TEL_01-2015

1

1 januari 2015

Tuin met vijver

Abies, van woudreus tot dwergvorm

De Enk Groen & Golf op eigen benen

Onkruid meten met Weedviewer

Vakblad voor de groenvoorziening | 37e jaargang |

Voorplaat.indd 1 29-12-14 14:06

9UDDJ�GLUHFW�RIIHUWH�DDQ�RS��ZZZ�¿UPXVSURGXFWV�HX

3URIHVVLRQHOH�SUHVWDWLHV�EHUHLNW�X�GRRU�YDNNXQGLJ�JHEUXLN�YDQ�VWHYLJH�VFKDQVNRUYHQ��6HGXP�GDNEHGHNNLQJ��NDQW�HQ�NODUH�JUDVWHJHOV�HQ�JHYHOJURHQ�YDQ�),5086�352'8&76��

ZZZ�ILUPXVSURGXFWV�HX�YRRU�KHW�GLFKWVWELM]LMQGH�YHUNRRSSXQW��LQIR#ILUPXVSURGXFWV�HX��

gabion green&

P R O

67(5.��.5$&+7,*67$1'9$67,*��62/,'(

615541.indd 2 24-12-2014 13:38:52

3TuinenLandschap 2015| 1 |

| Inhoud

Nieuws4 Nominaties Boom van het Jaar 2015 bekend5 Pas dit voorjaar duidelijkheid over verbod bestrijdings- middelen6 Verlenging Barometer Duurzaam Terreinbeheer7 Uitgesproken: Green Deals geven invulling aan een onderhuidse behoefte8 Tuin en Landschap online

Sortiment10 Zilverspar, van woudreus tot dwergvorm14 Winterharde Cyclamen

Bedrijf en Organisatie16 Wijkcoöperatie stimuleert educatie en participatie18 De Enk Groen & Golf weer terug op eigen benen21 Zo zit dat: Wat wijzigt er in het Belastingplan 2015?

Ontwerp en Inrichting22 Rondom de zwemvijver26 Het feest is voorbij voor ’Nederlandse Monet’

Aanleg en Onderhoud28 Weedviewer voor objectieve onkruidmeting30 Steeds meer putting greens in de tuin33 Werk in uitvoering: Aankleden appartementencomplex

Machines en Gereedschap34 John Deere 4R trekker: nieuwe en slimme extra’s

Service39 Volledig naslagwerk over waterecologie40 Leveranciersnieuws42 Agenda43 Groene Gast: Jack van Haperen

14

22

28

34

Foto

voo

rpla

at M

odes

te H

erw

ig

1 januari 2015Nummer 1

Inhoud.indd 3 29-12-14 14:47

4 TuinenLandschap 2015 | 1 |

Nieuws

Commentaar

Richard Krajicek en de wethouder Rabin Baldewsingh hebben half december de Playground van de Toekomst geopend in de Haagse Rivierenbuurt. De bureaus DMAU uit Amsterdam en Openfabric uit Rotterdam wonnen met hun ontwerp Into the Wild de ontwerpwedstrijd die de Richard Krajicek Foundation had uitgeschreven. Het 8.100 m² grote, vernieuwende speel-park combineert verschillende speelaanleidingen. In het bin-nendeel van het plein is een natuurspeelplek gecreëerd met onder meer boomstammen en wilgen. Hier kunnen kinderen lekker struinen. De buitenste ruimte is een formeel, urbaan deel met een skatebaan, klimmuur en een trapveld. <

Haagse Playground van de Toekomst geopend

Foto

Dar

yl M

ulvi

hill

Nominaties Boom van het Jaar 2015 bekendLiriodendron tulipifera, Magno-lia kobus en Ostrya carpinifolia zijn de drie genomineerde bomen voor de verkiezing op 15 januari van de Boom van het Jaar 2015. De verkiezing heeft als thema ’Een welkome exoot’.

de jury: Liriodendron tulipifera is een boom van de 1ste grootte, bloeit met opmerkelijke tulp-vormige bloemen in de voorzo-mer, is een snelgroeiende boom met een kaarsrechte stam, verkleurt in de herfst fraai geel, heeft een eerst smalle, maar later vrij brede kroon, is vooral geschikt voor parken en brede lanen.Magnolia kobus is een boom van de 2de grootte, bloeit opval-lend met witte bloemen in het voorjaar, heeft een exclu-sieve verschijningsvorm, is een rustige groeier met later een ronde kroon, krijgt jaarlijks een mooie, gele herfstkleur, is breed toepasbaar, ook in bestratingen. Ostrya carpinifolia zit met zijn hoogte tussen 1ste en 2de grootte in, ontwikkelt na de katjesbloei groenige, soms bijna witte ’hopbellen’, is een langzame groeier met uiteinde-lijk een ronde kroon, vertoont in de herfst een gele bladver-kleuring, stelt weinig eisen aan de bodem. <

Na oproepen in de vaktijd-schriften De Boomkwekerij en Tuin en Landschap, zijn ruim dertig boomsoorten voorge-dragen. Een jury van boom-kwekers, hoveniers/groen-voorzieners, een onderzoeker/sortimentsdeskundige en een vertegenwoordiger van de vakpers heeft uit die lijst drie bomen genomineerd. Het thema was ’Een welkome exoot’, dus inheemse soor-ten en uitheemse soorten die al volop worden toegepast, konden daarom niet tot de eindronde doordringen. Twee andere criteria voor de jury waren: gezond groeiend en beschikbaar bij kwekers.De specifi eke waarden van de verschillende bomen volgens

KoersHet middelendebat en het daarop volgende overleg in de Tweede Kamer van afgelopen maand hebben niet de duidelijkheid opgeleverd waar velen in de groensector dringend behoefte aan hebben. Waar tot 4 december nog een spijkerhard verbod per november 2015 leek te gelden voor chemische onkruidbestrij-ding op verhardingen, lijkt na de feestmaand niets meer zeker.

Groenbedrijven en gemeenten zitten met twee vragen waar ze voor de kerst antwoord op hadden willen krijgen. Wanneer gaat het verbod op chemi-sche onkruidbestrijding defi nitief in? En wat gebeurt er met de laagrisicomiddelen? Het antwoord op beide vragen blijft voorlopig echter nog even uit.

In beide gevallen gaat het vooral om juridische onzekerheden. De landsadvocaat vreest namelijk dat een generiek verbod, zonder dat er iets wezenlijks is veranderd ten opzichte van de bestaande toelating,

het niet gaat halen. En zo lang er geen duidelijkheid is over de juridische basis voor een middelenverbod, is ook niet zeker of laagrisicomiddelen hieronder vallen of niet.

Er wordt hier en daar al gefl uisterd dat een ver-bod er misschien helemaal niet gaat komen, dat de machtige internationale lobby van middelenfabrikan-ten achter de schermen de messen al aan het slijpen is om gehakt te maken van een algeheel verbod op chemische bestrijdingsmiddelen. Een verbod op bij-voorbeeld glyfosaat in Nederland zou immers een precedent scheppen voor andere Europese landen om hetzelfde te doen.

Intussen zitten ondernemers en groenbeheerders in onzekerheid over welke koers zij moeten varen, en in welke bestrijdingsmethodes zij moeten investeren de komende jaren. Wordt het chemisch of biologisch? Of geen van beide? De tijd zal het leren.

Ralph Mensvakredacteur

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 4 29-12-14 14:06

5TuinenLandschap 2015 | 1 |

Pas dit voorjaar duidelijkheid over verbod bestrijdingsmiddelenHet overleg in de Tweede Kamer over gewasbeschermingsmid-delen heeft nog niet de duide-lijkheid gebracht waar door de groensector met smart op wordt gewacht. Op zijn vroegst dit voorjaar wordt duidelijk wanneer het middelenverbod ingaat en of er een uitzondering komt voor laagrisicomiddelen.

In navolging van het middelen-debat op 4 december, vond op 18 december in de Tweede Kamer overleg plaats over gewasbeschermingsmiddelen. Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken en staats-secretaris Mansveld van Milieu gingen hierbij in op vragen van het parlement.Zowel CDA als PvdA gaven aan duidelijkheid te willen over de zogenoemde laagrisicomidde-len. CDA-Tweede Kamerlid Geurts vroeg het kabinet om

vóór 1 maart duidelijk te ma-ken welke criteria de juridische basis vormen voor het aange-kondigde verbod op chemische bestrijdingsmiddelen. Volgens Geurts is het nu zo dat ook laagrisicomiddelen, of midde-len die worden aangeprezen als biologisch afbreekbaar of eco-logisch verantwoord, onder het verbod vallen. Staatssecretaris Mansveld zegde toe om deze criteria uiteen te zullen zetten.PvdA-Kamerlid Jacobi diende een motie in waarin zij vroeg een nationale lijst aan te leggen van laagrisicomiddelen, naar het voorbeeld van Frankrijk. Dit, omdat een Europese lijst met uitzonderingen voor laag-risicomiddelen naar verwach-ting pas in 2020 klaar is.

ReactiesDe komende tijd verschijnen diverse schriftelijke en monde-

linge reacties van het kabinet inzake gewasbescherming, die voortvloeien uit de Ka-merdebatten. Hier volgt een overzicht.

▸Staatssecretaris Dijksma zal voor 1 maart schriftelijk reage-ren op het actieplan van de Par-tij voor de Dieren waarin wordt gepleit het voorzorgbeginsel te hanteren bij een verbod op che-mische bestrijdingsmiddelen.

▸Dijksma zal de Tweede Kamer informeren over de resultaten van haar gesprek over het actie-plan Schoner, Groener, Beter.

▸Dijksma zal medio februari een brief aan de Kamer sturen over het verschil in toelatings-beoordelingen.

▸Staatssecretaris Mansveld zal de Kamer voorjaar 2015 een concept sturen van de wijziging van het activiteitenbesluit dat nodig is om een gebruiksverbod op chemische bestrijdingsmid-

delen door te kunnen voeren. In de Nota van toelichting zal Mansveld de criteria voor het verbod uiteenzetten.

▸Mansveld zal de Kamer begin 2015 informeren over de resultaten van het onderzoek naar de kassacheck, bedoeld om particulieren bij tuincentra te informeren over het gebruik van chemische onkruidbestrij-dingsmiddelen.

▸Mansveld zal de Kamer een kabinetsreactie sturen op het artikel ’Vraagtekens rond regel-geving chemische bestrijding’ dat is verschenen in het thema-nummer Onkruid op verhar-dingen van Tuin en Landschap (nr. 19a, 2014). CDA-Kamerlid Geurts vroeg de staatssecretaris om een schriftelijke reactie, omdat er veel verwarring be-staat in de sector over de vraag wat onder een laagrisicomiddel wordt verstaan. <

Foto

Wim

de

Kneg

t

Hagen vlechten in OpenluchtmuseumOp zaterdag 20 december was het vlechtteam van Alles over Groen-beheer actief in het Openluchtmu-seum in Arnhem. Groenbeheerder Rob Plomp had het groenbedrijf uitgenodigd om voor het museum een stuk haag te vlechten. „Een der-gelijk stuk cultureel erfgoed mag in het museum niet ontbreken. We zijn er trots op dat het museum het vlechtteam van Alles over Groen-beheer gevraagd heeft”, vertelt een vertegenwoordiger van het bedrijf. Er zijn extra collega’s ingezet om de bezoekers van het Openluchtmuse-um te informeren over vlechthagen. Het Openluchtmuseum richt zich sinds een aantal jaren niet alleen op historische gebouwen, maar ook op de groene geschiedenis van Ne-derland. De tuindienst onderhoudt niet alleen het terrein, maar denkt ook actief mee over de inrichting van het museum. <

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 5 29-12-14 14:06


Nieuws

c o l u m n

Heeft u ze ook weer in allerlei vormen gehad, de beste wensen? Fijn hé? Het viel me dit jaar weer op dat de toeleverende bedrijven alles uit de kast hadden ge-haald om zo creatief mogelijk voor de dag te komen. Niet dus.

Vooral de diarree aan emails op de dag voor de kerstvakantie was heel origineel. ,,Verhip! We moeten er nog even de kerstwens uit jassen! Vraag even aan Sonja van de administratie of ze een emailtje kan sturen.” Creatieve zinnen lees je dan ook: ,,Aan het eind van het jaar danken wij u voor het gestelde ver-trouwen en…”

En dan de bedrijven die relatiegeschenken sturen: elk jaar zijn de cadeaus mooier. Wie het nou nog in zijn hoofd haalt om een kalender te sturen? Wie kijkt daar op? En dan ook nog alleen maar data en ruimte voor aantekeningen! Zet er dan in elk geval minstens één lekker wijf op, dat vrolijkt de kantine nog wat op.

Vind het wel weer fi jn als het relatiegeschenk persoonlijk wordt afgegeven. Zo kwam een bedrijf bij ons een paraplu brengen. Vroeg me al meteen af wat daar de symboliek van was? Wij helpen u van de re-gen in de drup? Toen de vertegenwoordiger weg was, klapte ik het ding uit en schrok me dood van de koei-eletters die erop stonden. De naam van de gever. Moet ik als het regent ook nog reclame gaan maken.

’En wat heb je zelf dan wel gedaan?’, zie ik u den-ken. Nou, was best origineel dit jaar: kerstborrel voor alle klanten. Flink uitgepakt dus. Iedereen die kwam, kreeg bovendien mijn pas verschenen boek ’Tuin-loungen’ aangeboden. Doe ik ook niet elk jaar. Kan bruintje niet trekken. Maar als ik iets doe, dan doe ik het goed.

Ik maak met oud & nieuw altijd een kampvuur buiten. Fikte weer enorm dit jaar.

Jack van [email protected]

Bart Hoestuinontwerper

Jack van Haperenontwerper/hovenier

Ruud Vermeerhovenier

RelatiegeschenkenFo

to B

&C

Hov

enie

rsbe

drijf

Aanleg tuinen in volle gangHet meeste onderhoud in particuliere tuinen is inmiddels wel gedaan, het is dus volop tijd voor aanlegklussen. Op de foto maakt een medewerker van B&C Hoveniers uit Amstelveen een schutting van verticale delen. De buren doen niet mee en laten hun haag staan. Gert Jan Corbee van B&C Hoveniers: „Om te voorkomen dat het groen tussen de schuttingdelen doorgroeit, wordt deze dicht ’gepotdekseld’.” Onder de verticale delen is een hardhouten ’bodemplank’ bevestigd die voorkomt dat de ver-duurzaamde schuttingdelen in contact komen met de bodem. <

Verlenging Barometer Duurzaam Terreinbeheer

Ook na het ingaan van het verbod blijft het voor over-heden en bedrijven die hun terreinbeheer uitbesteden van belang dat de juiste uitvoering ervan onafhankelijk wordt geborgd. De handhaving door de Rijksoverheid van de com-plexe reeks uitzonderingen kan namelijk slechts beperkt plaatsvinden. De uitvoerder die met een certifi caat aantoont dat men zich aan de spelregels houdt, biedt de opdrachtge-ver vertrouwen. Daarnaast is verduurzaming een proces. Ook is het van belang dat de bovenwettelijke defi nitie van duurzamer terreinbeheer wordt geactualiseerd.SMK start met de concrete uit-werking van de aanpassing van het certifi catieschema in het voorjaar van 2015. Bestaande certifi caathouders van de Baro-meter en andere stakeholders worden daarbij nauw betrok-ken. <

De effecten van het verbod op gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw zullen pas in het seizoen van 2016 in de praktijk doorwerken. Daarom voert SMK de herziening van de Barometer in twee stappen uit. In de loop van 2015 wordt een aangepaste opzet van het certifi catieschema uitgewerkt, waarin de uitzonderingen ten aanzien van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zijn herzien en aangescherpt. Vervolgens worden de uitzon-deringen in de praktijk getoetst. De herziene Barometer wordt in 2016 geïmplementeerd.

Stichting Milieukeur (SMK) wil de herziening van het certifi ca-tieschema Barometer Duurzaam Terreinbeheer voor aankomend jaar afstemmen op de uitzon-deringen die de overheid naar verwachting zal vastleggen in een Activiteitenbesluit. De looptijd van de huidige Barometer wordt daarom ongewijzigd verlengd met enkele maanden tot 1 maart 2015.

