Teleologie van de architecturale · machtswelsprekendheid · 2016. 1. 15. · l)itpmjeçlbctrcliccn...

r Rcd;u.:t ic/adrnini.qratie Amarant vzw- Hoogpoort 50- 9000 Gent Tel 09 1133.03.24 - fa. 09 1133.42.36 I. Onverschilligheid Dat de wereld van belang is. lijkt evident maar de gebouwde we rkelijkheid lijkt di t te omken- nen. We leven in een gebouwde werke lij kheid die geëvolueerd is nnar onverschillighe id. De onvcr.;ch_i llighe_id is het 3ktueel gchamcerde vormgcv•ngspnnc 1pe. 2. rtnvoud De winstneming wordt doordC7.COnvcrschillig- heid in ieder geva l ve r germtk kelijkt. rnen vorm geen, is onbelangrijk. de cijfers tel- len_ Architectuur wordt eenvoudig en hereken - haar gehoude n. Zij di e Je gebouwde werkelijk- . hc id in hun greep houden · de duizenden project- ontwikkelaars. hun architecten en bevriende poli tieke ·zijn het in e lk geval hierover " Is eenvouct ook ni et te rec ht het kenmerk van het geniale." 3. Een sanctionerendeeenvoudi geoplcl som Het complexe, weldadij!e talent , het v•rtoo7.c, wordt ncxJit ondcn-:ocht o p zij n re ndement: het i!-., 1.0 Mclt mcu. niet bcrekenba.-r. Er 7.ijn te weinig voorheelden om te komen tot een stntis- tisch onderL.ock. Ma.-rvooral: w:wrom het inge- wi kkelder maken als de baten van de huidige ar- chitcrtumle opvattingen zeker zijn. Een gebouwd 111011 i u 111 gevon nd door ite its voll e fr.1 g- menf en heeft het recht ni et om te en 7.al binnen de huidige machtsconstcll:nics nooit 4. O ve r een hudnekki.a.: onschu ldige De gchouwdc werkelijkhe id wordt altlus een b:mal ite it en dit un<.k:r het lliCÛc utl oog van Je onmacht i _ge architecten. Wie is verantwoordc- lijk voor deze ruimtelijke dementie op gigami- 1>Che schaal? De huidi!!,e machl. Wie t: ijn dat'! f-i nanciers. politici en de collahorcrcnde archi- tc<.:1. Wilk11 J.ij w'n wç rkclijkhcitl 1 Neen, dat niet direct, wel inl\il"('ct als cffccl v:m hun een- voudige rekenwijze. S. Een Vlaams immobilioir vlsitcknnrtje Sa. De Bclgisçhc kust: een dertig.dui7.cnd meter lang bebouwd tocris1iseh depona tickump waarin de duinen als immubi liairll!st! rvctcrrc in Uic111>t doen. Sh. Het Europakruispunt te Brussel: de achter- lijkheid als gelaat vuureentoekomstige Europe- se hoofdstad. Sc. Kantoorgebouwen: uniform steriele ar<.·hi - tectuUr vooreenzijdige activiteiten met een laag rendement. Sd. De 11icuwc Beestenmarkt te Gent: een va n de tientallen infantiele voorbeelden van hoc men denkt een uchwrgestelde stadsbuun. te "her- waarderen!'. Als waarheid hier van belang is, zi j het ctuictcl ijk: architectuur zit in de ve rkeerde handen. 6. Kunstgeschiedenis: een les voor strat egen Kunst geschiedenis is een opsomming van machtsovernames op de wereld door architec- tu ur. Kuu st hi stori<.:i zouden onderlegd moeten zij n in de machtswclsprckcndhcill van de arch i· tectuur door de eeuwen heen. Jammer genoeg beperkt hun kennis zich tot het "wul ic" vcrmel- den va n stijl kcnmerkcn. Als u begrijpt waarom kathedralen in het centrum van de stad moesten staan, steeds hogeren virtuozer moesten zijn en al het beste van de mens vergden. dan kunt u zich realiseren dat deze "estheti ek" wereldverove- rend was. Dat geldt eveneens voor het Griekse wonde rende Renaissance. Wat brengt onze tijd met haar duizendvoudig produktievermogen voort ? 