:tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f...

20

Click here to load reader

Transcript of :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f...

Page 1: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 285

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf

vu]Gb| ;ª\u|f}nf

dfWodsf] t[i0ffkms]{/ x]bf{ b]V5', d]/f] :tDe n]vg k|of]hg, ult / Wjlgdf 3l/3l/ ¿k kl/jt{gug]{ Ps jqm ofqf /x]5 . slxn] pQfn j]u ePsf] vx/] vf]nf] e}Fm 5ª\5ª\ ub}{k|jflxt x'g], slxn] ;]tL gbLe}Fm ;txdfly ;';]nf] kmfNb} w/tLd'lg blag], slxn];dtn e"lddf zfGt eP/ ;':t;':t alu/xg] . slxn] zAb 8anLsf jr{:jzfnLbfbfx¿af6} k|tfl8t x'g] / slxn] tL;Fu cfFvf h'wfpg cfF6 ug]{ . slxn]tfgfzfxLsf] cfv]6df kg]{ / slxn] tfgfzfxnfO{ tL/ tfSg] . lbuf] yftaf;sxLF gePsf], qmdeË eO/xg] t/ st} 5nfª dfg{ g;Sg] . k6sk6s af;p¶fx'g clezKt, t/ af;/lxt slxNo} gx'g] lgolto'Qm .

ljqmdfAbsf] rfnL;sf] b;ssf] cf/De . g]kfnL hgdfg;df j~rgf,lje]b / cGofoaf6 pTkGg c;Gtf]ifsf] Hjfnfd'vL 5lNs/x]sf] pi0f ofd .lgb{nLo gfpFsf] lg/ª\s'z 3f]8fdf ;jf/ ePsf] zfxL k~rfot leqleq}WjfGb|f] k/]sf] ?vh:tf] ePsf] lyof] . cy{–/fhgLlt / ;+:s[lt;DaGwL 7uLvfg]o;sf ofjt\ c:qx¿ lvof nfu]/ kq' eO;s]sf lyP . lzIffsf] sf/vfgfaf6/fheQm gful/s hGdfpg gofF s]xL gePsf] …gofF lzIff k4ltÚ NofOof] .t/, To;n] dgdflkmssf] kmn lbPg . Ot/ /fhgLltsf] lrof] ug]{ b/afl/ofhf;';x¿ hGdfpg /fli6«o ljsf; ;]jf -/flj;]_ NofOof] . t/, /flj;]df hfg]

ldl8of cWoog %M @*%–#)$ @)^&

;+:d/0f

Page 2: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

286 • ldl8of cWoog %

w]/}h;f] o'jf ljBfyL{n] ufpF–ufpF uP/ hgdfg;df Ot/ /fhgLlts} /fk / tfk;~rf/ u/] . k|ltjfbL / k|lt/f]wL r]tgfnfO{ t[0ftxb]lv lgld6ØfGg kfg{ …ufpFkms{ /fli6«o cleofgÚsf] gf6s /lrof] . t/, Tof] klg sfd nfu]g . hfnLhgdt ;ª\u|xdf a[4 k~rfotn] k|fljlws¿kn] t lhTof] g}, t/ /fhgLlts¿kn]To;n] cfˆgf] d[To'sf] 38L emg} glhs lgDTofof] . c;kmn e|dkl5 c;kmne|dsf] hfn /Rg] pkqmddf dbf]{ k~rfotsf] hh{/ b]xdf sf]/fldg ;~rf/ ug{…cfwf/e"t cfjZostfÚ / …Pl;ofnL dfkb08Úh:tf s'l6n gf/fx¿sf] /6nufOof] . t/, tL klg Joy{ eP . /, km:6fpFbf] hgr]tgfsf] Hjfnfdf zg}Mzg}MlemlN;Fb} k~rfot ulnt gv bGt aGg k'Uof] .

k~rfot olt kª\u' eO;s]sf] lyof], cufl8 k|= cyf{t\ k|ltalGwtsf] k'msf]{ufF;]/ bnx¿ 5fkfdf cfˆgf s'/f v/fv/L eGy] . /fhfsf cfTdxLg gf]s/t'Nok~rx¿ g'/ lu/]sf] d'b|fdf ljgf k|ltjfb r'krfk ;'Gy] / b/af/sf] uh'/ x]/]/v'OoØ ;':s]/f xfNy] . ljBfyL{ / lzIfs ;Ë7gx¿ lyP cfj/0fdf k]zfut t/cGto{df bnx¿sf k'mlt{nf /fhgLlts Wjhfafxs . p;f] t ;'lsnf dfgjclwsf/sdL{x¿ klg efsf ldnfP/ Ot/ /fhgLlts} k}/jL uy]{ . …nf}x k'?ifÚelgg] u0f]zdfg l;+xsf] nf]slk|o nf}/f] ;8s k]6Ldf ha b]vfkYof{], a|Xdgfndf;'tfOPsf] zfxL k~rfot qflxdfd\ x'GYof] . qfxLdfd\sf/L c¿ b'O{ kfq lyP,kb\d/Tg t'nfw/ / ¿krGb| lji6 . t'nfw/ …hgkIfLoÚ /fhgLltsf] efj's ;"qhKb} k~rfotdf 3';]sf lyP . lji6sf xftdf lyof] …hgd'vLÚ /fhgLltsf]…yfxfÚ gfds sf]/f{ . t'nfw/ clt efj's d'b|fdf cNklj/fd, cw{lj/fd /k"0f{lj/fdljgfsf efif0f ub}{ ?Gy] . ltgsf] /f]bgsf] ljifo x'GYof] hg;fwf/0fsf]c;Ld b'Mvsi6 . ?g'df g} ltgsf] zlQm lyof] . cyfxh:tf] nfUg] …yfxfÚcleofgsf hf]bfxf ¿krGb| lji6 …?bfg]Ú gfpFn] ;"q sljtf /Ry] / ;"q uBd}af]Ny] . cfˆgf sljtf / uBdf tL dl;gf k|tLsx¿ /fVy] . tL h] eGy], 3'dfP/,a6f/]/ eGy] . t/, cy{sf] ulx/fOdf eg] tL leQ} k'¥ofP/ eGy] . b'?x nfUg]ltgsf] cleJolQm z}nL k|]; :jtGqtfdflysf] zfxL aGb]hk|ltsf] s7f]/ s6fIft lyof] g}, Tof] hh{/ ;Qfdfly k/f]If¿kn] hfOnfUg] sfo{gLlts rft'o{sf]cleJo~hgf klg lyof] . Oltxf;sf lgif]wsf/L aGb]hx¿ IfL0f x'Fb} uPsf] /;dfh v'Nb} uPsf] ToxL If0f xf] ha ddf cvaf/L n]vgk|lt rfv cª\s'/fof] .

jfd afGsLsf b'O{cf]6f cvaf/ cl:tTjdf lyP — dft[e"ld / ;dLIff .nfn zLif{s ePsf] demf}nf cfsf/sf] dft[e"ldnfO{ ljrf/ tŒjdf rLglt/9Ns]sf] elgGYof] . Zofd zLif{s ePsf] hvdn] cfsf/sf] ;dLIffnfO{ cfˆgf]

Page 3: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 287

lgi7fdf ?;lt/ nlRsPsf] dflgGYof] . eg'F eg], ;dLIff dbgdl0f df8\;fasf]nueu Psn v]nd}bfg lyof] . hfGg]x¿ eGy]— df8\;fa x'g';Dd hfFul/nf5g\ . tL dfp ;dfrf/b]lv sltko kf7skq;Dd v'?v'? cfk}Fm w:sfpF5g\ .geGb} efiff–z}nLsf] afGsL x]bf{ …xf]Ú e}Fm nfUYof] . ;dLIffdf df8\;fksf] …d]/f]b]z, d]/f] ;+;f/Ú gfds :tDe lyof], xfQL cfsf/sf] . Tof] nR5]bf/ zf:qLouBdf n]lvGYof] . /, Tof] ;"rgf, ;Gbe{, ;+j]bgf / 1fgn] ;b}j 3gLe"t x'GYof] .t/, Pp6f km;fb lyof] . df8\;fa k|foM cfˆgf] kl5Nnf] :tDedf cfˆg} cl3Nnf]:tDesf s'/f lgd{dtf ;fy 5ØfS5ØfsL sf6\y] . h] xf];\, cvaf/L n]vgdfnxl;g dnfO{ s'Ts'Tofpg] Pp6f u'?uDeL/ :tDe oL cfˆg} s'/f s6'jfdf8\;fasf] xf] . clnkl5 @)$^ df cfª\n efiffsf] lb OG8]k]G8]G6df ;Ls]nfnsf] :tDe pbfof] . …nfnÚ eGg cgsgfpg'kg]{ Tof] c;xh sfndf oLnfnsf] gfd} dnfO{ cgf}7f] nfUYof] . t/, nf]slxtsf] efsfdf k|ltkIftfsf]k}/jL ug]{ logsf] :tDe eg] cy{k"0f{ lyof] . cvaf/L d}bfgdf snd 3f]l6/xgdnfO{ xf}:ofPsf] oL nfnsf] cfª\nefifL :tDen] klg xf] .

k]mbLaf6 klxnf] lzlj/lt/jfd / sfªaLr ce}m klg kfgL af/faf/ lyof] . sfªdfuL{ cvaf/x¿lt/xft a9fpg g dnfO{ d]/f] ljrf/sf] /Ën] lbGYof] g t ltgn] dnfO{ 7fpF g}lbGy] . Pp6f ;fgf] jfd kf6L{ rf}tf/L lyof], rf}yf] dxflwj]zg -rf}d_ . lgd{nnfdf lyP To;sf g]tf . @)$# ;fnsf] s'/f xf] . To; rf}tf/Laf6 uh{g

gfpFsf] ;ft lbg] cvaf/ lg:sg] eof] . n'sLn'sL rf}dsf] 5ftf cf]8\g] dx]zdf:s]n] dnfO{ To;df n]Vg eg] . d}n] dfg]F . t/, dfGg' Pp6f s'/f xf], n]VghfGg' cs}{ s'/f . cvaf/L n]vg k|foM ;dosf] b}lgsL 6]s]/ pleG5 . To;n]jt{dfgdf pleP/ ctLtsf] :d/0f ub}{ eljiosf] lIflthlt/ lrofpg] hdsf]{u5{ . To;sf] efiff ;/n / ;xh x'G5 . ;do–k|jfxdf knk|ltkn pbo /c:t eO/xg] 36gf, kfq / k|j[lQnfO{ To;n] l6K5, s]nfpF5 / v's'nf];+/rgfdf pg]/ kf7s5]p kl:sG5 . of] ;a t dnfO{ yfxf 5 . t/ cfk"m;FuTo;f] ug]{ ;Lk 5}g . t}klg d slgs'yL n]Vg yfn]F . To;kl5 ;fKtflxsd"NofÍg x'Fb} d k[i7e"ld ;fKtflxsdf cfOk'u]F . k[i7e"lddf vf; u/]/ jfdj[Qdf cf}wL ?lrsf ;fy kl9g] Pp6f :tDe lyof]— gfpFsf] cufl8 8fS6/Lsf]l;p/ h8fg ul/Psf afa'/fd e§/fO{sf] …a]nfavtsf s'/fÚ . afa'/fd klG5Pkl5vfnL 7fpFdf d etL{ ePF . afa'/fd d"ntM ;d;fdlos oyfy{nfO{ l;4fGtdf

