Technisch gezien een goed plan?Techniekpact bevat 12 doelen. In dit onderzoek wordt er alleen...

Techniek in het basisonderwijsTechnisch gezien een goed plan?

Profielwerkstuk 2017/2018 Door: Emma Duson, Lisa Reterink & Eva ten Broek Begeleider: Dhr. Van Golen

Techniek in het basisonderwijs

Eva ten Broek, Emma Duson en Lisa Reterink

Inhoudsopgave 1. Voorwoord 3

2. Inleiding 4

§2.1 Belang 4

§2.2 Techniekpact 2020 4

§2.3 Actielijnen 5

§2.4 Doelen 5

§2.5 W&T 6

§2.6 Landsdelen 6

§2.7 Onderzoek 6

3. Onderzoeksvragen en hypothesen 8

§3.1 Hoofdvraag: 8

§3.2 Deelvragen: 8

§3.3 Deelhypothesen 8

§3.3.1 Wat zijn de concrete eisen van het Techniekpact 2020? 8

§3.3.2 Hoe gaat de overheid het primair onderwijs controleren op het uitvoeren van het Techniekpact 2020? 8

§3.3.3 Welke middelen zijn er nodig om goede technieklessen te realiseren die aansluiten bij het Techniekpact? 9

§3.3.4 Hoe open staan basisscholen voor het geven van techniek? 9

§3.3.5 Hoe kijken docenten aan tegen het geven van technieklessen? 10

§3.4 Hoofdhypothese 10

4. Methode 11

§4.1 De interviews 11

§4.2 De enquête 11

4.2.1 De opbouw 11

5. Resultaten 13

§5.1 Enquêtes 13

5.1.1 Fouten 13

5.1.2 Verwerking 13

§5.2 Interviews 16

5.2.1 Dhr. Claessen van EWT 16

5.2.2 Dhr. Winkel van het Dynamis te Hoorn 17

5.2.3 Dhr. Smal en Mevr. Zijlema van de Sint Nicolaasschool te Nibbixwoud 18

5.2.4 Dhr. De Haan van het Sint Wulfram te Hoogwoud 19

6. Conclusie 21

§6.1 Wat zijn de concrete eisen van het Techniekpact? 21

§6.2 Hoe gaat de overheid het primair onderwijs controleren op het uitvoeren van het Techniekpact 2020? 22

1



§6.3 Welke middelen zijn er nodig om goede technieklessen te realiseren die aansluiten bij het Techniekpact? 23

§6.4 Hoe open staan basisscholen voor het geven van techniek? 24

§6.5 Hoe kijken docenten aan tegen het geven van technieklessen? 24

§6.6 In hoeverre is het Techniekpact van 2020 haalbaar voor basisscholen? 26

7. Discussie 27

§7.1 De enquête 27

§7.2 De enquêtevragen 27

§7.3 De interviews 28

§7.4 Vervolgonderzoek 28

8. Bronnenlijst 29

§8.1 Internetbronnen 29

§8.2 Rapporten en verslagen 31

9. Bijlagen 32

§9.1 Enquête 32

§9.2 Enquêteresultaten 38

§9.3 Interviews 48

§9.3.1 Dhr. Claessen van EWT 48

§9.3.2 Dhr. Winkel van het Dynamis te Hoorn 52

§9.3.3 Dhr. Smal en Mevr. Zijlema van de Sint Nicolaasschool te Nibbixwoud 55

§9.3.4 Dhr. De Haan van het Sint Wulfram te Hoogwoud 59

§9.4 Mindmappen 63

§9.4.1 Mindmap 63

§9.4.2 12 doelen Techniekpact 63

2



1. Voorwoord Dit profielwerkstuk gaat over de invoering van technieklessen in het basisonderwijs. De overheid heeft een Techniekpact voor 2020 opgesteld en dit is de basis voor ons onderzoek. We zitten nu al in 2018 en toch zijn veel basisscholen nog niet begonnen met het geven van technieklessen. Wij vroegen ons af hoe dit kan en hebben daarom gekozen voor dit onderwerp. Samen met onze begeleider, dhr. Van Golen, hebben wij onderzoeksvragen bedacht. Bedankt dat we altijd bij u terecht konden voor vragen. Hierdoor konden we snel weer verder met het onderzoek. Ons onderzoek startte voorspoedig met een interview met dhr. Claessen. Bedankt hiervoor, u heeft ons een groot eind op weg geholpen. Daarnaast willen wij alle basisscholen bedanken die mee wilden doen met ons onderzoek. De Dynamis uit Hoorn, Sint Nicolaasschool uit Nibbixwoud en het Sint Wulfram uit Hoogwoud in het bijzonder. Hier mochten we namelijk ook een aantal mensen interviewen wat ons enorm heeft geholpen. Tevens willen we alle leerkrachten die de tijd hebben gevonden om een enquête in te vullen bedanken. Tot slot willen wij onze vrienden en familie bedanken voor de wijze raad en morele steun die zij ons gaven. Dit was net het extra zetje in de rug die we af en toe nodig hadden. Wij wensen u veel leesplezier toe. Emma Duson, Lisa Reterink en Eva ten Broek

3



2. Inleiding Wetenschap en techniek is overal om ons heen en speelt een grote rol in onze samenleving. Dagelijks maken de meesten wel gebruik van wetenschap en techniek, denk hierbij aan telefoons, computers en televisies. Daarnaast worden veel belangrijke beslissingen genomen op basis van resultaten van onderzoek. Kortom, wij rekenen op techniek en we kunnen niet meer zonder. §2.1 Belang

Nederland doet het welvarend goed, maar om dit te blijven doen moet Nederland inspelen op de technologische ontwikkelingen. Vooral omdat techniek de grootste motor van economische welvaart is. Techniek is in alle sectoren terug te vinden, bijvoorbeeld in de zorg en in de voedselindustrie. De vraag naar technische kennis in niet-technische beroepen wordt zo steeds groter. Daarnaast is wetenschap en techniek ook erg belangrijk voor onze toekomst, want duurzame energie wordt steeds belangrijker. Kortom, Nederland moet blijven innoveren. Om dit te kunnen doen zijn er veel technisch opgeleide mensen nodig. Echter, volgens de overheid gaan er in 2020 zeventigduizend technici met pensioen en zijn er te weinig technisch opgeleiden om hun plaats in te nemen. Er ontstaat dus een tekort aan technisch opgeleide mensen. Om dit tekort te kunnen verhelpen moet er in het onderwijs meer aandacht worden besteed aan wetenschap en techniek. De kinderen van nu zijn de toekomst en zullen de wereld verder ontwikkelen. Het is dus belangrijk dat zij op jonge leeftijd al leren over de mogelijkheden van wetenschap en techniek. Om ervoor te zorgen dat er aandacht wordt besteed aan wetenschap en techniek in het onderwijs heeft de overheid in 2013 het Techniekpact 2020 ondertekend. §2.2 Techniekpact 2020

De overkoepelende ambitie van het Nationaal Techniekpact 2020 is: Door een structurele aanpak zorgdragen voor een goed opgeleide beroepsbevolking met voldoende slimme en vakbekwame technici voor de banen van nu én van morgen. 1

De overheid wil er dus voor zorgen dat Nederland mee innoveert met de veranderingen op zowel wetenschappelijk als technisch gebied.

1 http://www.techniekpact.nl/faqs

4



§2.3 Actielijnen

Het Techniekpact hanteert 3 actielijnen om de doelen te behalen. De eerste actielijn is: Kiezen voor techniek. Dat wil zeggen dat meer leerlingen kiezen voor een techniekopleiding. De tweede actielijn is: Leren in techniek. Deze actielijn stelt dat meer leerlingen gaan kiezen voor een technische opleiding en dan ook uiteindelijk een technische baan vinden. De derde en tevens laatste actielijn is: Werken in techniek. Deze actielijn slaat op alle mensen die een baan hebben in de techniek. De overheid wil dat deze mensen hun baan behouden. Wanneer deze mensen dreigen ontslagen te worden, moeten ze elders in de techniek worden ingezet. Deze actielijnen zijn basis van het Techniekpact en deze actielijnen moeten ervoor zorgen dat het Techniekpact behaald wordt. 2

§2.4 Doelen

Aangezien de technologische ontwikkelingen in de samenleving erg snel gaan is het belangrijk om te blijven inspelen op de veranderingen in de arbeidsmarkt. Om deze reden hebben onderwijsinstellingen, werkgevers, werknemers, jongeren, topsectoren, regio’s en Rijk op 18 april 2016 een geactualiseerd Techniekpact gepresenteerd. Dit geactualiseerde Techniekpact bevat 12 doelen. In dit onderzoek wordt er alleen gekeken naar de eerste 3 doelen omdat deze van toepassing zijn op het primair onderwijs. Alle 12 doelen zijn terug te vinden in bijlage §9.4.2. Het eerste doel is: Basisscholen bieden in 2020 structureel W&T aan. W&T staat voor Wetenschap en Techniek. Alle basisscholen moeten dus in 2020 wetenschap en techniek aanbieden. Het tweede doel is: Leerkrachten beter toerusten op het aanbieden van W&T. Wanneer dit doel behaald is, kunnen de leerkrachten hun kennis goed overbrengen op de leerlingen. Het derde doel is: Het versterken van publiek-private samenwerking in primair en voortgezet onderwijs. Het is dus de bedoeling dat iedere school in het primair of voortgezet onderwijs voor ondersteuning terecht kan bij het bedrijfsleven. Deze doelen die zijn opgesteld in 2016 zijn erg belangrijk, want de doelen moeten duidelijk maken waarom het Techniekpact is opgesteld en wat de gewenste resultaten zijn. 3

2 http://www.techniekpact.nl/nationaal-techniekpact-2020 3 http://www.techniekpact.nl/doelen

5



§2.5 W&T

W&T onderwijs bestaat uit 3 delen, namelijk: vaardigheden, houding en kennis. De afbeelding hiernaast geeft een duidelijk overzicht van wat W&T onderwijs inhoud. Onder het onderdeel vaardigheden vallen het gebruikelijke taal en rekenen, maar ook 21e eeuwse vaardigheden behoren tot dit deel. De vaardigheden gaan vooral over onderzoeken en ontwerpen. Hiervoor moeten de kinderen bepaalde denkstappen kunnen maken. Daarnaast moeten zij goed kunnen observeren en meten. Zij moeten goede bronnen kunnen zoeken, maar ook hun eigen werk kunnen reflecteren. Voor goed W&T onderwijs is naast de vaardigheden ook de houding belangrijk. De docent moet de nieuwsgierigheid van de kinderen prikkelen. De kinderen moeten kritisch en innovatief zijn, zodat zij graag dingen willen onderzoeken. Het derde deel is kennis. De kinderen moeten weten hoe een onderzoeks- en ontwerpproces werkt en hoe zij deze kunnen uitvoeren. Al deze onderdelen samen vormen het W&T onderwijs. §2.6 Landsdelen

Ieder deel van Nederland heeft een andere arbeidsmarkt. Ieder deel vraag dus ook naar andere technici. Het doel van het Techniekpact is dan ook dat de uitvoering aansluit op de regionale arbeidsmarkt. Om deze reden wordt Nederland verdeeld in 5 landsdelen: Noordwest (Noord-Holland, Utrecht en Flevoland), Noord (Groningen. Friesland en Drenthe), Oost (Overijssel en Gelderland), Zuidoost (West-Brabant en Limburg) en Zuidwest (Rotterdam-Rijnmond, Drechtsteden, West-Brabant, Haaglanden, Holland Rijnland. Midden-Holland en Zeeland). Deze delen werken er ieder op hun eigen manier aan de uitvoering van het Techniekpact. 4

§2.7 Onderzoek

In dit onderzoek wordt er onderzoek gedaan naar de invoering van wetenschap en techniek in het basisonderwijs. De basis van dit onderzoek is het Techniekpact 2020. In het Techniekpact zijn verschillende actielijnen en doelen beschreven, maar er staat nergens duidelijk beschreven hoe deze actielijnen en doelen precies bereikt moeten worden. Het blijft dus de vraag of het Techniekpact echt haalbaar is. Daarom wordt in dit onderzoek de uitvoering van het Techniekpact in het primair onderwijs onderzocht met als hoofdvraag: In hoeverre is het Techniekpact 2020 haalbaar voor basisscholen?

4 http://www.techniekpact.nl/landsdelen

6



3. Onderzoeksvragen en hypothesen §3.1 Hoofdvraag:

In hoeverre in het Techniekpact 2020 haalbaar voor basisscholen? §3.2 Deelvragen:

- Wat zijn de concrete eisen van het Techniekpact 2020? - Hoe gaat de overheid het primair onderwijs controleren op het uitvoeren van het

Techniekpact 2020? - Welke middelen zijn er nodig om goede technieklessen te realiseren die aansluiten

bij het Techniekpact? - Hoe open staan basisscholen voor het geven van techniek? - Hoe kijken docenten aan tegen het geven van technieklessen?

§3.3 Deelhypothesen

§3.3.1 Wat zijn de concrete eisen van het Techniekpact 2020? De verwachting is dat er wel degelijk concrete eisen zijn. Deze eisen zullen zijn opgesteld om ervoor te zorgen dat het duidelijk is wat de basisscholen moeten doen. De eisen De verwachting is dat een van de eisen is dat basisscholen een bepaald aantal uur aan wetenschap en techniek moeten besteden per week. De verwachting is dat dit zal wordt gecontroleerd door de onderwijsinspectie. Daarnaast moeten de leraren ook beschikken over voldoende kennis om deze lessen te geven. Sommige leraren zullen dus moeten worden bijgeschoold. Ook wordt er verwacht dat wetenschap en techniek moet zijn opgenomen in het schoolbeleid. §3.3.2 Hoe gaat de overheid het primair onderwijs controleren op het uitvoeren van het Techniekpact 2020? Er wordt verwacht dat de onderwijsinspectie bekijkt hoeveel uur er wordt besteed aan natuur en technieklessen. De onderwijsinspectie doet een vierjaarlijks onderzoek bij basisscholen en de besturen ervan. Sinds 1 augustus 2017 is het toezicht vernieuwd. Er wordt verwacht dat de inspectie dan ook meer gaat kijken naar de rol van wetenschap en techniek in het onderwijs. Er wordt verwacht dat de overheid geen extra middelen gaat gebruiken om scholen te controleren, omdat dit een methode is die al jaren wordt gebruikt en de overheid verandert niet snel.

7



§3.3.3 Welke middelen zijn er nodig om goede technieklessen te realiseren die aansluiten bij het Techniekpact? Er wordt verwacht dat er verschillende middelen nodig zijn om goede technieklessen te realiseren. Deze middelen zijn onder te verdelen in interne en externe hulp. Externe hulp De verwachting is dat basisscholen externe hulp nodig hebben van bijvoorbeeld de gemeente en bedrijven om onder andere materialen, lesmethodes en workshops te kunnen aanschaffen. Hiervoor zijn subsidies nodig en bedrijven en gemeentes kunnen deze bieden. Daarnaast zouden bedrijven, universiteiten en hogescholen excursies en workshops kunnen aanbieden voor zowel de leerlingen als de docenten. Er wordt namelijk verwacht dat niet alle docenten genoeg kennis hebben om technieklessen te geven. Dus zullen een aantal docenten cursussen moeten volgen om hun eigen kennis bij te spijkeren. Buiten dit wordt er verwacht dat het erg druk is als een hele klas tegelijk techniekles krijgt. Daarom zal het misschien handig zijn als er ouders kunnen helpen of als er een stagiair of onderwijsassistent aanwezig is. Interne hulp Er wordt verwacht dat naast externe hulp basisscholen ook nog interne hulp nodig hebben. Denk hierbij aan een schoolbestuur die het geven van technieklessen stimuleert of een leerkracht die het opzetten van goede technieklessen op zich neemt. Daarnaast moeten sommige materialen ook vaak worden aangevuld. Dit vergt veel organisatie en hiervoor zijn ook mensen nodig die goed meedenken. §3.3.4 Hoe open staan basisscholen voor het geven van techniek? Schoolbestuur: Er wordt verwacht dat het schoolbestuur van de basisscholen in de kern wel open zullen staan voor het geven van technieklessen. Techniek speelt namelijk een steeds grotere rol in ons dagelijks leven. Er wordt verwacht dat het schoolbestuur de kinderen graag wetenschap en techniek wil aanbieden zodat zij zich op dit gebied zo goed mogelijk kunnen ontwikkelen. Echter, techniek is niet het enige onderdeel waar op de basisschool aandacht aan besteed moet worden. Wellicht dat het bestuur van basisscholen daardoor toch minder open zal staan voor het invoeren van technieklessen. Het is weer een extra onderdeel dat moet worden ingepast in een beperkte tijd en met een beperkt budget. Leerkrachten: Er wordt verwacht dat ook de leerkrachten in theorie zeker het belang zien van het geven van techniek en daardoor ook open staan om dit op school aan te bieden. Echter, ze kunnen het in de praktijk moeilijk vinden om open te staan voor technieklessen. Een nieuwe ontwikkeling in het onderwijs vraagt, zeker in de beginfase, veel extra werk en inspanning van de leerkrachten waar op dit moment waarschijnlijk nog niet genoeg ruimte voor is.