7. Een imma luur prohe rCn Schat men alle consequenties in van het ve rle- nen van macht aan met ge ld opgeblazen "onder- nemers" die. hoe is het mogelijk, werkelijk geen notie hebben van architeCiuur'! Na tienta ll en jaren van verminking. dringt het tot de bestuur- lijke machtdoordat cri cts gedaan moet worden. Werkgroepen, stuu rgroepen en commissies worden opgericht. ambtenaren belasten zich ermee richtlijnen op te stellen. En wat is het resultaat? Tm norm verheven middelmaat. 7a. De harmonicregel, de eis tot integratie, de verpli chting tot het hanteren van materialen. kroonlijsthoogte en gevelritme van belendende gebouwen. Terwijl de kunstgeschi edenis het te- gendeel bewijst: een vernieuwende vormgev ing die zich imposant manifcsteen tegenover het bestaande, represemeen het kunnen van en het geloof in de eigen tijd. De harmonieregel ver- hindert het ontsnappen aan de bnnnlc realiteit . ?b. Beschermde stadsgezichten, pleinen en stra- ten: San Marco te Venetië, of de Graslei te Gent bestaan uit contrasterende vormgevingen uit diverse tijden. ee n vee lhe id aan stijlen en voorat schaal breuken. Een aanvulling door een groot architect van onze tijd wordt echter we tlelijk on- mogelijk gemaakt. 7c. De gewestplannen. de groene zones. geklas- seerde landschappen, bufferzones ... De kunstgeschi edeni s bewijst hoe een palei s. burcht, vill aeen opmerkelijke bijdrage kan leveren aan een landschap. On7.e grote architecten vcrkeren in de onmogelijkhe id een landschap te bekro- 8. Twee malen zonder gewicht Wel kan. indien "handig gespeeld", een project- ontwikkelaar-lobbyist erin slagen deze wetten te manipuleren met de hulp van schepencolle$es en kabinetten van openbare werken,.bestend1ge deputaties en panijvertegenwoordigers, om de meest banale architectuur te verkrijgen op de beste, zelf s zogenaamd verboden plaatsen. Ter- wijl men zich een gesloten wedstrijd tussen de ltit gcver D. R;tu Eedverbondknul 279- 9000 Gent 09 tn t.79.52 Teleologie van de architecturale · machtswelsprekendheid Op welke manier komt architteluur in de openbaarheid'! Ten eerste door keuriJ!:e lentoonst el- ling.:n waarin hel we rk van een belangrijk arehitcel aan · hcl publick wordt voorgesteld aan de hand van ingewikkelde en moo ie foto's. Aan dc:r..c manifestaties besleedt De Witte Raaf dooq.:aans aandacht omdal deze lcnloonstellingen er n realiteit voorspiegelen di e op ctramatischc wijze ophoudt te bcstunn Ytmafhet moment dat de bezoeker de deur van de expo- siticru imt e achter :tich t oeslaal. Voor de • ·esl :wchitcctuur zich in de belangstelling van de media als de zoveelste urbanisti . .. C' he of architect urale stommilcil wordl begaan. Afwezige op dil podium is paradoxaal t.:cnoel,! de arc hitl -el zelf. Met dit arlikel wilDe Wiltc Raaf aand:tc hl vrage n niet voor de opinies \'lln de archit ectu urtheoreticus , ni et voor de excuses van de beleids makers maar voorde ideeën van een architect. l>c Ge ntse architeciDirk Coopmau vcrklaarde zich bere id om een andersoo•·tip;e arch itecluurd iscussie voor geopend te \·crklaren. DirkCoopman De Rinj! : een wcrkclijkhció. l)itpmjeçlbctrcliccn r c);CHixM>gvmmiggcbouw m·croJcSl·hcldl·tl·Anlwcrpcn Archi 1<:t:1 Dirl C'<MlpmJn drie à vijf beste architecten ter wereld kan per mi tieren! 