22 mei 2012 / TvV

Deze middag speelt een pi-anist (hard) de sterren van de hemel. Hij houdt geen rekening met het volume en de wat oudere doel-

groep. Het lijkt de drie bewoners, die met een verzorgende staan te dansen, niet te deren. Hand in hand draaien ze vrolijk met zijn allen in het rond. Me-vrouw Doornbos die vanwege haar zere voeten niet mee kan doen, zit in een ge-makkelijke stoel en leest onverstoorbaar door in haar Libelle. Niet alle zestien bewoners zijn aanwezig. Een groepje, dat er behoefte had aan om naar buiten te gaan, is met een verzorgende met de auto op pad. De Herbergier in Arnhem is een van de vestigingen voor dementerende ouderen die opgezet is volgens het concept van De Drie Notenboomen. De voorziening is gevestigd in een mooi, groot, vrij-staand pand met een tuin erbij. In de

ruime huiskamer ligt een houten vloer. Door de grote ramen valt veel licht naar binnen in de gezellige zithoek. In de moderne keuken staan diverse eettafels. De Drie Notenboomen startte in 2003 met de opzet van zogenaamde Thomashuizen, voorzieningen voor verstandelijk beperkten. Het initia-tief kwam voort uit onvrede met de voorzieningen in de reguliere zorg. De Herbergier in Arnhem was vijf jaar ge-leden de eerste voorziening voor demen-te(rende) ouderen. Het concept is een groot succes, inmiddels zijn er vijftien vestigingen en elf in voorbereiding. Aan personeel en cliënten, of gasten zoals ze in de Herbergiers genoemd worden, is geen gebrek. Voor beide groepen ont-staan al snel wachtlijsten.

PRETTIGE WERKWIJZEHet uitgangspunt van de Herbergiers is het bieden van regelarme zorg. Ver-

zorgenden moeten zo veel mogelijk met de gasten bezig zijn en niet met andere zaken, als rapportages maken en administratieve afhandeling. Van belang is ook dat de medewerkers de tijd en de kans krijgen om hun werk zo goed mogelijk te doen. Hoe ziet zo’n concept er in de praktijk uit? Dennis Jansen is een van de verzorgen-den van de zestien bewoners van de Herbergier in Arnhem. Er zijn altijd vier medewerkers in touw. Dennis werkt er nu bijna vijf jaar. Voorheen werkte hij anderhalf jaar als helpende in een klassiek verpleeghuis. Een verschil van dag en nacht met het werk in de Her-bergier, vindt hij. ‘Ik heb een paar goede dingen geleerd in het verpleeghuis. Maar ik kon het werk niet doen zoals ik dat wilde.’ Dennis noemt als voor-beeld de wasbeurten van de bewoners. ‘Ik vind het fijn als de mensen rustig wakker kunnen worden. Daar waren ze

Met dementerende bewoners even koffie gaan drinken buiten

de deur. De tijd hebben om een bewoner uitgebreid te wassen

of even een spelletje te doen. Wie zegt dat het niet kan? Bij de

vestigingen van de Herbergier gebeurt het al jaren. ‘Mensen uit

de zorg, moeten we veel afleren. Die zijn gewend om te rennen

en te vliegen.’

TEKST SIGRID STARREMANS | FOTO’S HERBERGIER ARNHEM

‘Alle regels die het leven van onze ZORGFORMULE VAN DE HERBERGIER BREIDT ZICH UIT

TvV / mei 2012 23

al gewassen en aangekleed voordat ze überhaupt wakker waren. Als ik er wel de tijd voor nam, kreeg ik te horen: “Ben je nou nog bezig!’” De werkwijze in de Herbergier vindt Dennis veel bevredi-gender. Hij kan, en moet zelfs, de tijd nemen voor de mensen. Geregeld heeft hij de mogelijkheid om een-op-een met ze praten of een spelletje met ze te doen.Een van de beleidspunten in de Her-bergier is ook dat er zo weinig mogelijk sederende medicatie wordt gegeven. Dennis vindt dat een goede zaak. ‘Je moet mensen niet platspuiten.’ Maar is dat wel altijd mogelijk? Het is bekend dat dementerende mensen niet altijd makkelijk zijn. Wat doe je als mensen onrustig worden of zelfs gaan slaan of schoppen? ‘Dat gebeurt hier ook’, er-kent Dennis. ‘Maar waar komt dat van-daan? Het is vaak angst of onbegrip. In veel gevallen wordt de bewoner rustiger als je er even bij gaat zitten, een praatje

maakt of samen een krantje leest.’ Net als in veel andere instellingen zijn er in de Herbergier ook veel mensen die om hun moeder roepen. Dennis: ‘Als ik daar een wandeling mee ga maken en we praten even over iets anders, dan is het daarna vaak over. Dat werkt onge-twijfeld ook een keer niet’, geeft hij toe. ‘Maar de mensen zijn hier veel minder gelaten dan in het verpleeghuis. Je ziet de mensen terug hoe ze werkelijk zijn. Dat is heel mooi om te zien.’