8



§3.3.5 Hoe kijken docenten aan tegen het geven van technieklessen? Er wordt verwacht dat docenten enigszins positief aankijken tegen het geven van technieklessen, omdat zij zien dat wetenschap en techniek erg belangrijk is in onze samenleving. Zij zullen het waarschijnlijk belangrijk vinden om de kinderen zo vroeg mogelijk les te geven in techniek. Er is echter niet altijd genoeg tijd en kennis om de technieklessen ook daadwerkelijk te realiseren. Het belang Er wordt verwacht dat docenten het erg belangrijk vinden dat er technieklessen worden gegeven. Kinderen komen namelijk steeds jonger in aanraking met wetenschap en technologie, denk hierbij aan kinderen die filmpjes kijken op een iPad of kinderen die spelen met slim technisch speelgoed. Het is dus belangrijk dat zij vroeg leren hoe ze ermee moeten omgaan en wat de eventuele gevaren kunnen zijn. Daarnaast zijn kinderen onze toekomst. In onze huidige maatschappij zijn wij bijna volledig afhankelijk van wetenschap en technologie. Kinderen moeten dus vroeg leren hoe ze met wetenschap en techniek moeten omgaan om ervoor te zorgen dat ze later onze maatschappij draaiende kunnen houden. Kennis Er wordt verwacht dat sommige docenten het lastig vinden om technieklessen te geven. Dit komt waarschijnlijk omdat er niet altijd genoeg kennis is over het lesgeven van wetenschap en techniek. Er wordt verwacht dat de docenten wel het een en ander weten van wetenschap en techniek, maar dat zij niet zo goed weten hoe zij deze kennis over kunnen brengen op de leerlingen. Tijd Er wordt verwacht dat het in verband met de tijd lastig is om technieklessen op te nemen in het curriculum. De laatste tijd zijn basisschooldocenten volop in het nieuws geweest. Zij staken omdat de werkdruk te hoog is. Het zal dus lastig zijn om naast de gewone lessen er ook nog eens leerzame technieklessen aan toe te voegen. §3.4 Hoofdhypothese

Er wordt verwacht dat het Techniekpact van 2020 niet volledig haalbaar is voor de basisscholen. Hoewel de basisscholen het belang van techniekonderwijs inzien, ontbreken er nog een aantal zaken. Onder andere tijd, kennis en externe hulp. Op dit moment is er in het basisonderwijs al een hoge werkdruk voor de leerkrachten, waardoor er waarschijnlijk te weinig tijd over is om techniek op korte termijn in het curriculum in te passen. Daarnaast is de verwachting dat er bij sommige leerkrachten nog niet voldoende kennis is over het geven van wetenschap en techniek. Om het kennisniveau omhoog te krijgen kan externe hulp worden ingezet. Dit kost tijd en geld en de verwachting is niet dat dit binnen een korte tijd voldoende kan worden vrijgemaakt. Ook het proces van het verkrijgen van subsidies en het uitzoeken van materialen is tijdrovend wat het moeilijk maakt om het Techniekpact al voor 2020 te realiseren.

9



4. Methode In dit onderzoek zijn er zowel enquêtes als interviews afgenomen. De enquête is terug te vinden in bijlage §9.1. Daarnaast zijn alle interviews terug te vinden in bijlage §9.3. §4.1 De interviews

Om informatie te verkrijgen voor dit onderzoek zijn er verschillende interviews afgenomen met mensen die ieder op een eigen manier te maken hebben met het Techniekpact en de invoering daarvan. Zo is dhr. Claessen, voorzitter van stuurgroep EWT, geïnterviewd. EWT, expertisecentrum wetenschap en technologie, zorgt ervoor dat onder andere scholen, bedrijven, universiteiten en Pabo’s met elkaar kunnen werken aan de invoering van wetenschap en techniek in het primair onderwijs. Ook zijn dhr. Winkel (directeur van basisschool de Dynamis te Hoorn) en mevr. Zijlema (directrice van de Sint Nicolaasschool te Nibbixwoud) geïnterviewd. Vanwege hun bestuurlijke functie konden ze een goed overzicht bieden van hoe het er op dit moment voor staat op het gebied van de invoering van wetenschap en techniek. Ook zijn er twee medewerkers van basisscholen geïnterviewd die beiden actief bezig zijn met het geven van technieklessen. Dit waren dhr. De Haan (werkzaam bij het ScienceLab van de basisschool Sint Wulfram) en dhr. Smal (medewerker van de Sint Nicolaasschool). Door een interview af te nemen met mensen die actief bezig zijn met het geven van technieklessen kan er onderzocht worden welke problemen er in de praktijk zijn. §4.2 De enquête

In dit onderzoek zijn 20 enquêtes bij basisschooldocenten afgenomen. De enquêtes zijn bij docenten van verschillende scholen afgenomen. De scholen die hebben meegewerkt zijn: de Sint Nicolaasschool uit Nibbixwoud, OBS De Plaats uit Abbekerk, De Hoeksteen uit Enkhuizen, De Bangert uit Andijk, Sint Wulfram uit Hoogwoud en basisschool de Tandem uit Hoorn. 4.2.1 De opbouw De enquête die is opgesteld voor dit onderzoek begint met basisinformatie en daarna volgen er 2 delen. In de basisinformatie worden achtergrondgegevens en sociaal-demografische variabelen verkregen, zoals het geslacht, de leeftijd en aan welke klassen de docenten lesgeven. Deze vragen zijn belangrijk, want zo wordt er een algemeen beeld verkregen van de mensen die de enquête invullen. Zonder deze gegevens kunnen er immers geen uitspraken gedaan worden over de representativiteit van het onderzoek. In de 2 delen die volgen wordt er gebruik gemaakt van stellingen. Sommige stellingen lijken sterk op elkaar, maar dat is statistisch gezien noodzakelijk om de enquête betrouwbaar te maken. Aan het begin van elk deel van de enquête wordt even kort uitgelegd wat de bedoeling is. Zo wordt het voor de docenten duidelijk hoe ze de enquête moeten invullen. Deel 1 gaat over de persoonlijke mening van de docenten over wetenschap en techniek. Het gaat erom wat de mening van de docenten is over wetenschap en techniek, los van hun beroep. Dit eerste deel bestaat uit 20 stellingen waarbij de docenten op een 5-puntsschaal kunnen aangeven in hoeverre zij het hiermee eens zijn.

10



Deel 2 gaat over de mening van de docenten over het onderwijzen van wetenschap en techniek. Dit gaat over hun mening als leerkracht. Het bestaat uit 24 stellingen waarin de docenten opnieuw door middel van een 5-puntsschaal kunnen aangeven in hoeverre zij het met de stellingen eens zijn. In dit deel wordt onderzocht hoe docenten aankijken tegen het geven van wetenschap en techniek aan leerlingen. Zien zij het belang? Denken ze dat ze genoeg kennis hebben? Past het in het curriculum? In dit deel worden ook een paar vragen gesteld over het Techniekpact om te kijken of de docenten hiervan af weten. Aan het eind van de enquête is er nog ruimte voor eventuele opmerkingen of aanvullingen. Hier kunnen de docenten toelichtingen geven.

11



5. Resultaten §5.1 Enquêtes

De resultaten van de enquêtes zijn verwerkt in verschillende staafdiagrammen. De vragen zijn onderverdeeld in 9 categoriën: Belang van techniek, Persoonlijk: Techniek moeilijk of niet, Onderwijs en Kennis van techniek, Interesse in techniek, Onderscheid mannen/vrouwen, Onderscheid jonge/oude generatie, Algemeen techniek moeilijk of niet en het Techniekpact. 5.1.1 Fouten Vraag 8, 14 en 24 zijn eruit gehaald omdat deze vragen op verschillende manieren geïnterpreteerd konden worden. Daarnaast zijn de antwoorden van de categorieën Algemeen: techniek moeilijk of niet en Persoonlijk: techniek moeilijk of niet omgedraaid, omdat er dan alleen maar positieve resultaten zijn. Zo zijn er ook een aantal vragen die met dezelfde reden zijn omgedraaid. Dit zijn stelling 3, 5 en 10. Als laatste is de hele categorie Techniekpact niet relevant, omdat bleek dat heel veel basisschoolleerkrachten niet precies wisten wat het Techniekpact 2020 inhield. 5.1.2 Verwerking Allereerst zijn alle resultaten verwerkt in een tabel, zodat er later grafieken van gemaakt konden worden. De tabel hieronder is daar een voorbeeld van.

In deze tabel zijn alle antwoorden van de teruggekregen enquêtes terug te vinden. De bovenste rij geeft het stellingnummer aan en de onderste rij geeft het gemiddelde antwoord per vraag aan. Deze waarden zijn gebruikt in de grafieken. De linker kolom geeft het nummer van de geënquêteerde aan. Het volledige overzicht van alle antwoorden is terug te vinden in bijlage §9.2. Deel 2 van de enquête is op dezelfde manier verwerkt.

12



Hiernaast is de verhouding geënquêteerden weergegeven.

In deze grafiek staan alle gemiddelde antwoorden per vraag weergegeven. De foutbalken zijn berekend door middel van standaarddeviatie. De categorieën zijn op de volgende manier ingedeeld.

13



Vervolgens zijn de gemiddelden per categorie in de volgende grafiek gezet:

Daarnaast zijn er diagrammen per categorie inclusief de vragen die daarbij horen. Deze zijn terug te vinden in bijlage §9.2. §5.2 Interviews

Hieronder zijn de samenvattingen van alle interviews te lezen. De uitgetypte interviews zijn te vinden in de bijlage §9.3Johan Cruijff – Mijn voetbal bijal.

14



5.2.1 Dhr. Claessen van EWT Wat is EWT? EWT staat voor Expertisecenter Wetenschap en Techniek. Waar het bij EWT eigenlijk om gaat is de nieuwsgierigheid en verwondering van kinderen te prikkelen, vooral op het gebied van wetenschap en techniek (W&T). EWT valt onder het platform bètatechniek. Dit platform is gekoppeld aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. EWT krijgt de subsidie van het ministerie om hun doelstellingen te verwezenlijken. EWT maakt zich hard voor onderzoekend en ontwerpend leren. In wezen is de hoofdmode de professionalisering van de leerkrachten. Zodat die een juiste houding van lesgeven ontwikkelen en zo de invoering van W&T in het basisonderwijs kunnen bevorderen. Daarnaast is het ook de bedoeling dat kinderen meer gaan kiezen voor de bètavakken en voor techniek. Dit doen zij door wetenschap met de schoolpraktijk te verbinden. Scholen kunnen bij ETW terecht voor scholing en coaching van de leerkrachten, inspirerend lesmateriaal, advies en financiële ondersteuning om W&T op te nemen in het curriculum. EWT probeert dit te bereiken door zo veel mogelijk gebruik te maken van een integrale aanpak. Dit betekent dat een lesje niet alleen over techniek gaat, maar dat er ook bijvoorbeeld aardrijkskunde, geschiedenis, taal en rekenen naar voren komt. Contact basisscholen Basisscholen kunnen EWT benaderen, maar EWT benadert ook basisscholen. Het werkt beide kanten op. EWT probeert zelf zo veel mogelijk publiciteit te genereren. Zo hebben zij een eigen website waar veel informatie op te vinden. Daarnaast versturen zij nieuwsbrieven. Als organisatie moet je ervoor zorgen dat mensen je kunnen vinden en dat is volgens dhr. Claessen soms nog best lastig. Jaarlijks organiseert EWT ook conferenties in NEMO. Dhr. Claessen bezoekt veel scholen en schoolbesturen om te overleggen over de mogelijkheden. EWT werkt dus hard om wetenschap en techniek in te voeren in het basisonderwijs. Samenwerking EWT is eigenlijk het expertisecenter dat de samenwerking regelt tussen de Pabo‘s, universiteiten en instanties zoals NEMO. EWT zorgt ervoor dat zij in contact komen met de basisscholen zodat zij bijvoorbeeld kunnen ondersteunen in het verwerken van wetenschap en technologie in de lessen. Via de website van EWT kunnen scholen lesmateriaal gratis downloaden, maar echt fysiek materiaal ontwikkelt EWT niet. Dit materiaal wordt ontwikkeld door de Pabo’s of NEMO. Deze samenwerking is dus erg belangrijk. Het Techniekpact In het Techniekpact worden doelstellingen opgenomen die sterk van toepassing zijn op EWT. In de praktijk zijn deze doelstellingen echter sterk gericht op het voortgezet onderwijs en het bedrijfsleven, veel minder op het basisonderwijs. In het Techniekpact staat dat in 2020 ongeveer 10% van de lestijd moet worden besteed aan wetenschap en technologie, maar wetenschap en technologie is geen apart vak. Het moet verweven zijn in het hele onderwijsprogramma. Het is dus lastig te controleren of scholen zich hier ook daadwerkelijk aan houden.

15



Bij EWT is het zo dat scholen pas subsidie krijgen als ze duidelijke plannen hebben over wat ze willen gaan doen. Daarnaast moet wetenschap en techniek zijn opgenomen in het beleidsplan en moet het hele team eraan meewerken. Dhr. Claessen denkt niet dat het Techniekpact haalbaar is. Dit omdat veel scholen er nog niet actief mee bezig zijn. Het heeft geen prioriteit, door welke oorzaak dan ook. Soms komt het doordat er een paar zwakke scholen tussen zitten die eerst andere problemen moeten oplossen of er heersen financiële problemen. Volgens hem mogen wij blij zijn als tussen de 50% en 75% van de scholen daadwerkelijk voldoet aan het Techniekpact. EWT maakt veel reclame, probeert zo veel mogelijk scholen te bereiken, maar toch merken zij dat het beperkt blijft tot de enthousiaste en innovatieve scholen. Kortom, ondanks organisaties zoals EWT moet er nog veel gedaan worden op het gebied de invoering van wetenschap en techniek in het basisonderwijs. 5.2.2 Dhr. Winkel van het Dynamis te Hoorn Huidige staat van het techniekonderwijs Op basisschool Dynamis wordt al lange tijd gewerkt aan het aanbod van technieklessen op de school. Als eerste werden er techniektorens aangeschaft, dit zijn kant en klare instrumenten met bijbehorende lessen die dus makkelijk op ieder moment ingezet kunnen worden in de klas. Naast zulke kant en klare instrumenten komt techniekonderwijs ook voor in de gewone lessen, bijvoorbeeld bij lessen over biologie. Bovendien komt techniek niet alleen voor in de gewone lessen, maar wordt er ook met verschillende thema’s gewerkt waar techniek vaak in terugkomt. Bij thema’s als zonne-energie of duurzaamheid speelt techniek bijvoorbeeld vaak een rol. Naast het stukje techniek dat doordringt in de gewone lessen is er ook een actief techniek aanbod voor elke leeftijdscategorie op de school. Zo wordt er in groep 1 tot en met 4 gewerkt met B-bot. Dit zijn robots die kinderen de beginselen van het programmeren en logisch nadenken kunnen bijbrengen. De robot kan tot veertig stappen programmeren en is erg geschikt voor jongere kinderen vanwege de eenvoudige bediening. In groep 5/6 wordt er vooral gewerkt met een programmeertaal op laptops, dit is dus vooral programmeren en coderen. In groep 7/8 wordt er gewerkt met mindstorms. Dit zijn robots die vooral geschikt zijn voor oudere kinderen. Met een computer kan een programma worden samengesteld. Deze kan worden overgezet naar de robot, die dit dan uitvoert. Naast de techniek die doorkomt in de lessen is er dus ook al gewerkt aan een specifiek aanbod van techniek voor elke leeftijdsgroep.