9. Een bedrijfsculluur als schij n Bedrijven zouden bezorgd zijn om hun imago. Ze noemen zichzelf "dynamisch" en "innove- rend" terwijl hun gebouwen precies het tegen- deel uitstralen. met name steriliteit en nietszcg- gendheid. Bedrijfsgebouwen zi jn vlak, suf, gewoon, uniform en zwak. Reclame is duur. Reclame werk! km1stondig. Gebouwen werken jaren. Daarom is het a ll een al vanuit economi - sche imperatieven belangrijk om een gebouw zo' n architecturaal gezicht te geven dat het jaren, zoniet blijvend in het voordcel van het bedrijf plei l. Trouwens niet alleen naar buite n toe. Wat denkt u dat het effect is van werkne- mers en kaderleden die trots zijn op het gebouw waarin zij werken'! Inderdaad, meer idenlifi ca- tic, dus grotere inzet. Ook vanuit dit perspectief is Iu;! vcrzaken aan bijzondere, actuele architcc- luur een economische domheid. 10. Ni el allegasten van een fijne keuken hebben een goede s maak De uitstraling van een bedrijfsgebouw is trouwens maximaal oppositioneel aan het imago van het door dit o mocrend goed afgeleverd produkt. Lomp, zwailr. suf en vet zi jn de vorm- gcvingsprincipes van het bedlijfsgcbouw. Vorm- gev ings principes die bedrijhdirecteure n na vcrloop van tijd verinnerlijken in hun fysieke an1bi tie om een onroerend goed te worden, zich- zel feen dergelijke graad van ve tt igheid IC vcrle- nen dat een bepaalde vorm van immobil iteit plaat sgrijpt. Hocgrotereen bedrijf, hoe lomper. Zwaar en grijs a Is een di rectie lid op de closetpot, drukt hel gebouw op zijn omgeving. Bot, muf en vettig manifesteren de bedrijfsgebouwen zich in hct lam.l scha p. 11. Over het uitstel van de realizering van de passie voor de vorm Als kunstzinnige architecten het beste van zichzelf geven, zijn zij in staat dit pmbl ecm op IC lossen. Zij kunnen deze problematiek vertalen naar een architecturale cu ll m1r toe, alle.en moeten zij inspanningen leveren om als specialisten van de gebouwde werkelijkheid de macht te verkrijgen die hen toekomt. 12. In de staal van de far·west Dat eropeconomisch vlak duizenden spelregels zijn • produktienormen, prijzenafspraken, dumpingsgrenzen. consumentencommissies. overnameregels, bedrijfsvergunningen, milieu- regl ementen, kwali teitseisen· maar op vlak van architectuur slechts oppervlakkige, ve nelt veel overonze cultuur. Welkcontractsluitdesamen- . lcvi ng af met haar bewoners? Geen, omdat ar- nog steeds buiten spel staat. 13. Vet·b reking van helleonische conlracl A ls er een staat ffioct zijn die met elke nieuwge- borcnc een <.:unt ract luit iu vc rbaud met zijn doen en laten tijdens zi jn leven en al s er ter uitvoering hiervan ministeries moeten zijn. dan Î1> ccn111ini1>teric va n architcctuurom de volgen- (!(: rc(lcncn een nood7.ank. Wat is de waarde van hct contra<.:t dattic st<Jat <Jaugaatmetelk individu als de gebouwde werkelijkheid, de context van diens handelingen, onverschillig, beletligend e11 immoreel is. U kc nicuwgeborcne zal de welten van de nul even als de context kwaliteitsvol is. De millil<.:hting tli c J e gebouwde werkelijkheid opmcpt, vc11nnll 7.ich in minachting ten opzi<.:htc van het <.:ontra<.: t met de staat. Als de voor geen respectabele gebouwde werkelijkheid kan instaan. hoc kan ze dan rcsp!..'CI vcrwachten va n het individu'! Architecten kun- ne n de on1sporing omkeren door een cultureel hoogwaardig patrimonium te realiseren, als hen de macht wordt ver l eend die hen toekomt. 14. Een J:te nealogie van architedura le mac his- wels prekendheid wc met de aarde hebben gedaan, toont de macht van de mens. De mens heeft zich de narde voll edig toegeëigend. de natuurgetransformeerd tot een gebouwde werkelijkheid . Het weze n van de nrchitcctuur plaatst in het epicentrum van de madll. Ar<.:h itectuur die zichzelf niet definieert machtswelsprekendheid kent haar eigen premisse ni et. · 15. Over de nood aan een ge.