Page 4: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

288 • ldl8of cWoog %

3f]n]/ n]Vy], d Oltxf;sf] b}lgsL;Fu ˆo'hg u/]/ hLjg–cg'ej n]Vy]F .:tDe n]vgsf] bL3{ ofqfdf k[i7e"ldsf] d]/f] :tDe cf/lDes ofqfsf l;sf?kfOnfx¿sf] Ps z[Înf lyof] . Tof] z[Înf kl5 hgcfGbf]ngsf 5/f{x¿

-;ª\u|f}nf @)$&_ gfds Pp6f k'G6] k'l:tsfdf ;Ílnt eof] . Tof] k'l:tsfd]/fnflu cfˆg} zAbsd{n] cfk"mnfO{ n]vgsf] pdË / pmhf{ lbg] Pp6f t't'{/]d'xfg aGof] . k[i7e"lddf lgdf{0f ePsf] n]vsLo klxrfgsf] k|efjn] dnfO{hgPstf ;fKtflxsdf ;;Ddfg af; ldnfOlbof] .

cfv]6kl5 cfv]6sflGtk'/sf] :tDe …a]nfsf] af]nLÚ la;fpFbf cfˆgf] ;kmfO aofgdf d}n] :tDesf// ;'s'daf;LaLr ;fb[Zosf] rrf{ u/]y]F -;ª\u|f}nf @)^%_ . To:tf] ;'s'daf;Lh;sf] g wgLk'hf{;lxtsf] lbuf] 5fk|f] x'G5 g t pm 5fk|f]af6 nv]l6P/ z'Godfljn'Kt g} x'G5 . gbL lsgf/sf] au/, ;8s5]psf] leQf] jf l8n jf jgsf]lsgf/faf6 cfv]6sf/L e"kltx¿åf/f nv]l6Fbf ;'s'daf;L ?vsf] k]mbdf, v'nfcfsf;d'lg jf s'g} cfkmGtsxfF cln lbg 6fpsf] n'sfpF5 . /, k]ml/ nv]l6gpm k]ml/ st} 5fk|f] 78ØfOxfN5 . @)%! ;fnsf] gf} dlxg] Pdfn] zf;gsf] s'/fxf] . ;~rf/df cfˆgf] bnLo ks8 / k|efj lj:tf/ ug{] dg;'jfn] Pdfn]n];u/dfyf b}lgs lgsfNof] . ;Dkfbs ag] tLy{ sf]O/fnf . ltgsf] laGtLefpdfd}n] Pp6f k'mRr] :tDe cf/De u/]F — cfhfb rf}tf/L . ljifo Oltxf;sf] b}lgsL,efiff 5l/tf], Wjlgdf Joª\Uosf k'6x¿ — Tof] :tDen] d]/f] kf7sLo ahf/ s]xLg s]xL lj:tf/ ul/lbof] . t/, ha tLy{ sf]O/fnfnfO{ …s"Ú u/]/ ;Dkfbsdflx/0onfn >]i7 etL{ eP, …cfhfb rf}tf/LÚsf b'Mvsf lbg ;'? eP . >]i7n];Dkfbssf] cf;g u|x0f ug'{ s] lyof], p;} lbg d]/f] :tDe klg …s"Ú df k¥of] .k|wfgdGqL dgdf]xg clwsf/L lyP . cd]l/sf e|d0fdf hfFbf ltgn] 3/ /3/a]6L b'j}lt/sf] eQf yfk] eGg] va/ st}af6 d]/f sfgnfO{ lh:SofpgcfOk'Uof] . d]/f] :tDedf ToxL bf]xf]/f] eQfsf] syf slxPsf] lyof] . a"9fdflyd]/f] cf/f]k lyPg, kmut lrGtfo'Qm lh1f;f lyof] . dgdf]xgh:tf g}ltslgi7fsf Wjhfafxsn] To;/L ce5\5] vfg ldNnf / < t/, lx/0oafa'nfO{bnsf bfHo}Ho"x¿sf] cltl/Qm eQm aGg' lyof] Sof/, ;Dkfbssf] l;+xf;gdflj/fhdfg ePs} lbg d]/f] :tDenfO{ ltgn] l8ln6 ul/lbP .

@)%@ ;fnsf] lxpFb] hf8f]df ;'s'daf;L cf}tf/df gLnf] cfsf;sf] cgGt5fgf]d'lg ljr/0f ub}{lyPF, sfnf] lxdfno 6fOD;df uf]ljGb clwsf/Ln] dnfO{

Page 5: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289

;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf] bfofFlt/ 8LkL e08f/Lsf]xfQL cfsf/sf] lgaGw 5flkGYof] . ;+:s[tsf] kfOg xflnPsf] g]kfnL efiffdf1fg, lrGtg / dGygn] ;lHht nlnt lgaGw . /, To;d'lg x'GYof] ;u/dfyfaf6nv]l6P/ gofF gfpF Gjf/fg ePsf] d]/f] :tDe — gofF rf}tf/L . pxL k|s[ltsf],pxL cfsf/df, pxL nodf / pxL Wjlgdf . yftaf; u'd]sf] d]/f] :tDen]lxdfno 6fOD;df af; t kfof] g}, ;Fu;Fu} To;n] lgs6jtL{ n]vsf] gftfn]8LkL ;/ / d]/f] klxrfg / lxdlrd klg u/fOlbof] . lrGtgsf xfdL b'O{ k[ys\lsgf/fsf] lgtfGt cgf}krfl/s / cGt/Ë gftf b]v]/ b'j} lsgf/fsf ofqLx¿lhn\ k/] . xfd|f] Tof] gftf k[ys\ ljrf/sf zAbsdL{x¿aLr ;fxro{, :g]x /cfbfg–k|bfgsf] Pp6f /f]rs b[i6fGt aGof] .

lxdfno 6fOD;af6 ha uf]ljGb labf eP, ltgsf] ;§fegf{ x'g cfPlszf]/ g]kfn . cfPs} lbg lszf]/n] d]/f] :tDesf] cjl:ylt / ;Hhfdfcgk]lIft wfjf af]n] . sf/0f pgn] v'nfPgg\, ;f]Wg dnfO{ dg nfu]g .lvGgtf;fy ud vfPF — sfG5f Û s'/f a'e\m, of] o; rf}tf/Ldf t]/f lbg ;lsPeGg] df}g kmdf{g xf] . /, ;Qfjf;L ;fdGtn] e}Fm ljgf;"rgf / ljgf;+jfb5fk|f] vNaNofOPsf] ;'s'daf;L k]ml/ kmls/ eof] .

kl5 g]kfn ;fKtflxsdf pxL pbf/ xftaf6 p:t} bf?0f syf bf]xf]l/of] .;Dkfbssf] cf;gaf6 ;'wL/ zdf{ aflxl/P / lszf]/ g]kfn lelqP . :tDenfO{cln lbg yftL /fv]/ d]/f] /f]Nkf e|d0fsf] ;+:d/0f l;l/on 5flkFb} lyof] .;DkfbsLo clVtof/Lsf] u2Ldf a:g' s] lyof] lszf]/afa'n] KjfSseg]5g\ — ;ª\u|f}nfsf] n]v ;w}F Ho'FsfTo'F 5fKg d ;lSbgF . cfk"m cGtof{dLgx'gfsf] b'Mvn] ubf{ lszf]/Lo sygsf] clek|fo d}n] a'lemgF . d]/f] ;+:d/0fsfb'O{ ls:tf 5flkO;s]sf lyP . g]kfndf lszf]/ pkl:yt eP / pgsf] ef}ltssf/afxLdf d]/f] pkl:ylt nf]k eof] .

;DemG5', hgcf:yfl;tsf] d]/f] Ifl0fs gftfsf] klg b'Mvb\ cGTo eof] .To;avt sflGtk'/ b}lgsn] e"tnLo / uugdfuL{ oftfoftsf] kx'Fr x'g]hltg]kfnsf] ;fdflhs dfglrq 9kSs} 9fls;s]sf] lyof] . ;LdfGts[t x'gk'u]sf ld;gdfuL{ ;fKtflxsx¿ kf6L{ a'n]l6g jf kf6L{ ehgsf] :j¿kdfv'lDrFb} uPsf lyP . t}klg ;To k|tLt x'g] ldYoft'No ls:;fx¿ / sf}t'sdo;G;gLsf] Jofkf/ ug{ dflx/ hgcf:yf eg] lgs} g} rfn' lyof] . ;Dkfbslszf]/n] xKt}lkR5] n]lvkfpFm eg]/ d;Fu k6sk6s cg'go u/] . p;f] tcfgf;'sL Hofnf lbg] lrKnf] jfrf klg ul/xfn] . /, d n]Vg yfn]F . b'O{

Page 6: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

290 • ldl8of cWoog %

ls:tf ;DkfbsLo k[i7df 5fk] klg . t/, t];|f] ls:tfnfO{ nv]6]/ ltgn]kf7ssf b[li6df la/n} kg]{ ;ftf}F k[i7df k'¥ofP . plåUg d'b|fdf ;f]r]F,rt'/dlt lszf]/;Fu g;lsg] /x]5 . /, :tDe d}n] TolQs} xflklbPF . lbpFnfeg]sf] k};f] d dfUg uOgF, k'¥ofpg pgL cfPgg\ . ;De]m/ NofpFbf ljlrqnfU5, b}j Û lszf]/ eGg] gfpF;Fu d]/f] u|x g} kf] gldn]sf] xf] ls Û

lxdfn kflIfs / sflGtk'/ b}lgsaf6 d]/f] :jljj]sLo alxu{dgsf] syfeg] a]Un} 5 . lxdfndf dfp zLif{s …ljrf/Ú ePsf] d]/f] Ps k]hsf] n'/] :tDelyof] . To;df d /fHo / ljb|f]xL dfcf]jfbLaLrsf] åGåsf] rfk / r]kdf k/LkLl8t x'g] / åGåsf] of] jf Tof] kIfsf] HofbtLsf] l;sf/ x'g] b'MvLx¿sf] bzf/ b'b{zfsf] ;r]tgsf/L syf sxGy]F . dfcf]jfbL kIfsf] HofbtLaf/] han]Vy]F, Tof] em6k6 5flkGYof] . t/, /fHo kIfsf] HofbtLsf] syf eg] obfsbfcfgfsfgL / cfn6ndf kYof]{ . slxn] o;kfnf :k]; k'u]g x} elgGYof] . /,slxn] elgGYof], k|fyldstfdf cs}{ clt h?/L dfn kg{ uof] . kl5 Tof] qmda9]/ uof] . /, d em:s]F . k|sfzgsf >Lxh'/x¿åf/f cfˆgf] s'zn snfdfk{mtst} d]/f] :tDesf] b'?kof]u ul/Fb} t 5}g < a;\, :jlgisfzgsf] af6f] eP/lxdfnaf6 d ;'6'Ss aflxl/PF .