NIKS OP SLOTAlle Herbergiers zijn opgezet vanuit een franchisegedachte. Dat betekent dat me-dewerkers van De Drie Notenboomen (twee) geschikte kandidaten selecteren voor de opstart van een pand. Daarna wordt het verdere beheer overgelaten aan de betreffende zorgondernemers. In Herbergier Arnhem zijn dat Gherina en Adriaan Koenen. Om de betrokkenheid

bij de onderneming te vergroten, wordt als voorwaarde gesteld dat de zorg-ondernemers een stel zijn. Zij wonen ook (altijd) in het pand. Een andere voorwaarde is dat minstens een van hen BIG-geregistreerd is. In Arnhem is dat Adriaan. Hij is opgeleid tot psychiatrisch verpleegkundige, de laatste jaren werk-te hij als divisiemanager in de zorg. ‘Dat was helemaal niet leuk. Ik zat de hele dag achter de computer.’ Gherina en hij maakten juist plannen om te emigreren uit Nederland omdat ze alle regeltjes in het land zat waren, toen ze een adver-tentie zagen van De Drie Notenboomen: ‘De zorg wordt weer leuk.’ Dat zinnetje triggerde het stel, met als gevolg dat ze nu al vijf jaar de Herbergier beheren. Wat sprak ze aan in het concept? Adri-aan: ‘Voorheen kende ik mijn klanten niet persoonlijk. Nu zie ik meteen re-sultaat. En we kijken hier meer naar de mogelijkheden dan naar de beperkingen

e gasten belemmeren gelden niet’Zorgondernemer Adriaan Koenen van de Herbergier in Arnhem maakt een praatje met een van zijn gasten.

Verzorgende Dennis Jansen vindt het een verademing dat hij de tijd kan nemen voor zijn gasten.

24 mei 2012 / TvV

van de mensen.’ Gherina, die voorheen verschillende banen had: ‘Je kunt hier echt zelf iets doen voor de mensen.’Omdat Herbergier Arnhem de eerste vestiging was, ging veel tijd zitten in de oprichting. Dat Adriaan zelf uit de zorg kwam, bleek eerder een belemmering dan een voordeel. Alles wat hij bedacht kwam uit de zorg. Gherina stelde zijn ideeën voortdurend ter discussie. Adri-aan: ‘Dan had ik bedacht dat de bewo-ners in drie groepen verdeeld moesten worden.’ Gherina: ‘En dan zei ik: “Wat doe je dan als iemand zich niet lekker voelt in die groep.”’ Adriaan: ‘Dan was mijn antwoord: “Dan is diegene de lul!” Uiteindelijk hebben we besloten om de groep van zestien mensen zo te laten. De mensen maken zelf wel groepen.’Gherina en Adriaan selecteren zelf hun medewerkers. Momenteel zijn er dertig verzorgenden, in totaal zeventien fte. Wat zijn de eisen die aan de medewer-kers gesteld worden? ‘Een groot, goed hart’, verklaart Adriaan. ‘De opleiding is minder belangrijk. Er werken hier ook mensen die geen achtergrond in de zorg hebben.’ Net als hij zelf merkte, is ervaring in de zorg bovendien niet altijd een voordeel. ‘Medewerkers uit de zorg moeten we veel afleren. Die zijn gewend om te rennen en te vliegen. Die hebben

het gevoel dat ze niks doen als ze op een stoel met iemand een boekje zitten te lezen. Als je het waagt om hier binnen een uur twee gasten te verzorgen, dan ben je niet geschikt. Dan ben je veel te snel. Onze belangrijkste regel is: alle regels die het leven van onze gasten belemmeren gelden niet.’ Daaruit vloeit ook voort dat geen enkele deur in de Herbergier op slot is. Problemen levert dat niet op, volgens Adriaan. ‘Sommige gasten mogen alleen de stad in. Als mensen naar buiten gaan die dat niet kunnen, zien we dat en gaan we ze achterna. Ik heb zelf wel eens een onderzoekje gedaan waaruit bleek dat onze gasten vier tot vijf keer minder weglopen dan mensen op een gesloten afdeling. Juist als deuren op slot zijn, willen mensen ontsnappen. En als ze echt weg willen, dan lukt het toch wel.’

FINANCIERING EN OPZETAlle gasten in de Herbergiers hebben een eigen kamer. Minstens drie kamers zijn gereserveerd voor gasten met alleen AOW. In Arnhem zijn dat er zelfs zeven. Waarom kan in de Herbergier wat in andere instellingen niet lukt? Veel verzorgenden zouden ook wel meer tijd en zorg willen geven aan cliënten, maar vaak is dat gewoon niet mogelijk.

