embryonale ontwikkeling

zygote 2 cellen

4 cellen

8 cellen

veel cellen

blastula(holle bal)

doorsnede door een blastula

Klievingsdelingen

Klievingsdelingen: delingen waarbij geen groei plaatsvindt.

Bs 7Embryonale ontwikkeling

bevruchting

ovulatie

eerste klievingsdeling

eileider

eierstok blastocyt(ingenesteld)

baarmoederslijmvlies

baarmoeder

Van ovulatie tot innesteling

Bs 7Embryonale ontwikkeling

baarmoederslijmvlies

trofoblast

embryonaalknop

blastulaholte

Klompje cellen vlak voor de innesteling

toekomstige embryo

toekomstigedooierzak

trofoblastbaarmoederholte

baarmoederslijmvlies

bloedvat

Tijdens de innesteling (ongeveer 7 dagen na bevruchting)

• Het pre-embryo is een blaasje geworden (+/- 100 cellen)• Dit blaasje zet zich stevig vast in baarmoederslijmvlies• Vanaf nu spreken we van een embryo en van zwangerschap• Slijmvlies wordt dikker• Slijmprop ontstaat in baarmoedermond

Gevolg delende kiemschijf:

Navelstreng

Hechtsteel

Dooierzak

Amnion

Amnion holte

Chorion

Dooierzak/blaasje vormt eerste bloedcellen

Ontstaan van holtes met vocht (vruchtwater) en vruchtvliezen; amnion en chorion

Bs 7Embryonale ontwikkeling

Placenta

Bloedruimte

Navelstreng

Slagader van moeder Ader van moeder

Moederlijk deelPlacenta

Foetal deel vanplacenta

Navelstrengader

Navelstrengslagader

Navelstreng

Baarmoeder

Chorionvlokkenmet haarvaten

Bs 7Embryonale ontwikkeling

Navelstreng:

2 navelstrengslagaders

Van embryo naar placenta

Koolstofdioxide en afvalstoffen

1 navelstrengader

Van Placenta naar embryo

Zuurstof en voedingsstoffen

Bs 7Embryonale ontwikkeling1. Op welke manier zorgt het klompje cellen ervoor dat innesteling in

het baarmoederslijmvlies plaatsvindt?

2. Leg uit dat het klompje cellen dat uit de zygote ontstaat, pas na innesteling kan groeien.

3. Tijdens de innesteling bevat het klompje cellen een holte, gevuld met vocht. Wat gebeurt er met deze holte tijdens de verdere embryonale ontwikkeling?

4. Wat is de functie van het vruchtwater?

Van het klompje cellen scheidt de buitenste laag cellen enzymen af, die het baarmoederslijmvlies plaatselijk oplossen. Hierdoor zakt het klompje cellen in het baarmoederslijmvlies.

Doordat het pas voedingsstoffen kan opnemen na innesteling.

Tijdens de verdere embryonale ontwikkeling komt deze met vocht gevulde holte tussen de twee vruchtvliezen te liggen. Deze holte verdwijnt.

Het vruchtwater beschermt het embryo tegen schokken en tegen uitdroging. Bovendien kan het embryo zich in het vruchtwater gemakkelijk bewegen.

Bs 7Embryonale ontwikkeling1-eiige tweeling 2-eiige tweeling

Dag 8 – 13 splitsing

Splitsing tot 7e dagSplitsing 13e – 15e dag:Siamese tweeling

Bs 9De geboorteNa ongeveer negen maanden (39 weken) zwangerschap wordt het kind geboren.

1) De ontsluiting- Indaling: de eerste weeën vinden om de 15 tot 30 minuten

plaats. Hierbij trekt het bovenste deel van de baarmoederwand zich samen. Het onderste deel van de baarmoederwand en de baarmoederhals worden rond het hoofdje van de foetus getrokken. Duurt 4 tot 8 uur.

- Ontsluiting: de weeën komen om de 3 tot 5 minuten. De slijmprop in de baarmoederhals wordt uitgestoten en de opening in de baarmoederhals wordt groter tot maximaal 10 cm (volledige ontsluiting). De vruchtvliezen breken en het vruchtwater vloeit weg.

Bs 9De geboorte

2) De uitdrijvingDe weeën worden steeds krachtiger en spieren in de buikwand gaan zich samentrekken (persweeën). Kan enkele seconden tot 2 uur duren.

Stuitligging: eerst komt het kontje of voetje naar buiten.

Dwarsligging: het kind kan niet via de vagina worden geboren. Door een operatie via de

buikwand (keizersnede) komt het kind ter wereld.

Bs 9De geboorte

3) De nageboorteDe placenta, de resten van de navelstreng en de vruchtvliezen worden door samentrekking van de baarmoederwand losgewoeld. Ze worden ongeveer een kwartier na de baby uitgedreven.

Bs 9De geboorte1. Welk gevaar bestaat als de moeder gaat ‘persen’ terwijl de

ontsluiting nog niet volledig is?

2. Waarom wordt het huidsmeer van een pasgeboren baby er niet meteen afgewassen?

3. Waarom wordt een pasgeboren baby ondersteboven gehouden?

Het gevaar bestaat dat de baarmoederhals inscheurt.

Het huidsmeer biedt bescherming tegen ziekteverwekkers.

Om mogelijk slijm uit de longen te laten lopen.

4. Waardoor komt de ademhaling bij een pasgeboren baby op gang?De ademhaling bij een pasgeboren baby komt op gang onder invloed van een stijging van het koolstofdioxidegehalte van het bloed van de baby (via afklemmen en doorknippen van de navelstreng).