cfof] s'/f ca cvaf/L n]vgsf] d]/f] b]p/fnL sflGtk'/sf] . gfufh'{gjglt/ efUg'cl3 /fhf 1fg]Gb|n] gf/fo0flx6L b/af/df ufO{hfq] kqsf/;Dd]ng u/] . Tof] ltgn] /r]sf] cfˆgf] lgbf]{liftfsf] bf]ifo'Qm gf6s lyof] ./, Tof] lyof] s]jn zAbhfnsf] ;'Gb/ cfj/0fleq cfˆgf] s'¿k cg'xf/n'sfpg] w[i6tf klg . t/, 1fg]Gb|n] ljgf/Qmkft a8f] dof{lbt 9Ën] l;+xf;gTofu] egL ;~rf/df ltgsf] cv08 dlxdf d08g ul/of] . d}n] ts{ u/]F —ulnt gv bGt eP/ klg cfˆgf s'sd{x¿k|lt Ps/QL kZrfQfk gug]{vnkfqsf] oqf] dlxdf d08gsf] t's s] xf] < hgdfg;nfO{ ;}lgs a'6n]s'lNrFb} cfˆgf] pGdfbL x}sdsf] /fFsf]n] cfˆg} l;+xf;gdf cfuf] emf];]/efUg'df dof{lbt / tfl/kmof]Uo tŒj cflv/ s] 5 < sflGtk'/sf] d]/f] :tDea]nfsf] af]nLdf Tof] 5flkPg . n"6sf] wgsf] rfªdfly plePsf 1fg]Gb|zfxnfO{ l;Ë} 8fF8f] cf]u6\g] gfufh'{g b/af/ laTyfdf 6S|ofpg' lsg < /, Tof]lyof] d]/f] csf]{ ls:tfsf] lh1f;f . sflGtk'/df Tof] klg 5flkPg . dnfO{ gOGsf/Lsf] ;"rgf lbOof], g t OGsf/Lsf] sf/0fsf] v'nf;f g} ul/of] . cfhLteP/ ud vfPF, canfO{ sflGtk'/df d]/f] :tDesf] ldlt k'u]5 . /, :tDesf/sf]gftfn] 6f9}af6 gd:sf/ u/]/ sflGtk'/af6 d}n] :j]lR5s cjsf; lnPF .

Page 7: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 291

;fy{s x:tIf]ksf If0fx¿cg]s rf}tf/Lx¿df cf>o lnP/, sltkoaf6 nv]l6P/ / sltkoaf6 efu]/s]xL tLtf–dL7f cg'ej cfh{g u/]kl5 d @)%& ;fpgdf sflGtk'/ b}lgsdfk'u]sf] lyPF . To;avt kx'Fr, k|efj / r'/Lk'm/Lsf b[li6n] kf7ssf] ahf/dfsflGtk'/sf] Ps5q /fh eO;s]sf] lyof] . n]vssf nflu sflGtk'/df kf7sklg lyof], k|lti7f klg lyof] / lyof] yf]/}ltgf] k};f] klg . sflGtk'/df d]/f]k|j]zsf] syf 3'dfp/f] 5 . yfngLsfndf ;Dkfbs of]u]z pkfWofo lyP .d}n] cg]s k6s n]v k7fPF . ltgn] slxNo} 5fk]gg\ . dnfO{ nfUof], sflGtk'/dfrf]vf lji6x¿sf] jr{:j 5 . d c5"tnfO{ 7fpF lbP ;s] Tof] la6'lnG5 . kl5aLaL;Laf6 o'j/fh l3ld/] sflGtk'/sf] ;Dkfbssf] cf}tf/df k|s6 eP .nG8gdf 5Fbf xfdL b'j}sf ldq ljdn k'Fmofnn] d]/f] gfd ltgnfO{ l6kfPsf/x]5g\ . Ps laxfg l3ld/] dnfO{ vf]Hb} d]/f] 3/b}nf]d} cfP . n]vs vf]Hgo;/L 3/b}nf] rfxfg]{ ljgozLn ;Dkfbs ;fob l3ld/] dfq} x'g\ . log}l3ld/]n] d]/f xftsf] kfgL rnfOlbP/ dnfO{ sflGtk'/df k|j]z u/fP . kl5lgoldt :tDe yfNg dnfO{ xf}:ofPsf] klg log}n] xf] .

d]/f] bL3{sfnLg :tDe n]vg sflGtk'/d} eof], / o;sf] clGtd lj>fdklg sflGtk'/d} eof] . zAbsd{åf/f r/0fr/0fdf :d/0fLo If0fx¿ gag]:tDe lg/Gt/ ultdfg x'Fb}g . Tof] ¿l9df k]ml/G5, kf7sLo ahf/df To;sf]cf]h vl:sG5 / dflnssf b[li6df Tof] dfnsf] laqmLd"No Go"g x'G5 .sflGtk'/df tLgcf]6f 36gfdflysf] x:tIf]k d]/fnflu :d/0fLo ag] . k|hftGqsf]ldYof cfj/0f le/]sf] b]pjfsfnLg ;Í6sfn, b/af/ xTofsf08 / 1fg]Gb|sf]kmf}hL zf;g . oL tLg x:tIf]kdf d]/f] :tDe lrGtgsf] k|ltkIfL wf/dfpleof] . b]pjf ;Í6sfnsf] t/af/ ha k|];dfly e'mlG8of], To;sf] k|ltsf/dfv8f x'g vf]Hbf …s'G;fª sfsfÚ sf] hfohGd eof] . s'G;fª sfsf bdgsf/Llgif]wsf l5b|x¿af6 zAb l5/fP/ cfVofg tŒj, ljgf]b / Joª\Uosf] of]uåf/fljb|"k oyfy{nfO{ k|ltsfTds¿kn] phfu/ ug]{ Pp6f sfo{gLlts rfn lyof] .dnfO{ nfU5, of] pkfon] s]xL g s]xL sfd u¥of] g} . gful/sx¿sf 5ftLlt/;ËLg tflsPsf] cftÍdo / lg;f;nfUbf] jftfj/0fdf s'G;fª sfsfsf]klxn] dw'/f] / qmdzM rsf]{ x'Fb} uPsf] :j/n] kf7su0fsf] cufw :jfutkfof] . /, ;xwdL{x¿sf o:tf cg]s r]i6fx¿sf] of]uaf6 ;Í6sfnLg lgif]wsfkvf{nx¿ rls{+b} / elTsFb} uP .

Page 8: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

292 • ldl8of cWoog %

ha bf?0f b/af/ xTofsf08 3l6t eof], :jtGq elgg] g]kfnL ;~rf/hut\af6 ax'sf]0fLo cfnf]rgfTds cfjfh em08}h;f] ljn'Kt} eof] . s]k|wfg;]gfklt, s] u[xdGqL, s] 7"nf ;Dkfbs, s] :tDesf/, s] kl7t s'nLgx¿;a}n] 36gf cfˆg} cfFvfn] k|ToIf b]v]e}Fm u/L s07:y efsfdf Pp6} s'/faf]n] — Psn xTof/f] kfun k|]dL bLk]Gb| zfx xf] . Psbd} k|of]lht Wjlgt x'g]Tof] af]nL dnfO{ s]jn Ps sf]0f, Ps /Ë / Ps cfofdsf] sf]nfxnsf/Lk|nfkt'No nfUof] . cTof;, eo / cft'/L el/Psf] Tof] sf]nfxndf k|ltjfbug{ c;dy{ d[ts bLk]Gb|sf yfKnfdf bf]if yf]k/]/ s;}nfO{ bf]ifd'Qm ug]{clek|fosf] u'~hg 68\sf/} ;'Gg ;lsGYof] . p;f] t Tof] sf]nfxndf /Qm/l~htl;+xf;gdf gofF efUoljwftfnfO{ lj/fhdfg u/fpg] Jou| rfxgfsf] tLj|k|ltWjlg klg lyof] . d}n] Tof] sf]nfxndfly k|Zg u/]F . dlb/f / …gfdgv'n]sf] sfnf] kbfy{Ú ;]jg u/]sf, gzfn] nNofsn'n's eP/ rkL{df afGtfu/L OGt' g lrGt'sf] cj:yfdf nDk;f/ k/]sf bLk]Gb|sf] s'g cf}tf/n] ef/Lxltof/ k]m/Lk]m/L xlnp8 :6fOndf /Rof] Toqf] xTofsf08 < pGdfbLn]5fgL5fgL / tfsLtfsL xTof ubf{ e';tL3|] /fhLj zfxL / kf/; zfx s] x]/La;]sf lyP < bflxg] xft rnfpg] kfqn] s;sf] xft ;fk6L lnP/ cfˆgf]nnf6sf] b]a|]lt/ bfUof] uf]nL < bLk]Gb| 9ln;s]/ klg leq uf]nL rnfO/xg]bLk]Gb|sf] k|]t cf}tf/df sf] lyof] < lh1f;f / k|Zgdf plgPsf] d]/f] k|ltkIfLots{ r}t] tKt v8]/Ldf sfsfs'nsf] d'vdf kfgLsf] Ps yf]kf] jlif{Pe}Fm eof] ./, ;Fu;Fu} d]/f] ts{dfly lrGtgsf] /fhsLo sf/vfgfaf6 cfqmd0fsf] eoÍ/jiff{ eof] . / g} t Tof] d]/f] em08}h;f] Psn oTgn] cy{ u|x0f u¥of] .1

d 36gfsf] k|ToIfbzL{ xf]Og . To;}n] oyfy{df xTofsf/L kfq sf] lyof]jf sf] sf] lyP dnfO{ yfxf 5}g . ;s] slxNo} yfxf gxf]nf klg . t/, :tDen]vgsf] bL3{ ofqfdf Tof] x:tIf]k d]/fnflu :d/0fLo If0f aGof] . d[tsbLk]Gb|sf] r}tGoxLg cg'xf/df snÍsf] df];f] bn]/ h;sf] cg'xf/af6 uDeL/cfzÍfsf] df];f] wf]O{kvfnL ug'{ lyof] Tof] pBf]u lrtfPh:tf] u/L ;kmnePg . /, zAb 7Ls a]nfdf 7Ls 7fpFdf kbf{ To;af6 pTkGg x'g] k|efjsf]la5§sf] zlQmdfly d]/f] ljZjf; emg} a9]/ uof] . /, d]/f] cfˆg} n]vgaf6d]/f sfgdf u'l~hg] cfjfhn] dnfO{ eGof] — ;xhsfn xf];\ ls ;Í6sfn,

1 b/jf/ xTofsf08sf] ;]/f]k]m/f]df n]lvPsf n]vx¿ Pp6f k':ts -;ª\u|f}nf @)%*_ df ;ª\u[lxt5g\ .