NieuwsPag_6-7-8.indd 6 29-12-14 14:48


Uitgesproken

www.tuinenlandschap.nl

Green Deals geven invulling aan een onderhuidse behoefte„Laat ik het niet onder stoelen of banken steken: ik ben een groot fan van de Green Deals. In mijn ogen geven Green Deals invulling aan een onderhuidse behoefte. Er gebeurt in dit land veel op het gebied van onder-zoek, maar het in de praktijk brengen van de resultaten sneuvelt te vaak. Waarom? Omdat te vaak wordt gedacht: dat kan niet, dat mag niet en dat willen ze niet. Dat is zo jammer, want de overheid wil ondernemers en ondernemin-gen graag ondersteunen. Met de Green Deals geeft ze daar uiting aan.

Zelf ben ik bij twee Green Deals betrokken. Daardoor zie ik welke mogelijkheden Green

Deals bieden. Wegen zijn soms complex en bureaucratisch, maar door de Green Deal krijgen partijen een probleem-eigenaar bij de overheid. De overheid geeft daarmee aan dat zij bereid is om zaken aan te pakken, mits bedrijven hun klachten uiten en bespreekbaar maken. Vaak blijkt dan dat de beren die verwacht werden in de realiteit veel kleiner zijn óf ergens anders liggen dan gedacht.

Er zijn nog veel zaken die de aandacht behoeven en waar ik me in de Green Deal-board voor zal inzetten. Op het terrein van biobased economy is dat het ontbreken van weten regel-geving voor nieuwe ketens. De biobased economy is namelijk een geheel nieuwe business. Dat vereist aanpassingen in de bestaande weten regelgeving. Van ’het mogen transporteren en verwerken van reststromen’

tot ’marktacceptatie’ en ’de verwerking na gebruik’. Voor diverse biobased-materialen geldt dat er onduidelijkheid is over de verwerking als materialen het eind van hun levens-cyclus hebben bereikt. Daar-door ontbreekt een belangrijk fundament, want biobased is alleen duurzaam als producten ook na gebruik een duurzame eindbestemming krijgen.

Ook ten aanzien van het level playing field moeten er nog grote stappen gezet worden. Er moeten gelijke regels gelden voor energie en materialen, voor fossiele en biobased grondstoffen, en in verschil-lende regio’s. Het realiseren van de Biobased Economy verdient een eerlijke kans en steun. Door het afsluiten van hoogwaardige Green Deals wil-len we duurzame innovatie een impuls geven en deze punten hoog op de agenda plaatsen.”

Door Green Deal krijgen partijen probleem-

eigenaar bij de overheid

Foto

PR

Annita WestenbroekProgramming Coördinator Biobased Industries Consortium (BIC)

Deze kolom valt onder redactionele verantwoordelijk-heid van vhg.

DichtbijEen trend is het niet meer. Het Rijk draagt steeds meer taken en verantwoordelijkheden over aan de regio. Merkt u dat?

Zo gaan gemeenten nu over hoe mensen met afstand tot de arbeidsmarkt aan een baan geholpen moeten worden. Heeft u werk voor hen?

Op nieuwe regionale werkpleinen stemmen ge-meenten, werkgevers en werknemers ontwikkelingen op de arbeidsmarkt af. Zit u aan tafel?

Aequor verdwijnt. Op onderwijsgebied moeten regionale samenwerkingsverbanden tussen scholen en het bedrijfsleven worden opgezet. Wellicht heeft u ideeën over het beroepsonderwijs. Doet u mee?

Ook de Kamer van Koophandel verandert. De organisatie wordt kleiner en moet nog meer de

regionale verbinding tussen bedrijven bevorderen. Haakt u aan?

U denkt nu vast: dat gaat mijn deur voorbij. Toch niet. ’Dichtbij de ondernemer’ wordt steeds belang-rijker. U kunt niet overal zijn en toch wordt van u verwacht dat u meedoet. Als VHG spelen we hierop in. Lokale lobby doen we bijvoorbeeld al. We ondersteu-nen leden bij de promotie in hun werkgebied.

Het komende jaar stelt ons voor een interessante uitdaging. We gaan actief bouwen aan nieuwe markt-gerichte regionale (ondernemers)netwerken. Om er kansen uit te halen die leiden naar profilering en werk voor onze leden. Voor mij is dat een speerpunt in 2015.

Egbert Roozendirecteur [email protected]

vhg

Foto

B&

C H

oven

iers

bedr

ijf

NieuwsPag_6-7-8.indd 7 29-12-14 14:48


Tuin en landschap o n l i n e

Bij sommige artikelen in dit blad staan icoontjes, deze verwijzen naar extra informatie op de website

Foto’s Filmpjes Dossiers Documenten en links naar websites Praat mee

LandschapLandschap 2015|

Abonneer u op de Tuin





Abonneer u op de TuinenenenLandschap

Landschap

Landschap2015

Landschap2015

Landschap2015

Landschap2015

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

NieuwsbriefLandschap




Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief |

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief| 1

Nieuwsbrief1

Nieuwsbrief1

Nieuwsbrief1 |

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief1

Nieuwsbrief1

Nieuwsbrief1

Nieuwsbrief1 |

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief1

Nieuwsbrief1

Nieuwsbrief1

Nieuwsbrief1 |

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

Nieuwsbrief|

www.tuinenlandschap.nl Van onderstaande berichten staat een uitgebreide versie op de site van TuinenLandschap

Intratuin trekt onkruidbestrijdingsmiddel terugIntratuin Nederland laat de toelating intrekken van het onkruidbestrijdingsmiddel Onkruid. Dit is een middel op basis van glyfosaat. Intratuin is toelatingshouder van het middel. De toelating wordt per 31 december 2014 ingetrokken.

Provincies investeren in groene schoolpleinenDe provincies Drenthe, Friesland en Groningen geven €404.384 subsidie aan acht duurzaamheidsprojecten, waaronder groene schoolpleinen en vergroening woon-omgeving woningcorporaties. De subsidie maakt onderdeel uit van het programma Duurzaam Door.

Belastingplan 2015 aangenomen De Eerste Kamer heeft voor het Kerstreces het Belastingplan 2015 aangenomen. Onderdeel van dit plan is de verlenging van het lage btw-tarief op renovaties tot juli 2015.

Groenbeheer Haarlem naar SpaarnelandenDe gemeente Haarlem brengt per 1 januari 2015 al het dagelijks beheer en onderhoud van de openbare ruimte onder in nieuwe contracten met een looptijd van vier jaar. De domeinen Afval & Reiniging, Groen & Spelen en Elemen-tenverharding gaan naar Spaarnelanden.

Plaatsing toponiemenbank in natuurgebied

Stichting Brabantse Bronnen heeft in samenwerking met Natuurmonumenten een toponiemenbank in Natuurgebied Kampina geplaatst. Een toponiem is een middeleeuwse aanduiding voor een gebied of een locatie. In dit geval is dat Balsvoort, een nederzetting die sinds 1312 bekend is. .

Foto

: Stic

htin

g B

raba

ntse

Bro

nnen

Cronquels design @cronquelsvorige week geautomatiseerde poort geplaatst in de regen, vandaag in stormachtig weer een leuke tuinpoort plaatsen. Gerwolt is een bikkel!

DeBomenridders @DeBomenridders@Stadsbeheer010 Nog gevallen van noodkap aan de hand vandaag? Het gaat aardig tekeer...

Jaap Smit,dendroloog @dendroloog#Essenprachtkever #EAB zou aan grens Polen / Rusland en in Zweden zijn gezien. Wie bevestigt of ontkent? Gevarieerd bomen planten belangrijk

Vrij Groen @VrijGroenGroeit het best in het #kerstbomenasiel: kleine boom, grote wortelkluit, niet uitgedroogd, geen Nordmannspar. #oegstgeest #leiden

Ecologische achteruitgang bermen tuinenlandschap.nlMilieuorganisaties roepen Groningen op om bezuinigingen op maaibeheer bermen tegen het licht te houden. Zij maken zich zorgen over de ecologische achteruitgang. Is dit terecht?

Discussieer mee in de tuinenlandschap-groep

Stem mee over de volgende peiling:

’2015 wordt een beter jaar qua omzet voor de groensector dan 2014’

'Groensector'Groensector'Groensector'Groensector krijgt krijgt last last van van ondui- ondui-delijkheiddelijkheid rond rond verbod verbod op op chemi- chemi-scheschesche onkruidbestrijdingsmiddelen' onkruidbestrijdingsmiddelen'

64%zei ja tegen de stelling:

NieuwsPag_6-7-8.indd 8 29-12-14 14:48

IDFHERRN�FRP�WXLQSURIHVVLRQDOV

WZLWWHU�FRP�WXLQSURIHVVLRQD

3URJUDPPD7XLQSURIHVVLRQDOGDJHQ��HQ��MDQXDUL��9DQ�GHQ�%HUN�%RRPNZHNHULMHQ�6LQW�2HGHQURGH

*UDWLV�HQWUHH"�0HOG�X�DDQ�RSWXLQSURIHVVLRQDOV�QO

3URJUDPPD

LV�KHW�FHQWUDOH�WKHPD�YDQ�GH�7XLQSURIHVVLRQDOGDJHQ��-RV�%XUJHUV��DXWHXU�HQ�SUHVHQWDWRU��WUDSW�DI�PHW�HHQ�SUDNWLVFKH�HQ�KXPRUYROOH�SUHVHQWDWLH��'DDUQD�PDDN�MH�]HOI�HHQ�NHX]H�XLW�GLYHUVH�OHHU]DPH�HQ�LQWHUDFWLHYH�ZRUNVKRSV�

´2QGHUVFKHLG�-H]HOIµ

2XWGRRU�NZHNHULM�VDIDUL�_�'H�7RS��WXLQHOHPHQWHQ�YHUOLFKW�LQ��'�_�'H�NUDFKW�YDQ�FRPELQHUHQ��RYHU�FRPELQDWLHV�YDQ�PDWHULDOHQ�_�.HUDPLVFKH�WHUUDVWHJHOV��WUHQG�RI�GXXU]DPH�RSORVVLQJ"�_�+RH�ZRUGW�ZDWHU�LQ�GH�WXLQ�ZHHU�HHQ�VSHWWHUHQG�VXFFHV"�_

2QGHUVFKHLG�MH]HOI��DGYLVHHU�HHQ�JURHQ�JHOXLGVFKHUP�

615542.indd 9 29-12-2014 10:14:20


Sortiment

Dankzij het gebruik als kerstboom kennen de meeste Nederlanders Abies nordmanniana, meestal als Nordmann. Maar Abies is meer dan een kerstboom. Het is een geslacht dat een aantal fraaie boom- en struikvormen bevat. Van woudreuzen tot dwergvormen, Abies heeft het allemaal.

Zilverspar, van woudreus tot dwergvormMet de Nederlandse benaming van

Abies nordmanniana, Nordmann-spar, begint meteen de verwarring. Picea heet namelijk Spar en Abies heet Zilver-spar. Vervolgens heten de verschillende soorten Balsem zilverspar (A. balsamea), Colorado zilverspar (A. concolor) of Reuzen zilverspar (A. grandis). Maar dan is er ineens de Nordmannspar en de Edelspar (A. pinsapo).

Behalve in de naam zijn de twee ge-slachten ook in uiterlijk nauw verwant. Enkele makkelijke kenmerken helpen de bomen uit elkaar te houden. De naalden van Abies hebben een ronde, brede voet die ronde littekens op de twijg achter-laten als ze worden losgetrokken. Als de naalden van een Picea van de twijg worden losgetrokken, nemen die een klein stukje bast mee. Als er kegels in de boom zitten, zijn de verschillen nog eenvoudiger: bij Picea hangen de kegels, bij Abies staan ze rechtop. Bij Picea vallen de kegels bij rijpen van de zaden niet uit elkaar, maar vallen ze in hun geheel van de boom. Bij Abies vallen de kegels bij rijpen uit elkaar zodat alleen de centrale as blijft staan.

Er zijn 47 soorten Abies die allen boomvormig groeien. Van nature maken de bomen maar één rechte stam. De bast is gewoonlijk vrij glad tot iets ruw en grijs, soms met wat harsafscheiding. De takken staan meestal horizontaal af van

de stam en zijn naar de top van de bo-men steeds korter waardoor een relatief slanke, kegelvormige kroon ontstaat. Bij oudere bomen sterven de onderste tak-ken vaak af, wat een minder fraai beeld geeft. De naalden zijn (blauw)grijs tot donkergroen. Aan de onderzijde hebben ze steeds twee lichtgrijze tot zilverwitte lenticelstrepen.

EenhuizigAbies is éénhuizig; mannelijke en vrou-

welijke bloemen komen dus in één boom voor, waarbij de vrouwelijke bloemen zich vaak hoger in de boom bevinden dan de mannelijke. De kegels zijn grijs-groen, purper of roodbruin en hebben bij sommige soorten, zoals bij A. Koreana, sierwaarde.

Naast de natuurlijke soorten zijn er enkele honderden cultivars van Abies. Veel van deze zijn beduidend compacter groeiend dan de soorten, in sommige gevallen zijn het echte dwergen. Hoewel de natuurlijke soorten imposante bomen vormen, die zeker toepassingsmogelijk-heden hebben, zijn het juist de cultivars die in tuinen en parken de voorkeur genieten. Niet alleen vanwege het meer gedrongen formaat, maar ook omdat ze afwijken in plantvorm en/of naaldkleur, of omdat ze rijker kegels dragen.

Tekst en beeld Ronald Houtman

Abies.indd 10 23-12-14 15:58


>

Naam en herkomstAbies is het Latijnse woord voor deze boom dat eenvoudig-weg als wetenschappelijke naam werd overgenomen. Overigens beschreef Linnaeus alle Abies, Cedrus, Larix en Picea als Pinus. Zo’n twintig jaar na verschijnen van Linnaeus’ werk Species Plantarum werden deze als afzonder-lijke geslachten gesplitst. Nota bene door Philip Miller, directeur van de Chelsea Physic Garden, een conservatieve Schot die het niet met Linnaeus’ naamgeving eens was.Ondanks het vrij geringe aantal soorten (47) is Abies wijd verspreid over de aardbol. Zo komt Abies voor in grote delen van Noord- en Midden-Amerika, Oost-Azië, de Himalaya en China. Ook in het Midden-Oosten, Noord-Afrika en Zuid-(Oost)-Europa komen enkele soorten voor. De vele cultivars zijn voornamelijk in Europa en Noord-Amerika ontstaan.

Abies amabilis Grote, statige boom uit het noordwesten van de USA en West-Canada die in de natuur 50-80 m hoog kan worden, maar bij ons lager blijft. De boom is aanvankelijk breed piramidaal maar wordt later slanker. De glanzend donkergroene naalden staan dicht opeen en geuren sterk bij wrijven. De cultivar ’Spreading Star’ groeit breed en tot circa 1,5 m hoog. Soms vormt deze kop. Om de habitus te behouden kan de kop het beste worden verwijderd. A. amabilis is zeer winterhard en houdt van vochtige, voedzame grond.

Abies nordmanniana Breed piramidaal groeiende boom tot circa 20 m hoogte. Komt van nature voor in de Kaukasus en in Noord- en West-Turkije. De zachte naalden zijn glimmend donkergroen en staan naar voren gericht op de twijg. Ze heb-ben twee grijswitte lenticelstrepen aan de on-derzijde. Vanwege de regelmatige en bossige groei is A. nordmanniana binnen vrij korte tijd populair als kerstboom geworden. De opval-lende cultivar ’Golden Spreader’ (foto) heeft een mooie, brede habitus, soms met een doorgaande kop die er naar behoefte uit ge-haald kan worden. De naalden zijn ’s zomers diep groengeel om ’s winters goudgeel te kleu-ren. A. nordmanniana groeit bij voorkeur op vrij vochtige, voedzame grond.

Foto

Xxx

x

Abies.indd 11 23-12-14 15:58


Abies concolorGrote boom, tot meer dan 60 m in de natuur maar bij ons meestal niet hoger dan circa 20 m. Komt voor in het westen van de USA, tot in Mexico en de Rocky Mountains. De vrij lange, vaak iets gebogen naalden zijn grijsgroen tot diep grijsblauw. Er zijn diverse cultivars op de markt die steeds variëren in plantvorm en –grootte en naaldkleur. ’Archer’s Dwarf ’ is een fraaie cultivar met een gedrongen groeiwijze en blauwgroene naalden. Stelt weinig eisen aan de bodem maar groeit het beste op voedzame zandgrond.