16



Het Techniekpact Inhoudelijk heerst erg nog wat onduidelijkheid over het Techniekpact. Het is daarentegen wel duidelijk dat er een curriculum moet worden bedacht en uitgevoerd. In principe zou het Techniekpact haalbaar moeten zijn. Er zijn dan wel een aantal mensen nodig die de ideeën echt gaan uitvoeren. Ook is het belangrijk om uit te zoeken wat er aan techniek gedaan moet worden in het onderwijs, want dit is nog vrij onduidelijk beschreven in het Techniekpact. Externe hulp De verwachting van dhr. Winkel is dat er wel weer een financiële impuls gaat komen, maar op dit moment wordt alles vanuit de school betaald. Van het EWT en Techniektalent.nu heeft Dymanis best veel informatie kunnen krijgen. Daarnaast gebeurt het regelmatig dat er vanuit hogescholen iets aangeboden wordt qua ondersteuning. Materiaal wordt voornamelijk vanuit de school zelf verkregen, bijvoorbeeld bij het aanschaffen van de techniektorens. Tijdens de technieklessen wordt er natuurlijk veel materiaal in het lokaal gehaald. Daarom is het vaak belangrijk om wel wat hulp te hebben van buitenaf in de vorm van bijvoorbeeld een of twee ouders die tijdens de les kunnen assisteren. Toekomstplannen Op dit moment zijn er de techniektorens, maar volgens dhr. Winkel wil Dynamis ook graag gaan kijken voor de pittige plus torens. Daarnaast zijn ze ook erg geïnteresseerd in de IT kant, programmeren en mindstorms bijvoorbeeld. Ze zijn zich aan het verdiepen in welke andere materialen ze nog zouden kunnen gebruiken. Daarnaast willen ze kijken of meer begaafden iets kunnen doen met techniek als extra werk en extra uitdaging. 5.2.3 Dhr. Smal en Mevr. Zijlema van de Sint Nicolaasschool te Nibbixwoud Huidige staat van het techniekonderwijs Op de Sint Nicolaasschool wordt nu ongeveer 12 jaar techniekles gegeven. Ze schaffen elk jaar nieuwe spullen aan en proberen zo goed mogelijk met de tijd mee te gaan. Er zijn echter een aantal leerkrachten die het lastig vinden om de techniekles een plek in het rooster te geven. Dit wordt nauwlettend in de gaten gehouden door de directie en als er niet spoedig iets veranderd, trekken ze aan de bel. Dhr. Smal geeft aan dat de leerlingen het wel erg leuk vinden om te programmeren, maar dat ze het soms toch nog lastig vinden. Het Techniekpact De directie is overduidelijk wel bezig met het Techniekpact en ze gaan het proberen te halen. Mevr. Zijlema geeft wel aan dat ze niet zeker weet of ze het ook daadwerkelijk gaan halen, maar het is wel een mooi streven. Op de Sint Nicolaasschool proberen ze zoveel mogelijk techniek te combineren met andere vakken, maar dit kost veel tijd.

17



Externe hulp Dhr. Smal maakt deel uit van een techniekgroep. Hierin wisselt hij ideeën voor verbetering uit met andere leerkrachten. Ook heeft de Sint Nicolaasschool al jaren een goede samenwerking met Espeq. Dat is een school waar technische vakken worden gegeven en mensen worden opgeleid tot bijvoorbeeld timmerman. De ene keer bezoekt de basisschool Espeq en de andere keer komen zij langs met een aantal opdrachten. 5.2.4 Dhr. De Haan van het Sint Wulfram te Hoogwoud Huidige staat van het techniekonderwijs op het St. Wulfram Op het St. Wulfram is een sciencelab waar de klassen van de school en van andere scholen, aan de gang kunnen met techniek. Op dit moment is een bezoek aan dit lokaal nog geen vast onderdeel in het rooster. Daarnaast zit de school in een stichting met ongeveer 23 andere scholen die elkaar ondersteunen bij het opzetten van het vak techniek. De school werkt met een zelf uitgezette leerlijn. Daarin staan opdrachten in drie verschillende categorieën: techniek, ontwerp en onderzoek. Ook is er op de school elke week iemand die vooral met LEGO en mindstorms bezig is met de kinderen. Het Techniekpact Op school de men op de hoogte van het Techniekpact. Daarom wordt er ook geprobeerd om druk uit te oefen op andere scholen. Binnen de stichting zijn er namelijk maar ongeveer zes scholen goed op weg met het opstarten van techniekonderwijs, maar er zijn er ook nog een aantal die nog moeten beginnen. Over de haalbaarheid van het Techniekpact is volgens dhr. De Haan niet veel te zeggen, omdat er nog niet duidelijk is wat er moet gebeuren. Veel scholen moeten nog heel veel doen voordat zij zover zijn als het Sint Wulfram. Er zijn een aantal factoren waar men dan afhankelijk van is. De directie moet het belang ervan inzien en er moet de ruimte en het geld zijn om het vak goed op te zetten. Soms komt het voor dat er wel iemand wordt aangesteld om dat te coördineren, maar dat diegene dat dan in zijn eigen tijd moet doen waardoor het niet of nauwelijks gebeurt. Ook moet het team wel meegaan, en moet er voor gezorgd worden dat er aandacht aan het vak wordt besteed. Externe hulp Ongeveer 13/14 jaar geleden gaf het ministerie een subsidie bron dat heet het VTB. Daar kon de school twaalfduizend euro van ontvangen om het vak techniek op te zetten. Daar zijn toen techniektorens van aangeschaft. De techniektorens zijn bovendien niet door de school alleen aangeschaft, dit is gedaan met zes andere scholen van de stichting. Toen is er ook meteen een netwerk begonnen, dit wordt ondersteund door de iPabo. Voor het opstarten van het sciencelab lokaal is een subsidie aangevraagd bij het LOF (het leraren ontwikkel fonds). Toen heeft de school vijftienduizend euro gekregen, dit geld was vooral nodig om tijd vrij te maken om het sciencelab op te kunnen zetten. Voor het opstellen van een lesmethode is veel inspiratie en hulp van buitenaf gekomen. In Ijburg was er een school die gebruik maakte van bepaalde opdrachten. Deze opdrachten mochten wij ook op onze school gebruiken. Daarnaast wordt er ook een leerlijn gebruikt van de uitgever Heutink. Ook zit er bij de techniektorens standaard materiaal. Al de opdrachten van dit materiaal zijn bij elkaar gezet in een boekje dat nu op de school wordt gebruikt.

18



Toekomstplannen Op dit moment gaan klassen naar het sciencelab lokaal als dit gecombineerd kan worden met een thema. In de toekomst is het de bedoeling dat het een vast onderdeel wordt in het rooster. Ook is het de bedoeling dat klassen van andere scholen ook gebruik gaan maken van het lokaal. Deze zijn nu ook al welkom maar dat moet allemaal nog opstarten.

19



6. Conclusie §6.1 Wat zijn de concrete eisen van het Techniekpact?

De eisen Uit onderzoek is gebleken dat er wel concrete eisen zijn. Basisscholen moeten namelijk volgens het Techniekpact structureel W&T aanbieden. Dit is beschreven in het Techniekpact. Echter, wetenschap en technologie hoeft geen apart vak te zijn op de basisscholen. Het moet verweven zijn in het lesprogramma. Dat wil zeggen dat wetenschap en techniek een soort vaste combinatie met gewone vakken moet worden. Dit kan bijvoorbeeld door kinderen onderzoekend en ontwerpend les te geven. Op deze manier wordt er een verbinding gelegd tussen verschillende vakken zoals aardrijkskunde, wetenschap, techniek, taal en rekenen. Deze manier van lesgeven maakt het controleren of scholen aan het Techniekpact voldoen wel erg lastig. Het is niet precies duidelijk waaraan de basisscholen moeten voldoen. Voortgang In het Techniekpact geeft het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling de opdracht om een leerlijn voor wetenschap en techniek te ontwikkelen. Deze moest vanaf 2014 beschikbaar zijn en is inmiddels beschikbaar. Ook is het ministerie OCW op dit moment bezig met het opstarten van een traject om het curriculum aan te passen. Teams werken aan de vraag wat leerlingen zouden moet kennen en kunnen. Daarnaast bekijken zij wat er tot het onderwijscurriculum zou moeten behoren. Techniek wordt hierbij meegenomen binnen onder andere het leergebied Digitale geletterdheid. Ondanks dat alle basisscholen al over 2 jaar aan het Techniekpact moeten voldoen, zijn de ontwikkelingen nog volop in ontwikkeling. Er wordt nog steeds gewerkt aan de eisen. Bekendheid De concrete eisen zijn dus niet heel duidelijk. Opvallend is dat uit het onderzoek is gebleken dat maar weinig basisschooldocenten van het Techniekpact afweten. Zoals in de resultaten te zien is vulde bij de stelling ‘Ik ben volledig op de hoogte van het Techniekpact 2020.’, maar liefst 40% een 1 in. Dat wil zeggen dat zij helemaal niet op de hoogte zijn van het Techniekpact. Het gemiddelde van die stelling was 1,95. Basisschooldocenten zijn dus niet of nauwelijks op de hoogte van het Techniekpact. Dus zelfs wanneer de eisen duidelijk zouden zijn, zou het grootste gedeelde van de basisschooldocenten hier niet van afweten. Dit zal zeker invloed hebben op de haalbaarheid van het Techniekpact. Er is simpelweg weinig bekendheid. Kortom, uit het onderzoek is gebleken dat er wel degelijk eisen zijn. Deze eisen zijn alleen niet duidelijk beschreven. Daarnaast zijn veel basisschooldocenten niet of nauwelijks op de hoogte van het Techniekpact en weten dus ook weinig van deze eisen af.

20



§6.2 Hoe gaat de overheid het primair onderwijs controleren op het uitvoeren van het Techniekpact 2020?

De overheid heeft maar één manier om het primair onderwijs te controleren. Deze taak is ondergebracht bij de inspectie van het Onderwijs, beter bekend als de onderwijsinspectie. Zij controleren de scholen op verschillende vlakken. Alle onderdelen zijn onder te verdelen in drie groepen: Kunstzinnige oriëntatie, Taal en rekenen en Natuur en Techniek. De doelen van het Techniekpact vallen binnen de laatste categorie, Natuur en Techniek. De onderwijsinspectie controleert aan de hand van het instrumentarium ontwikkeld door Cito. Om dit te ontwikkelen is onder andere gekeken naar de kerndoelen Natuur en Techniek die hieronder staan beschreven.

- 40: De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving.

- 41: De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen.

- 42: De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur.

- 43: De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind.

- 44: De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik.

- 45: De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren.

- 46: De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon leidt tot natuurverschijnselen zoals seizoenen en dag-/nachtritme.

Controle Wat doet de onderwijsinspectie tijdens deze controles en wanneer doen ze het? De controles vinden eens in de vier jaar plaats. De vorige peiling voor Natuur en Techniek heeft plaatsgevonden in het schooljaar 2015-2016. Er zijn verschillende meetinstrumenten gebruikt om te kijken of er wordt voldaan aan de eisen van Natuur en Techniek. Allereerst is een schriftelijke toets afgenomen. Deze klassikale kennistoets bestond uit opgaven afkomstig van een opgavenbank met 180 opgaven. Met deze toets zijn 5 van de 6 kerndoelen beantwoord, 45 is niet beantwoord. Daarnaast zijn zes individuele praktische opdrachten en twee groepsopdrachten uitgevoerd om kerndoel 42 en 45 te meten. Om de resultaten van deze onderzoeken beter te kunnen interpreteren hebben zowel de leerlingen uit groep 8, als de schoolleiders, ten slotte nog vragenlijsten ingevuld. Dit geeft 5

natuurlijk al een goed beeld hoeveel de scholen doen aan Natuur en techniek, maar nog niet specifiek of ze voldoen aan het Techniekpact 2020. Momenteel is er nog geen specifiek onderzoek gedaan of de scholen het Techniekpact van 2020 gaan halen. De kans is zeer groot dat deze taak straks ook bij de onderwijsinspectie op het bord wordt geschoven. Het zou kunnen dat de instrumentarium voor het controleren van het Techniekpact nog in ontwikkeling zijn en er kan pas over 2 jaar een controle plaatsvinden omdat het dan pas 2020 is.

5https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/peil-onderwijs/natuur-en-techniek/meetinstrumenten

21

https://docs.google.com/document/d/1i4p03XaxOigdIILtHYJUy7BFBL-6yaWElQ6OmgLSvNY/edit#heading=h.wgziegsr4znt



§6.3 Welke middelen zijn er nodig om goede technieklessen te realiseren die aansluiten bij het Techniekpact?

Uit de interviews is gebleken dat er een heleboel middelen nodig zijn om goede technieklessen te realiseren. Zoals verwacht zijn deze op te delen in interne en externe middelen. Interne hulp Allereerst moet de directie tijd vrijmaken om na te denken over de eventuele technieklessen. Er moet een beleid opgesteld worden en er moet gekeken worden naar hoe het opgenomen kan worden in het huidige curriculum. Er zullen dus misschien wat uren van andere vakken weggenomen moeten worden of techniek moet worden gecombineerd met een ander vak. Daarna hebben de leerkrachten ook tijd nodig om deze lessen te bedenken en uit te werken. Het sleutelwoord wat in elk interview terugkwam was tijd. Externe hulp Daarnaast kost het geld om de materialen te kunnen aanvullen. Bij veel technieklessen wordt er gebruikt gemaakt van materiaal dat niet kan worden hergebruikt. Dat betekent dat er zo nu en dan bijvoorbeeld nieuw hout of nieuwe gel gekocht moet worden. Dit geld komt bij het schoolbestuur vandaan. Dat brengt ons tot de externe hulp. Scholen hebben niet zelf een eeuwig potje waar geld uit blijft komen. Ze zullen dus geld moet krijgen van bijvoorbeeld bedrijven of de overheid. Deze partijen kunnen ook nog een andere rol vervullen voor de basisscholen. Bedrijven kunnen bijvoorbeeld excursies of workshops organiseren. Uit de interviews is naar voren gekomen dat scholen hier erg blij mee zijn. Zo krijgen de kinderen techniekles buiten de deur en kost het de leerkrachten minder tijd om zelf een techniekopdracht te bedenken.

22



§6.4 Hoe open staan basisscholen voor het geven van techniek?

Bij het beantwoorden van de vraag hoe open basisscholen staan voor het geven van techniek is het van belang om te kijken naar zowel het schoolbestuur als de leerkrachten. Als een van beide er niet voor open staat om techniekonderwijs te geven bemoeilijkt dit de invoering van de technieklessen op deze school. Het schoolbestuur Uit de afgenomen interviews met de schoolbesturen blijkt dat de scholen al geruime tijd bezig zijn met het ontwikkelen van een aanbod in techniekonderwijs. Ook zijn de meeste schoolbesturen wel op de hoogte van het bestaan van het Techniekpact. Daarnaast zijn er bij de schoolbesturen plannen om in de toekomst het techniekonderwijs uit te gaan breiden. Hieruit kan men dus concluderen dat de schoolbesturen het belang zien van het geven van technieklessen op school. Zij zijn ook bereid om dit op hun school te realiseren. Zoals in de hypothese al werd gesteld ziet het schoolbestuur het belang van techniekonderwijs zeker in. De leerkrachten Uit de resultaten van de enquête komen een aantal dingen naar voren. Uit de scores van de vragen in de categorie het belang van techniek, blijkt dat de leerkrachten techniek zeker belangrijk vinden in het basisonderwijs. Ook blijkt uit de resultaten dat het geven van technieklessen niet als een probleem wordt ervaren en over het algemeen zelf leuk wordt ervaren. Uit deze punten kan men concluderen dat ook de leerkrachten open zullen staan voor het geven van technieklessen. Het eerste gedeelte van de hypothese wordt in het onderzoek bevestigd: leraren zien inderdaad het belang in van techniekonderwijs. Het tweede gedeelte van de hypothese, dat de werkdruk een probleem zou zijn voor het invoeren van techniekonderwijs, komt in het onderzoek ook naar voren. §6.5 Hoe kijken docenten aan tegen het geven van technieklessen?