Page 9: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 293

5]pdf ;xwdL{ ;fyL eP ;fyLl;t :j/ ldnfP/ af]n, ;fyL geP PSn} af]n/ ;tt\ af]ln/fv .

1fg]Gb|Lo tfgfzfxL d]/f] :tDen]vgel/sf] ;a}eGbf s7f]/ / si6s/;do lyof] . cvaf/u[xdf zfxL /fOkmn k:bf ;Dkfbssf] ;ftf]k'Tnf] p8Øf] .ltgn] nfrf/ :j/df dnfO{ ;'emfP — /fhgLltOt/sf ljifodf dfq rnv]nu/ . ;f]r]F, ;xhsfndf af]Ng] t hlt klg x'G5g\ . n]vssf] c;n wd{ t;Í6sfnLg z"Gotfsf] tnfpdf 9'Ëf] xfGg cfF6 ug'{ kf] xf] . d}n] ;txdfxf:o/; ;~rf/ ug]{ k|tLsx¿sf] ;+of]hg u/]/ Psbd} 3'dfp/f] z}nLdfcGto{df d'nfod Joª\Uo n]kg u/]F . Tof] n]vg pHofnf] v:g'cl3 w]/}6f9faf6 cfPsf] efn]sf] dw'/f] 8fsh:t} lyof] . p;f] t Tof] eosf/L;Ggf6fdf hLjgsf dl;gf t/Ëx¿ k}mnfpg] hf]lvdo'Qm oTg klg lyof] .

gful/ssf d'v, cfFvf / sfg y'Gg] q"m/td\ kmf}hL ;Í6sfndf d}n]zAbsf] hLjgbfoL zlQm cg'e"t u/]F . Tof] sfndf cfk"m;Fu c;xdt x'g]hf]sf]xLnfO{ kmut zÍfs} e/df ckx/0f ug'{, Psnf;sf] oftgf u[xdfsf]Rg' / a]kQf kfg'{ eofqmfGt zf;gtGqsf] lbgrof{ lyof] . a]kQfsf]l:yltdf x/fPsf k"0f{ lj/fd, lkaL lbofnL, /fdgfy d}gfnL / ljho cfrfo{sxfF 5g\ egL d}n] kmf}hL ;QfnfO{ ;f]w]F . kl5 oL rf/ kLl8t dfgj kmf}hLk~hfaf6 pDs]/ yªlynf Hofg / ljbL0f{ dg lnP/ lhpFb} aflx/ lg:s] . /,logn] nueu p:t} efsfdf d]/f zAbk|lt s[t1tf k|s6 u/] — ltdL aflx/lyof} / g} xfdLnfO{ lhpFb} aflx/ lg:sg] ;f}efUo k|fKt eof] . ltdLn]xfdLnfO{ k'ghL{jg lbof} . ltgsf] d'lQmdf d]/f zAbsf] Toqf] 7"nf] of]ubfgx'Fbf] xf] eGg] t dnfO{ nfUb}g . tyflk zAbdf lglxt hLjgbfoL zlQmsf]af]wn] dnfO{ n]vg sd{df pdË / cfgGb k|bfg u¥of] .2

n]vs, kf7s / ;DkfbslhpFbf] :tDen] kf7sx¿df k|ltlqmofsf] t/Ë t k}bf u5{ g} . t/Ësf] /Ë;fdfGotM kf7ssf] juL{o cjl:ylt / bnLo gftfn] lgwf{/0f u5{ . /,k|ltlqmof kf7skqsf ¿kdf nfd nfu]/ ;DkfbsLo 6]a'ndf cfpF5 . 6]a'nsf]kmfF6jfnf ;Dkfbsn] cfˆgf] j}rfl/s ?lr jf cfu|xcg'¿k kqx¿ rog

2 ;Í6sfntfsf 5flkPsf d]/f n]vx¿ 5fg]/ Pp6f csf]{ k':ts -;ª\u|f}nf @)%(_ df ;ª\u[lxt5g\ .

Page 10: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

294 • ldl8of cWoog %

u5{ . d]/f] cg'ejdf of] rog k|foM pRrf6nfUbf] x'G5 . ;'N6f] / pN6f]sf]afgf ldnfpg s]xL yfg k|z+;f / s]xL yfg eT;{gf /f]lhG5 . w]/}h;f] kqn]:tDesf] dfp ljifo ;dft]/ k|ltlqmof ub}{gg\ . :tDesf/k|ltsf] cfˆgf]k"j{lgld{t cfu|xk|lt jzLe"t eO{ ltgn] ls t cfFvf lrDn]/ k|z+;f u5{g\ lseT;{gf . nfU5, kq rogstf{ :jo+n] k|foM :tDe Wofgk"j{s gk9Lsg} kqrog u5{ . cyjf pm klg sltko kq n]vse}Fm x7fu|xsf] rZdf nufP/6]a'ndf uhwDd a;]sf] x'G5 . / nfU5, obfsbf pm cfk}Fm klg k|fof]lht 9Ën]kqx¿sf] pTkfbg u5{ . s'/f] uha 5, obfsbf n]v 5flkPs} lbg 5flkg]k|ltlqmof s'g /x:odo kf7ssf] l;h{gf x'Fbf] xf] <

…:ofaf;\Ú jf …lwSsf/Ú d]/fnflu s'g} cy{afxs k|ltlqmof xf]Ogg\ . ltgn]dnfO{ g s]xL af]w u/fpF5g\, g s]xL l;sfpF5g\ . p;f] t kq n]vgsf] of]sfObfn] kf7s :jo+nfO{ klg slxNo} s]xL l;sfpFb}g . oxfF dnfO{ …;flxTo;GWofÚ gfds jfdkGysf] sd{sf08Lo ;flxlTos kf7zfnfsf] ofb cfpF5 .of] kf7zfnfdf dlxg}lkR5] afx| jif{;Dd ;xefuL eP/ klg k|ultkydf PskfOnf] cl3 a9\g g;sL slj–n]vs aGg g;s]sf slj–n]vsx¿ d}n] y'k|}b]v]sf] 5' . hxfF g"tgsf] vf]hL ug]{ ;Gb]xzLn, cfnf]rgfzLn, /rgfzLn /ts{zLn k|j[lQnfO{ ;r]t¿kn] k|f]T;flxt ug]{ lzNkL, jftfj/0f / k|lqmofx'Fb}g, ToxfF n]vs jf kf7s bfOF ug{ ldof]df gfl/Psf] uf]?e}Fm lgTo Ps}kmGsf]df 3'ld/xG5 . dnfO{ nfU5, kq rog jf pTkfbgsf] xsdf k|foh;f]cvaf/x¿ oxL sd{sf08Lo /f]uaf6 cfqmfGt 5g\ .

lkmr/ 6]a'nsf] xtf{stf{ kfq n]vsf] ;Dkfbgdf lgs} g} ?lr /fV5 . t/k|foM pm ;Dkfbg ub}{g, 56gL–s6gL u5{ . ;Dkfbgsf] k|of]hg n]vssf]ljrf/dfly s}FrL rnfpg' lsdfy{ xf]Og . a? of] t n]vssf] ljrf/nfO{ ;zQm/ emg} k|efjsf/L x'g] u/L n]vnfO{ k7gLo agfpg oTg ug'{ xf] . o:tf];Dkfbgn] ;Dkfbsaf6 tLI0f b[li6, uxg ;+j]bgzLntf / lgk'0f lzNksf] ck]Iff/fV5 . t/, xfd|f] lkmr/ ;Dkfbs k|foM oL u'0fx¿af6 ;lHht x'Fb}g . /, p;dfx'g'k5{ eGg] r]t klg x'Fb}g . tyflk p;nfO{ nfUbf] xf], ;Dkfbgsf] ul/dfdoclVtof/L cfk"mdf 5 t s]xL g s]xL kbLo sd{ d lsg gu?F < a;\, pm slxn]zLif{sd} s}FrL rnfpF5 . slxn] n]vsf] s]xL c+z lemS5 . slxn] n]vssf]em/f]{ jf gjlgld{t zAbsf] cy{ ga'e]m/ cgy{ x'g] u/L cs}{ zAb /flvlbG5 .n]vsf] k]6 a]xf]/fdf st} k|xf/sf] lgzfgfdf cfˆgf] s'g} Oi6b]j kg{ uof] eg]lgh Oi6b]jsf] ;]jfdf pm Tof] c+z g} ufoa ul/lbG5 . ha d ph'/ u5'{,

Page 11: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 295

;Dkfbs rf]/ af6f] u/L kf7skqdfk{mt s] n]vs ;j{1 rt'd'{vL xf] egL k|foMcf]7] hafkm kf] lbFbf] xf] ls egL dnfO{ zÍf nfU5 .

bL3{sfnLg cvaf/L n]vgdf lkmr/ ;Dkfbgdf uf]ljGb clwsf/LnfO{d}n] lgs} g} lgk'0f kfPF . oL;Fu d]/f] klxn] lxdfno 6fOD;df ;Ët ePYof],clxn] ;Ët gful/s b}lgsdf 5 . k'g?lQmh:tf] nfu]/ n]vsf] s'g} c+zx6fpFbf s]Gb|Lo sYodf s'g} cfFr gcfpg] dx;'; x'Fbf cyjf k|xf/sf] tf]8;f/} rsf]{ eP/ lgzfgfdf kg]{ kfq d"lR5{t g} kf] xf]nf ls egL 8/ nfUbfoL clwsf/L ;ljgo dnfO{ ;f]W5g\ . p;f] t slxn]sfxLF ljgf ;f]wgLk'5gL;fgfltgf x]/k]m/ cfk}Fm klg u5{g\ . logsf ;+j]bgzLn / s'zn xftn] Tof]sd{ ubf{ ljrf/ t/Ëx¿sf] l;qmL¿kL k|jfx eË x'Fb}g, no / tfndf cf3ftkb}{g, Wjlg vNalnFb}g . logn] slxn]sfxLF jfSof+zx¿sf] :yfg kl/jt{g u/LjfSo 5l/tf] Pj+ ;'af]Wo agfOlbPsf] / unt 9Ën] k|of]u ePsf zAbx¿;RofOlbPsf] lzIffk|b ;Demgf klg dnfO{ 5 .