Abies lasiocarpaGrote boom tot circa 30 m die voorkomt in westelijk Noord-Amerika. Bij ons tot circa 20 m hoog met een smal piramidale tot zuilvormige kroon. De stugge naalden zijn blauwgroen. A. lasiocarpa bloeit met opvallend purperen mannelijke bloeiwijzen. De cultivars ’Compacta’ (foto), met een duidelijk meer gedrongen groeiwijze, en ’Glauca’, met intenser gekleurde naalden, zijn het bekendst. Kan op vrij arme en droge gronden groeien en is zeer winterhard maar kan door late nachtvorst worden beschadigd.

Abies koreanaVan nature een boom tot circa 15 m hoogte met een breed pira-midale kroon, op jonge leeftijd soms zeer breed. De vrij korte en brede, glimmend donkergroene naalden hebben opvallend zilverwitte lenticelstrepen aan de onderzijde. De naalden staan loodrecht op de twijgen ingeplant. De kegels van deze Zuid-Koreaanse soort zijn dofpurper. Er zijn meer dan zestig benaam-de cultivars. ’Silberlocke’ (foto) heeft typisch gekrulde naalden waardoor de zilverwitte onderkant goed zichtbaar is. Groeit op alle voedzame en voldoende vochtige gronden.

Abies balsameaGrote boom tot circa 25 m uit het oosten en noordoosten van de USA en Canada. De donkergroene naalden zijn relatief kort en breed. Bij wrijven geuren ze. De bladknoppen zijn opvallend bruinrood. Veel bekender dan de soort is de cultivar ’Nana’; een zeer compacte, bolvormig groeiende plant. De Duitse cultivar ’Piccolo’ is op zeer kleine schaal in cultuur. Deze groeit circa 1/5 langzamer en compacter dan ’Nana’. A. balsamea groeit het beste in voedzame grond bij voldoende luchtvochtigheid.

Abies.indd 12 23-12-14 16:29


<

Abies proceraAfkomstig van de noordwestkust van de USA is A. procera met een hoogte van meer dan 75 m één van de grootste soorten. In ons klimaat wordt de boom circa 30 m hoog. De blauwgroene naalden zijn vrij stug en staan typisch naar boven gekruld. De kegels zijn vrij groot en grijsgroen. Er zijn diverse cultivars waarvan ’Glauca’ de bekendste is. Deze heeft intenser gekleurde naalden en draagt op vrij jonge leeftijd al kegels. A. procera groeit bij voorkeur op kalkarme, voedzame grond.

Abies veitchiiUit Japan afkomstige boom tot circa 25 m hoogte. De naalden zijn glimmend donkergroen met opvallend zilverwitte lenticelstrepen aan de onderzijde. Bij A. veitchii staan ze steeds schuin naar voren op de twijg ingeplant. De kegels zijn dofpurper van kleur. De cultivar ’Heddergott’ is wellicht het bekendst. Deze heeft een compacte, afgeplat bolvormige groeiwijze en typisch gekrulde naalden waardoor de zilverwitte onderkant goed zicht-baar is. Hij groeit bij voorkeur op voedzame, kalkarme grond.

Standplaats en toepassing

Verschillen Abies en Picea ▸ Abies Picea ▸ Naalden aan de voet verbreed, zonder bladkussen Naalden zittend met een bladkussen over de twijg ▸ Laten een rond litteken achter op de twijg Nemen een stukje bast mee bij verwijderen ▸ Kegels opstaand Kegels hangend ▸ Kegels vallen uiteen bij rijpen Kegels blijven intact bij rijpen

Doordat de verschillende soorten in zulke uiteenlopende gebieden voorkomen zijn de standplaatseisen niet als geheel voor Abies te omschrijven. Bij de diverse soorten zijn hierboven de specifieke eisen omschreven. Als algemene aandachts- punten kan wel worden vermeld dat Abies het beste gedijt bij een hoge(re) luchtvochtigheid. Hij kan slecht tegen scherpe, drogende oostenwind. Ook heeft goed gedraineerde, maar voldoende vochtige grond over het algemeen de voorkeur.

Wat toepassing betreft, is de veelzijdigheid van soorten een voordeel. Verschillende soorten worden in de bosbouw gebruikt (A. amabilis, A. balsamea, A. nordmanniana en A. procera), waarbij vooral A. procera een belangrijke houtleverancier is. In de USA en Canada wordt vooral A. balsamea als kerstboom gebruikt. In Californië is ook A. concolor populair als kerstboom. In de aanlegsector worden de (natuurlijke) soor-ten vooral als pakboom toegepast. Niet in de laatste plaats vanwege het behoorlijke formaat dat de bomen kunnen bereiken.

De cultivars zijn beduidend breder toepas-baar. Door de enorme variatie in plant- vormen en loofkleuren zijn ze prima in (winter)tuinen toe te passen. De loofkleuren zijn prima te combineren met bloeiende heesters en vaste planten. Hetzij als achtergrond of als blikvanger.Naast de hier genoemde soorten worden de soorten Abies grandis, A. homolepis, A. numidica en A. pinsapo en hun cultivars in Nederland en België gekweekt.

Abies.indd 13 23-12-14 16:30

1 2

3

4


Hans Kramer stelt voor:

Sortiment

Winterharde CyclamenTekst en beeld Hans KramerVoor de echte tuinliefhebbers zijn winterharde Cyclamen niet

meer weg te denken uit de tuin. Niet alleen vanwege de bloei maar zeker ook vanwege de variëteit in blad. Bij veel mensen wek-ken ze echter nog verbazing op. Zijn ze wel winterhard? Ook dat kan wel eens tot teleurstellingen leiden. Een juiste standplaats blijkt cruciaal.

Cyclamen.indd 14 23-12-14 15:58


1

2

3

Hans Kramer is vasteplanten kweker. Hij bestrijdt eentonigheid in Nederlandse tuinen en plantsoenen door onbekend, maar goed toepasbaar sortiment onder de aandacht te brengen. www.hessenhof.nl

4

Cyclamen coum, bijna rond donkergroen blad met licht vlekkenpatroon.

De witte Cyclamen hederifolium met eveneens een wit hart.

Cyclamen purpurascens is de meest wispelturige soort, maar geurt heerlijk.

Cyclamen hederifolium ’Nettleton Silver’, bladkleur is effen lichtgroen tot grijs met lichtgekartelde rand.

Je zou het zo niet zeggen, maar Cycla-men behoren tot de familie van de Pri-

mulaceae, net als de Noord-Amerikaanse Dodecatheon. Deze staat qua bloemvorm het dichtst bij Cyclamen. De plant vormt knollen. Bij gezaaide planten duurt het een flink aantal jaren voordat de knol een flinke omvang gekregen heeft. Afhanke-lijk van de soort komen uit de knollen kruipende bladstelen. Deze groeien eerst een stuk horizontaal alvorens boven de grond te komen. Dit kun je vooral bij Cyclamen hederifolium goed zien. De bekende kamerplant doet dit juist niet. Hier groeien de bladstelen recht omhoog en vormen ze een rozet.

Alhoewel de bloemen van Cyclamen de belangrijkste sierwaarde zijn, vind ik het blad minstens zo belangrijk. Zeker de laatste jaren is er, vooral in Engeland, enorm geselecteerd in bladverscheiden-heid: in bladvorm en in bladtekening. Dat kan de meest bizarre bladpatronen geven in tinten zilver, grijs tinkleurig tot zelfs het begin van lila.

In Nederland zijn maar drie soorten voldoende winterhard, waarvan C. hederifolium ronduit de gemakkelijkste en de meest robuuste is. De plant heet niet voor niets zo, want het blad heeft best wat weg van de klimop, maar het is enorm variabel. Tegenwoordig zijn er zelfs selecties met pijlvormig blad. Bij de normale vorm is het donkergroen tot wat grijsachtig met vaak een stervormig patroon van donkerder groen met grijs en zilver. Maar er zijn ook vormen, zoals ’Nettleton Silver’, die een prachtige effen grijze kleur hebben. Alle varianten daar-tussen zijn mogelijk.

Het hangt van de zomer af wanneer ze gaan bloeien. Is deze warm en droog, dan kan de bloei later zijn. We hebben vaak het idee dat de bloei wacht op een flinke onweersbui in juli-augustus. Afhankelijk van het weer kan de bloei zich uitstrek-ken tot begin oktober. De normale kleur is roze, waarbij op de keel de karmozijn-rode slippen opvallen. Er is ook een prachtige witte vorm en een zeer bege-renswaardige donkere lilaroze variant.

Cyclamen coum spreekt misschien het meest tot de verbeelding. In zachte winters laat de plant al vaak in december zijn diep purperrode knoppen zien, die vervolgens gedurende de winter openen. Alhoewel ook dit een uiterst variabele soort is, zijn de bloemen goed te herken-nen door de diep magentapurperen vlek aan de basis van elk bloemblad. Karakte-ristiek zijn de donkergroene, bijna ronde blaadjes. Tenminste bij de wilde soort, want ook in cultuur zijn talloze selec-ties met zilver of getekend blad bekend, waarvan de bloemkleur varieert van wit, roze naar het genoemde purperrood.

Hoewel het de meest noordelijk voor-komende soort is, vind ik C. purpurascens de meest wispelturige. Op de ene plek doet hij het prima, op de andere blijft hij maar kwakkelen. Hij wordt dan ook het minst aangeboden. Het is de meest geurige soort die ik ken. De bloemkleur is ook weer karmijnrood, soms roze en slechts een enkele keer wit.

Standplaats Cyclamen groeien graag op een kalkrijke, humeuze grond in de halfschaduw tot zon. Ik plant ze graag tussen de wortels van bladverliezende struiken of bomen. Het meest ideaal is een plekje aan de zuidkant van zo’n beplanting, waar de zon in de namiddag nog even langs strijkt. Daar is winterbloeiende C. coum ook niet zo blootgesteld aan een schrale noordoostenwind. Als die wekenlang blaast, verdrogen de bloemetjes onher-roepelijk. Om die reden zet ik ze ook graag tussen niet al te hoge bodem-bedekkers, zoals Asarum of Omphalodes verna, of tussen niet al te hoge winter-groene varens, zoals Polystichum setiferum, Asplenium scolopendrium en Polypodium vulgare. Om ze uit te laten zaaien, strooi je een laagje niet al te grof grind over de knollen. De zaden nestelen zich hier graag tussen. Voordat je het weet heb je honderden jonge plantjes, die na twee jaar al een bloemetje kunnen geven. <

Naam en herkomstDe naam Cyclamen stamt van het Griekse ’Kyklos’ wat cirkel, of ronde schijf betekent. Dat duidt natuurlijk op de ronde knollen, maar mis-schien ook wel op de ronde bladeren die vooral Cyclamen coum heeft. In Nederland zijn eigen-lijk maar drie van de twintig soorten betrouw-baar winterhard, mits de standplaats in acht ge-nomen wordt. Dat is C. hederifolium die van Zuidoost-Frankrijk tot in West-Turkije voorkomt. C. coum heeft zijn verspreidingsgebied van Oost-Bulgarije tot in de oostelijke Kaukasus en C. purpurascens komt al in de Haute-Savoie tot aan Bulgarije voor.

Wetenschappelijke naam CyclamenNederlandse naam tuincyclamenBloeitijd juni-oktober, dec-maartHoogte 25 cmGrondsoort bijna alles, liefst kalkrijk en goed gedraineerdStandplaats halfschaduw tot diepe schaduwBijzonderheden wintergroen

Cyclamen.indd 15 23-12-14 15:58


Bedrijf en Organisatie

Wijkcoöperatie stimuleert educatie en participatieAOC Terra en RadarGroep zetten samen hun schouders onder een nieuwe vorm van samenwerking in wijken, de wijkcoöperatie. Hierbij snijdt het mes aan drie kanten: educatie buiten de ’schoolmuren’, re-integratie en participatie van langdurig werk-lozen, en gedragsverandering en medeverantwoordelijkheid van burgers en ondernemers.

Tekst Kyra Kuitert | Beeld AOC Terra

Uitgangspunt van een wijkcoöperatie is samenwerking. Samenwerking

tussen de partijen die zich richten op onderwijs, op het uitvoeren van de sociale agenda - wat is hier in de wijk nodig en wat kunnen betrokken burgers en ondernemers zelf? - en op het creëren van werkgelegenheid. De leerlingen van AOC Terra in Groningen vervullen binnen de wijkcoöperaties zowel adviserende als uitvoerende rollen.

Martin Knol is één van de drijvende krachten achter de coöperaties. Hij is van huis uit hovenier. Eind jaren ’90 stapte hij over naar het onderwijs, waar hij zowel theorie- als praktijklessen verzorgt voor de opleiding Tuin, Park & Landschap van

AOC Terra in Groningen. Knol: ,,Ik ben al snel begonnen met sociale projecten in het groen, zoals het laten aanleggen van de tuin bij een moskee of daklozeninstel-ling door de leerlingen. Al snel bleek dat de leerlingen hier veel meer van leerden dan tijdens de traditionele lessen. Deze aanpak werd toentertijd gedoogd.”

De tijden, en dus ook het onderwijs, veranderden. Studenten krijgen nu veel meer informatie en prikkels. Het gaat er volgens Knol dan ook steeds meer om studenten te coachen in plaats van ze informatie aan te reiken. Daarnaast moeten ze zelf actief en ondernemend worden. Gesteund door de directie werk-ten Knol en twee collega’s hun ideeën

Martin Knol in gesprek met leerling Wiecher van der Woude, tweede klas niveau-3, die een blokhaag snoeit op Landgoed Borg Verhildersum in Leens. Een van praktijkprojecten die onder de stichting van AOC Terra valt.

helpman-dewijert.indd 16 23-12-14 15:59


Wijkcoöperatie stimuleert educatie en participatie,,Ze gaan zelfstandig op offertegesprek, maken een offerte en afhankelijk van de soort klus worden er een ontwerp, technische tekeningen en/of een beplan-tingsplan gemaakt. Leerlingen uit de tweede klas voeren de projecten meestal uit, soms samen met buurtbewoners en aangestuurd door de vierdejaars. De uren zijn gratis maar voor de rest, zoals plantmateriaal, gebruik van het busje en dergelijke, moet gewoon worden betaald. Uit evaluaties blijkt dat de leerlingen deze zelfstandigheid niet altijd makkelijk vinden maar dat ze er wél veel van leren. Vooral ook zaken die in hun latere be-roepsleven van pas zullen komen.”

Omdat de hoeveelheid werk met betrekking tot het vinden en begeleiden van de diverse, soms kleine, projecten voor de stichting uit de hand begon te lopen en de continuïteit niet was gewaar-borgd, zijn er zeven coöperaties opge-richt. AOC Terra, de gemeente en Radar Groep - een verzameling bedrijven die zich op sociale vraagstukken richt - namen het voortouw. Elke coöperatie heeft ook een aantal externe partners, zoals een zorgverzekering, een school, welzijnsorganisatie en/of wijkbewoners. Zij verzinnen en bespreken wekelijks de opdrachten. Dit gebeurt op basis van een visie. In de praktijk betekent dat dat niet elke klus wordt opgepakt; ze moeten op zijn minst duurzaam en sociaal zijn. Elke wijkcoöperatie moet uiteindelijk bijdragen aan (informele) samenwerking binnen de wijk. Met relatief weinig bud-get wordt iedereen er beter van: de wijk wordt mooier en leefbaarder, iedereen leert wat en een deel van de betrokkenen stroomt door naar een betaalde baan.

Helpman-De WijertDe wijkcoöperatie Helpman-De Wijert ging in 2014 van start. Deze Groningse wijken, waar relatief veel laag- én hoog- opgeleide werklozen en studenten wo-nen, hebben onder andere te maken met krimp, sociale onveiligheid en de gevol-gen van de crisis. Voordeel is dat er veel bedrijven en groen in de nabije omge-ving zijn, dat AOC Terra een vestiging in

de wijk Helpman heeft en Radar in De Wijert. ,,De start van de coöperatie ging niet vanzelf. De betrokken profes-sionals en de gemeente moesten wen-nen aan deze vorm van samenwerking; er moest minder vanuit de sector en meer integraal worden gedacht. Ook voor sommige leraren en de school als geheel was het zoeken, alleen al omdat het ge-leerde lastiger te toetsen is. Het was en is voor iedereen een leerproces.”