Uit het onderzoek is gebleken dat docenten enigszins positief tegen het geven van technieklessen aankijken. Zij lopen echter wel tegen een aantal problemen aan.

Het belang Uit enquêteonderzoek onder 20 verschillende basisschooldocenten is gebleken dat zij wetenschap en techniek belangrijk vinden in het onderwijs. Een van de categorieën van de enquête was ‘belang techniek’. De vragen uit deze categorie gingen allemaal over het belang van techniek. Zoals te zien is in figuur 5 en figuur 6, is het gemiddelde van de categorie ‘belang techniek’ 3,83 met een standaarddeviatie van 0,26. Dit betekent dat veel docenten het geven van wetenschap en techniek op de basisscholen belangrijk vinden. Dit komt overeen met de hypothese die voor het uitvoeren van het onderzoek is opgesteld.

23



Kennis Uit het onderzoek is gebleken dat docenten er niet altijd vertrouwen in hebben dat zij over genoeg kennis beschikken om wetenschap en techniek te geven. Het gemiddelde van de categorie ‘algemeen techniek moeilijk of niet’ is 2,66 met een standaarddeviatie van 0,28. Dit is terug te vinden in figuur 5 en figuur 6. In dit onderzoek is niet de echte kennis van de docenten onderzocht. Er is vooral onderzocht of docenten denken dat zij wetenschap en techniek goed over kunnen brengen op de leerlingen. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is onlangs een traject gestart om de onderzoeken wat docenten moeten kennen en kunnen om leerlingen goed les te kunnen geven. Helaas zijn hier nog geen resultaten van. Veel docenten twijfelen dus over hun kennis over wetenschap en techniek. Er zal dus vanuit het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap eens goed naar de kennis van de docenten gekeken moeten worden. Dit resultaat komt grotendeels met de hypothese overeen. De docenten hebben dus wel kennis over wetenschap en techniek maar hebben er niet veel vertrouwen is dat zij dit goed kunnen overbrengen op de leerlingen. Tijd Uit het onderzoek is gebleken dat veel basisschooldocenten te weinig tijd hebben om echt wetenschap en techniek te geven. Zo schreef een basisschooldocent op een enquête: “Naast het belang van de wetenschap en techniek zijn er nog meer belangrijke zaken die ook veel tijd en aandacht vragen en dat maakt het complex.” Er is dus simpelweg te weinig tijd. Er zitten maar een vast aantal uur in een week, maar er wordt toch van de docenten verwacht dat zij de kinderen steeds meer leren. Dit tijd tekort zou ten koste kunnen gaan van de kwaliteit van de lessen. Dit zou erg nadelig voor de toekomst van de kinderen zijn. Dit tijdgebrek komt overeen met de hypothese. Problemen Uit het onderzoek is ook gebleken dat docenten tegen een aantal problemen aanlopen. Ten eerste, de werkdruk. De laatste tijd zijn de basisschooldocenten veel in het nieuws geweest. Zij zijn gaan staken omdat zij een te hoge werkdruk ervaren. Dit kwam ook naar voren in de enquête- en interviewresultaten. Zo schreef een basisschooldocent in een opmerking: “Techniek wordt een ondergeschoven kindje door de hoeveelheid andere vakken die we moeten geven. Helaas. Als we 't structureel opnemen in ons rooster moet er eigenlijk wat anders worden geschrapt. Nogmaals helaas, een dilemma dus.” Veel docenten lopen tegen dit probleem aan. Basisschooldocenten moeten de kinderen steeds meer leren. De docenten hebben dus een steeds grotere verantwoordelijkheid. Dit zorgt voor een hoge werkdruk. Naast de werkdruk vergt het geven van wetenschap en techniek ook veel voorbereiding. Naast de gewone rekenen taallessen komt daar nu de voorbereiding voor wetenschap en techniek bij. Wetenschap en techniek in het onderwijs is een vrij niet concept. Het is dus nog even uitzoeken wat de juist methoden zijn. De voorbereiding kost dus veel tijd. Al deze zaken zorgen ervoor dat wetenschap en techniek lastig in te voeren is. Hier zal dus een goede oplossing voor gevonden moeten worden.

24



§6.6 In hoeverre is het Techniekpact van 2020 haalbaar voor basisscholen?

Om op de basisschool wetenschap en techniek structureel aan te bieden moet er aan een aantal voorwaarden voldaan worden. Ten eerste zal er een curriculum moeten worden vastgesteld door de overheid waardoor voor iedereen duidelijk is wat leerlingen aan het eind van de basisschool moeten weten en moeten kunnen op het gebied van wetenschap en techniek. Uiteindelijk is het ook van belang dat er getoetst wordt in hoeverre er aan de eisen van dit curriculum wordt voldaan. Ten tweede zijn er een heleboel middelen nodig om de technieklessen te kunnen realiseren. De belangrijkste hiervan zijn interne hulp (bijvoorbeeld tijd en geld) en externe hulp (bijvoorbeeld geld en materialen). Ook is het belangrijk dat het schoolbestuur en de leerkrachten het belang van techniekonderwijs inzien zodat er voldoende draagvlak binnen de school is om op een goede manier techniekonderwijs te geven. Bovendien is het belangrijk dat docenten genoeg kennis hebben en ook voldoende op die kennis vertrouwen om technieklessen te geven. Als deze kennis nog niet genoeg aanwezig is moet er voldoende tijd zijn om de kennis te kunnen vergroten, hierbij kan externe hulp nodig zijn. Op dit moment wordt nog niet aan alle voorwaarden voldaan. Zo is er nog geen duidelijk vastgesteld curriculum voor techniekonderwijs op basisscholen. Ook blijkt uit het onderzoek dat er op dit moment vaak nog niet genoeg interne en externe hulp is. Bovendien hebben leerkrachten nog niet genoeg vertrouwen in hun eigen kennis om goed techniekonderwijs te kunnen geven. Waar wel aan wordt voldaan is de voorwaarde dat het belang van technieklessen wordt ingezien door zowel de leerkrachten als het schoolbestuur. Dit alles maakt het niet haalbaar om het Techniekpact in 2020 al uitgevoerd te hebben.

25



7. Discussie §7.1 De enquête

In dit onderzoek is er gebruik gemaakt van een enquête. Deze enquête is afgenomen bij 20 basisschooldocenten. Om het onderzoek te verbeteren zouden er in het vervolg meer enquêtes moeten worden afgenomen. Zo kan er een realistischer beeld van de huidige situatie worden verkregen. Daarnaast zijn alle enquêtes afgenomen bij scholen in Noord-Holland. De resultaten zijn dus eigenlijk alleen van toepassing op Noord-Holland. Het Techniekpact verdeelt Nederland in 5 delen. Om een goed beeld van de haalbaarheid van het Techniekpact in heel Nederland te verkrijgen, moeten er eigenlijk ook onderzoek gedaan worden in de andere landsdelen. Ook was 85% van de geënquêteerden vrouwelijk. Dit kan de resultaten hebben beïnvloed. Echter, het grootste gedeelte van de basisschooldocenten is vrouw. Deze hoeveelheid vrouwelijke respondenten geeft dus waarschijnlijk wel een goede representatie van de werkelijkheid, hoewel dat niet met zekerheid te zeggen is. De enquêtes zijn afgenomen bij docenten die lesgeven aan verschillende jaarlagen. Zij zullen waarschijnlijk anders tegen de invoering van wetenschap en techniek aankijken. Het kan zo zijn dat docenten die lesgeven aan groep 1 en 2 anders denken over wetenschap en techniek dan een docent die lesgeeft aan groep 8. Het onderscheid tussen deze docenten is niet meegenomen in het onderzoek. Dit kan ervoor hebben gezorgd dat de resultaten niet helemaal accuraat zijn. In het vervolg moet dus het verschil tussen de verschillende docenten worden meegenomen. Ook zijn op sommige basisscholen meer enquêtes afgenomen dan op andere basisscholen. Dit kan ook een negatieve invloed op de resultaten hebben gehad. De ene school is namelijk meer met de invoering van wetenschap en techniek bezig dan de andere. In het vervolg moeten er dus op elke school evenveel enquêtes worden afgenomen. §7.2 De enquêtevragen

In de enquête is er gebruik gemaakt van een 5-puntsschaal. De docenten konden hierbij aangeven hoeverre zij het met een stelling eens of oneens waren. Op deze schaal kan er dus neutraal worden ingevuld, namelijk nummer 3. Het blijft altijd de vraag of het handig is om de keuze neutraal mogelijk te maken. In dit onderzoek is hiervoor gekozen omdat sommige docenten over bepaalde stellingen misschien geen mening kunnen hebben. Echter, dit heeft wel invloed op het gemiddelde. Een neutrale mogelijkheid zorgt ervoor dat het gemiddelde meer naar het midden neigt. Om echt duidelijke antwoorden te krijgen zou er in het vervolg dus gekozen kunnen worden voor een even schaal, zonder een neutrale mogelijkheid. In het vervolg zouden ook alle vragen positief of negatief gesteld kunnen worden. In de enquête die is opgesteld voor dit onderzoek was dat niet het geval. Dit maakte de verwerking van de resultaten een stuk lastiger. Daarnaast zou het ook voor verwarring bij de docenten kunnen hebben gezorgd. Ook waren sommige enquêtevragen op verschillende manier te interpreteren. Deze zijn uiteindelijk niet meegenomen bij de resultaten. Om verwarring te voorkomen moet hier in de toekomst beter op gelet worden. In de enquête zat er een categorie over het Techniekpact. Hierin moesten de docenten aangeven in hoeverre zij het met stellingen over het Techniekpact eens waren. Een van de vragen was: ‘Ik ben volledig op de hoogte van het Techniekpact.’. Bij de resultaatverwerking werd er geconstateerd dat maar weinig docenten op de hoogte waren van het

26



Techniekpact. Hierdoor konden zij geen goed antwoord geven op de andere vragen uit deze categorie. Deze vragen zijn daarom niet relevant en uiteindelijk ook niet meegenomen in het onderzoek. In het vervolg zou er dus anders naar de vraagstelling gekeken moeten worden. §7.3 De interviews

Voor dit onderzoek zijn er 4 interviews afgenomen met mensen die ieder op hun eigen manier te maken te maken hebben met het Techniekpact. Er zijn echter maar 3 directeuren en/of directrices geïnterviewd. Het onderzoek gaat over de haalbaarheid van het Techniekpact 2020 voor basisscholen. In het vervolg zouden er dus meer directeuren en/of directrices moeten worden geinterviewd. Op deze manier kan er een betere conclusie worden getrokken over de haalbaarheid. Ook wordt er zo een beter beeld van de eventuele problemen verkregen. §7.4 Vervolgonderzoek

Er zijn dus een aantal punten waarop dit onderzoek verbeterd zou kunnen worden. Deze verbeterpunten kunnen worden meegenomen in een vervolgonderzoek. In de toekomst zou bijvoorbeeld de voortgang van de invoering van wetenschap en techniek kunnen worden onderzocht. Daarnaast kan er ook breder worden gekeken naar het Techniekpact. Het Techniekpact richt zich namelijk ook op het voortgezet onderwijs en het mbo. Er zou dan kunnen worden onderzocht wat de beste manier is om meer belangstelling voor wetenschap en techniek te creëren. Ook kan de samenwerking tussen onderwijs en het bedrijfsleven kunnen worden onderzocht. Kortom, er is veel wat er aan dit onderzoek verbeterd kan worden. Daarnaast zijn er ook nog vele andere zaken die onderzocht zouden kunnen worden.

27



8. Bronnenlijst §8.1 Internetbronnen

Nr Adres Titel + korte beschrijving inhoud

1. https://tweakers.net/nieuws/89053/basisscholen-moeten-aandacht-besteden-aan-technologie.html

Titel : Basisscholen moeten aandacht besteden aan techniek Korte beschrijving: Volgens het Techniekpact dat de overheid sluit moeten in 2020 7000 basisscholen meer aandacht besteden aan wetenschap en techniek

2. http://www.legoleerlijn.nl/mindstorms/

Titel : LEGO Mindstorms education. Korte beschrijving: Met de computer programmeren de leerlingen een LEGO Mindstorms robot.

3. http://www.iederkindeentalent.nl

Titel : Ieder kind een talent Korte beschrijving: Website van EWT waar veel informatie te vinden is over EWT

4. https://duurzaamonderwijs.com/2015/08/20/6-redenen-om-moderne-technologie-in-de-klas-te-integreren-en-1-goede-reden-om-er-niet-alle-heil-van-te-verwachten/

Titel : 6 redenen om moderne technologie in de klas te integreren en 1 goede reden op er niet alle heil van te verwachten Korte Beschrijving: 6 redenen voor technologie in de klas. 1 reden waardoor het soms nog best lastig kan zijn. Alles hangt van mensen af.

5. https://www.kiezenvoortechnologie.nl/primair-onderwijs

Titel: Primair onderwijs Korte Beschrijving: Het belang van W&T in het primair onderwijs is groot. Hierdoor ontwikkelen kinderen vaardigheden die ze later goed kunnen gebruiken.

6. http://wetenschapentechnologie.slo.nl/componenten-van-w-en-t

Titel: Componenten van W&T Korte Beschrijving: Het goed samenkomen van vaardigheden, kennis en houding zorgt voor goed W&T onderwijs

7. http://www.techniekpact.nl/cdi/files/5295555f889b9b1c74ea434ebf21558bb6078702.pdf

Titel: Nationaal Techniekpact 2020: de tussenstand in 2017 Korte Beschrijving: Rapport met alle tot nu toe behaalde resultaten.

28

https://tweakers.net/nieuws/89053/basisscholen-moeten-aandacht-besteden-aan-technologie.html




http://www.legoleerlijn.nl/mindstorms/

http://www.legoleerlijn.nl/mindstorms/

http://www.iederkindeentalent.nl/

http://www.iederkindeentalent.nl/

https://duurzaamonderwijs.com/2015/08/20/6-redenen-om-moderne-technologie-in-de-klas-te-integreren-en-1-goede-reden-om-er-niet-alle-heil-van-te-verwachten/







https://www.kiezenvoortechnologie.nl/primair-onderwijs



http://wetenschapentechnologie.slo.nl/componenten-van-w-en-t



http://www.techniekpact.nl/cdi/files/5295555f889b9b1c74ea434ebf21558bb6078702.pdf






8. https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/peil-onderwijs/natuur-en-techniek

Titel: Natuur en techniek Korte beschrijving: Website van Inspectie van Onderwijs. (ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) Informatie over natuur en techniek en hoe ze de voortgang meten.

9. https://www.techniekpactmonitor.nl/

Titel: Techniekpact Monitor Korte beschrijving: Overzicht van wat er allemaal in 4 jaar bereikt is

10 http://www.techniekpact.nl/doelen

Titel: 12 doelen Korte beschrijving: Alle 12 doelen van het Techniekpact

11. https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-onderwijs-cultuur-en-wetenschap

Titel: Rijksoverheid. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Korte beschrijving: Alle informatie over OCW

12. https://tweakers.net/nieuws/89040/overheid-wil-meer-leerlingen-in-technische-opleidingen.html

Titel : Overheid wil meer leerlingen in technische opleidingen. Korte beschrijving: De Nederlandse overheid wil dat meer leerlingen kiezen voor een technische opleiding en dat mensen met een technische opleiding ook daadwerkelijk een technisch beroep kiezen.

13. https://nos.nl/artikel/2205931-tekort-aan-technici-brengt-energiedoelstellingen-in-gevaar.html

Titel : 'Tekort aan technici brengt energiedoelstellingen in gevaar'

Korte beschrijving: Nieuwsbericht: Het aantal vacatures voor technische banen blijft oplopen. En er wordt te weinig technisch personeel opgeleid om de plekken op te vullen.