;zQm zAbsd{n] ;fdflhs oyfy{sf k|lqmofx¿dfly x:tIf]k u5{ /To;n] hgdtnfO{ cfjfh, cfsf/ tyf lbzf lbg ;3fpF5 eGg] ljZjf;df:tDe n]lvG5 . t/, zAbsd{sf] k|ltkmn d"t{¿kdf b[li6uf]r/ x'Fb}g . /,slxn]sfxLF dnfO{ Aoy{df kf] of] n]lv/x]sf] 5' ls eGg] glgsf] cfzÍfn]lk/f]N5 . ha kf/vL cfrfo{x¿af6 cfSsne'mSsn uDeL/ / cg'/fudoLk|ltlqmof ;'Gg kfOG5, :tDesf/nfO{ cfˆgf] n]vgsd{sf] cy{af]w x'G5 . /,pm lgi7f / ;dk{0fsf ;fy cfˆgf] lgTosd{df 3l;|/xG5 .

g]kfn ;fKtflxssf] k':tsrrf{ :tDedf k|To"if jGtn] k9\g} kg]{ k':tsdfd]/f] hgcfGbf]ngsf 5/f{x¿ l;kmfl/; u/]sf] b]v]/ d Ps;fy rlst / xlif{tePF . ;/b/ cvaf/L :tDesf] cfo' Ps lbg] x'G5 . kf7sn] Tof] k9\5 / k]ml/slxNo} g;lDemg] u/L la;{G5 . ef]lnkN6 5fKg cl3Nnf] lbg xQkQ n]lvPsfd]/f 5/f{x¿df jGtn] s] cy{ / k|f;lËstf hLljt /x]sf] b]v] dnfO{ yfxf 5}g .tyflk pgsf] Tof] l6Kk0fLdf cfˆgf zAbsf] k"mnaf/Ldf 6flS;Ps} eP klg s]xLsf]lknf nfu]sf] d}n] sNkgf u/]F . cle ;'j]bLsf] l6Kk0fL ;DemG5' . pgL dfl6{grf}tf/Ldf cfˆgf] :tDen]vg cg'ej ;'gfpFb} lyP . :tDesf cg]scf]nLafGsLx¿sf] rrf{ ubf{ pgn] d]/f] gfpF klg k'sf/] . eg] — ;'?df logsf36gfd'vL /fhgLlts l6Kk0fL dnfO{ If0feª\u'/h:tf nfu] . kl5 rfn kfPF,logL 36gf / kfqaf6 k|:yfg u/L dfgjLo ;+j]bgfnfO{ ulx/f] u/L :kz{ ubf{/x]5g\ . d}n] klg o;} u/L n]Vg vf]h]F, t/ ;lsgF . clg d cfˆg} ;f]rfO /

Page 12: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

296 • ldl8of cWoog %

z}nLsf] af6f] nfu]F . ;Ls] nfnsf] l6Kk0fL klg d}n] la;]{sf] 5}g . oL hGdhftnfnnfO{ Ps sl/ag nfn kf7sn] ;f]w]5g\ — tkfO{+sf] / ;ª\u|f}nfsf] n]vgdfs] km/s 5 < nfnn] eg]5g\ — ;ª\u|f}nf x[bon] n]V5g\ / pgsf] n]vgn]kf7ssf] x[bonfO{ ‰ofKk} 5'G5 . d dl:tisn] n]V5' . d]/f] n]vgn] s]nfO{ 5'G5d}nfO{ yfxf 5}g . ljnIf0f ljZn]ifs nfnsf] of] ljgozLn l6Kk0fLdf d}n]cfˆgf] n]vgsf] z'is eP klg :kGbg dx;'; u/]F . d]/f l/k' 8LkL e08f/LeG5g\ — /fhgLlts Joª\Uo n]vgdf rfa]nsf] rfp/] dflx/ 5 . oL l/k' v'a}af7f 5g\ . logn] tfl/km u/]sf x'g\ ls luHofPsf x'g\ eGg ufx|f] 5 .

b'O{ kf7ssf dgf]ljgf]bL Pj+ dfu{bz{gsf/L l6Kk0fL ha ;DemG5', d ;w}Flkm:; xfF:5' . sNkgf 9sfn / ;'wL/ zdf{sf] laxf ef]hdf kmf]6f]sdL{rGb|z]v/ sfsL{ t/n tŒjsf] 3f]8fdf zfgn] ;jf/ ePsf lyP . ltgn]dnfO{ ctL{–lzIff lbFb} k6s–k6s eg] — tkfO{+sf] d slxn]sfxLF k9\5' . ;w}Fk9\g]x¿ /fd|f] 5 eG5g\ . t/, b'O{cf]6f sfd gug"{ . ld; g]kfn ;'Gb/Lsf]lj/f]w gug"{, kf7s k|ltlqmofsf] hafkm gn]Vg" . a;\, c¿ ;a 7Ls 5 . ;'g]/;f]r]F, jfx Û Sof lbof] rGb|z]v/n] < ptf >L s]kL zdf{ cf]nLsf] kf7sLosfh' l6Kk0fL emg} :jfbsf] 5 . 1fgtGqlj/f]wL cfGbf]ngsf] ofd lyof] .cf]nLhLn] cfGbf]ngnfO{ bz{g lbg s[kfk"j{s kfpsi6 u/]sf] d}n] slxNo}b]lvgF . Ps lbg pgs} bnsf Ps af}l4s sfo{stf{n] ljl:dt efsfdf eg]— ltgn] t bfO, sDtLdf krxQ/ nfvsf] 3/ agfP 5g\ . ;f]r]F, cf]nLafa'sf] s]xL lyPg . s'g ;|f]t, s'g bfgbftJo jf s'g n"6sf] /sdn] agfPx'gg\ oL ;j{xf/fn] Toqf] xa]nL < /, d}n] cf]nLafa' cfˆgf] gjlgld{ts}nf;s'6 ejgsf] t];|f] tnfsf] sf};Ldf a;]/ e'6]sf sfh' vfFb} cfGbf]nggh/ ul//x]sf xf]nfg\ egL xNsf Joª\Uojf0f rnfPF . Tof] laxfg d aflx/st}af6 3/lkF9Ldf xflh/ x'gf;fy u[xnIdLn] elgg\ — P a"9f, s]kL /sfh'sf] s'/f s] xf] < lsg / < a'l9ofn] s'/f] v'nfOg\ — s]kLn] eGof, To;dftYout q'l6 x'g uof] /] . s;/L < pgL e'6Øf xf]Og, sfFrf sfh' vfG5g\ /] ./fli6«o k|ltefnfO{ o:tf] tYout q'l6 ug{ ;'xfpFb}g /] . clt k'VvnL s]kLsf]cgk]lIft lbJo jf0fL ;'Gbf d sfg;Dd d'v Roft]/ xf;]F . kf7sx¿af6cfpg] xf:o/;o'Qm o:tf k|ltlqmofx¿n] n]vssf] lbn axnfp t u5{g\ g},:tDedf xf:otTj eg{ klg ;3fp k'¥ofpF5g\ .

d]/f] Pp6f kf7s 5 hf] cfk}Fm cfˆgf] b'Mvsf] ;|i6f xf] . ha p;sf Oi6b]jx¿d]/f] zAbaf0fsf] tf/f] aG5g\, pm P]øofcfTyf] ub}{ ?G5 . /, a8f] rt'¥ofOF;fy

Page 13: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 297

;b\efjo'Qm Wjlgt x'g] ctL{ lbFb} pm eG5 — ;ª\u|f}nf ;flxTolzNkL xf] .cfk"mleqsf] s:t'/Lsf] e]p gkfpg] d[ue}Fm cfˆgf] k|ltef / ;Lksf] e]p gkfP/If0feª\u'/ cvaf/L n]vgdf pm laTyfdf a/flnO/x]5 . t/, ha d]/f] ;flxlTosn]vgsf] k|xf/ p;sf] Oi6b]jdfly k5{, pm k]ml/ /GylgG5 . /, eT;{gfsf] r'r'/f]dfpleP/ 3f]if0ff u5{ — ;ª\u|f}nf st} s]xLdf klg sfd gnfUg] ufnL lz/f]dl0f xf] .of] kf7ssf] dgf]bzf / b'b{zf b]Vbf dnfO{ 6L7 nfU5 . pm cfk}Fm cfˆgf] b'MvagfpF5 / laTyfdf dnfO{ kmQ'/sf] ku/L u'yfOlbG5 .

kfl/>lds, u'0fjQf / d'Ssfof] cg'ej n]Vg a:g'cl3 n]vgsf] ;hf{d hf]xf] ug]{ dg;'jfn] d}n] s]xL :tDen]vs / u}/:tDe n]vs;Fu cvaf/L n]vg;DaGwL cg'ej dfUg xft yfk]F .Pshgf /fd|} lasfp n]vsn] em6k6 eg] — kfl/>lds j[l4sf] s'/f] b/f rfnn]p7fpg gla;{g" . kfl/>ldsl;jfo pgsf] eGg' s]xL lyPg . Tof] b]v]/ dcjfs\ ePF . nfUof], dgUu] kfl/>lds gkfpg'sf] b'Mvn] o; d'n'ssf n]vsx¿x'g';Dd cfxt ePsf 5g\ . t/, df]nLdf]nfO ug]{ cfˆgf] ;fdYo{ a9fpgn]vgsf] u'0fjQf psf:g] s'/fk|lt eg] oL kLl8tx¿df pqf] lrGtf d b]lVbgF .

n]v]/ d}n] klxnf] k6s k};f] yfk]sf] ;/sf/L ehgkq eGg ldNg] uf]/vfkqaf6xf] . rf}aL; ;fndf 5flkPsf] d]/f] syfn] dnfO{ rf}aL;} ?lkofF xftnfuLu/fPYof] . n]v]/ k};f] yfKbfsf] Tof] If0f d]/f]nflu c;Ld cfgGbsf] If0f lyof] .nfdf] ;do;Dd d]/f] /rgf k|sfzg lemgf–dl;gf jfd k|sfzgx¿d} ;Lldt/Xof] . tL dflgGy] ld;gdfuL{ k|sfzg . b|Josf] b'le{Ifaf6 ;w}Fh;f] kLl8t tLk|sfzgn] n]vsnfO{ Hofnf lbg] s'/} lyPg . k]ml/, jfd j[Qdf Hofnfsf] ck]Iffug'{ eg]sf] cfˆgf] lgi7f / ;dk{0faf6 Ro"t x'g';/x lyof] .