De gemeente faciliteert onder andere door buitenruimte ter beschikking te stellen, de woningcoöperaties stel-len werkruimtes ter beschikking. Een werkgroep zorgt ervoor dat leerlingen enerzijds projecten uitvoeren die bijdra-gen aan onderwijskundige doelen en anderzijds bijdragen aan de maatschap-pelijke doelen. Radar verzorgt de bege-leiding. ,,Geheel vrijblijvend is dit alles niet”, voegt Knol toe, ,,want er moeten uiteindelijk nieuwe maatschappelijke be-drijven met een gezond verdienmodel uit komen die de werkloze buurtbewoners een arbeidsperspectief bieden.”

OndernemerschapAlle leerlingen van AOC Terra krijgen de eerste jaren gewoon klassikaal vakken als bodemkunde en plantenkennis en ook moeten ze normaal stage lopen. Het blijkt makkelijker om een uitvoerende stageplek te vinden dan eentje waar ook iets over ondernemerschap wordt ge-leerd. Knol: ,,Werken binnen de stichting biedt kansen om dat ondernemerschap eigen te maken. De projecten die we tot nu toe hebben gedaan, zijn zeer uiteen-lopend. Van het verbouwen van kruiden op een basisschool en het veiliger maken van een buurtspeeltuin tot het ontwer-pen en aanleggen van de tuin bij een woongroep voor autistische jongeren, waarbij ook met de jongeren werd sa-mengewerkt.’’ Wat mij persoonlijk vaak het meeste raakt, is dat de leerlingen na zo’n klus terugkomen met ’een verhaal’. Of daarbij het accent dan op het groene vakgebied ligt of meer sociaal is, maakt mij eigenlijk niet zoveel uit.” <

hierover verder uit. Dit deden ze in nauw overleg met het Wellant College in Rot-terdam die daartoe, net als AOC Terra, de status van demonstratieproject kreeg.

Geen goedkope handjesDe school richtte een stichting op van waaruit de vierdejaars leerlingen van AOC Terra opdrachten kunnen aanne-men. Knol doet de acquisitie waarbij hij er scherp op let dat de opdrachtgevers niet alleen op zoek zijn naar ’goedkope handjes’, maar dat er daadwerkelijk wordt samengewerkt en dat er wat te leren valt. De vierdejaars werken twee dagen per week voor de stichting. Knol:

helpman-dewijert.indd 17 23-12-14 15:59


Bedrijf en Organisatie

De Enk Groen & Golf weer terug op eigen benen

De Enk Groen & Golf staat sinds april vorig jaar weer op eigen benen, nadat het jarenlang onder de vlag van Heijmans heeft geopereerd. Afgelopen juni vond de opening plaats op de nieuwe locatie in Renkum. Gerard van der Werf (50) en Frans Reulink (45) staan aan het roer van het bedrijf, dat passie voor groen en vakmanschap combineert met de nieuwste innovaties.

Tekst Wendy Venhorst | Beeld De Enk Groen & Golf

De Enk.indd 18 23-12-14 15:59


>

De Enk Groen & Golf weer terug op eigen benen

Gerard van der Werf (rechts) en Frans Reulink: „Wij zijn het meest innovatieve groenbedrijf van Nederland.”

Bedrijfsinformatie ▸ Locatie Renkum ▸ Aantal medewerkers 108 vaste medewerkers

en zo’n 70 seizoenskrachten ▸ Werkzaamheden Aanleg en onderhoud van

hoogwaardige groenvoorziening voor de zake-lijke markt (70% van de omzet) en aanleg en onderhoud van golfbanen (30%). De verhou-ding aanleg en onderhoud is 40/60.

▸ Werkgebied Heel Nederland

De afgelopen maanden waren niet de meest rustige voor Gerard van der Werf en Frans

Reulink. Sinds 1 april 2014 hebben de gedreven ondernemers namelijk de leiding over De Enk Groen & Golf. Via een management buy-out na-men ze het bedrijfsonderdeel Sport en Groen over van Heijmans Wegen in Rosmalen en hebben ze zich met meer dan honderd vaste medewerkers gevestigd in Renkum.

De Enk Groen & Golf richt zich op tuinen landschapsinrichting, intensieve daktuinen en golfbanen. Met deze combinatie is het bedrijf volgens beide heren uniek. „Er zijn wel meer be-drijven die deze onderdelen in het pakket hebben, maar niet over de volledige breedte en ook niet in deze omvang”, licht Van der Werf toe. Het bedrijf richt zich daarbij enkel op hoogwaardige groen-voorziening. „We maaien dus niet langs snel- wegen, maar houden ons vooral bezig met de aanleg en het onderhoud van tuinen, parken en terreinen bij bedrijven en instellingen.”

Florerend bedrijfDe geschiedenis van De Enk gaat verder terug

dan de Heijmans-tijd. Het hoveniersbedrijf werd in 1958 opgezet en groeide uit tot een florerend bedrijf in terreininrichting en groen- en sportvoor-zieningen. In 1996 verkochten de eigenaren hun bedrijf aan Heijmans, dat de oorspronkelijke naam tot 2006 in stand hield. Daarna zette Heijmans de activiteiten voort onder de naam Heijmans Sport & Groen. Anno 2014 heeft Heijmans de groen- en golfactiviteiten overgedragen aan Van der Werf en Reulink - de sportdivisie bleef bij Heijmans - en werd de oude naam weer in ere hersteld: De Enk Groen & Golf.

Hoewel het momenteel geen makkelijke tijden zijn, staan de eigenaren volledig achter hun keuze om zelfstandig verder te gaan. „We zagen meer kansen en ontwikkelingsmogelijkheden als we op eigen benen zouden staan”, vertelt Reulink. „We zijn nog te jong en het vak is te mooi om maar af te wachten. We wilden het graag zelf doen en het bedrijf verder ontplooien”, vult Van der Werf aan.

Het feit dat Heijmans graag de regierol vervult zonder de ’handjes’ zelf in dienst te hebben, speel-de daarbij een belangrijke rol. „Zij zetten in op minder eigen personeel, terwijl wij het juist heel belangrijk vinden om zelf vakmensen in dienst te hebben”, legt Van der Werf uit.

Daarnaast waren de groen- en golfactiviteiten bedrijfsvreemde activiteiten voor Heijmans, terwijl ze nu de core business vormen. „Dat is een heel andere insteek”, licht Reulink toe. „Bovendien kunnen we nu directer uitdragen wat we voor ogen hebben: passie voor groen en vakmanschap.”

Vertrouwd gezichtHoewel de overstap heel wat voeten in de aarde heeft gehad - denk aan nieuwe huisvesting, een nieuwe huisstijl, een website en een nieuw ICT-systeem - is de overgang zonder grote hobbels verlopen. Doordat de orderportefeuille is overge-nomen en de acquisiteur nog dezelfde is, loopt de verkoop bovendien in dezelfde lijn door. „Het is een rijdende trein die we op een ander spoor heb-ben gezet”, verklaart Reulink. Wat daarbij volgens hem zeker meespeelt, is dat ze met z’n tweeën al jaren het gezicht van het bedrijf zijn geweest. „Klanten weten met wie ze van doen hebben en hebben vertrouwen in ons.”

Dat neemt niet weg dat ook De Enk Groen & Golf merkt dat het lastige tijden zijn en dat er minder geld is voor bijzondere projecten „Ons vakgebied komt achteraan in de cyclus”, weet Reu-link. „Het duurt dus nog even voordat de markt weer aantrekt. Maar omdat we door heel Neder-land werken, is de vijver gelukkig groot.”

Het imago dat de ondernemers willen uitstra-len, is dat van een bedrijf dat niet alleen voor kwaliteit en service gaat, maar bovenal innovatief

De Enk.indd 19 23-12-14 15:59


gerealiseerd. Zo is het onder meer betrokken bij de renovatie van de tuinen van Paleis het Loo. De mannen stellen dan ook dat ze tot de Nederlandse top behoren. „Niet qua omvang, maar omdat we mooie, spraakmakende dingen maken.”

Volgens Reulink kiezen klanten voor De Enk vanwege het vakmanschap, de aangename om-gang en het feit dat het bedrijf ergens voor staat. Van der Werf vult aan: „We lopen niet weg voor problemen, communiceren goed met onze klanten en hebben gepassioneerde en goed opgeleide medewerkers in dienst.” Iets realiseren dat ge-bruikers waarderen, vinden beiden het mooiste aan het vak. „Als je dat kunt bereiken door jouw vakkennis, geeft dat een gevoel van trots”, vertelt Reulink.

De komende jaren willen de ondernemers een toonaangevende speler blijven op hun vakgebied. Op dit moment zijn ze in ieder geval tevreden dat ze hun doelstellingen tot zover hebben gehaald en hebben ze het volste vertrouwen in een goede toekomst. Het realiseren van een goede omzet is daarbij geen doel op zich. „Continuïteit bieden, ook voor onze mensen, dat is waar we naar stre-ven”, besluiten de eigenaren eensgezind. <

en verbindend is. Van der Werf: „We bouwen graag goede banden op met klanten, opdrachtgevers, kennisinstituten, personeel en toeleveranciers, om er samen het beste uit te halen. Een win-win- situatie dus. We willen vooroplopen en ons daar-mee onderscheiden.”

Zo wordt er op de golfbanen bijvoorbeeld ge-werkt met onbemande robotmaaiers. Ook zijn de heren initiatiefnemer van ’Zorgeloos Groen’, een concept dat zo’n vijf jaar geleden in het leven is geroepen om de kwaliteit van het openbaar groen te verbeteren. In samenwerking met Buro Mien Ruys, Boot & Co en Lageschaar Vaste Planten wor-den kleur en kwaliteit teruggebracht in het open-baar groen, met minimaal onderhoud tot gevolg.

Inmiddels maken zo’n dertig klanten gebruik van het concept en vindt het navolging in de markt. „We moeten ons daarom blijven ontwikke-len en verbeteren”, licht Van der Werf toe. „Als we zeggen dat we het meest innovatieve groenbedrijf van Nederland zijn, moeten we dat natuurlijk ook waarmaken.”

Nederlandse topEen blik op de opdrachten leert dat De Enk de afgelopen jaren veel mooie projecten heeft

Vijf tips van Gerard van der Werf en Frans Reulink

▸ Blijf dicht bij jezelf. ▸ Doe datgene waar je passie ligt. ▸ Hanteer eerlijke prijzen en ga niet onder de

kostprijs zitten. ▸ Investeer in goed personeel. ▸ Houd goed overzicht en streef naar continuïteit.

De Enk Groen & Golf heeft de afgelopen jaren veel mooie projecten gerealiseerd door heel Nederland, zoals het Mandelapark in Almere.

De Enk.indd 20 23-12-14 15:59


Zo-zit-dat

Hoe-zit-dat?Heeft u vragen of problemen die geschikt zijn voor bespreking in de rubriek Zo-zit-dat, laat het de redactie weten. Met behulp van een deskundige trach-ten wij het juiste antwoord of de juiste aanpak van uw probleem te vinden.* Deze naam is fictief

Wat wijzigt er in het Belastingplan 2015?Hovenier Sjaak de Groot* heeft gehoord dat er verschillende wijzi-gingen in het Belastingplan 2015 staan die voor hem als ondernemer van belang kunnen zijn. Waar moet hij op letten?

Tekst Ralph Mens | Beeld Peter Moorman

Op 17 december 2014 heeft de Eerste Kamer ingestemd met het

Belastingplan 2015. Dat betekent dat de belastingtarieven wijzigen per 1 januari 2015. Het ministerie van Financiën heeft de belangrijkste wijzigingen in de rijks-belastingen op een rijtje gezet. Tussen haakjes zijn de bedragen vermeld zoals die golden voor 2014.

ArbeidskortingMet ingang van 2014 wordt de arbeidskorting voor hogere inkomens afge-bouwd, uiteindelijk tot nihil. Per 1 janu-ari 2015 start de afbouw (4% van het deel van het arbeidsinkomen dat hoger is dan het drempelbedrag) van de arbeids-korting bij een inkomen van €49.770. De arbeidskorting wordt in 2015 niet verder afgebouwd dan tot €184 voor belasting-plichtigen tot de AOW-leeftijd en tot €94 voor belastingplichtigen vanaf de AOW-leeftijd.

WerkbonusDe werkbonus vervalt vanaf 1 januari 2015. Dat geldt alleen voor mensen die op dat moment nog 61 jaar moeten worden. Mensen die op 1 januari 2015 61 of ouder zijn, kunnen in aanmerking blijven komen voor deze heffingskorting. De voorgaande jaren was dat al vanaf 60 jaar. Elk jaar schuift de grens een jaar op waardoor er geen nieuwe gevallen meer bij komen.

Energie-investeringsaftrek (EIA)Het percentage voor de EIA bedraagt 41,5%. De EIA is van toepassing op inves-teringen waarvan het investerings- bedrag hoger is dan €2.500 (€2.300). Als bedrag aan energie-investeringen wordt ten hoogste in aanmerking genomen €119.000.000 (€118.000.000). Bij een samenwerkingsverband worden de investeringen voor het hele samen-werkingsverband samengenomen. Investeringen kunnen voor zowel de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA) als de EIA in aanmerking komen. Heeft de ondernemer gekozen voor de EIA, dan komt de investering niet tevens in aanmerking voor de milieu-investerings-aftrek (MIA). De milieu-investeringsaftrek is niet gewijzigd.

Aftrek speur- en ontwikkelingswerkDe Speur- en Ontwikkelingsaftrek (S&O) bedraagt €12.421 (€12.310). Indien de

ondernemer in een of meer van de vijf voorafgaande kalenderjaren geen ondernemer was en bij hem in die periode niet meer dan tweemaal de S&O-aftrek is toegepast, wordt de aftrek speur- en ontwikkelingswerk verhoogd met €6.213 (€6.157).

OndernemingsvermogenEen verkrijging van ondernemingsver-mogen is tot een waarde van €1.055.022 (€1.045.611) van de objectieve onder-neming voor 100% vrijgesteld. Voor ondernemingen die meer waard zijn dan die €1.055.022 (€1.045.611 ) geldt voor het meerdere een vrijstelling van 83%. Als een deel van een objectieve onderneming wordt verkregen, wordt de 100% vrijstelling naar rato toege-past. Voor belasting, die eventueel nog verschuldigd is over het niet vrijgestelde deel, kan 10 jaar uitstel van betaling worden verkregen. <

Ralph Mens is vakredacteur voor Tuin en Landschap, E [email protected]

Zo-zit-dat.indd 21 23-12-14 15:59


Ontwerp en Inrichting

Rondom de zwemvijverDe achtertuin van Raoul Hagenbeek, mede-eigenaar van PUUR groenprojecten in Liempde, is enkele jaren geleden volledig op de schop gegaan. Dankzij een creatieve indeling en het gebruik van bijzondere harde materialen is er een stijl-volle buitenruimte ontstaan waarin een royale zwemvijver centraal staat.

Tekst en Beeld Modeste Herwig

Tuin Van Raoul Hagenbeek.indd 22 23-12-14 16:00


>

Raoul Hagenbeekwww.puurgroen.nl

Vanaf het ruime eetterras bij de woning heb je een mooi uitzicht over de zwemvijver. Het terras is bestraat met natuurstenen tegels van oosters graniet (gebrand, 100 x 100 cm en 100 x 50 cm).

hoger op de oude kadeblokken, en dan weer 15 cm hoger op de vlonder met de overkapping.

De forse zwemvijver is bewust midden in de tuin geplaatst om voor een ruimtelijk effect te zorgen. In plaats van een traditionele zwem-badtrap is er een stenen trap onder de waterlijn aangelegd. Daarnaast is er een ondiep gedeelte dat de mogelijkheid biedt om rustig in het water te zitten. Verder is de vijverrand afgewerkt met hetzelfde natuursteen als de tegels; lijnelementen van 100x20x10 cm waaruit in de onderzijde een strook is uitgezaagd, zodat de ’L’-vormige stroken over de rand in het water liggen.