29

https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/peil-onderwijs/natuur-en-techniek




https://www.techniekpactmonitor.nl/

https://www.techniekpactmonitor.nl/

http://www.techniekpact.nl/doelen

http://www.techniekpact.nl/doelen

https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-onderwijs-cultuur-en-wetenschap




https://tweakers.net/nieuws/89040/overheid-wil-meer-leerlingen-in-technische-opleidingen.html




https://nos.nl/artikel/2205931-tekort-aan-technici-brengt-energiedoelstellingen-in-gevaar.html






14. http://wetenschapentechnologie.slo.nl/handreiking-voor-de-pabo

Titel: Wetenschap en technologie op de Pabo. Korte Beschrijving: Handreiking voor de Pabo.

§8.2 Rapporten en verslagen

Nr. Auteur Titel Gepubliceerd

door/uitgever

Korte beschrijving

1. Hanno van Keulen en Ida Oosterheert

Wetenschap en techniek op de basisschool

Noordhoff Uitgevers

Verslag over wetenschap en techniek in het basisonderwijs

2. Platform Bèta Techniek Kiezen voor technologie

Platform Bèta Techniek

Actieplan wetenschap en technologie voor primair en voortgezet onderwijs

3. Dr. Ellen Vanderhoeven Mediawijsheid op school: leren met en over technologie

iMinds-MICT-Universiteit Gent Vakgroep onderwijskunde-Universiteit Gent

Belang en nut van wetenschap en technologie in het onderwijs

4. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Nationaal Techniekpact 2020

Techniekpact. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Het volledige Techniekpact.

5. SLO – Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling

Wetenschap & technologie in het basis- en speciaalonderwijs

SLO – Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling

Richtinggevend leerplankader bij het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld

6. Annelies van Helvoort Waarom Wetenschap en Techniek (W&T)

Annelies van Helvoort

Verslag over waarom W&T in het onderwijs belangrijk is

7. Platform Bèta Techniek Advies Verkenningscommissie wetenschap en technologie primair onderwijs

Platform Bèta Techniek

Verslag over W&T in het onderwijs

30

http://wetenschapentechnologie.slo.nl/handreiking-voor-de-pabo





9. Bijlagen §9.1 Enquête

Op de volgende pagina’s is de enquête te vinden die is gebruikt bij het onderzoek.

31

Techniek in het onderwijs

Wij zitten in 6vwo op het Oscar Romero te Hoorn en doen ons profielwerkstuk over de invoering van techniek in het basisonderwijs. Zou u voor ons deze vragenlijst willen invullen? Ons onderzoek richt zich voornamelijk op het Techniekpact 2020. Het Techniekpact 2020 is opgesteld door de overheid en is eigenlijk door een structurele aanpak zorgdragen voor een goed opgeleide beroepsbevolking met voldoende slimme en vakbekwame technici voor de banen van nu én van morgen. Dit wil de overheid bereiken door wetenschap en techniek verplicht op te nemen in het curriculum van het basisonderwijs.

1. Ik ben een … Vrouw Man Anders, namelijk:

2. Wat is uw leeftijd?

3. Ik geef les aan: Groep 1 - 3 Groep 4 - 6 Groep 7 - 8 4. Op welke school bent u werkzaam?

Over de vragenlijst: Het kan voorkomen dat sommige vragen erg op elkaar lijken. Dat voelt misschien overbodig, maar dit is statistisch gezien noodzakelijk om de vragenlijst betrouwbaar te maken. Wij willen u daarom vragen om toch alle vragen in te vullen.

Basisinformatie

Dit eerste deel gaat over uw persoonlijke mening, houding, gedachten en gevoelens ten opzichte van wetenschap en techniek in het algemeen, los van uw beroep als leerkracht. Dus hoe staat u tegenover wetenschap en techniek als mens, als burger, los van uw school of onderwijssituatie? Wij leggen u een aantal uitspraken over wetenschap en techniek voor, waarbij wij graag willen weten of u het hiermee eens bent of juist niet. U kunt antwoorden op een 5-puntsschaal die loopt van 1 helemaal mee oneens tot 5 helemaal mee eens. Het gaat bij deze vragenlijst niet om een goed of fout antwoord, maar om uw mening. In hoeverre bent u het met onderstaande stellingen eens of oneens?

[1] [2] [3] [4] [5]

Ik denk dat mannen onderwerpen binnen de wetenschap en techniek beter begrijpen dan vrouwen.

Ik denk dat de jongere generatie onderwerpen binnen de wetenschap en techniek beter begrijpen dan de oudere generatie.

Ik vind het leuk om zelf iets te repareren.

Ik denk dat mannen meer aanleg hebben voor wetenschap en techniek dan vrouwen.

Ik denk dat wetenschap en techniek behoren tot de moeilijke vakgebieden.

Ik denk dat wetenschap en techniek door veel mensen moeilijk bevonden wordt.

Ik denk dat mannen makkelijker met technische apparaten omgaan dan vrouwen.

Ik vind dat er teveel onderzoek gedaan wordt naar overbodige zaken.

Ik denk dat veel mensen wetenschap en techniek complex vinden.

Ik vind het leuk om te onderzoeken hoe dingen werken.

Ik denk dat het in de huidige tijd essentieel is om kennis te hebben van wetenschap en techniek.

Ik denk dat de jongere generatie meer geïnteresseerd is in techniek dan de oudere generatie.

Ik ben nieuwsgierig naar hoe dingen in elkaar zitten.

[1] [2] [3] [4] [5]

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

Deel 1: Persoonlijke mening over wetenschap en techniek

Persoonlijke mening over wetenschap en techniekHelemaal mee oneens

Helemaal mee eens

Dit tweede deel van de vragenlijst gaat over uw mening, houding, gedachten en gevoelens ten opzichte van het onderwijzen van wetenschap en techniek in het basisonderwijs. Dit gaat over uw mening als leerkracht. Een aantal stellingen gaan ervan uit dat u op dit moment wetenschap- en techniekonderwijs geeft. Mocht dit niet zo zijn, stelt u dan voor dat u wetenschap en techniek geeft en bedenk dan of u het met de stelling eens of oneens zou zijn.

�

Ik verbaas mij wekelijks over wat er allemaal met wetenschap en techniek mogelijk is.

Ik denk dat kennis van wetenschap en techniek noodzakelijk is om gezond te kunnen leven.

Ik denk dat investeringen in wetenschap en techniek noodzakelijk zijn om uit een economische crisis te komen.

Ik vind wetenschappelijke en technische onderwerpen vaak moeilijk te begrijpen.

Ik vind wetenschappelijke en technische artikelen vaak moeilijk te begrijpen.

Ik weet genoeg over wetenschap en technologie om er met andere over the discussiëren.

Ik denk dat wetenschap en techniek door veel mensen ingewikkeld gevonden wordt.

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

Mening over het onderwijzen van wetenschap en techniek

[1] [2] [3] [4] [5]

Het onderwijzen van wetenschap en techniek maakt mij enthousiast.

Ik denk dat leerkrachten de onderwerpen die bij wetenschap entechniek aan bod komen ingewikkeld vinden.

Het onderwijzen van wetenschap en techniek maakt mij zenuwachtig.

Ik ben volledig op de hoogte van het Techniekpact 2020.

Ik voel me gestrest als ik wetenschap en techniek in mijn klas moet onderwijzen.

Ik denk dat mannelijke basisschoolleerkrachten makkelijker een onderzoekje of techniekopdracht doen met de leerlingen dan vrouwelijke leerkrachten.

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

Deel 2: Mening over het onderwijzen van wetenschap en techniek

Helemaal mee oneens

Helemaal mee eens

Helemaal mee oneens

Helemaal mee eens

Ik denk dat de meeste basisschoolleerkrachten het moeilijk vinden onderwerpen over wetenschap en techniek te onderwijzen.

Kennis over wetenschap en techniek is essentieel voor de toekomst van de leerlingen.

Ik word vanuit het bestuur van mijn school gestimuleerd om de leerlingen wetenschap en techniek onderwijs te geven

Tijdens het onderwijzen van wetenschap en techniek voel ik me nerveus.

Aan het onderwijzen van wetenschap en techniek beleef ik veel plezier.

Ik denk dat de meeste basisschoolleerkrachten wetenschap en techniek inhoudelijk een lastig onderwerp vinden om te geven.

Ik denk dat het opstellen van het Techniekpact een goede manier is om wetenschap en technologie les op te nemen in het curriculum.

Ik vind dat wetenschap- en techniekonderwijs essentieel is voor de ontwikkeling van basisschoolkinderen.

Ik heb genoeg kennis en materiaal om wetenschap en techniek les te kunnen geven.

Ik vind dat wetenschap en techniek zo snel mogelijk verankerd moet worden in het basisonderwijs.

Tijdens het onderwijzen van wetenschap en techniek voel ik me blij.

Ik denk dat het Techniekpact 2020 haalbaar is.

Ik vind dat wetenschap- en techniekonderwijs essentieel is om basisschoolleerlingen meer betrokken te maken bij maatschappelijk-technologische problemen

Wetenschap- en techniekonderwijs is zo belangrijk op de basisschool dat onervaren leerkrachten op dit gebied moeten worden nageschoold

Ik heb genoeg inhoudelijke kennis van wetenschap en techniek om deze onderwerpen op een goede manier op de basisschool te geven.

Ik kan goed omgaan met vragen van leerlingen over wetenschap en techniek.

Ik sta voldoende boven de stof om kinderen goed te begeleiden bij onderzoeken en ontwerpen in de klas.

Voor mij is de aanwezigheid van een pasklaar bestaand pakket met materiaal essentieel om wetenschap en techniek te geven in de klas

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

� � � � �

Hartelijk bedankt voor het invullen van de enquête! Heeft u nog vragen en/of aanvullingen?

Tot slot



§9.2 Enquêteresultaten

Dit is de algemene informatie per geënquêteerde. Hieruit kan worden afgelezen of het een man of een vrouw betreft en hun leeftijd. Daarnaast is te zien voor welke groep ze staan en bij welke basisschool.

Overzicht per deel van alle antwoorden die zijn gegeven: Vraag 8, 14 en 24 zijn eruit gehaald omdat deze vragen op verschillende manier geïnterpreteerd konden worden. Deze zijn in het rood aangegeven.

37



De volgende twee tabellen zijn gebruikt om de standaarddeviatie uit te rekenen.

38



In dit diagram zijn de gemiddelden van alle vragen terug te vinden. Met daarbij de foutstaven die zijn berekend. Als het gebied van de foutstaven rond de drie zit, is de uitkomst van de vraag niet bruikbaar. Dat houdt namelijk in dat het gemiddelde van de geënquêteerden neutraal is en dan is er dus geen uitspraak te doen over mee eens of niet mee eens.

39



De volgende tabel geeft een overzicht welke vragen zijn ingedeeld bij de verschillende categorieën.

Vervolgens zijn de gemiddelden per categorie in het onderstaande diagram gezet. Er is te zien dat de meeste gemiddelde niet bij de 3 zitten. Dit betekent dus dat deze resultaten wel bruikbaar zijn.

40



De volgende diagrammen weergeven een uitgebreid overzicht per categorie. Bij belang van techniek is gekeken of de leerkrachten het belang inzien van techniek voor bijvoorbeeld de toekomst en voor de kinderen.

. Bij de categorie Persoonlijk: techniek moeilijk of niet wordt gekeken naar hoe docenten over zichzelf denken. Als het gemiddelde boven de drie ligt, betekent dat dat techniek niet moeilijk wordt gevonden.

41



Bij deze categorie is het opvallend dat alle waarden (inclusief foutbalken) boven de 3 liggen. Dit betekent dat leerkrachten niet onzeker zijn over het lesgeven van techniek.

Bij deze categorie moesten de leerkrachten inschatten of ze voldoende kennis hadden over techniek.

42



Bij de categorie Interesse in techniek, werd gekeken of leerkrachten interesse in techniek hebben buiten het lesgeven om.

Bij de stelling die tot deze categorie behoren, werd gemeten of leerkrachten denken dat mannen beter zijn met techniek. Zowel tijdens het lesgeven als prive. Als de antwoorden boven de drie lagen vonden de leerkrachten dat mannen beter zijn in techniek dan vrouwen.

43



Deze categorie heeft weer te maken met vooroordelen die leerkrachten kunnen hebben, alleen deze zijn op basis van leeftijd. Als het gemiddelde boven de drie ligt vinden docenten dat ouderen minder geschikt zijn voor techniek.

Bij deze categorie werd gemeten wat leerkrachten in het algemeen dachten over de moeilijkheid van techniek.

44



Deze categorie geeft aan wat de docenten wisten van het Techniekpact en of ze dachten dat het haalbaar is.

Aan het eind van de enquête was er ruimte voor eventuele aanvullingen of toelichtingen. Hier hebben een aantal basisschooldocenten gebruik van gemaakt. De aanvullingen en/of toelichtingen die relevant zijn voor dit onderzoek zijn hieronder weergegeven.

Invuller Aanvulling en of toelichting

2 “Techniek wordt een ondergeschoven kindje door de hoeveelheid andere vakken die we moeten geven. Helaas. Als we 't structureel opnemen in ons rooster moet er eigenlijk wat anders worden geschrapt. Nogmaals helaas, een dilemma dus.”

3 “Tijd - ruimte - pasklaar pakket - spullen - geld --> zijn essentieel. En wat mag wegvallen in het rooster!”

45



4 “Wetenschap en Techniek is super leuk voor de kinderen. Het is van belang om een duidelijk, niet te ingewikkeld en niet tijdrovend plan voor je klas te hebben. Ons lesprogramma zit vol en alles wat we doen is van belang, maar er komt steeds meer bij en er wordt steeds meer van de kinderen gevraagd. Wij gebruiken techniek anders (die we dit jaar nog niet hebben gevonden) om het aan te kunnen bieden. Hoe we het nu gaan aanbieden is nog even de vraag.”

5 “Naast het belang van de wetenschap en techniek zijn er nog meer belangrijke zaken die ook veel tijd en aandacht vragen bij de invoering en dat maakt het complex.”

13 “Techniek is een prachtig vak, maar als er techniek gegeven wordt, wordt er iets anders geschrapt. Er moeten keuzes worden gemaakt.”

15 “Bij ons op school staat ICT, Prowise borden en google drive, samen met hoogbegaafdheid op de eerste plaats in het programma van dit jaar. Samen met het verbeteren van de CITO resultaten. Dat is bij elkaar al heel veel. Techniek staat wel op de 5 jaren planning. Er wordt van bovenaf wel gezegd dat er meer met techniek moet gebeuren, maar er is geen tijd over en geen geld om middelen aan te schaffen. Wij doen wel mee met PET in Hoogwoud en laten Espec komen en wij gaan een middag naar Espec. Maar daar blijft het bij. Om aan meer geld te komen moet je als school een goed plan inleveren en aangeven welke leerkrachten er tijd voor hebben gekregen. Bij ons heeft niemand meer tijd in zijn werktijdfactor.”

20 “W.b technieklessen in de klas: de organisatie/materialen/uitvoering maken het geven van deze lessen lastiger. Er zijn veel LETOP! VOORZICHTIG! momenten waarbij het soms niet verantwoordelijk is om 1 volwassene op 28 leerlingen te hebben, bijvoorbeeld bij het maken van een raket met behulp van een petfles. Dus worden de lessen (te) theoretisch. Je zou hierbij dus goed assistentie kunnen gebruiken! Dit weerhoudt veel leerkrachten ervan om deze lessen praktisch in te vullen.“

46



§9.3 Interviews

§9.3.1 Dhr. Claessen van EWT ● Wat kan EWT betekenen voor basisscholen in Noord-Holland?