k|sfzgx¿sf] ljljwtf / lj:tf/;Fu} n]vsn] Hofnf kfpg] jftfj/0fsf]l;h{gf x'g yfNof] . of] 5ofnL; ;fn] /fhtGqd'vL k|hftGq;Fu} km:6fPsf]k|]; / ljrf/sf] k|lt:kwf{sf] b]g xf] . k|sfzg kmfF6df ha tLj| k|lt:kwf{ ;'?eof], jfd cvaf/x¿ klg cln lasfp dflgg] n]vsnfO{ cfgf;'sL Hofnflbg yfn] . jfd 8anLdf dnfO{ Hofnf lbg] klxnf] cvaf/ hgPstf xf] .of] Hofnfsf] syf a8f] x[boljbf/s 5 . k|foM n3' j[Qdf afFr]sf] hgPstf

;w}F 3f6fsf] Jofkf/ ub}{ lyof] . To;sf] bogLo cfly{s bzf ;DemFbf HofnfdfUg hfg slxNo} d]/f v'§f nfu]gg\ . t/, sd{lgi7 ;Dkfbs lul//fhdl0fkf]v/]n k/] jrgsf Psbd} kSsf . b'O{–tLg dlxgfsf] cGt/fndf tL Hofnf

Page 14: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

298 • ldl8of cWoog %

6S|ofpg wfP/ d]/f] 3/b}nf]d} cfpFy] . ha tL r'gbfd u/L a6'lnPsf Ps,b'O{, kfFr / b; ?lkofFsf gf]6sf] ;fgf] la6f] vNtLaf6 lemSy], dnfO{s;f]s;f] Unflg cg'ej x'GYof] . ef], d lnGg eg'F, b}lgs uhf]{ 6fg{ dnfO{ufx|f] 5 . r'krfk lnpFm, dnfO{ kf]v/]nsf kl;gf lgrf]/]/ xft yfk]h:tf]nfU5 . Tof] g}lts åGån] d]/f] cGt:s/0fdf kf/]sf] 3fp ce}m cfn} 5 .

s]xL jif{cl3 dsjfgk'/ lhNnfsf] bfdgdf blIf0f Pl;ofnL :jtGq kqsf/;Ë7g -;fˆdf_ g]kfnsf] bfgfkfgLdf :tDesf/x¿sf] Pp6f hd36 ePsf]lyof] . hd36df kfl/>ldsdf cfk"m 7luPsf] ugugdf cfd;xdlt eof] . /,n]vsnfO{ ugugd'Qm ug]{ dg;'jfn] /fh]Gb| bfxfnn] h'lQm ;'emfP . ltgsf]h'lQmdf b'O{ tŒjsf] of]u lyof] . cfˆgf] n]vgsf] u'0fjQf psf:g] oTg /nugdf 86\g'sf ;fy} kfl/>lds j[l4 ul/dfUg ;Dkfbssf] 6]a'n 7f]Sb} hfg]sfo{ . cGo Wo]osf cltl/Qm ;fd"lxs 6]a'n 7f]sfOaf6 kfl/>lds a9fpg]x]t'n] :tDesf/ Sna u7g ul/of] . lj8Dagfjz, ;+of]hsdf d /f]lhPF . of]ljåfg\ k|bLk lu/LnfO{ sfFu|];sf] ;efklt /f]Hg'h:t} s'/f lyof] . pgL k/] hftn]hf]uL, d k/]F :jefjn] hf]uL . kmls/ hLjgz}nLsf] hf]uLn] ;dosf] aGb]h tyfgLlt / ljlwdf afFlwP/ ;Ë7gsf] g]t[Tj s] uYof]{ < :tDesf/ Snasf] 8'Ëf tfg{;Sg] kfqtf ddf gx'Fbf xfd|f] Sna tfTg} gkfO{ ;]nfof] / x/fof] . nfU5,;Ë7gsf] nufd ;'of]Uo kfqsf xftdf /xg] u/L o:tf] Sna agfpg' n]vsnfO{ugugd'Qm x'g ;3fpg] ;fwgn] ;';lHht ug'{ xf] .

6]a'n 7f]Sg] k|;Ë p7\bf dnfO{ /fhwfgL b}lgssf] 6]a'n 7f]Sg x'n afFw]/uPsf] 36gfsf] ofb cfpF5 . Psfw b}lgsafx]s w]/}h;f] cvaf/n] lbpFnf egLafrf u/]sf] gfddfqsf] Hofnf lbg klg lwªGofOF u5{g\ . a/f n]vs ofrs;/LbfFt b]vfpg k6sk6s ;Dkfbssf] bz{gdf xflh/ x'g ljjz x'G5 . /fhwfgLb}lgsdf To:t} eof] . cfhLt eP/ xfdL kfFr–;fthgf :tDesf/ d'SsfphfpFb} uof}F . ;Dkfbs hLj]Gb| l;Dv8fsf] xfd|f] d'Ssf k|bz{gdf uf]Ko P]Soa4tflyof] . Hofnf glnO{ af6f] gnfUg] xfd|f] lh2L;fd' e'ms]/ kmfF6jfnfn] xfdLnfO{s]xL k};f] lbof], xf/yfs eP/ afFsL k};f] dfof dfl/of] .

ljrf/ / lzNksf] nfut d"No lgwf{/0f ug]{ j:t'lgi7 dfgs x'Fb}g .;fdfGotM dfu / cfk"lt{sf] cy{zf:qLo lgodn] o:tf] d"No lgwf{/0fdf sfdubf]{ xf] . t/, of] klg uf]r/ / d"t{ eg] x'Fb}g . n]vsljz]ifsf] Hofnf bfaLug]{ ;fdYo{ p;sf] n]vsLo klxrfg, p;sf] n]vgsf] cf]h / ljlzi6tfsf;fy} kx'Fr / k|efjsfl/tf ;d]tdf lge{/ u5{ . nfU5, clgjfo{ tŒj cyf{t\

Page 15: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 299

ctsf] x}l;ot k|fKt n]vssf] 3'sL{n] klg Hofnfj[l4df w]/yf]/ sfd ubf]{xf] . o;df obfsbf ljrf/sf] sf]0f jf /Ësf] klg cy{ x'G5 . of] cvaf/dfdfnsf] afgf ldnfpg ul/g] Jofkfl/s pkfo xf] . d]/f] n]vgsf] oyf]lrtHofnf slt xF'bf] xf] dnfO{ yfxf 5}g . rf}aL; ;fnsf] rf}aL; ?lkofF a9]/clxn] 5};7\7L ;fndf tLg xhf/ ePsf] 5 . lxhf];Dd n]v]/ r'gbfd gkfOg];dfhdf n]vssf nflu of] lgZro g} z'e ;Í]t xf] . t/, u'0fjQf j[l4sf]Wjhf prfn]/ lghL / ;fd"lxs¿kn] d'Ssf phfpg] r]i6f eg] hf/L /xg}k5{ . n]vgsf] u'0faQfljgfsf] ugugaf6 s]xL xftnfuL x'g]jfnf 5}g .

:tDesf] gzf / ;Dkfbssf] cg'xf/:tDen]vg Ps ld;g cyf{t\ nIod'vL sd{ xf] . of] ljrf/, ts{, o'lQm, z}nL/ g}lts zlQmsf] andf oyfy{sf k|lqmofx¿dfly lg/Gt/ ul/g] x:tIf]k xf] .of] hgdt agfpg] jf hgdt laufg]{ ;zQm dfWod xf] . x'g t of]emsf]{nfUbf] sd{sf08 klg xf] . :tDesf/ xKt}lkR5] cvaf/df tfl/v wfO/xG5 .n]VgnfO{ ;fGble{s ljifo xf];\ jf gxf];\, hfFu/ / pdË xf];\ jf gxf];\,tf]lsPsf] lbgsf nflu tf]lsPhlt zAb gn]vL w/} 5}g . :tDesf] lg/Gt/tfsf]/x:o a8f] /f]rs 5 . n]Vb} hfbf of] n]vg nt jf gzf jf lje|d aG5 ./, :tDesf/nfO{ nfU5, d 5' / g} r/fr/ ;[li6sf] rqm rln/x]5 . d]/f] :tDegxF'bf of] rqm 7Kk x'G5 . p;f] t :tDesf/nfO{ 8/ klg nfU5 — d]/f] :tDen]vgdf lj/fd lrXg nfUbf nf]s:d[ltaf6 d ljn'Kt} x'g] kf] xF' ls < dx/fpg] kf] x'F ls < oL ;a} sf/sx¿sf] of]uaf6 :tDesf/nfO{ pmhf{, pdË/ hfFu/ k|fKt eO/xG5 . /, pm slxn] ;fGble{s ljifodf / hLjGt z}nLdf/ slxn] af;L ljifo / lg:k|efjL z}nLdf n]lv/xG5, n]lv/xG5 .

Ps} k|sf/sf] ;+/rgf / z}nLdf nfdf] ;do;Dd n]Vbf n]vsn] rfn}gkfO{ :tDe pRrf6nfUbf] ¿l9 aGg] 8/ x'G5 . o:tf] ¿l9af6 hf]lug ;+/rgf/ z}nLdf ¿kut elËdf kl/jt{g ug'{ h?/L x'G5 . …s'G;fª sfsfÚ sf]laDa/rgf, obfsbf pbfpg] k[ys\ kfqx¿sf 8fo/L / kqfTds ;Daf]wg¿l9sf] /f]uaf6 hf]lug] d]/f cGtl/dsfnLg h'lQmx¿ x'g\ .

sflGtk'/sf] :tDen]vgdf d]/f] k|j]z hlt 7"nf] ;Ddfg / k|;Ggtf ;fyePsf] lyof], ToxL sflGtk'/af6 d Tolt g} 7"nf] ckdfg / lvGgtfsf] af]emaf]s]/ aflxl/PF . sflGtk'/s} h:tf] juL{o / j}rfl/s w/ftndf o;sf]xf/fxf/L k|lt:kwL{ ag]/ gful/s b}lgs lg:sg nfu]sf] lyof] . lgs} ;do