Het water wordt gefilterd door een helofyten-filter, een smalle strook die grenst aan de border. Het water wordt in dit filter gezogen, gaat door filtermateriaal de vijver uit en komt terecht in een techniekput onder de hoogstgelegen vlonder. Hier stroomt het water via de pomp door een UV-lamp om vervolgens weer in de vijver terecht te komen. Een skimmer vangt het oppervlaktewater op, dat middels een tweede pomp door een zandfilter wordt gepompt. Hagenbeek: „Ik vind het belang-rijk dat de zwemvijver kraakhelder is. Dat ziet er mooi uit en het is fijn om in te zwemmen. Door deze manier van filteren kunnen er ook wat vissen in, zo lijkt het nog meer een gewone vijver.’’

Het hoge groen wordt gevormd door drie meer-stammige Carpinus betulus, geplaatst in strak- geknipte blokken van Buxus. De forse Amelanchier achter in de tuin was al aanwezig. In de borders is een losse mix van vaste planten en siergrassen te zien. Hagenbeek: „Elk voorjaar ga ik naar Tuincen- trum Princenbosch in Bavel om wat nieuwe en bijzondere soorten te kopen. Ik probeer ze dan uit in de borders, zo verandert de beplanting elk jaar en vergroot ik mijn plantenkennis. Vooral soorten met een natuurlijke uitstraling zijn hier gewenst als contrast met de strakke lijnen in het ontwerp.”

De oude tuin, aangelegd door de vorige be-woners, had te veel beplanting, nauwelijks

zitplekken en oogde rommelig en somber. Boven-aan het wensenlijstje van Raoul Hagenbeek en zijn gezin stond een grote vijver, gevolgd door veel zitmogelijkheden en voldoende groene accenten. Zodra de kinderen hoorden dat het ook mogelijk was om in een vijver te zwemmen werd het woord ’vijver’ op de lijst snel vervangen door ’zwem-vijver’. Hagenbeek maakte met ondersteuning van zijn collega-ontwerpers van PUUR het ontwerp.

Er kwam een ruim terras bij de woning voor de lange eettafel, een vlonderterras voor de ligbedden en een extra overdekt loungeterras rechts achter- in. Rondom veel groen en als opvallende harde materialen schanskorven op de erfgrens en onder de overkapping, plus enkele blokken natuursteen bij het water. „Voor dit ontwerp hadden we de beschikking over forse oude kadeblokken’’, vertelt Hagenbeek. „Die komen van de bovenkant van de kademuren van een afgebroken haven in Antwer-pen. Ze zijn 1 m breed en 50 cm hoog, in variabele lengten. De kadeblokken zijn leidend geweest in het plan vanwege de maat en het aantal. Ik had nog maar enkele blokken, ze moesten allemaal een duidelijke plek krijgen.’’

Vier niveausDe tuin meet ongeveer 13 m breed en 15 m diep. Daarom is ervoor gekozen om vier niveaus te creëren. „Juist omdat de ruimte vrij klein is, vind ik het interessant om met niveauverschillen te werken. Dat geeft altijd een heel ruimtelijk effect, de tuin wordt spannender en lijkt er groter door’’, zegt Hagenbeek. Het terras bij de woning sluit aan bij de glazen pui in de achtergevel. De grote vlonder en het smalle vlonderpad door de border liggen zo’n 15 cm hoger dan het natuurstenen terras. Vanaf de vlonder stap je weer zo’n 15 cm



De beschutte zitplek onder de overkapping is een geliefde plek van de tuineigenaars, hier wordt regelmatig de barbecue aange-stoken. De overkapping is op maat gemaakt, in het plafond is ver-lichting aangebracht zodat het hier ook ’s avonds goed toeven is.

Na het zwemmen kun je zonnebaden op het vlonderterras. Voor hoogte zorgen diverse meerstammige Carpinus betulus. Zij zijn geplaatst in strakgeschoren Buxus-blokken.

Een afwisselende beplanting vult de plantvakken, hier met varens, Geranium, Polygonatum, Hosta, Thalictrum en rechts het ronde blad van Darmera peltata in de schaduw van de Amelanchier.

De royale waterpartij zorgt voor een ruimtelijk effect. De toege-paste kadeblokken zijn 1 m breed en 50 cm hoog, in variabele lengten. Volgens Hagenbeek past de grijze tint van de karakter-volle stenen uitstekend bij de vlonder, de tegels en de breukstenen in de schanskorven.



Uitgelicht

Het vlonderpad van Ipé-planken contrasteert met de natuurlijk ogende beplanting. In de border onder an-dere Iris germanica, Artemisia ’Powis Castle’, Astrantia, Salvia, diverse soorten Geranium en Allium.

SchanskorvenDe 2 m hoge wanden van schanskor-ven zijn gemaakt van gegalvaniseerde stalen matten (maaswijdte 7,5 x 7,5 cm). De op maat gemaakte stroken zijn in een zetbank geplooid tot korven van 100x40x100 cm. Met enkele las-punten is het geheel verstevigd. Als fundering is er eerst een 30 cm dikke bedding aangebracht van gebroken puin met daarop een laag van 10 cm gestabiliseerd zand. Vervolgens zijn er

om de meter (in het midden van de twee gestapelde korven) gegalvaniseer-de stalen buizen in de fundatie gesla-gen, tot circa 1 m onder het maaiveld. Deze geven de korven extra stabiliteit nadat ze met de keien zijn gevuld. De toegepaste keien hebben een doorsnede van circa 10 – 20 cm en zijn laag voor laag aangebracht, waarbij de zichtbare keien met de hand zijn gepositioneerd.



Ontwerp en Inrichting

To n t e r L i n d e n s t o p t n a 5 0 j a a r t u i n k u n s t

Mien Ruys bezocht één keer in haar leven de tuinen van kunst-schilder Ton ter Linden (79) in Ruinen. Zij wierp een blik op zijn zonneborder en zei: „Zo kan het ook’’, en voegde eraan toe: „Als ik Bach ben, ben jij Mozart.’’ Met een laatste open weekend in sep-tember nam Ter Linden afscheid. De tuinen staan te koop. Een ge-sprek met Ton ter Linden en zijn partner Gert Tabak (59).

Het feest is voorbij voor ’Nederlandse Monet’

Tekst Ellen van der Peet Beeld Gert Tabak

’Ja, hij is blauw.’ Wat hij bedoelde was, dat is ook het enige aan deze plant. Zie je dan niet dat dit totaal niet past.’’ Ter Linden vult aan: „De borders moeten volkomen logisch lijken, alsof de natuur het zelf organiseert.’’

Verticale plantenwandAnne van Dalen (1918-1992), de vroegere partner van Ter Linden, ontdekt het talent van de tuinkunstenaar. Van Dalen ontmoet de 23-jarige Ter Linden als deze in een dal zit. Hij heeft zijn baan als die-renverzorger bij Artis opgegeven. „Ik ging ’s avonds terug om de dieren te voeren,

de veel te kleine hokken, de muren vol kakkerlakken, ik kon er niet meer tegen.’’ Vervolgens begon hij aan een opleiding tot balletdanser op een te late leeftijd. Het zijn de jaren vijftig. „Ik was anders, ondanks dat ik er gewoon uitzag, werd ik aangevallen als homo, ook in Am-sterdam. Het was moeilijk, ik werd daar agressief van.’’ Als Van Dalen mee naar Ter Lindens ouders gaat, valt zijn mond open als hij de door Ton ontworpen ver-ticale plantenwand in de huiskamer ziet. Hij besluit dat daar diens toekomst ligt.

In 1971 belandden ze in Ruinen, waar een vervallen boerderij en 1,5 ha gras-land omgetoverd werden tot tuinen. Ter

Ton ter Linden wordt vaak in een adem genoemd met Henk Gerritsen

en Piet Oudolf. Samen vormen zij de ba-sis van wat de Dutch Wave is gaan heten (zie kader). Mien Ruys zag in één oog-opslag de essentie van het werk van Ter Linden, die de bijnaam de Nederlandse Monet kreeg. Zijn tuinkunst is impressio-nistisch. Transparante verwevenheid van kleur en vorm.

Ruys echter, noemde Ton ter Linden Mozart. Mozarts composities ontstonden in zijn hoofd. Dat blijkt ook de essentie te zijn van de wijze waarop Ter Linden werkt zonder enige opleiding. Hij compo-neert feestjes met bloemen en vormen, de combinaties ontstaan in zijn hoofd. Hij hoeft maar een blik op een plant te werpen en weet of deze past in zijn symfonie.

Zijn partner Gert Tabak licht toe: „Ik wees Ton eens op een plant met een prachtige blauwe bloem, Ton keek en zei:

Ton ter Linden, schilderend in de voorjaarstuin.

InterviewTonterLinden.indd 26 23-12-14 16:00


To n t e r L i n d e n s t o p t n a 5 0 j a a r t u i n k u n s t

Linden klimt in de enige aanwezige oude appelboom en ziet de tuinen voor zich. Jaren van noeste arbeid volgen: bouwen, wieden, snoeien. De tuinen krijgen al snel bekendheid en gaan in 1980 open.

Langzamerhand kan Ter Linden echter steeds minder goed tegen de bezoekers. „De vrouwen, ze zagen er soms ver-schrikkelijk uit, leggings.’’ Hij spreekt het woord met afschuw uit. Tabak vult aan: „Ze liepen met naaldhakken over het gazon. Het gras was direct geverti-cuteerd. Ton was vooral te zien met zijn rug richting de bezoekers met ontbloot bovenlijf, korte broek en werkend in de borders, dagen makend van veertien

uur.’’ Alles ging met de hand. Alleen voor het gras wordt uiteindelijk een uitzon-dering gemaakt. „1,5 ha met de hand…’’, Ter Linden zucht, ruim vijftien jaar later nog steeds, als hij terugdenkt aan die tijd. „Als mensen me vroegen of ik Ton ter Linden was, zei ik: nee hoor, de tuinman, Ton zit op de Canarische eilanden.’’ In 1999 gingen de tuinen dicht. Ter Linden wil niet meer tuinieren.

Samen met Tabak verhuist hij naar Limburg. Daar is geen uitzicht en vooral geen stilte. „Veel te veel herrie, van men-sen, apparaten, verkeer’’, zegt Ter Linden. Tabak vindt de nieuwe locatie in De Veenhoop Friesland. Ter Linden: „Nog één keer mijn kunstje doen.’’ Ze besluiten te gaan kijken. Ter Linden loopt direct naar de achterkant van het huis. Daar ligt een grote ovale vijver omringd door gras. „Wat moet ik daarmee doen? Vierkant maken? Ik begon gelijk in gedachten aan een ontwerp voor de tuin.’’

In De Veenhoop geniet Ter Linden wel van de bezoekers. Tabak: „In Ruinen waren we een soort attractie geworden.’’ Inmiddels is in Ruinen letterlijk een at-tractieparkje gekomen. Ter Linden: „Wol-ven hebben ze er, wolven… De tuinen en de magie zijn verdwenen. Ik had nooit terug moeten gaan.’’ Pratend over Ruinen is Ter Linden in gedachten terug en ziet de borders voor zich: „Zo mooi.’’

HonkvastDoor zijn honkvastheid ontwierp Ter Linden in tegenstelling tot Oudolf en Gerritsen geen tuinen in het buitenland. Hij had er geen zin in. Hij reisde voor een enkele lezing naar Parijs en ontwierp wat tuinen in Nederland. Daar bleef het bij. Uitnodigingen zijn er genoeg geweest, maar werden afgeslagen. Spijt heeft hij daar niet van, aldus Gert Tabak. „Ton had het gevoel dat hij niet weg kon uit zijn levenswerk.’’ Hij leefde letterlijk in zijn kunstwerken.

Andere tuinen bekijken doet hij niet. Op zijn verjaardag bezocht hij de tuinen van zijn voorbeeld Mien Ruys. De andere inspiratiebron is het Thijssepark in Am-stelveen. „Je moet er eind maart naartoe, dan is het er zo mooi… Ik zag de tuin-mannen op hun knieën zitten en vroeg: wat doen jullie? Wieden, met een mes, om de bodem niet om te woelen.’’ Dat werd de manier waarop Ter Linden zijn

borders onderhoudt: met een asperge- steker.

In juli tijdens dit interview lijkt het afscheid nog ver weg. Op de vraag wat er met de tuinen moet gebeuren als hij er niet meer is, antwoordt Ter Linden: „Ik ga door zo lang het kan. Als er een einde aan komt om welke reden dan ook, kijk ik niet om.’’ Net terug van twee dagen weg is de tuin Ter Lindens grootste zorg: „Heel gedoe om weg te komen, ik ben het liefst hier, altijd al gehad, ik ben een kreeft, als de auto stopt, weet ik niet hoe snel ik de gieters moet vinden en is mijn eerste zorg de planten in de potten.’’ Eind augustus is het besluit toch genomen; de tuinen gaan dicht en in de verkoop. Het is voor Ter Linden te zwaar. Vereenvou-digen is uitgesloten, want met minder neemt hij geen genoegen. Met de sluiting van de tuinen in De Veenhoop komt een einde aan het laatste, levende kunst-werk van een tuinkunstenaar die velen geïnspireerd heeft met een uitzonderlijke manier van tuinieren. <

Ton ter Linden, schilderend in de voorjaarstuin.

The Dutch Wave

Samen met Piet Oudolf en Henk Gerritsen wordt Ton ter Linden gezien als belangrijk-ste vertegenwoordiger van The Dutch Wave: het toepassen van een afwijkend vaste plantensortiment op een natuurlijke wijze. Wilde planten worden gecombineerd met gecultiveerde exemplaren en binnen een ontworpen structuur mag de natuur meer haar gang gaan, een gecontroleerde sponta-niteit. Hoge grassen en laatbloeiende vaste planten spelen een hoofdrol en de nadruk ligt op verlenging van het seizoen. De sier-waarde tot ver in de winter is belangrijk, niet alleen de bloei, maar ook bladkleur en -vorm en het verdorde wintersilhouet. Met name op de Engelse tuincultuur hebben de drie Nederlanders grote invloed gehad, van-daar de naam Dutch Wave. Van Ter Linden verschenen diverse boeken: De Tuinen van Ton ter Linden, Tuinieren uit de Kunst, Een tuin à la Ton en Rozenijs en Ridderspoor. Ook werkte hij mee aan het boek ’Droomplanten’ van Piet Oudolf en Henk Gerritsen. Een Tuin à la Ton en Rozenijs en Ridderspoor zijn nog rechtstreeks te bestellen via de website www.ateliertonterlinden.nl.

InterviewTonterLinden.indd 27 23-12-14 16:00


Aanleg en Onderhoud

Weedviewer voor objectieve onkruidmetingGelijktijdig met de introductie van de nieuwe CROW-schaalbalk voor onkruid op verharding, werd in juni 2013 een app gelanceerd voor het objectief meten van onkruid: de Weedviewer. De objectiviteit is de grote kracht van de app; de financiële gevolgen kunnen immers groot zijn als de beoordelaar een verkeerde inschatting maakt. Toch wordt de Weedviewer nog weinig toegepast.

Tekst Wendy VenhorstBeeld Peter van Welsem

In juni 2013 bracht kennisorganisatie CROW de nieuwe Kwaliteitscatalogus

uit, met daarin ook een nieuwe schaal-balk voor onkruid op verharding. Niet de bedekking van de voegen en het aantal pollen bepalen de beeldkwaliteit meer, maar het percentage bedekking door onkruid en het aantal hoge planten. Daarmee is de nieuwe schaalbalk voor alle typen verharding te gebruiken.

Gelijktijdig met de ontwikkeling van de nieuwe schaalbalk, is er een app ontwikkeld die de onkruidbedekking op verharding bepaalt: de Weedviewer. De app is een idee van Peter van Welsem uit Deventer en maakt gebruik van een on-derzoekstechniek die is ontwikkeld door Wageningen UR. Advies- en ingenieurs-bureau Tauw heeft de app meeontwik-keld en gebouwd.

Van Welsem geeft aan dat de Weed-viewer is ontwikkeld omdat er vrij veel problemen zijn bij de visuele beoordeling van onkruid. „En als de beoordelaar een verkeerde inschatting maakt, kan dat be-hoorlijke financiële gevolgen hebben. Er ligt dus een duidelijk financieel belang.”