-.picrde archilec· tuuropleiding De van de publiekeorde is noodzakelijk voor het overleven vanelke macht. r>narnm sl;wt in lu:l hij 7.ondcr architectuur wei· nigin de wegtot het vertoeven in het epicentrum van de macht. All een lijken de architecten nog niet voorbereid up deze nochtans vitulewnditie. Zij onderschatteode impact van de architecturale bezigheid en onderkennen bijgevolg haar on- derliggende machtsstructuur niet. 16. Over de evolutie van een fout van formaal naar een mach I der gewoonle Door de te kleinedefiniëring van de architectuur kurnen Lij die mad1t hebben over de gebouwde werkelijkheid enkel slappe architecten tegen. Stoot men opeen architect die zich bewust is van zijn positie, dan is men bang van zijn impact. Als er moet gekozen worden tussen een meegaand arch itect of een zichzelfrespecterende beroeps- genoot, haalt de toegankel ijkheid van de grote- leek-architect en zijn infantiele vorme ntaal L.Onder moeite de bovenhand. DirkCoopman Bc..hijfsgcbouw Van IX Vdde,lokerl':n Ontwerp: Dirio; Coopman 17. Architectuur en moraliteit Ethische vraag: mag men iets bouwen dat com- pleet achterhaald is? 18. Genealogie va n de laat-twlnllgsteeeuwse stad Hoe wordt hedentendage een stad opgebouwd? Het is het resultaat van honderdtallen kleine vergaderingen per jaar. De ingrediënten: een financier en zijn solvabiliteit. een architect met een schoon project en een ambtenaar of een schepen van openbare werken en zijn kriti sche welwillendheid. Het project wordt vanzelfsprekend goedgekeurd, men weet niet beter. Als vijf jaar architectuurstudies hetgros van de architecten weinig heeft bijgebracht, hoe zou voorlich- ting helpen aan niet-architecten. Architecten Ma:u1 1 992- zesde jaargang- nr 36 Verschijm twccmuundelijks- 15.000 ex. Af gi fte ka nt oor Gent X moeten direct maken op het domein waar zij all een meesterschap over hebben. 19. Over het welvaartserfeet van avanl- garde-archit eduur We hebben nu al tweehonderdvijflig jaar een juristenbewind achter de rug. Wat da<.:ht u dat 1110 va n deze tijdsduur aan architectuurbeleid zou opleveren? Inderdaad. minder moeten en 111ugen; meerwelvaart en cultuur. Politici,juris- tcn en beheerraden hchhcn blijkbaar te weinig verbeeld ing om nieuwekwal iteilen te of te ondersteunen. 20. Over hel monopolie va n juristeu over de reehl ss praak of hoe de teugels helangrij- kcr werden dan het paard Meer dan twee eeuwen beleid in handen van bewijst een groot met het verle- den. Om.c gebouwde werkelijkllCitl werd gcba- nulisecrd, omdat de bestaande macht niet heler · kan. Omdat diegenen die beslissen leken zijn op het vlak van architecturale vormgeving. O veral komt menjuris ten tegen. in beheerraden. op ca- bi netten. op En wil t weten juristen af van kw:lliteit en mimt e? Macht moet de juiste mensen toebehoren. Deze analyse is niet ont- moedigend maar toont aan dat terecht en drin- gend de macht over het gebouwd patrimonium in bcLit1noct worde ngenomen door architecten. 