Page 16: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

300 • ldl8of cWoog %

ePsf] lyof] d sflGtk'/af6 klG5Psf] . ;'wL/ zdf{n] d;Fu gful/s lg:s'gcl3sflGtk'/k|lt P]Soa4tfsf ¿kdf sd;]sd Pp6f n]v n]vLkfpFm egL cfu|xu/] . To; avt zfxL ;+:sf/ / cx+sf/n] cf]tk|f]t ePsf Ps hg]{na:tLel/ k|b"if0f lkmhfpFb} d[t /fhtGqsf] za af]s]/ lxFl8/x]sf lyP . Tof]clgi6;"rs zaafxg u0ftGq g]kfnsf k|yd /fi6«kltsf] cfzLjf{baf6lgb]{lzt lyof] . gful/s cfGbf]ngsf xfdL s]xL gful/ssf g}lts gfsdfTof] zj Xjf:;} uGxfof] . /, xfdLn] ljdltsf] efsfdf Tof] b'u{Gwsf] rrf{u¥of}F . xfdLn] l5l;Ss rrf{ ug'{ s] lyof] af}l4s kmfF6sf ;De|fGt aGw'x¿sf]ljzfn kmf}h xfdLdfly vlgof] . To:tf]df k|ltjfb ug{ dnfO{ 7"nf] dfWodsf]vfFrf] dx;'; ePsf] lyof] . To;}n] /fi6«ktLo lgb]{zg / hg]{nL clegodflys6fIf ub}{ d}n] sflGtk'/df n]v]F -;ª\u|f}nf @)^^_ . n]vsf] cfzo /fi6«kltofbjn] ;+ljwfgsf] n5'dg/]vf gf3]/ 5f8f hg]{nnfO{ b08xLgtfsf] k'/:sf/lbP eGg] lyof] . sflGtk'/df d}n] p7fg u/]sf] ljifosf] j[Qaflx/af6 ddflykf7skqsf] e]ifdf cfqmd0fsf] cf]O/f] nfUof] . sxfF;Dd eg] cIf/x¿dflysfnf] 5fofF lbP/ cltl/Qm dxŒjsf ;fy 5flkPsf] Pp6f kqdf ;x/el/sfe§L rxf/L lxF8\g] k"0f{sfnLs dlb/fafhsf ¿kdf d]/f] laDa /rgf ul/Psf]lyof] . ;Dkfbs ;'wL/ zdf{nfO{ P;PdP;df ;f]wL k7fPF — of] kq sflGtk'/sf];+lxtfleq} k/]sf] xf] < ltgn] hafkm kmsf{Pgg\ . ;f]r]F, ltgsf] df}gtflgZro g} ;Ddltsf] nIf0f x'g'k5{ . /, ckdflgt, lvGg / q"m4 d'b|fdf dbf];|f] k6s sflGtk'/af6 efu]F .

efUb}ubf{ dnfO{ nfUof], la/nfsf]6L ckjfbnfO{ 5f8]/ xfd|f] ;Dkfbs:jfldeQm hflu/] xf] . cyjf pm ;~rf/ hut\sf] eL8sf] Ps ;/b/ k'hf{xf] . af}l4s ;fdYo{, k]zfut lgi7f / kbLo wd{sf b[li6n] ;Dkfbs n]vssf]/Ifs x'g'kg]{ xf] . t/, pm n]vssf] eIfs aGg nfh} dfGb}g . cfTd;fGTjgfsf/Lefsfdf eg''F eg] z}zjsfnLg kqsfl/tfsf] afn;'ne rl/q ;fob oxL g}xf] .

n]vgsf] k'/:sf/:tDen]vgsf] bL3{ ofqfdf d}n] hfgLhfgL n'sfPsf] Pp6f kf6f] 5 . oxLn]vdfk{mt s'/f vf]Nb}5' . ljleGg ;Qfsf jr{:jzfnL 7"nf / 7fn'x¿nfO{tfs]/ cfqmfds Joª\Uo / s6fIf u/]sf] lbg k|foM z'elrGts / k/rqmL b'j}sf]0faf6 dnfO{ y'k|} kmf]g cfpFy] . /, ltgn] km/skm/s Wjlgdf dnfO{ ;f]Wy] —

Page 17: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 301

P, 3/}df xf] < ltgsf k|Zgsf] cGto{df vf]/df geP/ s;/L 3/df ePsf] xf]eGg] cfzo Wjlgt x'GYof] . eoÍ/ n]V5f} . t}klg k'mSsfkmfn lxFl8/x]sf 5f} .8/ nfUb}g < wDsL;DsL cfpFb}g < /, of] x'GYof] z'elrGtsx¿sf] csf]{ lh1f;f .o:tf k|Zg / lh1f;fx¿sf] pQ/df d}n] ;w}F 9fF6F] . ;w}Fh;f] xF:of}nLsf]efsfdf elg/x]F — dnfO{ wDSofpg / 5'g s'g} klg OGb|]sf afp rGb|]n] cfF6ub}{g . t/ s6' ;To cs}{ lyof] . /, d}n] 9fF6\g'sf] clt ;+j]bgzLn sf/0f lyof] .

c7\tL; ;fndf lzIfs cfGbf]ngsf] qmddf lg/ª\s'z zf;gsf uf]6Lx¿n]dnfO{ s]xL dlxgf jL/u~h sf/fuf/df y'g] . ddfly s'g} zf/Ll/s oftgfyf]kl/Psf] lyPg . t/, s]xL sNkgfzLn nfn lzIfsx¿n] d]/f] lha|f]df s/]G6/ b]xdf l;:g'kfgL nufOFb}5 egL ;dfrf/ 5kfP5g\ . cfGbf]ngsf] j]udfpQ]hgf / cfqmf]z eg{ ltgn] To;f] u/]sf /] . d]/L 5f]/L ^ jif{sL lyO{ .;G;gLsf] 3f]8fdf ;jf/ eO{ Tof] slNkt ;dfrf/ 5f]/Lsf ;xkf7L k'mRrLx¿sfsfg;Dd k'u]5 . /, ltgn] 5f]/LnfO{ ca t]/f] afpnfO{ df5{g\ egL cTofP5g\ .

l;Gw'nLdf Clif b]jsf]6f …cfhfbÚsf] Hofg lng] hNnfb ;L8Lcf] /fds[i0fkGt ;?jf eO{ rfnL; ;fndf lrtjg cfof] . p;n] dnfO{ cfˆgf] c8\8fdf8flsk7fof] . /, cfˆgf] lz/dfly leQfdf e'm08ØfOPsf] /fhf/fgLsf] tl:a/x]b}{ p;n] dnfO{ WjfF; lbof] — lji0f'sf a}/Ldfly d PS;g lnG5' . Tof] dfG5]dfg{ kfpg] cf;gdf a;]sf] / dfG5]sf] v"g vfg kNs]sf] bf]kfof lrt'jfsf]x'Íf/ lyof] . n'sfpg vf]Hbfvf]Hb} Tof] hNnfbjf0fL d]/L >LdtL / slnnL5f]/Lsf sfgdf kl/xfNof] . kl5 afpGg ;fn kmfu'g ! ut] dfcf]jfbLs0fx¿sf] wfjfsf/L ljb|f]x ;'? eof] . /, ^ ut] dWo lbgdf, b'lgofFsfcfFv}d'v]~hL ckx/0fsf] z}nLdf d kqmfp k/]F . dnfO{ dxf/fhu~hl:yt bËfk|x/Lsf] Psnf;] vf]/df a]kQfsf] cj:yfdf Ps ;ftf y'lgof] .

oL tLg 36gf d]/f kl/jf/hgsf nflu ;b}j qf; / cftÍsf d'xfgalg/x] . ha d s]xL s7f]/ s'/f n]Vy]F, d]/L >LdtL / 5f]/L lg/Lx ofrgfel/Psf d"s b[li6n] dnfO{ 6'n'6'n' x]y]{ . kl5 5f]/f] klg s'/f a'‰g yfNof] .clgi6sf] cfzÍfn] el/Psf ltgsf ofrgf / cftÍldl>t gh/ b]v]/ k|foM dleqleq} xlNnGy]F . /, slxn] t 3G6f}F st} PsfGtdf r'krfk a:y]F klg . sltk6s s]xL g s]xL lgx'F agfP/ s]xL lbg st} x/fpy]F . kl/jf/hg yk cftlÍtgxf]pmg\ eg]/ d}n] cfk"mdfly cfOnfUg] cg]sg wDsLx¿nfO{ cfˆg} dgsf]uf]Ko s'gfdf n'sfO/fv]F . vf; u/L b]pjfs[t ;Í6sfndf, jL/]Gb| kl/jf/sf]xTofkl5sf] ljjfbsfndf, 1fg]Gb|sf] s'zf;gsfndf / /fi6«klt ofbjsf]

Page 18: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

302 • ldl8of cWoog %

:j]R5frf/L lgb]{zgkl5sf] em8ksf/L ljdz{sfndf d}n] gfy] wDsLsf k'/:sf/t slQ kfPF slQ Û dWo] /ftdf s'/f s]xL ga'lemg] wf]b|f] :j/df d]/f] x'd{t lng3l/3l/ kmf]g cfpFy] . /, pxL ;dodf …v'a n]V5;\ lg,Ú …tFnfO{ dg{ 8/ 5}g <Ú…;fnf Û t]/f lbg ca ;lsP,Ú h:tf k'/:sf/x¿ t ddfly slQ cf]Ol/P slQ Û

o:tf oGq0ffsf/L wDsLx¿ d]/fnflu a]r}gL / eosf sf/sx¿ t ag]g}, ;Fu;Fu} tL xf};nf / Ovsf sf/0f klg ag] . d]/f cfzlÍt sfgdf k|xf/ug{ ha tL wDsLx¿ cfOnfUy], dnfO{ cfˆgf] n]vgn] s]xL g s]xL sfd tu/]s} 5 eGg] nfUYof] . /, Ps;fy 8/fpFb}, OlVvFb} / xf}l;Fb} d}n] cfˆgf]lgi7fsf] ofqf lg/Gt/ hf/L /fv]F . oGq0ffsf/L tL If0fx¿ ;DeFmbf clxn]klg d]/f] cfª l;l/Ë x'G5 .