Voor het gebruik van de Weedviewer selecteert de beoordelaar een verhard op-pervlak van 100 m2. Vervolgens loopt hij het vak af en maakt tien foto’s - boven-aanzicht van ongeveer 1 m2 - met zijn telefoon. „Omdat de onkruidbezetting binnen het meetvak kan variëren en de beoordelaar zelf mag bepalen waar de foto’s worden gemaakt, moeten de foto’s goed worden verdeeld”, licht Chris van Dijk, onderzoeker bij Wageningen UR, toe. „De foto’s moeten representatief zijn voor het meetvak. Dat is heel bepalend voor de uitkomst.” Ook mogen de foto’s elkaar niet overlappen en mogen er geen storende elementen als het naastgelegen gazon, beplanting of de eigen voeten op staan.

Daarnaast moet een aanvullende vraag worden beantwoord over het aantal stuks onkruid hoger dan 20 cm. Van Dijk: „Die vraag is toegevoegd omdat het opgaande onkruid rondom obstakels niet is te foto-graferen met deze techniek. Tegelijkertijd is het hoge onkruid wel heel bepalend voor de beeldkwaliteit: het valt vaak als

WeedViewerApp.indd 28 23-12-14 16:00


Weedviewer voor objectieve onkruidmetingeerste op en is daardoor heel bepalend voor de beleving.”

Op basis van de foto’s en het ant-woord op de vraag, berekent de Weed-viewer het kwaliteitsniveau. Dit wordt genoteerd in het reguliere registratie-systeem van de gebruiker. De app is te downloaden via www.weedviewer.nl - waar ook een meetprotocol en instruc-tiefilmpje te vinden zijn - en kost €295.

Discussies voorkomenVolgens Van Welsem is de app makke-lijk in gebruik en meet hij heel nauw-keurig. Van Dijk voegt daar de objecti-viteit aan toe. „Bij beoordelingen heb je altijd te maken met een spanningsveld tussen gemeente en aannemer. Als alle partijen overtuigd zijn van het objec-tieve karakter, voorkom je discussies.”

Momenteel maken enkele tientallen bedrijven gebruik van de app. Dat is te weinig volgens de heren. „Waarschijn-lijk heeft het te maken met de looptijd van bestekken”, verklaart Van Dijk. „In veel oude bestekken wordt nog niet gerefereerd aan de nieuwe schaal-balk. Zodra er meer nieuwe bestekken worden ingevoerd, zal de belangstelling toenemen.”

Van Welsem geeft aan dat ze ernaar streven dat uiteindelijk de helft van de gemeenten - zo’n tweehonderd - gebruik gaat maken van de Weedviewer. „Helaas maakt nog geen enkele ge-meente direct gebruik van de app. Dat vraagt dus nog wel wat zendingswerk.”

Ondanks het tegenvallende gebruik, is Van Dijk tevreden dat kennis uit het onderzoek is doorgestroomd naar de praktijk en dat er nu een handig en simpel meetinstrument ligt. Ook Van Welsem is blij met de app en weet dat ook de gebruikers positief zijn. Hij vindt het daarom jammer dat er nog maar weinig animo is. „Gemeenten en aan-nemers zitten te slapen. Waarschijnlijk komt dat door de waan van de dag; iedereen is druk. Wij geloven in ieder geval in het product en vinden dat de Weedviewer gewoon meer moet worden gebruikt!” <

Roland Buijs, Adviesbureau Beheeraccent:

Kees Torn Broers, SIGHT Landscaping:

’Weedviewer houdt ons scherp’

’De app is een goed hulpmiddel om je niet te laten leiden door gevoel’

Adviesbureau Beheeraccent inspecteert voor gemeenten de kwaliteit van de open-bare ruimte. Eigenaar Roland Buijs vertelt dat er per dag gemiddeld vijf inspecteurs op pad gaan. Hij is blij met de komst van de Weedviewer. „Voor de bedekkingsgraad van onkruid op verharding bestond nog geen meetinstrument; het is een ontbre-kend stukje in het meetprotocol. Als inspec-teur sta je nu steviger in je schoenen.”Beheeraccent maakt ongeveer een half jaar gebruik van de app, die wordt ingezet als ijkinstrument. „Als wij inspecties uitvoeren, doen we dat met ervaren inspecteurs die het werk met grote regelmaat doen. Wij hebben alleen de stelregel dat inspecteurs zichzelf één keer per dag controleren. We gebruiken de Weedviewer dus om onszelf scherp te houden. En dat heeft de afgelo-pen maanden zeker al z’n vruchten afgewor-pen. Zo bleken de inspecteurs soms net wat te streng.”

Dat de app makkelijk werkt, vindt Buijs een voordeel. „Wel vind ik het een nadeel dat je handmatig moet invoeren hoeveel stuks groot onkruid je tegenkomt. Eigenlijk wil je dat niet, omdat je snel wilt werken.” Ook wijst hij op de variatie die mogelijk is bij het maken van de foto’s. „Daar komt de objecti-viteit onder spanning te staan. Je probeert het zo willekeurig mogelijk te doen, maar iedereen doet het waarschijnlijk net anders. Dat kan nog wel wat scherper. Misschien moet je een striktere beschrijving maken. Bijvoorbeeld: loop twee meter en maak een foto.”Dat neemt niet weg dat Buijs de app een mooie aanvulling vindt. „Natuurlijk kan het altijd beter, slimmer en handiger, maar er was niets en nu hebben we in ieder geval iets in handen waar we onszelf mee kunnen toetsen. Als je je werk serieus neemt, ont-kom je daar niet aan!”

SIGHT Landscaping is een landelijke groen-voorziener met zes vestigingen en ruim 240 medewerkers, die zich met name richt op de integrale aanleg en het integrale onder-houd van groenprojecten. Kees Torn Broers is verantwoordelijk voor de projectrealisatie en vertelt dat het bedrijf de Weedviewer nu een paar weken gebruikt. Hij ziet de app niet als vervanging voor de totale monito-ring van verhardingen, maar wel als hulp- instrument. „Wij vinden het belangrijk dat wij onszelf controleren om goed grip te houden op de beeldkwaliteit. De Weed- viewer is daarvoor een mooie toepassing.”Torn Broers vindt het een voordeel dat de app simpel werkt. „De app geeft echt een nauwkeurige uitslag en dat verbaasde ons eerlijk gezegd.” De Weedviewer kan volgens hem een positieve rol spelen als samen met

de opdrachtgever wordt gemonitoord. „Opdrachtgever en aannemer hoeven het niet altijd met elkaar eens te zijn. De Weedviewer kan dan een hulpmiddel zijn.”Toch heeft de app volgens hem wel een beperking. „Het resultaat is erg afhankelijk van de juiste manier van foto’s maken. Als je bijvoorbeeld een foto maakt met beplan-ting, vers blad of mos erop, verstoort dat het beeld. Ook denk ik dat mensen sneller geneigd zijn om de onkruidplekken te foto-graferen, terwijl het juist de bedoeling is om het gemiddelde van een vak te meten.”Vooralsnog beperkt het bedrijf zich tot twee licenties van de Weedviewer, die puur ter ondersteuning worden ingezet. „De app is een goed hulpmiddel om grip te krijgen op het totaalbeeld in een wijk, en je niet te laten leiden door gevoel maar door feiten.”

WeedViewerApp.indd 29 23-12-14 16:00


Aanleg en Onderhoud

Steeds meer putting greens in de tuinHet aantal mensen dat een putting green in eigen tuin maakt groeit. Maar er zijn in Nederland slechts een klein aantal gespecialiseerde tuintechnische bedrijven die een putting green kunnen aanleggen. Dit komt omdat je bij de aanleg op veel zaken moet letten.

Tekst en beeld Dick van Doorn

Het aantal golfers mag de laatste tijd dan niet meer zo spectaculair

groeien als voorheen, er zijn steeds meer mensen die in hun eigen tuin een putting green aanleggen. In Nederland legt slechts een klein aantal gespeciali-seerde bedrijven putting greens aan. Eén daarvan is Tuintechniek Van Rijswijk uit Halsteren. Eind deze zomer legde dit be-drijf een putting green aan bij de familie Basso uit Bergen op Zoom.

„Ik golf al jaren op onder meer Golf Wouwse Plantage; zakelijk en privé”, zegt Frédéric Basso. „En mijn oudste zoon is ook een fanatiek golfer. Omdat we de tuin toch wilden renoveren, hebben we besloten een putting green aan te leggen.”

Basso wilde al jaren een putting green in zijn tuin. Omdat Golf Wouwse Plantage een kunststofgras driving range heeft waar het afslaan van de ballen kan wor-den geoefend, besloot Basso ook voor een kunststof grasmat te gaan bij de keuze voor een putting green in zijn tuin.

Wat hem meteen opviel is dat er niet zo heel veel bedrijven zijn die dit aan kunnen leggen. „We hebben Tuintechniek Van Rijswijk gevonden via internet. Dit bedrijf zit in de regio en is bekend met de plaatselijke omstandigheden. En ze leveren een goede service.”

Extra funderingDe familie Basso trekt met de putting green in de tuin overigens veel aandacht. „Ik heb al diverse mensen gehad die langsliepen en er stomverbaasd naar stonden te kijken. Eén van de belang- stellenden, een golfer, wilde zelfs wat foto’s nemen omdat hij wellicht zelf ook een putting green aan wil laten leggen.”

Volgens Leon van Rijswijk, directeur van Tuintechniek Van Rijswijk, leg je een putting green niet zo maar even aan. „En zeker niet in het gebied waar deze wijk ligt. Hier stroomde tot de jaren negentig de Oosterschelde. Het gebied bestaat dus uit zeeklei dat is opgespoten met zeezand.” Alle woningen in de wijk staan dus op palen. Omdat het opgespoten zeezand echter inklinkt, is de bodem in de wijk al fors gaan zakken. ,,Wij hebben hier tuinen gehad waar van de tuin naar de woning al twee treden bijgekomen zijn sinds de oorspronkelijke aanleg van de tuin.”

Normaal gesproken verwerkt het tuin-techniekbedrijf onder de backing van de putting green betongranulaat. In verband met de inklinkende ondergrond is bij Basso gekozen voor een extra fundering van zandcement met wapening. „Ook om te voorkomen dat de glooiing die in de baan zit over enkele jaren ergens anders zit”, aldus Van Rijswijk.

Basso: „Volgens een andere leverancier van putting greens kon het best volstaan met betongranulaat, maar we zijn blij dat we toch voor deze optie hebben gekozen, al was het dan zo’n €1.000 duurder.” De huidige putting green van 26 m2 kostte de familie zo’n €6.000. Zonder deze speciale ondergrond had de aanleg zo’n €5.000 gekost.

BereikbaarheidEr zijn volgens Van Rijswijk overigens

meer omstandigheden die van invloed op de prijs kunnen zijn, zoals bijvoorbeeld bereikbaarheid. „Mensen onderschatten vaak hoeveel grond er verzet moet wor-den. Voor deze baan van 26 m2 was dat zo’n 8 kuub aan zand en andere materia-len, waarbij we hier gelukkig niet door

een recent aangelegde tuin hoefden. Ik heb een klant gehad die vroeg of we een putting green konden aanleggen achter zijn herenhuis in het centrum van Antwerpen. Dat was helaas geen doen aangezien we dan tonnen zand en an-dere materialen een hoge trap op hadden moeten sjouwen en alles dwars door het huis heen hadden moeten slepen.”

Twee variantenWat kunststof grasmatten voor een put-ting green betreft heeft Tuintechniek Van Rijswijk twee varianten. Een veelgebruik-te variant met een green die erg op gras lijkt maar die relatief snel dichtslibt met vuil en vaker gerold moet worden (wat dus meer onderhoud betekent). En een nieuwere variant (die ook bij de familie Basso gebruikt is) met heel kortpolig, fijn kunstgras met infill-kwartszand.

Van Rijswijk: „Deze nieuwe variant is niet alleen onderhoudsarm, maar blijft ook na verloop van jaren mooier.” Bijzonder aan de putting green is dat hij ook een mini-fairway en fairway-stroken om de green heeft om het zo natuurlijk mogelijk te doen lijken.

Bij de keuze voor een fairway en fairway-stroken kun je overigens ook uit een aantal soorten kiezen. Van Rijswijk: „Een aantal jaren geleden was kunstgras duidelijk namaak en nu zie je dat kunst-gras veel meer op natuurgras lijkt.”

Bij de aanleg wordt een 15-stappen-plan gevolgd, dat begint bij het uitzet-ten van de green en eindigt met het op snelheid walsen. „Het is belangrijk voor de aanleg te bekijken of er veel bomen omheen staan”, zegt Van Rijswijk. „Met bomen krijg je namelijk in het voorjaar, de zomer en de herfst vervuiling op de putting green. Ook vogelpoep op de baan is niet erg handig, dat moet je zo snel mogelijk verwijderen.”

Verder is het belangrijk om er bij de aanleg op te letten dat de zon erbij kan en de wind door het kunstgras kan waai-en zodat de baan voldoende opdroogt (voorkomt alggroei).

Op de putting green zit vijf jaar garantie, maar volgens het tuintechniek-bedrijf moet hij zeker tien tot vijftien jaar meekunnen. Wel moet de eigenaar van de putting green de baan voldoende

Putting Greens.indd 30 23-12-14 16:02


Een putting green van 26 m2 met vier holes. In verband met inklinkende grond is hier gekozen voor een extra fundering van zandcement met wapening.

’Door aansluitend gazon is het net een golfbaan’

De familie Stals uit Putte heeft al drie jaar een eigen putting green. Flip Stals: „Ik vind het altijd fijn even een balletje te slaan, alleen als ik uit het werk kom of met kennissen of familie. Wij hebben zo’n 4.000 m2 om het huis en houden allebei van golfen.” De putting green bij de familie beslaat 50 m2, maar omdat hij aansluit op het gazon is eigenlijk een soort golfbaan ontstaan. „Zodoende kunnen we bijvoorbeeld het chippen mooi oefenen. Het putten is realistischer gemaakt door een reliëf van maximaal 10 cm.” Over de green liggen vijf holes verspreid. De aanleg van deze 50 m2 putting green kostte zo’n €9.000 (in combinatie met tuinrenovatie). Op advies van Van Rijswijk heeft Stals ook een aantal bomen weg laten halen zodat de zon en de wind erbij kunnen. Eén keer per jaar vult Van Rijswijk de green opnieuw aan met infillzand, bestrijdt hij het mos en veegt en rolt hij de baan.”

Steeds meer putting greens in de tuinen regelmatig schoonhouden en rollen. Basso heeft dus bij Van Rijswijk hiervoor ook een rol/wals aangekocht.

Wat betreft de omvang van putting greens, die aangelegd worden in Neder-land en België, ligt de prijs tussen de €5.000 en €75.000, aldus Van Rijswijk. „Enige tijd geleden hebben we in België een putting green van 350 m2 aange-legd, de grootste tot nu toe. Groter zal niet gauw voorkomen, want dan kun je eigenlijk niet meer van een putting green spreken, maar wordt het een kleine golfbaan.” <

Putting Greens.indd 31 23-12-14 16:02

Hardenberg13, 14 en15 januari 201513.00-21.00 uur

Evenementen

HALHARDENBERG

GORINCHEM VENRAY

Dé vakbeurs voor de groene branche

Vakbeurs

De

Sector

Evenementenhal HardenbergEnergieweg 27772 TV HardenbergT 0523 - 28 98 98F 0523 - 28 98 00I www.evenementenhal.nlE [email protected] Ons evenement. UW MOMENT.

* K

L EI N

T R A N S PORT *

PLEIN

INCLUSIEF

BELEEF!� Voorronde nationale wedstrijd Tuinaanleg

� Symposium ‘Schone straat zonder glyfosaat’

� Als professional van de groenbranche biedt dit

vakevenement u het meest complete aanbod

van producten en diensten voor uw bedrijf

� Husqvarna Experience

� Axetreme team

Voor meer informatie en het aanvragen van een e-ticket voor een gratis bezoek ga naar: evenementenhal.nl/groenesector-hb

615543.indd 32 29-12-2014 10:15:01


Werk in uitvoering

Zelf een bijzondere aanleg- of onderhoudsklus voor deze rubriek? Mail naar

[email protected]

Wat

Wie

Aankleden appartementencomplexHollander Hoveniers, Breezand’Groen in plaats van beton’ is het motto van wo-ningstichting Den Helder bij de renovatie van een appartementencomplex aan de Marsdiepstraat. Om meer ruimte voor groen te creëren zijn er delen van de flats tussenuit gesloopt. Om de flats direct te vergroenen is gekozen voor kant-en-klare hagen van Mobilane. De gekozen klimopsoort, Hedera helix ’Woerner’, is geschikt omdat die goed bestand is tegen het zilte klimaat in Den Helder.