Waar het eigenlijk om gaat is om de nieuwsgierigheid en de verwondering van kinderen te prikkelen. En we hebben het dan over W&T: Wetenschap en Technologie. Maar de grote kapstokken zijn eigenlijk onderzoekend en ontwerpend leren. De kinderen stellen dan vragen en de kunst is dat de leerkracht daar dan geen antwoord op geeft maar dat de leerkracht dan door gaat vragen. Bijvoorbeeld door te vragen wat veronderstel je nu eigenlijk en hoe zou je kunnen onderzoeken of je veronderstelling klopt. Ga het eens proberen te onderzoeken. Wat voor een uitkomst krijg je dan en wat voor een nieuwe vragen ontstaat er hierbij. Daarmee hopen we eigenlijk dat er een beetje een andere houding komt qua lesgeven binnen het basisonderwijs. Het is vooral de bedoeling om de talenten van de kinderen te ontwikkelen. Het is ook vooral de bedoeling om ervoor te zorgen dat kinderen meer kiezen voor bètavakken en ook meer zouden kiezen voor techniek. Dus het heeft eigenlijk twee doelstellingen: talentontwikkeling en kiezen voor de bètavakken. Er wordt tegenwoordig ook veel meer gekozen voor de bètavakken en techniek, maar voor die ontwikkeling is er wel veel personeel nodig.

● Door wie worden de cursussen voor docenten gegeven? Niet door mij maar door EWT zelf. EWT is eigenlijk het expertisecenter wat de samenwerking is tussen de PABO’s, instanties zoals NEMO en universiteiten. In wezen is de hoofdmode de professionalisering van de leerkrachten. Zodat zij een juiste houding van lesgeven ontwikkelen en zo de invoering van W&T in het basisonderwijs te bevorderen. EWT staat ook voor innovatieve ontwikkelingen: samenwerkingen met voortgezet onderwijs, samenwerkingen met het bedrijfsleven. Probeer bijvoorbeeld eens los te komen van methodes en ga eens andere dingen doen dan je gewend bent.

● Benadert u de basisscholen of moeten de basisscholen u benaderen? Het werkt beide kanten op. Dus je moet veel doen om publiciteit te genereren, zo hebben wij onze eigen website. Je moet ervoor zorgen dat veel mensen je kunnen vinden en dat is vaak lastig en duurt vrij lang. Ook moet je zorgen dat je vrij bekend bent. Wij doen dat bijvoorbeeld via nieuwsbrieven. En jaarlijks organiseren wij conferenties in NEMO. Maar ik bezoek ook scholen, ik bezoek ook schoolbesturen. De schoolbesturen moeten elkaar ook informeren. Als het goed is moeten schoolbesturen op de hoogte zijn van het Techniekpact waarin wordt beschreven dat ze dus in 2020 eigenlijk wetenschap en technologie in het curriculum moeten hebben opgenomen.

● Merkt u een verschil met het aantal basisscholen dat u nu benadert ten opzichte van voor het Techniekpact bekend werd?

● Meer nu dan voor het Techniekpact? Het Techniekpact is eigenlijk een convenant dat het bedrijfsleven, de onderwijsorganisaties, allerlei organisaties verbindt. Daarin worden doelstellingen opgenomen die ook voor ons als expertisecentrum van toepassing zijn. Maar ik moet wel zeggen dat in de praktijk ze sterk gericht zijn op het voortgezet onderwijs en sterk gericht zijn op de techniek-kant en het bedrijfsleven en veel minder op het basisonderwijs. Je moet zo vroeg mogelijk

47



beginnen dus is het ook belangrijk dat er al met W&T gestart wordt voor het basisonderwijs, dus bij de peuters en kleuters.

● Wat wordt gezien als techniekles? In weze proberen wij dus een zoveel mogelijke integrale aanpak. Dat er niet alleen lesjes op zich zijn, maar dat er ook aardrijkskunde, geschiedenis, rekenen en taal naar voren komt bij een techniek lesje. Neem bijvoorbeeld iets wat de onderwijsbegeleidingsdienst gelanceerd heeft. Dat ging over een banaan. Bijvoorbeeld leg eens een banaan neer en leg eens uit wat er gebeurt met die banaan. Hierbij worden de kinderen aan het denken gezet over wat er nou gebeurt en hoe kan dat nu eigenlijk. Later moeten ze het onderzoeken. Met een andere groep ga je naar een winkel en je koopt een banaan. Je vraag de kinderen hoe duur is de banaan en waarom kost die banaan nou zoveel geld? Waar wordt die banaan geteeld en hoe komt die hier in de winkel? Zo krijg je dus met aardrijkskunde, maar ook met vervoer te maken. Ook krijg je met gezond eten te maken. Je krijgt rekenlessen, je krijgt taallessen want de kinderen moeten het ook allemaal nog verwoorden. En dat noemen we dus een integrale aanpak. Dus onderzoekend leren over de hele breedte gekoppeld aan thema’s. Er was ook eens een school in Groningen en die hadden als thema de paperclip. En dan ging het erover dat het een klein simpel dingetje is, maar waarvoor is die eigenlijk gemaakt? En waarom heeft de paperclip deze vorm? Heeft de paperclip altijd deze vorm gehad? Wordt de paperclip altijd gebruikt waarvoor hij bedoeld is? Uiteindelijk moesten de kinderen in het kader van creativiteit en ondernemingsschap producten maken met als thema de paperclip en vervolgens moesten ze die producten verkopen. De opbrengst ging naar een goed doel. Dus met het thema paperclip hebben ze uiteindelijk een heel groot project gedaan. En dat is nou echt wetenschap en techniek: met een thema werken en dan veel verschillende vakken samenbrengen en vooral onderzoekend bezig zijn.

● Wordt het echte gecontroleerd of basisscholen zich aan het Techniekpact houden? Nou dat is het grappige, of eigenlijk niet grappige: er staat in het Techniekpact dat de doelstelling is dat in 2020 een x-aantal uren, ik meen 10% van de lestijd, besteed aan wetenschap en technologie. Maar wetenschap en technologie is geen apart vak. Dus het moet verweven zijn in het hele onderwijsprogramma. Het is alleen geen wettelijk gegeven. Er staat nergens in de wet beschreven dat scholen dat ook daadwerkelijk moeten doen. Maar er wordt veel in geïnvesteerd in wetenschap en techniek. Er worden in de prestatiebox ook middelen aangeboden om wetenschap en techniek te geven. Ik denk dat de onderwijsinspectie wel zal gaan kijken in hoeverre de school wetenschap en technologie heeft gerealiseerd. Bij ons in het programma was het wel zo dat we zeiden scholen kunnen subsidie van ons ontvangen middels de plannen die ze bij ons in kunnen dienen. Dan moest wel duidelijk het hele team eraan mee doen. Dus dat het niet 1 of 2 leerkrachten zijn die enthousiast zijn maar dat het hele team mee doet. En ze moesten het ook in hun beleidsplan hebben opgenomen. Wij als EWT zegt dat meestal dat je het voor meer dan 1 jaar moet doen. Ik monitorde dat proces een beetje, van wat heb je nou gedaan met het geld? Wat heb je bereikt? Met welke resultaten? Ik vertelde de scholen dan ook dat ze een voorbeeld konden vormen voor andere scholen. Ze kunnen laten zien van dit hebben wij bereikt, door dit te doen en dit is het effect. Een effect is bijvoorbeeld dat kinderen veel meer plezier krijgen in het onderwijs en leerkrachten krijgen ook veel meer plezier.

48



● Is EWT een instantie van de overheid of is het een op zichzelf staand bedrijf? En hoe komen jullie aan de subsidie?

Nou wij hingen tot voorkort onder het platform bètatechniek. Dit platform was gekoppeld aan OCW dus samen met een ministerie van Onderwijs. En die sluizen de subsidiemiddelen door aan de regio. Nederland is verdeeld in 8 regio’s en 1 van die regio’s is Noord-Holland Flevoland. Dus wij krijgen subsidie van dat platform. Dit liep door tot januari 2017 dus nu wij we aardig aan de overheid gekoppeld. En wij moeten natuurlijk ook verantwoording afleggen aan de overheid, dus rapportages maken en deze worden gepubliceerd op onze website.

● Bieden jullie ook fysiek lesmateriaal aan, naast de lesboekjes? Ze kunnen deze lesboekjes gratis downloaden via onze website, maar echt fysiek materiaal ontwikkelen wij niet als EWT. Dit fysieke materiaal wordt ontwikkeld door de Pabo’s of NEMO. Dit materiaal stellen wij niet gratis beschikbaar. Als scholen echt een methode of middelen willen hebben zij de subsidie nodig. 22 november heeft de iPabo samen met leerkrachten uit het basisonderwijs ons onderzoekende en ontwerpende spelen ontwikkeld. Dit is een inspiratiemap die bedoeld is voor leerkrachten voor kleuters, dus W&T voor kleuters. Bij de Pabo hebben ze ook speleon en exploreon. Dat hebben ze ontwikkeld en is eigenlijk een observertiesetting voor kleuters. Daar bieden ze dus gekoppeld aan thema’s uitdagende materialen voor de inrichting van je lokaal. Hier wordt ook gekeken hoe de kleuter met de spullen aan de slag gaan. Dus de kleuters uitdagen en ze laten onderzoeken. Dat is ook voor de grotere kinderen en dat is exploreon. Dit doen ze in samenwerking met de schoolbesturen.

● Is er per regio/provincie verschil rondom de technieklessen en de afspraken

daarvan? ○ Zo ja, wat zijn deze verschillen?

Wij hebben in Noord-Holland het voordeel dat we vanaf het begin af aan al zeiden wij gaan dit en dit doen. Wij hebben een stuurgroep die eigenlijk de besluiten neemt. Want ik besluit helemaal nergens over, want ik heb eigenlijk alleen een schakelfunctie. Maar in deze stuurgroep zitten schoolbesturen. Daaronder zit een uitvoerende groep, een ondersteunende groep en een begeleidende groep. Dan heb je ook nog de expertise groep daarin zitten medewerkers van 4 Pabo’s: iPabo, InHolland, HvA en Windesheim Flevoland, 2 universiteiten, NEMO en onderwijsbegeleidingsdienst Noord-West. Deze club komt bij elkaar en daar zit ik dan bij. Als er dan vragen van schoolbesturen zijn dan koppel ik die door. Dan zeg ik ga eens met die school praten. Kijk eens of je ze kan ondersteunen bij het maken van plannen en het uitwerken van ideeën. Andere regio’s zijn weer anders georganiseerd. Bij ons zitten alle belangrijke partners bij elkaar en in andere regio’s zijn ze vaak op zoek naar hoe krijg ik die partners aan tafel. Zuid-Holland is bijvoorbeeld wel bijna hetzelfde geregeld als wij. Maar Zuid-Brabant en Limburg hebben allemaal subregio’s gemaakt, zij hebben het dus weer anders georganiseerd. We komen wel landelijk een aantal keer per jaar bij elkaar om informatie uit te wisselen. En dat gebeurd op aansturing van het platform bètatechniek.

49



● Wat vindt u van de doelen van techniekpact? ○ Denkt u dat het haalbaar is voor basisscholen?

Ik denk niet dat het haalbaar is, vanwege het feit dat een heleboel scholen en schoolbesturen nog niet wetenschap en technologie tussen de oren hebben zitten. En vinden dat alles wat op papier staat geduldig is. Het heeft dan geen prioriteit door wat voor een oorzaak dan ook. Soms zijn er een paar zwakke scholen die eerst andere dingen moeten oplossen of soms zijn er financiële problemen. Dus het kan door allerlei oorzaken komen. Dus ik denk dat wanneer tussen 50% en 75% het daadwerkelijk doet dan mag je als scholen en schoolbesturen je handen dichtknijpen. De rest wordt pas wakker wanneer het zover is. Wij trekken er hard aan, wij bezoeken veel scholen, maken veel reclame, maar ondanks dat merk je toch dat het toch beperkt blijft bij de enthousiaste innovatieve scholen. Wij hebben nu omdat wij minder subsidie krijgen gezegd dat het de verantwoordelijkheid van de schoolbesturen is om ons te benaderen. Natuurlijk maken wij nog reclame maar we gaan er ons niet meer zo sterk op richten. Dingen zoals het W&T café is voor iedereen toegankelijk en het is gratis dus de schoolbesturen moeten zelf initiatief tonen. Dit W&T café is een evenement waar iedereen een hapje en een drankje krijgt en waar techniek en wetenschap gepromoot wordt. Een van de speerpunten van deze evenementen is dus echt kennisdeling. Scholen die veel hebben bereikt vormen het voorbeeld voor anderen en die komen door deze evenementen bij elkaar. Ook hebben wij promotie events techniek. Hierbij richten wij ons echt op techniek. Hierbij werken we samen met het bedrijfsleven en het voortgezet onderwijs. Dan komen er allemaal leerlingen van groep 7 en deze mogen 1,5 uur kennismaken met allerlei soorten techniek. Van programmeren en coderen tot zelfs stratenmaken. Op deze manier worden veel scholen bereikt. Verder wil ik ook nog een techniek tour organiseren. Maar het is veel werk aangezien er veel bedrijven moeten meewerken en het kost natuurlijk geld. Je hebt ook de medewerking van scholen en schoolbesturen nodig. Voordat dat enigszins goed georganiseerd is ben je een jaar verder. Het is wel jammer dat je soms hele goede scholen hebt die alles voor elkaar hebben, maar dan gaan er 2 enthousiaste mensen we en dan stort alles in. De kunst is om het te verduurzamen, dat het opgenomen wordt in het schoolbeleid. Het een een soort van automatisme wordt. Zo wordt het voor de kinderen ook beter, want zo creëer je een doorlopende leerlijn.

50



§9.3.2 Dhr. Winkel van het Dynamis te Hoorn ● Hoe doet u hier op school al aan techniek lessen of techniek op een andere manier?

Dhr. Winkel: Nou wij zijn al een hele tijd bezig met techniek ik denk zelfs in de tijd dat jij (Lisa) op school zat hadden we al de techniektorens, die staan er volgens mij al een hele tijd. Dat is zeg maar een kant en klaar instrument om gewoon in te zetten met kant en klare lessen voor in de klas en dan kan men zelf kijken waar het bij wordt gebruikt. Dat doen we al een hele tijd en techniek zie je natuurlijk overal in terug. Gewoon in de normale lessen met biologie komt het terug en ook als je in een thema werkt; gaat het over zonne-energie of duurzaamheid kom je ook bij techniek terecht.

● Hoe is het idee tot stand gekomen om dat te gaan invoeren in de school? Dhr. Winkel: Dat is gewoon een wezenlijk onderdeel van en het is nog niet zo dat het wekelijks op het programma staat maar binnen de thema’s kwam het altijd al naar voren. En we krijgen natuurlijk ook het Techniekpact. Dus elke school zal daar een aanbod voor moeten creëren in een doorgaande lijn, dus daar zijn we nu mee bezig. We hebben op allerlei manieren, we zitten een beetje met twee, met het ict gebeuren; programmeren en coderen dus dat doen we ook al een beetje. In groep zeven en acht hebben we mindstorms en dat gaat op een gegeven moment ook nog wel naar de jongere groepen, we werken in groep 1 tot en met 4 met B-bot en in groep 5/6 hebben ze ook nog een soort programmeertaal op de laptops, dus dat is het technische gedeelte. Dan hebben we ook nog inderdaad het praktische gedeelte van de techniektorens erbij en wat uit de lessen komt.

● Heeft u voor die technieklessen ook instanties benaderd om te helpen met bijvoorbeeld materiaal?

Dhr. Winkel: Nou we hebben ook wel informatie van de EWT gekregen en dan heb je, volgens mij heet het talent nu, dus daar heb je natuurlijk wel wat van. Er wordt zo ontzettend veel gemaild over techniek, je kunt overal aanhaken. Ik had gister weer een leuke gehad, volgens mij was dat van de hogeschool, daar zit ik ook aan te denken; een electorale reden wetenschap en technologie in het basisonderwijs die organiseren op 31 januari iets, ik moet nog even kijken of het in de planning past maar dat lijkt me wel leuk en dat gaat ook weer over de invoeringen. Er staat bij; Anna Hotze gaat in haar electorale reden in op de vraag waarom het implementeren van van wetenschap en techniek op basisscholen niet altijd gemakkelijk is en wat er allemaal bij komt kijken om wetenschap en techniek in de klas goed te geven. Het is vaak ook dat het gewoon goed georganiseerd moet zijn want je haalt heel veel materialen vaak de klas in en eigenlijk is een ouder of twee ouders erbij toch wel van wezenlijk belang om even te assisteren. Kinderen gaan vaak van „oh jee wat moeten we nu” en het mooiste is dat als je het regelmatig doet, kinderen weten dan wat ze kunnen en mogen doen.