2 1. Een verruiming van de middelen l'our de architect: voorslell en Elke bcheerraad moet grotendeels bestaan uit getalenteerde architecten. lJeze architecten moeten via hoge erelonen een nunde- lenpuncfcuillc k01111Cn bekomen zodat ze toe- ga nghebben tot de grote geldstroom. Elk min is- terieel kabinet van ruimtelijke ordening en elke schepen van openbare werken dient bindend ge- adviseerd te worden door meerdere bcganfde Het geheel van kwalitei tsvoll e he- dcndaag"c architecturale realisaties bepaalt de status van een architect. Men kan van <.:ategorie vcrlagen d oor zich te Ie oen voor banale architectuur. Herhal ing leven een schorsing op. Voor elke begaafde architecturale projectontwikke- ling, wordt ctoordcstaat een winstgegarandeerd die dezelfde is als de hoogste rente van een in het land gelegen bank. Vanzelfsprekend interes- seert. een projcctontwikkelanr zich weinig voor een winst van 10% opjaarbasis, maa rindckking tegen vcrlies door pnrticipatic aan eigentijdse arc hi tectuur is hoedanook meegenomen. 22. F:cn Europee; decreet Ie r bevordering van th: kwaliteit van de Europese gebouwde werkelijkheid: bijkomende voor- stellen Op korte ter mijnmoet een Europese wetgeving betreffende (Ie Europese gchouwde ruimte uit- gewerkt wurdcn. Omdat de ri jkdom actuele architecturale realisaties en dit Europees voorrecht gevrijwaard zou blijven van verdere aantasting, en het toekomstig patrimonium ver- ri jkt zou kunnen worden _met onze tijd ac- tue le, krachtige proJecten, moet een Europese commissic ter instandhouding en bevordering van de unidtcit van de Europese gebouwde werkelijkheid opgericht worden. De Europese commissie ter instandhouding en bevordering van de uniciteit van de Europese gebouwde werkelijkhe id, stelt in een eerste sta- dium dm e lke architecturale ingreep van een bijzondere actuele kwaliteit in aanmerking komt voor het etiket "erkend door de Europese commissie". Een realisntie die voldoet aan de kwa- liteitscritcria van de zetcleridc commissicleden wordt gehunoreertl met een subsidie wanneer het gaat om een particuliere woning, ofwel met een gewaarborgde immobiliai- re winst in geval van projecto nt - wikkeling. De commissie beslaat enkel uit gerenommeerde architecten die voorgedragen worden door hun land van herkomst en die wee r- houden worden op basis van één or meerdere bijwndcr kc, ac tuele archileeturalc rea li- saties. De <.:ommi ssie heeft niet enkel een sturende macht maar ook een met de tijd gradueel toenemende sanct ionerende macht. Na vc rl oop van tie n jaar wor<.lt elk negatief beoordeeld gebouw met een (esthetische) belast ing gesanctioneerd. Deze belastingsindex verdubbe lt om de vi jf jaar indien geen wijzi - ging in het architecturaal voor- komen wordt vastgesteld. In geval van overdracht van eigen- aar wordt een solidaire verant- •"OOr(leltjkheld opgelegd. Alle bestaande bouw- premies worden afhankelijk gemaakt van deze esthetische criteria. n c rechten ten aan1:icn van de gebouwde werkelijkheid kunnen gevrijwaard word en door hon- derd van de meest getalenteerde Europese architecten. De technische uitwerking van dit deneet zal door de commissie gedirigeerd worden aan juristen die slechts tcchn i se he adviseurs en cere- moniemeesterszijn. Tegenstrijdighedenen com- plicaties met bestaande wenen zullen hen onderzocht worden. Desnoods zullen wetten secundair gesteld worden om de k.racht van dit nieuwe decrect ie vrijwaren. In elk geval zal de macht van de talentvolle ar<.:hitect naar zijn maat kunnen uitgroeien . Dirk Coopman

Teleologie van de architecturale · machtswelsprekendheid · 2016. 1. 15. · l)itpmjeçlbctrcliccn...

Documents

Transcript of Teleologie van de architecturale · machtswelsprekendheid · 2016. 1. 15. · l)itpmjeçlbctrcliccn...