In totaal plantte Hollander Hoveniers 365 m haag. Voorafgaand aan de aanleg werd eerst de grond verbeterd met zo’n 200 kuub bemeste teel-aarde. Water geven gebeurt via een druppelslang die langs de hagen is aangebracht. Behalve de hagen plantte Hollander ook duizenden Lonicera nitada ’Maigrün’ (zie foto) en langs de kopgevels Parthenocissus tricuspidata. <

Beeld Mobilane

Wiu renov Den Helder.indd 33 23-12-14 16:03


Machines en Gereedschap

John Deere 4R trekker: nieuwe en slimme extra’sDe John Deere trekkers hebben na de restyling allemaal op maat een nieuw jasje van hetzelfde model gekregen. De 4R serie is in feite een aangepaste 4720 maar met een andere motor, meer en nieuwe opties en een aan de nieuwe stijl aangepaste motorkap.

De 4R is een krachtige trekker met veel mogelijkheden. Er is keuze uit

de 4049R met 36,2 kW (49 pk) motorver-mogen en de 4066R met 48,5 kW (66 pk) motorvermogen.

De toegepaste motoren zijn in te-genstelling tot die van de vorige serie-4020-trekkers niet van John Deere zelf maar van Yanmar. De machines in de 4R-serie hebben zeker wanneer gekozen wordt voor het paradepaardje, de 4066R, qua power en mogelijkheden al veel weg van kleine landbouwmachines.

Na de restyling is de machine duidelijk de grote broer van de veelzijdige 3R serie maar vooral ook de kleinere broer van de 5R tot en met 8R series landbouwtrekkers van John Deere.

Machines in de 4R serie worden altijd mét cabine geleverd, in de 3R serie is de cabine optioneel.

De machines in de 4R serie hebben net als die in de 3R serie elektronische hydro-

statische transmissie – eHydro-transmis-sie – met drie standen, die wordt bediend door gescheiden pedalen om voor- en achteruit te rijden: Twin Touch.

Met de LoadMatch functie wordt de transmissiesnelheid automatisch aan-gepast aan de motorbelasting waardoor maximale prestaties worden geleverd zonder dat er kans is dat de motor afslaat.

MotionMatch past daarnaast de transmissie aan aan het werk hetgeen prettig is wanneer je tijdens het laden vaak voor- en achteruit moet bewegen. Met de SpeedMatch functie van de eHydro-transmissie kun je een constante kruipsnelheid instellen tijdens luchten/sproeien of in besloten ruimtes.

Het hydraulieksysteem heeft stan-daard drie regelventielen. Optioneel zijn een vierde en vijfde hydraulische SCV-set. Maximaal zijn er zeven hydraulische regelventielen beschikbaar. <

Tekst en beeld Marein Kolkmeijer

John Deere 4R.indd 34 23-12-14 16:03


VoorladerNaast de hefinrichting achter is ook vóór een hefin-richting met aftakas mogelijk. Met behulp van het A-frame zijn diverse werktuigen snel te vervangen. De machine is tevens voorbereid voor de aanbouw van een 1-tons voorlader. Aan het chassis zitten daarvoor al zware bevestigingsconsoles.

Roetf ilterDe 48 kW motor van de 4066R heeft als enige een roetfilter. Waarschijnlijk wordt zo’n roetfilter vanaf 2018 verplicht. Ook qua emissie-eisen is de motor op de toekomst voorbereid. Het compartiment voor de motor is eenvoudig weg te halen waardoor onder andere de luchtfilters gemakkelijk zijn te vervangen.

Hitch AssistDe 4R heeft de mogelijkheid om buiten de ma-chine de trekker met een snelheid van 12 mm/sec voor- of achteruit te laten bewegen voor het aan-koppelen van werktuigen. Dit gebeurt met behulp van externe schakelaars op het achterspatbord. Daar is ook de hefinrichting te bedienen.

ComfortGard CabDe 4R heeft een comfortabele stille cabine met ruim uitzicht rondom en voorzien van alle gemak-ken. Standaard heeft de joystick een derde functie voor de bediening van voor en in het midden ge-monteerde werktuigen. De derde functie is ideaal bij werken met een multifunctionele voorlader.

Verstelbare trekhaakNet als bij de kleinere 3R (op deze foto) is bij de 4R een hoogte verstelbare trekhaak achter een optie. Dat maakt het gemakkelijker bij het gebruik van verschillende typen aanhangwagens. Optioneel is ook de achterspatbordverbreding die vuil tegen-houdt bij de achterbanden en de werktuigen.

4049R en 4066RMotor Yanmar 4 cil. turbo diesel 36,2 of 48,5 kWVermogen aftakas 27,5 resp 40,2 kWHefinrichting max.1,4 tonAfmetingen lxbxh 3318x1806/1987x2474 mmPrijs vanaf €39.033 (exclusief btw) resp. €44.563 (exclusief btw)

▸ John Deere Nederland B.V., HORST ▸Tel: +31 (0) 77 850 82 00 ▸www.deere.nl

John Deere 4R trekker: nieuwe en slimme extra’s

John Deere 4R.indd 35 23-12-14 16:03

BRANCHEWIJZER

Bel of mail voor meer informatie over advertentiemogelijkheden: tel: 0342-494889, fax: 0342-494299, e-mail: [email protected] of mail voor meer informatie over advertentiemogelijkheden: tel: 0342-494889, fax: 0342-494299, e-mail: [email protected]

Automatisering

Eenvoudig meer controle

Powered by

INFOGROEN Software BVT +31 (0)172 23 54 44www.groenvision.com/hovenier

Complete softwareoplossingen voorde hovenier engroenvoorziener

ZZZ�LWJVRIWZDUH�QO

Afhaalcentrum

�6FKDUUHQEXUJHUVWHHJ��/7�/XQWHUHQ�7HOHIRRQ��)D[��ZZZ�YHOXZHSODQW�QO��LQIR#YHOXZHSODQW�QO�

,Q�GH�EXXUW�YDQ�(GH"�'DQ�QDDU�9HOXZH3ODQW��

��5XLP��KHFWDUH�&DVK��&DUU\�

��0HHU�GDQ��VWXNV�ROLMYHQ��

��RS�YRRUUDDG��

�*URHQEOLMYHQGH�OHLERPHQ��

�*URWH�VROLWDLUH�KHHVWHUV�� )RWR·V�]LHQ"�%H]RHN�RQ]H�ZHEVLWH��

DGYHUWHQWLH�7/��SDJLQD��

�9LHUNOHXUHQGUXN

GRQGHUGDJ��VHSWHPEHU��

Beton

Buiter Beton, verrassend…veelzijdig... flexibel !!

Ruim 30 jaar ervaring in:

- Siertegels

- Gebakken stenen

- Sierbestrating

- Natuursteen

- Muur-/Stapelelementen

- Voor ieder budget

www.buiterbeton.nl

ALLES VOOR UW TUIN

Automatisering Daktuinsystemen

WWW.EKOGRAS.COMSPECIALE PRIJZEN VOOR PROFESSIONALS

OOK VOOR SEDUMROLL MATTEN/PLUGS

telefoon: 06 1029 2513email: [email protected]

EasySedum tegel

MOOI EN GEMAKKELIJK!Daktuincentrum de Mient

� Verkoop drainagematerialen� Daktuinsubstraat Terra Top 40 ltr.

� Kwekerij sedumpluggen XL

1e Mientlaan 11, 2223 LG KatwijkT: 071 3646111 E: [email protected]

Daktuinsystemen

ZinCo Benelux B.V.Adviseur en leveranciervan daktuinsystemen.

Sedumdaken - DaktuinenHellende groendaken

Parkeerdaken - Gevelgroenwww.zinco.nl

[email protected].: +31(0) 20 667 4852

0413 - 28 71 09 www.espalier.nl

GROEIEN IN DE JUISTE VORMEN

Het volledige calculatieprogramma dat aansluit bij een praktische en

doeltreffende werkwijze

��B%UDQFKHZLM]HU��B��[��LQGG�� S�P�

615545.indd 36 29-12-2014 9:48:51

BRANCHEWIJZER

Bel of mail voor meer informatie over advertentiemogelijkheden: tel: 0342-494889, fax: 0342-494299, e-mail: [email protected]

KWALITEIT, VAKMANSCHAP EN GARANTIE

Het onafhankelijke keurmerk voor groene kwaliteit

Q Geaccrediteerd door de Raad voor Accreditatie

Q Aangesloten bij de Geschillencommissie Groen

Q Vermeld op Consuwijzer

Stichting GroenkeurT 030 - 659 5663 F 030 - 659 5655

E [email protected] www.groenkeur.nl

��2SPDDN�DGYHUWHQWLH��[��LQGG��

Onafhankelijk Keurmerk

Meststoffen

MachinesGroeiplaatsverbetering

[email protected]

t 035-5770970f 035-5770971

m 06-10961851

�

$GYLHV�_�2QGHU]RHN�_�%HOHLG�_�%HKHHU�'HWDFKHULQJ�_�9HUJXQQLQJVDDQYUDDJ��6WHGHOLMN�JURHQ�_�/DQGVFKDS�

)ORUD�_�)DXQD�_�%RPHQ��

9DQ�3DOODQGWODDQ��_��$:�_�/DDJ�.HSSHO�7HO��_�LQIR#IRUHHVWJURHQFRQVXOW�QO�

ZZZ�IRUHHVWJURHQFRQVXOW�QO�

Groene rentmeester

Overig

MET HOVENIERSUPPORT

EEN HOGER RENDEMENT

WWW.HOVENIERSUPPORT.NL

Personeelsdiensten

'(�63(&,$/,67��9225�+29(1,(56�(1�*52(19225=,(1(56

�./'.1�� NIHJ�g�KHI�GGG�+'5$''-�� NGEG�g�KHI�NEN

GREEN-PERSONEELSDIENSTEN.NL

Natuurlijke afscheiding

- Silva Cell Groeiplaatsconstructie- Wortelschermen- Boombakken- Boomverankering- Boomstambescherming- Beluchting en Bewatering- en diverse aanverwante producten

Duurzaam groen begint met een goede basisinrichting

van het plantvak

www.greenmax.eu

Taxaties

GROEN-PROFESSIONAL,WAAR VINDT U DIE

BREDE KEUZE IN SCHERP GEPRIJSDE

NATUURLIJKE ERFAFSCHEIDING?

TUINCHAMP.NL

GROEN-

615546.indd 37 23-12-2014 9:00:41

BRANCHEWIJZER

Bel of mail voor meer informatie over advertentiemogelijkheden: tel: 0342-494889, fax: 0342-494299, e-mail: [email protected]

Zaden en bollen Zaden en bollen ZadenVijvers

.ZHNHULM�YDQ��:LOGH�%ORHPHQ]DGHQ:LOGH�%ORHPHQ]DGHQ�HQ�:LOGH�

%ORHPHQPHQJVHOVZZZ�GHEROGHULN�QHW�LQIR#GHEROGHULN�QHW�

��

615547.indd 38 29-12-2014 9:47:01


Gespot

Volledig naslagwerk over waterecologieOnlangs is bij KNNV Uitgeverij het boek ’Aquatische Ecologie’ verschenen van auteur Henk Hoogenboom. Een compleet en overzichtelijk naslagwerk waarin het functioneren van zoete en brakke aquatische systemen is beschreven vanuit verschillende waterwetenschappen. Het biedt de beheerder houvast bij het ne-men van passende ecologische beheerdoelen en maatregelen.

Tekst Wendy Bakker Beeld KNNV, Willem Kolvoort

Zoetwater is het sterkst bedreigde ecosysteem op aarde. De hoeveel-

heid staat door verdroging en menselijk gebruik onder druk. De kwaliteit wordt continu bedreigd door lozingen van chemische bestrijdingsmiddelen, zware metalen en andere toxische stoffen uit de industrie. Hierdoor verliezen veel planten diersoorten hun habitat hetgeen leidt tot verlies aan biodiversiteit: 20% van alle zoetwatersoorten is de afgelopen decen-nia met uitsterven bedreigd. Het is dan ook van belang om met zorg en aan-dacht om te gaan met dit schaarse goed. Dat is niet eenvoudig, want aquatische watersystemen zijn complex. Alles lijkt met elkaar samen te hangen. Fysische, biologische en chemische processen en de interactie hiertussen beïnvloeden de biologische verschijnselen in het water.

Het boek ’Aquatische Ecologie, Functio-neren en beheren van zoete en brakke aquatische ecosystemen’ geeft inzicht in deze processen, de samenhang ertussen en het biologische gevolg ervan. Het neemt de lezer eveneens mee in de ge-volgen van het menselijk ingrijpen, in de internationale waterverdragen, richtlijnen en Nederlandse wetten en in de historie van Nederland waterland. Hierdoor is een volledig naslagwerk ontstaan, gebaseerd op de huidige stand van zaken op het ge-bied van watersystemen, de wetenschap-pelijke kennis hierover en de ervaringen uit de praktijk. Voor de beheerder in de

▸Titel: Aquatische Ecologie, Functioneren en be-heren van zoete en brakke aquatische ecosystemen

▸Auteur: Henk Hoogenboom

▸Uitgeverij: KNNV, Zeist

▸ISBN: 9789050114875, eerste druk

▸Aantal pagina’s: 419

▸Prijs: €52,95 incl. btw

openbare ruimte is het boek een toegan-kelijke kennisbron op basis waarvan hij zijn beheerdoelen en maatregelen zou kunnen nemen.

OverzichtelijkHet boek is overzichtelijk ingedeeld in acht hoofdstukken. Elk hoofdstuk wordt voorafgegaan door een inhoudsopgave en afgesloten met een literatuurverant-woording, links en geadviseerde rappor-ten en boeken om verder te lezen. De hoofdstukken zijn voorzien van duidelijke tabellen, infographics en tekstondersteunende foto’s.

Aan de orde komen onderwerpen als hydrologische kringloop, de chemische samenstelling en de fysische eigenschap-pen van water, de typologieën van de Nederlandse wateren, beïnvloeding en verstoring van de watersystemen, de al eerder genoemde richtlijnen, het herstel van ecosystemen, en hydrobiologisch onderzoek.

Hoofdstuk 3 is gewijd aan de orga-nismen in het water - van schimmel tot waterplant, en van zoöplankton tot zoogdier - en hun functies in het aquati-sche ecosysteem. Er wordt ingegaan op

de kenmerken van wateren oeverplan-ten, de invloed van milieufactoren op de watervegetatie, zoals licht, zoutgehalte en alkaliteit, de bodem en stroming en golfslag. Informatie die ook van belang is bij het aanleggen van vijvers in tuinen. Helaas was het boek nog niet uit toen het themanummer Vijverplanten van Tuin en Landschap verscheen.

’Aquatische Ecologie’ is een helder geschreven boek, dat zowel voor de door-gewinterde waterbeheerder of ecoloog interessant is, als ook voor de groenbe-heerder en hovenier. De paragrafen over de chemische en fysische processen zijn wat taaier van stof. Maar ook hier probeert de auteur de verschijnselen begrijpelijk te verklaren en de lezer mee te nemen in de wondere wereld van het water. <

Gespot-boek Aquatische ecologie.indd 39 23-12-14 16:03


LeveranciersnieuwsDe informatie in deze rubriek is verstrekt door de leveranciers

Multifunctioneel verblijf

Beschermt jonge bomen

Nieuwe oprijgoten

Natuurbeheer met schapen

Garden Igloo is een weer- en corrosiebestendig verblijf, geschikt voor meerdere doeleinden. Zo kan het de planten beschermen in de winter, biedt het schaduw in de zomer en kan het dienen als tuinhuis. Volgens de leverancier kan plaatsing binnen een uur.