● Denkt u dat de docenten die techniek mogen geven dat goed begrijpen en goed kunnen overbrengen? En wat vinden deze docenten daar zelf van denkt u?

Dhr. Winkel: Ik denk voor de basisschool dat de meesten een eind komen, alleen het is wel vaak het nieuwe, het durven gaan doen en er moet al zoveel op de basisscholen. Je hoort alweer ja type onderwijs zou ook al op de basisschool moeten komen, echt Engelstalig onderwijs zeggen ze is ook wel handig op de basisschool als kinderen Engels leren. Informatie over de seksualiteit, over de transgenders over homofilie mag eigenlijk ook wel

51



even op de basisschool. En dan natuurlijk het hele verhaal over alcohol, over loverboys enzovoort, er komen de hele tijd verhalen die over je uitgespreid worden van ja probeer dat maar in te passen. Dit terwijl de ouders en het ministerie van onderwijs natuurlijk ook verwachten dat je je taal en je rekenen en andere dingen aanleert. Dus het is wel een heel pakket, je moet keuzes gaan maken en je moet ook echt zeggen dit kan allemaal mooi op het basisonderwijs en dat op het voortgezet onderwijs. Er zal afstemming moeten plaatsvinden en die is er nog veel te weinig; wat doen we nou op de basisschool aan techniek en daar gaan jullie mee verder. Dat is volgens mij nog niet besproken.

● En wat weet u precies over het Techniekpact, dat is ingevoerd voor 2020? Dhr. Winkel: Ik lees er over inderdaad maar inhoudelijk weet ik er nog niet zo erg veel van. Wel dat er een curriculum moet worden bedacht en uitgevoerd gaan worden. Dus inhoudelijk heb ik daar nog niet echt zicht op, je leest er wel artikeltjes over dat het er aan gaat komen maar nee.

● Denkt u dat het haalbaar is het Techniekpact? Om dat voor 2020 ook te halen? Dhr. Winkel: Alles is haalbaar. Nou kijk meestal is het zo van dan komen er een aantal instellingen, bedrijven waar je je kennis vandaan kan halen of die helpen met het implementeren en ja dan het gaat wel echt om dat het dan gedaan wordt. Je hebt een aantal trekkers nodig in school die de schouders eronder doen en dan echt aan de gang gaan en die het gaan doen. Dus ik denk wel dat het haalbaar is maar dat de afstemming met voortgezet onderwijs van wat vind je nou belangrijk dat kinderen in het basisonderwijs gaan leren beter kan. Wij werken dan met thema’s, in verschillende thema’s komt techniek vaak naar voren. En dan is het de vraag van hoeveel techniek gaan we bieden, hoeveel onderdelen.

● Wat zijn uw toekomstplannen voor techniek hier op school? Wil u het aanbod uitbreiden of dingen aanpassen?

Dhr. Winkel: We zijn nu ook in het kader meer met hoogbegaafdheid bezig en we hebben dus die techniektorens en we gaan ook kijken voor pittige plus torens. Dat is weer een stapje hoger, en we zijn ook heel erg geïnteresseerd wat er allemaal via de IT kan, met programmeren en mindstorms, ik zal jullie straks even laten zien hoe dat er in groep 8 allemaal bij staat. Het zou ook heel mooi zijn als ze bij groep 3/4 bezig zijn nu met B-bot maar dat durf ik niet te zeggen, het is wel leuk om daar even te kijken. En we zijn ons wel aan het verdiepen inderdaad in welke materialen leuk zijn om te gebruiken, en volgende studiedag (maandag) staat ook in het teken van een stukje programmeren. Ook zijn we aan het kijken voor extra werk voor meer begaafden want daarbij kun je ook heel vaak gebruik maken van zaken uit de techniek want dat is even anders dan bijvoorbeeld meer rekenen of meer taal. Dat vinden hoogbegaafden namelijk vaak niet zo leuk om nog extra te doen.

● Hoe merkt u dat techniek wordt opgenomen door de leerlingen? Vinden ze het leuk, zijn ze enthousiast of is het allemaal wel erg nieuw?

Dhr. Winkel: Nee ze zijn zeer enthousiast, ze vinden het leuk, techniek is leuk. Vier jaar terug hadden we het zelf gebouwd met die plus torens, die techniektorens, in een soort van atelier vorm. De ene week deden ze het ene onderdeel, de volgende week een volgend onderdeel en dan kregen ze zes onderdelen dus hadden we in zes weken tijd een circuit

52



gemaakt en dat vonden de kinderen prachtig. Je hebt ook spullen die verbruikt worden, dus niet alleen gebruiksmateriaal maar ook verbruiksmateriaal dus je moet wel goed kijken dat dat tijdig wordt aangevuld want anders grijp je mis. Dat is ook nog wel een dingetje want de ene leerkracht werkt er mee, dan andere leerkracht werkt ermee en op een gegeven moment ja, je moet blijven bestellen om je materialen in huis te halen. En techniek kan met heel veel, kan ook met rietjes, met vouwen, zoals gezien op bij dat techniek event.

● Krijgt u dan ook enige financiële hulp van de overheid om techniek in te voeren of is het echt vanuit de school zelf?

Dhr. Winkel: Er zal wel weer een financiële impuls komen hoor, maar het moet gewoon uit onze totale begroting komen hoor want dat komt het nu ook. Alles wat we doen, of het nou mindstorms is, B-bot, programmeren of de techniektorens, dat betalen we gewoon zelf. Het zijn keuzes.

● Dhr. Winkel gaat in op het feit dat het moeilijk kan zijn voor basisscholen om techniek in te voeren vanwege de vage doelen en richtlijnen die er voor staan

Dhr. Winkel: Dat heb je in het hele onderwijs, ze stellen kerndoelen en willen dat gedeelte hebben gedaan. Het is eigenlijk een beetje als zwemles dat kinderen watergewenning krijgen. Je moet heel goed kijken tot hoever kun je gaan op een basisschool, wat wordt er verwacht van een basisschool en is het een kennismaking of is het zelfs dat kinderen meer onderlegd naar het voortgezet onderwijs gaan. Eigenlijk was het vroeger zo, kijk we hebben nu al Engels vanaf groep 4 maar dat jij hier zat was het in groep 7 en 8, en dat was ook een beetje voornamelijk spraak, communicatief waar jullie mee bezig waren. Niet echt proefwerken, er werd misschien wel eens iets getest van wat is je kennis, maar niet echte proefwerken. En ja voortgezet onderwijs begint gewoon weer op nul met Engels en dan gaan ze wel aardig hard, dus dan denk je waarom doen we dit eigenlijk. Het is goed hoor, want ik denk dat de gevoelige periode voor kinderen voor een taal, een buitenlandse taal, is groep 3/4 dus daar leren ze van maar dan zijn ze natuurlijk ook nog met het normale onderwijs bezig. Het zou dus heel mooi zijn als er een afstemming kwam en, nou wat jullie zeggen, dat er duidelijkheid over zou komen wat er bereikt moet worden op basisscholen en dat daar een idee over zou komen. Hoeft niet eens een goed idee te zijn maar dat er dan iets ligt concreet, een plan, wat zou kunnen. Niet te vage woorden, want heel veel plannen zijn vaak vaag. Dat wordt door hele geleerde mensen in hele moeilijke woorden opgeschreven en eigenlijke snakken we er naar, misschien jullie ook wel, van vertel dat het simpel maar wel duidelijk wordt neergezet.

53



§9.3.3 Dhr. Smal en Mevr. Zijlema van de Sint Nicolaasschool te Nibbixwoud ● Hoe lang geven jullie al technieklessen?

Smal: Het is nu 2017, dus ik denk zo’n 11/12 jaar. In 2004 had je die subsidieregeling en ik denk dat wij vrij snel daarna de aanvraag gedaan hebben. En we zijn begonnen met de techniektorens. In de techniektorens zitten allerlei soorten lesjes.

● Hoe vaak geven jullie technieklessen? Smal: De intentie is om het gemiddeld 1 keer per week te doen, maar of iedereen daar aan toe komt, dat vraag ik me wel eens af.

● Zijn er docenten die geen technieklessen willen geven? Smal: Nee het heeft niet met niet willen te maken, maar vooral met de druk en tijdsdruk die we hebben. Er moet zo verschrikkelijk veel gebeuren en dan komen er dingen onder druk te staan. Dan laten ze bepaalde zaken wat makkelijker vallen, denk maar aan muziek, hoe weinig dat gegeven wordt. Maar de lessen worden wel gegeven, daar ben ik zeker van. Maar ik denk niet dat we de 100% score halen, wat betreft de tijd die je er eigenlijk in moet steken. Ik weet bijvoorbeeld van een collega, die pakt gewoon 1 periode in het jaar en dan is hij er vrij actief mee bezig. Dat is ook praktisch want dan kan je het goed organiseren en voorbereiden. We hebben in het begin afgesproken hoe je het allemaal zou kunnen doen en dat is bij de onderbouw weer anders dan bij de bovenbouw. Je kan het bijvoorbeeld in circuitvorm doen, maar je kan ook zeggen ik voeg het bij mijn handvaardigheidles toe. Dan is de halve klas met handvaardigheid bezig en de andere helft met techniek. De week daarop ruil je het dan om. Zo kan je het met verschillende vakken combineren.

● Hebben jullie ook instanties benaderd voor bijvoorbeeld extra materialen of geld om dingen te realiseren?

Smal: We hebben toen heel veel subsidie gekregen en van die subsidieregeling hebben we toen gebruik gemaakt om de techniektorens aan te schaffen. Het aanvullen van de techniektorens of de uitbreiding daarvan dat moet uit eigen middelen gebeuren. Dus dat moeten we aanvullen. Daarnaast maken we 3 maanden gebruik van VTBA. Ik weet niet precies meer waar de afkorting voor staat, maar dat hebben we met 3 scholen samen. Dat was in eerste instantie richting metaal gericht en toen hebben we iemand hier gehad die allerlei opdrachten met de kinderen deed. Dat vonden we zo interessant, dat er toen door 3 scholen gezamenlijk materiaal is aangeschaft. De eerste drie maanden is dat nu bij de Hieronymus en de volgende drie maanden krijgen wij het. Dat zijn andere soorten opdrachten dan uit de techniektorens vandaan. Daarnaast hadden we in het begin met verschillende bedrijven contact en nu voornamelijk met Espeq. Espeq kan je hier naar school halen of je kan er naartoe. Voorheen konden we via Espeq gebruik maken van een joekel van een bus. Die heeft hier 1 keer gestaan. Dat was een soort pure ontdekkingsreis naar alles wat met techniek te maken had. Dat wisselen we een beetje af. Het ene jaar halen we Espeq hier naar school en dan zijn ze aan het timmeren en metselen bijvoorbeeld. En het andere jaar gaan we daarheen en dan krijgen we een rondleiding, plus er zijn allerlei doe-opdrachten voor de kinderen. En die komen altijd heel enthousiast terug. En dit is vooral voor groep 7 en 8.

54



● Wat weten jullie over het techniekpact van 2020 en wat doen jullie ermee? Zijlema: Wat we erover weten is dat het afgesloten is en dat het zich richt op samenwerking tussen bedrijven, scholen en opleidingen. Omdat ze meer mensen de techniek in willen hebben. Dat betekent dus voor basisscholen dat het vak wetenschap en techniek ingevoerd moet worden. Ze proberen daarin te stimuleren dat je met bedrijven samenwerkt. Wat doen we er al aan? Dat is denk ik, wat we al deden doen we nog steeds, maar het is nog niet zover dat we echt al gekeken hebben naar hoe we het wetenschappelijke deel meer onder de aandacht kunnen brengen bij onze kinderen. Dat is dus wel iets dat nog moet gebeuren. Smal: Ik heb ook in een techniekgroep gezeten en toen hebben we die discussies ook constant gevoerd. Maar het probleem is dat je eigenlijk zelf het wiel moet uitvinden. We moeten zelf bedenken hoe we dat nou vulling moeten geven. En dat vreet tijd en we hebben misschien niet altijd de juiste “know how” in huis. Die techniektorens daar zijn een x aantal opdrachten, het zijn er nog niet veel, die zijn op een gegeven moment iets wetenschappelijker benaderd en wetenschappelijker gemaakt. Met name richting dat onderzoekende leren zeg maar. En hier in de doos heb je een x aantal vragen: Wat kan je ermee, bedenk eens wat. En niet dat je zegt: De opdracht zit zo in elkaar, stap 1, stap 2, stap 3, stap 4. Want dat zijn de techniektorens Zijlema: Dus wat doen we dan wel? Er is wel de oriëntatie naar hoe we dat onderzoekend leren dus iets meer in de school kunnen krijgen. En daarin kijken we ook voor nieuwe methodes die we aanschaffen. Van hoe kunnen we een mix vinden tussen hoe we gewend zijn te werken en dan de nieuwe manier van werken. Zodat je die stap geleiderlijkerwijs kan maken. En toch deelnemen aan netwerken. Harry is dus lid van het technieknetwerk. Wij zijn nu ook een academie gestart binnen de SKO West-Friesland. Dat is de stichting waar al onze basisscholen onder vallen, waar wij dan ook bij horen met nog 22 andere basisscholen. En daarin wordt dan ook het samen leren van leerkrachten beoogt. Daar heb je nu ook iemand die is gestart met wetenschap en techniek, een professionele leergemeenschap. Ook met de bedoeling om samen op te kunnen trekken. Leslie Hoogland, dat is een docent van onze school, die is daar nu net mee begonnen. Ze is net naar 1 bijeenkomst geweest dus daar zien we nu nog niks van terug binnen de school. Meestal gaat dat ook niet zo heel hard. Harry neemt bijvoorbeeld vanuit het technieknetwerk sommige dingen wel mee, want daar ben je net aan toe, maar van andere dingen kun je wel zien dat het een mooie ontwikkeling is, maar nu nog even niet voor ons. Wij hebben onze handen dan even vol met iets anders waar we mee bezig zijn.

● Zijn dit dan een soort cursussen voor docenten om te leren hoe ze een techniekles in kunnen vullen?

Smal: Het vraagt een veranderde houding van jou als leerkracht. Je moet meer onderzoekend lesgeven en dat is heel moeilijk. Ik weet dan toevallig dat er 2 scholen zijn geweest die een extern bureau hebben ingehuurd, maar zij hebben dan ook als team besloten om dat jaar meer met wetenschap en techniek aan de gang te gaan. Daar hadden ze toen de tijd en ruimte voor. Dat is een keuze die ze gemaakt hebben en dat hele proces hebben ze met die persoon doorgenomen een x aantal keer na schooltijd. Dat zouden wij hier op school ook kunnen doen, maar wij zitten momenteel met hele andere dingen. Dus

55



wij zijn nog niet zover, maar misschien wordt dat straks voor ons ook de volgende stap. Dat je zegt we halen toch maar een extern iemand in huis die ons aan de hand neemt van hoe we dat proces nou moeten inzetten. Dit vraagt niet alleen als leerkracht dat je houding anders wordt, maar je moet ook je handvaten hebben zodat je het makkelijk kan inzetten. Als het voor een leerkracht 2 uur tijd kost om een techniekles om te zetten in wetenschap en techniek. Daar hebben we de tijd gewoon niet voor. Dus een beetje panklaar is goed, zodat je daar verder zelf je weg mee kan uitstippelen. Sommige mensen zeggen ook: Moet het eigenlijk wel? Want we moesten meer techniek doen om kinderen te stimuleren om meer aan techniek te denken en om meer mensen het praktische vak in te krijgen. Nou doe je dat en zeggen ze dit is voordoen nadoen. Dit is ook niet goed. Ik weet 100% zeker dat een jongen die bij Espeq gaat leren metselen ook gaat kijken hoe een ander het doet en dat vervolgens na doet. Dus het moet en en worden.