Het heeft veel met de financiering en de organisatie van de Herbergiers te maken. De zorg wordt niet gefinancierd vanuit de AWBZ maar vanuit persoons-gebonden budgetten. Het eten en de service betalen de gasten uit eigen zak. Gherina en Adriaan nemen alle ad-ministratieve werkzaamheden op zich, zodat de medewerkers al hun aandacht aan de gasten kunnen geven. En juist omdat de zorg vanuit persoonsgebon-den budgetten wordt gefinancierd, is er niet veel administratieve afhandeling nodig. De gast, of zijn of haar familie, is immers budgethouder van het geld, niet de instelling. Ook de opzet van De Drie Notenboomen zorgt ervoor dat het mo-gelijk is om het concept toe te passen. ‘Inmiddels zijn wij ook een grote or-ganisatie, maar door het opknippen van de taken, de franchiseformule, blijven we lokaal klein’, licht algemeen direc-teur Annemieke Bambach toe. ‘Beleids-medewerkers hebben wij niet nodig. Beleid ontwikkelen we samen met de ondernemers. Als je als organisatie groot wordt, dan wordt de situatie complex en moet je met elkaar gaan afstemmen. En dat kost geld.’Dat het zelfs in een particulier ver-zorgingshuis niet beter hoeft te zijn dan in de Herbergier, blijkt uit het verhaal

TvV / mei 2012 25

van Ineke Born. Acht jaar geleden rolde ze de zorg in via een reïntegratieproject. Voorheen was ze officemanager. Om het vak te leren mocht ze meedraaien in een particulier verzorgingshuis. ‘Ik had geen ervaring, maar volgens iedereen was ik een natuurtalent’, vertelt ze. Ze merkte dat ze echt hart had voor de zorg. Al was ze regelmatig verbouwe-reerd over hoe het er in het verzorgings-huis aan toe ging. ‘Dan hadden we bij-voorbeeld pauze en dan belde een cliënt dat hij diarree had en verschoond wilde worden. “Nou, we gaan hem nu niet helpen hoor, we hebben nog twintig minuten pauze”, was dan het antwoord van mijn collega’s. Ongelooflijk vond ik dat!’ In de Herbergier is een dergelijk incident ondenkbaar. De medewerkers hebben er niet eens pauze. En er wordt altijd samen met de gasten gegeten. ‘Als het heel druk is, is het best pittig om geen pauze te hebben’, vindt Ineke. ‘Maar je krijgt er zoveel voor terug. Het idee is dat je als gezin functioneert.’Verder waren er in het particuliere ver-zorgingshuis vier medewerkers voor twaalf bewoners. Toch had Ineke geen tijd om met de bewoners iets te onderne-men. ‘We moesten ook al het huishoude-lijke werk doen, zoals de kamers dweilen en de bedden afhalen. In de Herbergier

doet een huishoudelijke hulp dat werk. En als we daarmee klaar waren, laat in de middag, stond er nog maar een ver-zorgende op de groep.’ Nu drinkt Ineke vaker koffie met de gasten bij de V&D of

ze rijden met de auto naar natuurgebied de Posbank. Of ze gaan winkelen. Ineke: ‘Op die momenten denk ik: ben ik nou aan het werk of niet? Ik heb het hier echt vreselijk naar mijn zin!’

De formule van de Herbergier is zo succesvol dat de organisatie ook gaat starten met thuiszorg voor dementerenden. ‘Maatschappelijk gezien is er iets aan de hand’, merkt Annemieke Bambach, algemeen directeur van De Drie Notenboomen. ‘Veel mensen willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Dat wordt ook gestimuleerd vanuit de overheid. Maar de thuiszorg die mensen eigenlijk zouden willen hebben, kunnen ze niet krijgen.’ Bambach ervoer het toen haar eigen moeder zorgbehoevend werd. ‘Wat we wilden was dat haar agenda gevuld werd en dat ze gestimuleerd werd om dingen te blijven doen. Dat er een paar keer per week voor haar gekookt werd en er vervoer geregeld kon worden om ergens naar toe te gaan. Nu moesten we dat als familie allemaal zelf organiseren. Dat is lastig als je ver weg woont.’De bedoeling is dat Herbergier Thuis deze diensten wel gaat bieden. Net als altijd houdt De Drie Notenboomen de organisatie klein, en daarmee de betrokkenheid van de medewerkers groot. Elke medewerker krijgt drie vast klanten zodat er een goede relatie opgebouwd kan worden. Herbergier Thuis wordt uitgevoerd in het kader van het experiment ‘Regelarme Instellingen’, een pilotproject van het minis-terie van VWS waar 27 instellingen aan deelnemen. Het idee is dat medewerkers die werkzaam zijn in de verzorging en verpleging hun vak moeten terugkrijgen en niet te maken moeten krijgen met te veel administratie en regels. Herbergier Thuis start vanuit Herbergier Delft-Centrum. Naast thuiszorg worden daar ook dagbesteding en logeermogelijkheden aangeboden. De bedoeling is dat het project na de zomer gaat draaien.

START HERBERGIER THUIS

Ineke Born vindt het fijn dat ze allerlei activiteiten met de gasten kan ondernemen.