Veel jonge bomen hebben last van maaischade. De TreeProtect stambeschermer beschermt en is nu leverbaar in biologisch afbreekbare uitvoering. Juist bij jonge bomen zijn de stammen nog heel gevoelig en hebben deze extra bescher-ming nodig. TreeProtect is

Steeds meer machines moe-ten geladen worden met een kleine bodemvrijheid. Reden voor Veldhuizen om nieuwe oprijgoten te ontwikkelen. De goten zijn ontwikkeld uit Domex-staal en zo ontworpen dat de lassen geen dragende functie hebben. De dwarslig-gers zijn uitgevoerd met kam-

Schapen voor Natuur is een online magazine over natuurbeheer met schapen. Fotoreportages en interviews met schaapherders laten zien hoe begrazing met schapen bijdraagt aan natuurbeheer. Het online magazine is een initiatief van het Praktijknet-werk gescheperde schaaps-

Seizoensgebonden covers bieden of schaduw in de zomer of warmte in de winter. De Garden Igloo kan, onge-acht de weersvoorspelling, bescherming bieden. Met zijn diameter van 3,6 m en hoogte van 2,2 m is de koepel bijna overal te plaatsen. Het basis-oppervlak is 10 m2.

goedkoop en effectief. Naast maaischade beschermt het product tegen schade van kleine knaagdieren. De be-schermer is leverbaar in twee uitvoeringen: gemaakt van FDA gecertificeerd kunststof of van biologische polymeren. De laatste variant is volledig afbreekbaar.

men, voor meer grip. Omdat de dwarsliggers aan elkaar geklikt zijn, wordt de wiel-belasting van 4 ton verdeeld over meerdere liggers. De oprijkleppen kunnen gemon-teerd worden op alle 3,5 t aanhangers en b-e opleggers vanaf bouwjaar 2001 en op vrachtwagens vanaf 2009.

kuddes. Dit netwerk heeft een kennisbank ontwikkeld en werkt aan het realiseren van een opleiding en certifi- cering voor schaapsherders. In Schapen voor Natuur ver-tellen vertegenwoordigers van terreinbeheerders waarom ze voor schapenbegrazing heb-ben gekozen.

▸Garden Igloo | (0049) 151 56 61 49 43 | www.gardenigloo.com

▸Greenmaxx | (0413) 29 44 47 | www.greenmax.eu

▸Veldhuizen | (0346) 25 96 00 | www.veldhuizen.eu

▸Praktijknetwerk gescheperde schaapskuddes | (06) 22 37 94 25 | www.schapenvoornatuur.nl

Leveranciers_5 TEL01.indd 40 23-12-14 16:03

41TuinenLandschap 2015 | 1 |

Kort Onderwijs

Helmstickers met logo Opfrisser voor verhardingVeiligheidshelmstickers.nl is leverancier van fullcolour stickers voor op veiligheids-helmen. De stickers hebben een speciaal voor helmen ontwikkelde lijmlaag. De stickers zijn duurzaam, be-stand tegen schuren, ’pellen’, en verkleuren. Ze zijn full-colour bedrukt en verwijder-

Met CleanTree krijgt het ter-ras, de vlonder, de meubels en schaduwdoeken een opfrisser. Groenuitslag of een grauwe sluier wordt met het middel behandeld. Het middel is biologisch af-breekbaar en veilig voor mens, dier en milieu. Voor het rei-nigen van schaduwdoeken is

baar. Er zijn verschillende ma-ten en vormen beschikbaar. Een transparante of een witte ondergrond, refl ectie voor extra veiligheid en individuele nummering per sticker is mo-gelijk. Door de kleurenuitvoe-ring is qua opdruk van alles te realiseren, als plaatsen van een bedrijfslogo en teksten.

’buitendoekreiniger’ ontwik-keld en voor cementsluier is er ’cementsluierverwijderaar’. Met ’plantenbakreiniger’ is het eenvoudig plantenbakken van roestvaststaal of aluminium te reinigen. CleanTree wordt verkocht als kant-en-klare sprayfl acon of als concentraat in verpakking van 1 of 5 l.

▸Veiligheidshelmstickers | (0182) 39 12 41 | www.veiligheidshelmstickers.nl ▸CleanTree | (035) 303 13 88 | www.cleantree.nl

NEN publiceert normontwerp voor bepaling natuurlijke duurzaamheid van hout. De Europse norm voor deze bepaling wordt herzien. Het normontwerp, NEN-EN 350 Ontw. vervangt de twee af-zonderlijke delen van de norm uit 1994. Belanghebben-den kunnen tot 28 februari commentaar indienen op het normontwerp.

▸NEN | www.nen.nl

Poel Gooi & Vecht in Baam-brugge heeft onlangs, als Stihl- en Vikingdealer, een mystery guest op bezoek ge-kregen. Er werd gekeken naar de uitstraling van het pand, de presentatie van de pro-ducten en de goed zichtbare werkplaats. Dit resulteerde in een score van 91,9%.

▸Poel Gooi & Vecht | (0294) 29 10 90 | www.poelbosbouw.nl

Leveranciers bundelen krachten tijdens Tuinprofes-sionaldagen. Dit evenement voor hoveniers, ontwerpers, stratenmakers en overige tuinprofessionals vindt plaats op 20 en 21 januari bij Boom-kwekerij Gebr. Van den Berk in Sint-Oedenrode. Het centrale thema van deze vijfde editie is ’Onderscheid jezelf’.

▸Tuinprofessionaldagen | 20 en 21 januari | www.tuinprofessionals.nl

John Holleman gaat het team van ProGrass versterken. Hol-leman begon zijn carrière als grassenkweker, waarna hij specialist grasvelden werd en werkte in de cultuurtechniek. In zijn nieuwe functie komen gras, bodem, bemesting, wa-ter, consultancy en kennis-overdracht bijeen.

▸ProGrass | (0341) 56 07 90 | www.prograss.nl

Gemeente Rijswijk is van plan om op termijn alle dui-zend banken te vervangen door banken van bamboe. Uit proefplaatsing is gebleken dat het materiaal zich in ver-schillende omstandigheden goed houdt. De gemeente zet de banken zelf in elkaar en gebruikt daarvoor standaard banken van Velopa en hout van Solid Bamboo.

▸Solid Bamboo | (0252) 53 44 17 | www.solidbamboo.nl

Felix Clercx neemt de voor-raden en het klantenbestand over van Vos Timber Agency. Felix Clercx is vooral actief op het gebied van tuinhout en -producten. De specialisatie van Vos Timber Agency ligt voornamelijk op tuinhout en -producten afkomstig uit Azië.

▸Felix Clercx | (0492) 53 19 44 | www.felixwood.nl

HAS Kennistransfer en Be-drijfsopleidingen start met de cursus Projectmanagement openbare ruimte en sport-velden. De cursus bestaat uit zeven cursusdagen, in totaal vier maanden. Het werkveld van de openbare ruimte veran-dert door bezuinigingen en de nieuwe aanbestedingswet.

▸HAS Kennistransfer | (088) 890 36 37 | www.haskennistransfer.nl

De Nederlandse Dendrologi-sche Vereniging biedt cursus-sen aan voor het vergroten van bomen- en struikenkennis. Op zowel diverse locaties als imcompany zijn de cursussen Inleiding tot Dendrologie, Den-drologie voor gevorderden en de Vervolgcursus dendrologie te volgen.

▸Nederlandse Dendrologische Vereniging | (070) 514 11 27 | www.dendrologie.nl

Leveranciers_5 TEL01.indd 41 23-12-14 16:03


Agenda Cursussen

ColofonTuin en Landschap is een twee wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia, Issnnummer 016 533 50

Schipholweg 1 Postbus 9324, 2300 PH Leidenwww.tuinenlandschap.nl

Secretariaat: Linda Laman en Alice Hoogenboom (071) 565 96 78 [email protected]

Redactie▸ Wendy Bakker hoofdredacteur(071 565 96 55 / [email protected]▸ Peter Bennink vakredacteur(071) 565 96 53 / [email protected]▸ Ralph Mens vakredacteur(071) 565 96 52 / [email protected]▸ Miranda Vrolijk vakredacteur(071) 565 96 56 / [email protected]▸ Alice Hoogenboom redactie-assistent(071) 565 96 79 / ahoogenboom@ hortipoint.nl▸ Gerdien de Nooy fotograaf ▸ Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker

bureauredacteuren▸ Diseno vormgeving

AbonnementenserviceAanvraag en wijziging abonnement naar BDUmedia, afdeling Vak- en Publieks-media Postbus 67, 3770 AB BarneveldT (0342) 49 48 44 F (0342) 41 31 41 [email protected]

Abonnementsprijs per jaar: €240 (excl. 6% btw). Studenten en scholie-ren €180 (25% korting, excl. btw). Buiten-landse abonnees betalen een toeslag voor portokosten. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de verval-datum is opgezegd bij de abonnementen-service. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie.

ExploitatieBDUmedia, afdeling Vak- en Publieks- media▸ Wiljo Klein Wolterink mba uitgever (0342) 49 42 63

Advertentie-exploitatieBDUmedia, afdeling Vak- en Publieks- media▸ Gert-Jan Bloemendal media adviseur(0342) 49 48 07 / [email protected]▸ Ron van de Hoef verkoopleider (0342) 49 42 63 / [email protected]

Druk BDUprint

©BDUmedia, 2015Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.Algemene voorwaarden op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorg vul-dige wijze en naar beste weten is samengesteld; even-wel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de infor-matie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslis-singen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.Lezers worden met nadruk aangeraden deze informa-tie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebrui-ken informatie te controleren.

De Groene Sector Vakbeurs, 13 t/m 15 januari, Hardenberg.

▸www.evenementenhal.nl

Tuinprofessionaldagen 20 en 21 januari, Sint-Oedenrode.

▸www.tuinprofessionals.nl

Groendag 21 januari, Hoorn. ▸www.groendaghoorn.nl

Groenbeurs 21 en 22 januari, Haaren

▸www.groenbeurshaaren.nl

Greensales Huisbeurs, 26 t/m 31 januari, Noordscheschut.

▸www.pietervanderlinden.nl

IPM Vakbeurs, 27 t/m 30 januari, Essen, Duitsland.

▸www.ipm-essen.de

Voorjaarsbeurs 3 en 4 februari, Boskoop.

▸www.floralisboskoop.nl

Dag van de openbare ruimte Beurs, 4 en 5 februari, Brussel, België.

▸www.openbareruimte.be

Tuinidee Beurs, 26 februari t/m 1 maart, ’s Hertogenbosch.

▸www.tuinidee.nl

Zuid-Nederlandse Groendag 5 maart, Helmond.

▸www.zuidnederlandsegroendag.nl

Huis & Tuin Beurs, 5 t/m 8 maart, Leeuwarden.

▸www.wtchuistuin.nl

Flora- en faunawet zorgvuldig handelen niv 1 BB Cursus, 7 januari, Arnhem

▸www.ipcgroen.nl

SketchUp Vierdaagse basiscursus, 7 januari, Capelle aan den IJssel

▸www.ontwerpacademie.nl

Ontwerpkunde Start tiendaagse cursus, 8 januari, Apeldoorn

▸www.ontwerpinstituut.nl

SketchUp Tweedaagse basiscursus, 9 januari, Utrecht

▸www.ontwerpacademie.nl

Gedragscode f lora en fauna Meer-daagse cursus, 12 januari, Alkmaar

▸www.onderwijsgroepnwh.nl

Projectmanagement openbare ruimte Zevendaagse cursus, 13 januari, ’s-Hertogenbosch

▸www.haskennistransfer.nl

Uitvoeren gewasbescherming Meerdaagse cursus, 13 januari, Alkmaar


Gedragscode f lora en fauna 3 Meerdaagse cursus, 13 januari, Alkmaar


VOL VCA Cursus, 13, 20 januari, Biddinghuizen

▸www.degroenepraktijk.nl

Spuitlicentie 1 Tweedaagse cursus, 13 en 20 januari, Ochten

▸www.fruitpark.nl

Participatiewet en Wajong Webinair, 13 januari.

▸www.hracademy.nl

Bomen Fotoworkshop, 14 januari, Leiden

▸www.hortusleiden.nl

Coördinator gladheidsbestrijding voor weggebruikers Opleiding, 14 januari, 11 maart, 9 september, 4 november (2015), diverse locaties

▸www.crow.nl

Veilig werken langs de weg I en II Tweedaagse cursus, 14 en 15 januari, Biddinghuizen

▸www.degroenepraktijk.nl

Gezond gazon Licentieverlenging, 15 januari, Alkmaar


Bescherm uzelf Licentieverlenging, 15 januari, 19 februari, Alkmaar


Houtconstructies voor de hovenier Vijfdaagse workshop, start 16 januari, Piershil.

▸www.hoveniersacademie.nl

Gedragscode f lora en fauna 2 Meerdaagse cursus, 19 januari, Alkmaar.


Bomenbeheer van A tot Z Zesdaagse opleiding, 20 januari, Doorn

▸www.ocbor.nl

Werkvoorbereiding, organisatie en planning Tweedaagse workshop, 20 januari (en 3 februari), 10 (en 24) februari, Elspeet

▸www.hoveniersacademie.nl

Spuitlicentie Verlengingsbijeen-komst, 22 januari, 5 februari, Lunteren

▸www.veluweplant.nl

Lanenbeheer voor vleermuizen Cursus, 22 januari, Rheden

▸www.boscursus.nl

Spuitlicentie 1 Driedaagse cursus, 22 januari, Lunteren

▸www.veluweplant.nl

Veiligheid van speelgelegenheden Praktijkcursus, 22 januari, 21 mei, Utrecht

▸www.keurmerk.nl

Werken rondom bomen Cursus, 22 januari, Cuijk

▸www.cobra-adviseurs.nl

Motorkettingzagen Meerdaagse basiscursus, 22 januari, Alkmaar


Motorkettingzagen 1 lichte velling Meerdaagse cursus, 22 januari, Alkmaar


BHV Tweedaagse basiscursus, 22 januari, Alkmaar Herhalingscursus, 22 januari, Alkmaar


Agenda_Cursus3kolom01.indd 42 23-12-14 16:03


Groene Gast

Jack van Haperen is eigenaar van Tuinontwerpbureau en Hoveniersbedrijf Forma Verde in Maarheeze.

Foto

Sop

hie

van

Hap

eren

Jack van HaperenGefelicteerd met het 12,5 jarig jubile-um, hebben jullie iets georganiseerd?„We hebben rond het jubileum een kerstborrel georganiseerd voor de vaste klanten. Met veel klanten heb ik in de loop der jaren een duurzame, persoonlijke relatie opgebouwd. Daarbij heb ik ooit geleerd dat het minder kost om bestaande klanten te houden, dan om nieuwe binnen te halen.”

Je publiceerde een boek, Tuinloungen, welke trends schets je daar in?„In de jaren ’90 waren veel mensen bezig met het Engelse tuinieren, de echte plantenliefhebbers. De nieuwe generatie tuinbezitters wil meer genieten in plaats van werken in de tuin. Het bankstel in de tuin is hierbij het meest in het ogen springend. Nu zie je weer een trend richting meer natuur-

lijke tuinen met meer beplanting. Daarnaast is de term ’senioriseren’ in opkomst. Dan gaat het om de wat oudere tuinbezitters voor wie het tuinieren soms een last wordt. Deze tuinen pas je dan aan en maak je onderhoudsvriendelijker.”

Welke trends zie je voor de toekomst?„Op zich blijft de waardering voor strakke tuinen en meubels be- staan, maar dan wel met een natuurlijke beplanting als con-trast. Qua beplanting zie je meer solitaire bomen, siergrassen en kruidachtige gewassen. De stijl wordt meer eclectisch, dat wil zeggen dat mensen hun eigen stijl samenstellen, het persoonlijke zet zich door.”

Hoe zie je ontwikkelingen in het vak?„Je ziet dat veel kleine bedrijven

met lage kosten de markt bepalen, dat zet zich voort. Ook de con-sument is veranderd, shoppen is gemeengoed, trouw wordt minder vanzelfsprekend. Daarnaast zet de hovenier zichzelf nog steeds te goedkoop weg.”

Vorig jaar is een tumor bij je ontdekt, maar het gaat nu goed met je?„Ik heb drie MRI-scans gehad en de tumor groeit niet, ik hoef er niet bang voor te zijn. Op het moment dat het ontdekt wordt, ben je volledig uit het lood ge- slagen. Achteraf kom je er gelou-terd uit, je ontdekt waar de waarde van het leven in zit. Het afgelopen jaar heb ik daarom veel tegelijk opgepakt en is heel feestelijk geweest. Volgend jaar hoop ik de balans weer wat terug te brengen.” <

GroeneGast_1pag.indd 43 23-12-14 16:03

615548.indd 44 23-12-2014 9:00:06

TEL_01-2015

Documents

Transcript of TEL_01-2015