● Denkt u dat het echt haalbaar is dat Techniekpact in 2020? Zijlema: Ik denk niet dat het tegen die tijd op alle scholen echt gelukt is, maar dat betekent niet dat je het niet moet nastreven. Als je het doel niet stelt dan gebeurt het sowieso niet. 2020 is al over 2 jaar, dus dat is al heel snel. Ik denk wel dat het een stimulans is om stapjes te zetten, maar of het dan al helemaal is zoals je het zou wensen. Dat denk ik niet. Zeker niet op alle scholen. Dat kan ik me niet voorstellen en wij zijn ook zeker geen uitzondering. Smal: Dit zal echt mondjesmaat gaan. Eerst waren we met 5 á 6 scholen binnen de stichting die dit deden en hoe lang het heeft geduurd voordat ook andere scholen deze kant op gingen denken. Dan waren er 5 / 6 jaren verstreken. Gaandeweg waren er steeds meer scholen die het uiteindelijk zijn gaan doen. Zijlema: Dat heb je nu ook. We hebben een aantal scholen die wat voorop lopen met wetenschap en techniek, neem bijvoorbeeld het Sint Wulfram. Dat heeft natuurlijk wel een olievlekwerking. Je kan daar nu wel gaan kijken naar wat doen zij en wat kunnen wij dan. Maar dan nog moet je het wel zo inrichten dat je mensen meeneemt en daar moet je dan wel keuzes in maken. Wetenschap en techniek staat op het verlanglijstje maar heeft nog geen hoogste prioriteit.

● Wat zijn de toekomstplannen voor deze school? Zijn er dingen die echt veranderd moeten worden of anders moeten?

Zijlema: Ik denk dat wij nog veel meer kunnen met opdrachten rondom programmeren en dingen die tijdens het PET event ook zichtbaar waren. Smal: We gaan dat dit jaar ook al een beetje doen. Met groep 8 ga ik dit jaar, samen met de lio-stagiair, programmeren met bomberbot. Gerard (leerkracht groep 8) pakt dit onderdeel heel moeilijk op, dus ga ik het samen met een stagiair doen. Ze zeggen dat dit programma kan vanaf groep 5, maar ik heb wat navraag gedaan. Vorig jaar ben ik bij 2 groepen 8 een experiment gestart met Bomberbot en ik vind het veel beter passen in deze groep. Die kunnen zich ook beter verdiepen en met name de echte programmeurs. Die haal je er zo tussenuit.

56



In groep 7 ga ik een stukje scratch doen, dat is ook programmeren. Doordat de boel bij ons veranderd is naar de chrome-omgeving moet ik dat weer aanpassen. Vorig jaar had ik het overal apart op geïnstalleerd, dus ik moet even kijken hoe ik dat ga oplossen. We hebben nu inmiddels ook 4 iPads bij de kleuters. Daar kunnen we langzamerhand ook wat op in gaan zetten. We willen met die B-Bots aan de gang, zodat je van onderaf aan kan beginnen. Zijlema: Dus er zijn wel initiatieven, maar het is nog niet een doorlopende lijn. Dat doen we ook expres, want je wil ook niet meteen alles op de kop gooien. Mensen moeten eerst ook de successen ervan ervaren en zien dat het aanslaat. Dat is ook een beetje om de koudwatervrees te overwinnen. Smal: Een heel praktisch voorbeeld: Vorig jaar heb ik Lego Mindstorms aangeschaft, 2 van die dozen. Robots in elkaar en gelijk met groep 8 begonnen. Ik deed het iedere keer onder mijn visie en nu heb ik gezegd ga ermee aan de gang. Inmiddels zijn we 11 weken verder en het is nog niet gebeurd. Ik zei tegen Gerard: “Je werkt met zoveel aparte dingen, betrek het er nou in.’ Ja komt goed zei hij toen. Als het voor kerst nog niet gebeurd is, trek ik aan de bel en dan wil ik gewoon 2 of 3 kinderen hebben en gaan we aan de gang. Want het moet wel gebeuren. Het is ontzettend leuk om te doen. Vorig jaar merkte ik dat die kinderen het programmeren nog best lastig vonden. Ik zei toen tegen ze dat programmeren een stap zetten is en als de robot dat niet doet, moet je zelf nadenken waar de fout zit. Gemiddeld genomen hebben ze hier heel weinig geduld in. Zijlema: Maar juist daarom is programmeren geweldig om te leren, zeker op jonge leeftijd. Ook heel veel andere dingen werken het zo. Je wordt je erg bewust van wat je eigen invloed is en je leert stapsgewijs denken. Smal: Ik ben geen techneut, helemaal niet zelfs, maar juist omdat ik vaak praktisch en creatief denk kom ik er wel uit. Programmeren is eigenlijk gewoon wat doe je en wat komt er dan uit. Dat vind ik onwijs leuk!

57



§9.3.4 Dhr. De Haan van het Sint Wulfram te Hoogwoud

● U doet hier het science lab, maar wat houdt dit precies in? Dhr. De Haan: Wat houdt het precies in, het is een technieklokaal waarbij kinderen met onderzoekend leren en ontwerpend leren aan de gang kunnen. Dat doen we op een paar verschillende manieren; wij werken thematisch hier op school. Groep 3/4/5 is nu bezig rond schepen, dat vanuit Sinterklaas vandaan; de stoomboot. Vanuit dat zijn deze plus kinderen, dit zijn onze ‘meerkunners’ zeg maar, die gaan uitleggen aan de klas hoe een sluis werkt want die zijn ze aan het maken. Zij, de dames daar, zijn ook bezig met havens, met hijskranen, dus zij gaan ook uitleggen hoe een hijskraan werkt. Meer kunners werken hier, maar ook een hele groep kan hier aan de gang gaan rond een thema, als zij bijvoorbeeld met schepen bezig zijn en ze willen het hebben over drijven/zinken, ik noem maar wat, dan wordt hier van alles uitgezet en dan gaat een hele groep daarmee aan de gang.

● De klassen mogen hier dus ook gewoon werken, maar is er ook een rooster dat ze echt vast een keer in de week of een keer in de maand echt wat doen hier?

Dhr. De Haan: Dat moet nog gaan beginnen, op dit moment is het alleen zo dat als je binnen een thema zit dan komen ze hier naartoe. Daarnaast hebben we ook crea, de creatieve vakken op de vrijdagmiddag en daar maakt techniek ook altijd wel een onderdeel van uit dus dan komt er ook een groep hier zitten werken, en dat is dan dus wel op regelmatige basis. Voor de rest is wel de bedoeling dat er op een gegeven moment wel een rooster komt dat een groep elke week, zeg drie kwartier, hier door kan brengen. En als er dan geen onderwerp is vanuit de groep dan heb ik aan die kant een heleboel opdrachten staan waar we gewoon een opdracht te voorschijn kunnen trekken.

● Hoe bent u op het idee gekomen om dit allemaal hier op te zetten, hoe is het ontstaan?

Dhr. De Haan: Nou ik ben al 13/14 jaar geleden begonnen als techniek coördinator en toen gaf het ministerie een subsidie bron dat heet het VTB en daar kon je als school twaalfduizend euro ontvangen om het vak techniek op te zetten. Toen hebben wij die techniek torens aangeschaft die hier tegen de achterwand aanstaan en sindsdien zijn wij al met techniek bezig hier op school. Afgelopen jaar kwam er een lokaal vrij bij ons, dit was altijd een overblijflokaal maar we zijn overgestapt op een continurooster dus was er geen overblijflokaal meer nodig. Toen kwam de vraag wat gaan we met dat lokaal doen en dat wist ik toen al heel snel. Dus dat moest een science lab worden en ik heb subsidie aangevraagd bij het LOF (het leraren ontwikkel fonds) en daar heb ik vijftienduizend euro gekregen om vooral tijd vrij te maken om dit op te zetten. Een dag in de week vorig schooljaar zat ik hier in het science lab alles in te richten, opdracht kaarten te verzamelen enzovoort.

● Krijgt u ook nog hulp van bedrijven of hogescholen? Dhr. De Haan: Ja, we hebben toen we begonnen met die techniek torens hebben we dat niet als school alleen gedaan. Maar met zes scholen in onze stichting, we zijn meteen een netwerk begonnen en dat netwerk is ook gevoed vanuit de iPabo. Daar is Edith Louman een docente en die houdt zich bezig ook met wetenschap en techniek en die heeft ons begeleid

58



in dat netwerk. Nu nog, als we denken met dat netwerk we hebben wat invloed van buitenaf nodig en dan vragen we bijvoorbeeld iPabo om ons te begeleiden.

● Mogen ook andere scholen hier gebruik van maken? Komen die ook langs? Dhr. De Haan: Inmiddels is onze stichting 23 scholen groot. Een aantal keren per jaar is er een bijeenkomst hier van wetenschap en techniek coördinatoren en die komen dan inspiratie opdoen. Ze zijn ook welkom om met een groep hier te komen en om hier aan de gang te gaan maar dat moet allemaal nog erg opstarten hoor. Vorig schooljaar was echt voor ons om het hier op te zetten en dit schooljaar gaan we echt pas de vloer op zeg maar. Geldt trouwens niet alleen voor de scholen in de stichting, maar ook voor die in de gemeente die mogen hier ook gewoon komen.

● Heeft u binnen dit lokaal ook verschillende opdrachten voor verschillende niveaus? Dhr. De Haan: Ja, we hebben een leerlijn uitgezet, ik heb jou vorige week het boekje meegegeven,. We hebben eerst opdrachten in 3 categorieën; techniek, ontwerp en onderzoek.

● Het gesprek komt op het onderwerp vrijwilligers. Dhr. De Haan: We hebben ook graag vrijwilligers hier hoor. We hebben nu Hans, die is hier ook elke week. En die is vooral van de lego en de mindstorms, hij houdt daar de kinderen mee bezig.

● En doen de docenten hier ook vaak zelf wat met de klas? Dhr. De Haan; Ja want ik ben hier alleen op vrijdagochtend, vorig jaar ben ik met pensioen gegaan, en de rest van de week komen klassen hier ook. Als het binnen een thema past. zoals ik al zie bijvoorbeeld als ze bezig zijn met schepen en water, dan zie ik ze vaak hier aan de gang.

● En wordt het vak techniek ook beoordeeld? Is het een apart onderdeel op het rapport?

Dhr. De Haan: Techniek staat bij ons op het rapport al, maar dat was tot nu toe meer van hoe enthousiast ben je en het werd nog niet echt beoordeelt op niveau. We zijn nu bezig met een observatie lijst, een aantal punten waar je op kan kijken van hoe je dan gaat beoordelen. Want er komen geen toetsen, in de zin van theorie toetsen dus het gaat dan echt om het observeren van hoe handig is iemand en hoe creatief en noem maar op. En dat komt dan op het rapport, dat gaat uitgebreider worden dit jaar. Er staat dan niet meer een beoordeling maar een beoordeling op verschillende subonderdelen zeg maar.

● Bent u op de hoogte van het Techniekpact? Dhr. De Haan: Ja, daarom proberen we erg veel druk op andere scholen uit te oefenen, ik zei al we zitten met drieëntwintig scholen binnen de stichting en van die drieëntwintig zijn er zes aardig op schema, aardig goed bezig. Die scholen doen redelijk wat aan W & T, maar er zijn heel wat scholen die nog erg moeten starten. Heel wat directies zijn nog niet overtuigd van de noodzaak om echt wat te gaan doen.

59



● Hoe denkt u dat het komt dat zoveel scholen nog niet erg ver zijn met de invoering

van techniek? Dhr. De Haan: Dat is een verzameling van alles. Ten eerste vinden ze het niet zo hard nodig; een veel gebruikte term in het onderwijs is „nou dat komt er ook weer bij” maar dat is flauwekul, het komt er niet bij maar juist in plaats van misschien. Je hoeft niet meer uren te draaien, je moet alleen kijken binnen de vakken, bijvoorbeeld aardrijkskunde, geschiedenis, biologie, noem maar op, wat kan ik daar met techniek aan doen. Je moet gewoon kijken hoe je het kan toepassen bij de dingen die je al doet. En wij zijn een OGO school, dat wil zeggen ontwikkelingsgericht onderwijs, wij werken niet met methoden dus wij zijn niet bezig met vandaag beginnen we op bladzijde 56 omdat we gister bij 55 zijn geëindigd. Wij zetten thema’s op en kijken zelf binnen een thema wat kan ik er voor geschiedenis bij pakken, wat voor aardrijkskunde en wat voor techniek, noem maar op. Er is dus geen methode die we echt volgen, dat is een heel andere manier van werken.

● En het materiaal? Opdracht boekjes bijvoorbeeld, is dat kant en klaar wel of niet? Dhr. De Haan: Dat is vooral veel verzamelen geweest het afgelopen jaar. Ik ben dan voor het techniek gedeelte eerst gaan kijken van wat is er al in het land. Ik wist bijvoorbeeld in Ijburg een school is met een jongen en die is al een hele tijd met een science lab bezig geweest. Hij heeft een hele etage met dakterras, allemaal wetenschap en techniek, dus daar ben ik eens flink gaan kijken. De opdrachten die hij had mocht ik van hem gebruiken, die kon ik op internet vinden dus die heb ik overgenomen. Heutink, een bekende uitgever binnen wetenschap en techniek, heeft ook een hele leerlijn opgezet, die heb ik ook gebruikt. Techniektorens hebben we ook, daar zit een heleboel bij. VBTA materiaal, wat oorspronkelijk van de techniek coach was, ik weet niet of dat je wat zegt, nou die had ook een soort leerlijn. Dat allemaal heb ik gecombineerd in een boekwerk. Om nog even terug te komen waar je eerst op kwam; hoe zit het bij die andere scholen? Twee jaar terug zijn we alle scholen van de stichting gaan bezoeken, want ik was toen coördinator wetenschap en techniek, gewoon eens om te horen hoe ze erin staan. Ook om ze te vertellen van jongens er is een Techniekpact, in 2020 moet het vak er staan dus zorg dat er een ontwikkel plan komt en doe er wat mee. Dat wordt door wat scholen opgepakt dus ik heb nog wel wat bezoek gehad van scholen, vooral van scholen richting Enkhuizen daar zaten scholen die nog niet echt veel aan techniek deden en daar worden nu mondjesmaat wat stappen gezet.

● Denkt u dat het Techniekpact haalbaar is, voor 2020? Dhr. De Haan: Weet je wat het is, dat Techniekpact zegt niet wat je precies moet doen. Het is heel vaag, heel ruim. Je moet alleen maar aantonen dat je met techniek bezig bent en ik denk dat dat wel gaat lukken. Maar voordat ze zover zijn, zoals hier bij ons bijvoorbeeld, dat gaat nog wel even duren. Je bent gewoon van een heleboel factoren afhankelijk. De directie ziet er niet altijd belang in, ik heb hier bijvoorbeeld vanaf het moment dat we die techniektorens veertien jaar geleden hadden, een middag in de week de tijd gekregen om met het vak bezig te zijn. En ik zie dat op nog een paar scholen, dat mensen echt gefaciliteerd worden om dat vak goed op te zetten maar je ziet ook bij heel veel scholen dat die ruimte er niet is. Dan wordt er misschien wel een techniek coördinator aangewezen maar die moet dan in z’n eigen tijd dat zien te doen en dan komt het vaak niet echt van de grond. Daarnaast moet je ook je team meekrijgen, er moet dan regelmatig een teambijeenkomst

60



gehouden worden waar aandacht aan het vak besteed kan worden. Ik denk dat die grote verschillen er wel zullen blijven. Wij zijn hier gewend om op drie niveaus leerstof aan te bieden, maar ik weet niet of op de middelbare school daar de ruimte dan voor is. Voor ons is dit soms ook wel lastig, maar wij hebben dan de mogelijkheid om er een aantal vrijwilliger bij te halen die dan met de kinderen ook aan de slag kunnen. Ik weet niet of jullie wel eens bij de SLO gekeken hebben, of jullie dat iets zegt, maar daar staan alle kerndoelen van alle vakken waar wij aan moeten voldoen. En daar staan dan ook een paar vage termen van wat er met wetenschap en techniek gedaan moet zijn en dat is iets minder vaag nog dan het Techniekpact.

61



§9.4 Mindmappen

§9.4.1 Mindmap

§9.4.2 12 doelen Techniekpact

62

Technisch gezien een goed plan?Techniekpact bevat 12 doelen. In dit onderzoek wordt er alleen...

Documents

Transcript of Technisch gezien een goed plan?Techniekpact bevat 12 doelen. In dit onderzoek wordt er alleen...