:tDe, k|lt:kwf{ / dxflj>fd:tDen]vgsf] 8anLdf n]vs sbflk Psn v]nf8L x'Fb}g . pm pxL jf cGoljwfsf cg]s v]nf8Lx¿aLr Ps k|lt:kwL{ x'G5 . :tDesf] x/]s k|s/0fdfpm kf7sLo kf7zfnfsf] k/LIffdf a:5 . /, k|]; dflns cfˆgf ;'/fsLx¿dfk{mtalgofF b[li6n] n]vssf] nAwfÍsf] hfgsf/L lnO/xG5 . nugzLntfdf ;':tLjf cfTds]lGb|t cx+sf/sf sf/0f k|lt:kwf{sf] r]t e'Q] eof] ls :tDesf/;lsof] . ;tt\ lqmofzLn /xg'kg]{ of] r]t jf:tjdf n]vgsf] u'0fjQfpsf:g] jf sDtLdf klg hf] ePsf] u'0fjQf sfod /fvL :tDesf] cfo'wflg/fVg] n]vsLo c:q xf] . :tDe 8anLsf] k|lt:kwf{df lelqg' s] lyof]dnfO{ k|lt:kwf{sf] cv8fdf d lgZro g} Ps lgD5/f] v]nf8L x'F eGg] dx;';eof] . /, d}n] lqm8fsf}zn l;Sg clj/fd oTg u/]F . s'g} :tDesf/ s'gljlzi6tfsf sf/0f a9L kl9G5 < kf7su0fdf pm nf]slk|o lsg 5 < p;sf]5]j}df csf]{ sf]xL 5 hf] To:tf] lsg 5}g < :tDesf/n] ;Gof; lnO;s]kl5klg s'g} :tDe lsg ;lDemOG5 < xf], k|lt:kwf{sf] cv8fdf log} lh1f;fx¿af6d 8f]l/PF .

lh1f;ft[lKtsf] k|lqmofdf ljrf/, k|]/0ff, pmhf{, cfj]u / lzNkn] d]/f]:tDenfO{ bL3{ hLjg k|bfg ug]{ sltko :tDex¿ d]/f] :d[ltdf ce}m hLjGt,lgs6 / lk|o 5g\ . ltgnfO{ ha ;DemG5', d gtd:ts x'G5' . d cfTdfnfku5'{ — tL lyP / g d ePF . hgfb{g cfrfo{sf] …;do, ;doÚ ce}m d]/f]:d[ltk6sf] cu| efudf 5 . d]/f]nflu ce}m cfXnfbsf/L 5 df]bgfy k|l>tsf]5lj :vng x'g'cl3sf] …hLjgsf] af6f]dfÚ . pxL kqdf, pxL 7fpFdf sflGtk'/sf

Page 19: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

:tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 303

:tDesf/ gf/fo0f 9sfnsf] h:t} n]Vg kfP s:tf] x'GYof] egL slNkFbfsf]If0f d]/fnflu :d/0fLo 5 . gf/fo0f jfUn]sf] la5§} ¿kjfbL …skmL ukmÚ /;f}/esf] sËf? pk|mfO z}nLn] klg dnfO{ leGgleGg sf]0faf6 leGgleGgdfqfdf pmhf{ k|bfg u/]s} x'g\ . s6fIfsf/L jf0fLn] dnfO{ xf}:ofpg] ;bfjxf/l/k' 8LkL e08f/Ln] 1fgL ;r]tssf] d'b|fdf d]/f] x[bosf] rs6L sAhf u/]sf5g\ . …b]a|] s'gfÚ af6 yfn]/ cys / c6'6 bL3{ ofqf u/L …l;Fp8LÚdf plQs}cfsif{0fsf ;fy rnv]n ul//x]sf ljdn lgef t :tDen]vg 8anLsf d]/fbfbf g} eOxfn] . logsf] :tDe cfˆgf] ljlrqsf] ljlzi6tfn] ljk'n 5 .v's'nf] efiffdf s]xL geg]e}Fm u/L oL lgef kf7snfO{ sfg ;dft]/ l3;fb}{n]vsf] k'5f/df k'¥ofpF5g\ / cflv/df /x:of]b\3f6g u/]/ ltgnfO{ lvltQxF;fpF5g\ . eg'F eg] cIfo Joª\Uo snfsf oL ;bfjxf/ lx/f] x'g\ . efifflzNkLCt'/fh / hfFul/nf e/t e't]{n3 eg] cleJolQmsf c+z–c+zdf Joª\Uosf k'6eb}{ hfG5g\ . /, xf:otTj logsf :tDesf] ;+/rgfel/ g} JofKt x'G5 ./fhgLltsf sf]/f b}lgs em8kx¿ k9]/ lbSs ePsf If0fx¿df oL b'O{ efOn]dnfO{ ;w}F lj/]rgsf/L xf:osf bfdL rSsL k|bfg u/]sf 5g\ . :tDex¿sf]kmnf]Bfgsf oL km/s :jfb x'g\ . s'lx/Ld08n kl/j]zdf ;dsfnLg oyfy{sfk|j[lQx¿sf] e]p gkfP/ cfk}Fm s'lx/fsf] sfu x'Fbf ;Ls] nfn / cle ;'j]bLn]dnfO{ lgMz'Ns b[li6 bfg u/]sf lbJo If0fx¿ cg]s 5g\ . ptf k|df]b ld>k/] o;} dxnsf d]/f] gjf]lbt u'? . n]vgdf wf/;Fu h'Wg l;Fuf}/] v]Ng] lszf]/g]kfn d]/f]nflu ;b}j k7gLo 5g\ . zAb 8anLdf /fhgLlts em8kx¿af6x'g] cDn jiff{n] dg plåUg ePsf] avt 1fg pTkfbg ug]{ pBf]ux¿dflycfnf]rgfzLn b[li6kft ug]{ k|To"if jGt / hLjgsf gv'n]sf kf6fx¿ p3fg]{cys tk:jL tLy{axfb'/ >]i7 d]/fnflu dfgl;s ltQmtfaf6 tª\l/g] cf]vtL;/xx'g\ . p;f] t :tDeOt/sf cg]s n]vsx¿af6 klg d}n] k|]/0ffbfoL :kGbgk|fKt u/]sf] 5' . oL ;a Ps;fy d]/f k|lt:kwL{ / pmhf{ ;~rf/s x'g\ . dbf]xf]¥ofpFm, d]/f] jl/kl/ oL ;a lyP / g} t ;fg} x}l;otsf] eP klg d:tDesf/ sxlnPF .

d}n] ;k|]d gfd k'sf/]sf :tDe n]vgsf] lqm8fe"ldsf oL k]n], /f]gfN8f]/ a]Vofdx¿ s;/L n]Vbf x'g\ dnfO{ yfxf 5}g . d]/f] n]vg–k|lqmof eg] k|foM

3 of] n]v clGtd r/0fdf k'Ubf e/t e't]{nsf] c;fdlos b]xfj;fg ePsf] 5 . pgsf] d[To'kZrftpgsf af/]df d}n] cGoq n]v]sf] 5' -x]g'{xf];\ ;ª\u|f}nf @)^&_ .

Page 20: :tDe n]vg M Ps jqm ofqf - Martin Chautari · :tDe n]vg M Ps jqm ofqf • 289;ljgo lgDtf u/L z/0f lbP . pxL lbg ;DkfbsLosf ] bfof Flt/ 8LkL e08f/Lsf ] xfQL cfsf/sf lgaGw 5flkGYof]

304 • ldl8of cWoog %

pdË / lem‰of6sf] Ps ;Ëd xf] . slxn] n]VgnfO{ dgsf] 6]a'ndf cg]sljifo tF5f8d5f8 ul//x]sf x'G5g\ . /, ?lr / bVvn x]/L ljifo rog ug{;lhnf] x'G5 . slxn] g ljifo k'm5{, g dgsf l5b|x¿ v'n]sf x'G5g\, g n]VghfFu/ / pdË g} x'G5 . o:tf]df sd{sf08 wfGgsf nflu sg]/ n]Vg ljjzx'g'k5{ . sg]/ s] n]lvG5 < cflv/ e'm/ n]lvg] g xf] .

ljifosf] sf]/f v];|f ha tof/ x'G5, d efiffdf kfOg xfNg / ;fgnfpg 3f]l6G5' . nfdf / e2f jfSox¿ eTsfpF5' / 5l/tf jfSox¿ /rgfu5'{ . efiffdf /f]rstfsf] n]k nufpg Pp6} ljz]if0fsf kof{ojfrL zAbx¿rog u5'{ . /;x¿sf] /Ë ldnfpg 7fpF7fpFdf 76Øf}nL, Joª\o / kl/xf;/fV5' . cem st} t s6fIfsf] tL/ klg tflsxfN5' . obfsbf gofF zAbagfpF5' klg . efiff lrNofpg] sfo{ d]/fnflu clt dgf]/~hs lqm8f xf] .p;f] t efiff d]/f] n]vgzlQmsf] Ps ;an pks/0f klg xf] .

of] ;a ca ctLtsf] s'/f xf] . :tDesf/sf] 5fk|f] 3l/3l/ eTsfOFbf /pm 3l/3l/ nv]l6Fbf n]vgsf] bL3{ ofqfdf ysfgsf] cg'e"lt t o:;} klg x'g]g} eof] . ysfgsf] pbf;Ldf zAb 8anLdf b]v]F — cfj]u jf pd]/n] o'jfjosf zf/bf zdf{, s[i0fHjfnf b]jsf]6f, o'u kf7s, eLd e't]{n, k|zfGt emf,cflbTo clwsf/L, t'nfgf/fo0f ;fx, rÍL >]i7 / c¿ y'k|} ljj]s, cfj]u /pmhf{n] el/k"0f{ pDbf n]vsx¿ dnfO{ ;fb/ WjfF; lbO/x]5g\ — xfdL cfof}F,ltdL ca cfˆgf] af6f] ttfpm . dnfO{ cfw'lgs rLgsf qmflGtsf/L n]vsn' :o"gsf] ofb cfof] . tL eGy] — pmhf{zLn o'jfx¿n] af6f] dfUbf pmhf{lglv|Fb} uPsf a"9fx¿n] af6f] vfnL ul/lbg'k5{ . cGoyf tL ltdLnfO{ s'lNrFb}gf3]/ cl3 a9\g]5g\ . s'/f a'e]Fm . /, ljgf pkbfg, ljgf lgj[lQe/0f d:tDen]vgaf6 ;bfsf nflu lgj[Q ePF .

;Gbe{ ;fdu|L;ª\u|f}nf, vu]Gb| . @)$& . hgcfGbf]ngsf 5/f{x¿ . sf7df8f}F M k}/jL k|sfzg .;ª\u|f}nf, vu]Gb| . @)%* . Oltxf;df sfnf] kf]ltPsf] cg'xf/ . sf7df8f}F M cGtlq{mof

k|sfzg -k|f=_ ln= .;ª\u|f}nf, vu]Gb| . @)%( . ;Í6sfndf s'G;fª sfsf . sf7df8f}F M ljj]s l;h{gzLn

k|sfzg -k|f=_ ln= .;ª\u|f}nf, vu]Gb| . @)^% . :tDesf/ / ;'s'daf;L . sflGtk'/, !^ ;fpg, k[= ^ .;ª\u|f}nf, vu]Gb| . @)^^ . >L /fdj/0f Û 3/ kms{ . sflGtk'/, @% c;f/, k[= ( .;ª\u|f}nf, vu]Gb| . @)^& . e/t rrf{ . gful/s zlgaf/ -cIf/_, $ j}zfv, k[= u .