SYMPTOMEN van

STOORNISSENvan de ADEMHALINGBekijk ook de presentatie : Ademhaling

Samensteller: Matthias Steinebach9-03-2010

Hoesten

Een van de meest voorkomende verschijnselen van een mogelijke longaandoening is hoesten. Als hier sputum bij opgehoest wordt heet de hoest productief, anders spreekt men van een prikkelhoest.

Hoesten is een reflex die optreedt wanneer het slijmvlies van de luchtweg geprikkeld wordt zoals gebeurd bij verslikken. Ook opgehoopt slijm, zoals optreedt bij astma of COPD, of vocht in de alveoli bij hartfalen, kan de reflex uitlokken.

Prikkelhoest heeft ook vaak te maken met verontreiniging van de ingeademde lucht of, niet te vergeten, roken.

Hoesten kan ook ontstaan door prikkeling van de nervus vagus, de tiende hersenzenuw. Via deze zenuw verloopt de prikkel van de luchtwegen naar het ruggenmerg. Irritatie van deze zenuw door een tumor in de borstkas kan onbegrepen hoesten veroorzaken. Ook sommige medicijnen (ACE-remmers) hebben prikkelhoest als bijwerking.

Het sputum kan allerlei kleuren hebben. Normaal is het helder of iets wittig. Een andere kleur wijst op bijvoorbeeld een infectie; het is dan geel-groenig. Bij tuberculose is het wittig en korrelig; het lijkt een beetje op Httenkse.

Bevat het sputum bloed dan komt dit uit de luchtwegen of de longblaasjes. Een streepje bloed in het sputum is verdacht voor een bronchustumor (longkanker)!

Als het bloed dieper uit de longen komt dan kan er sprake zijn van een longembolie of van hartproblemen. In het laatste geval spreekt men ook wel van astma cardiale en is het sputum schuimend (en meestal) roze door de erythrocyten.

Benauwdheid

Benauwdheid wordt ook wel dyspneu genoemd. Het is in eerste instantie een subjectief symptoom: iemand voelt zich benauwd. In eerste instantie bij inspanning. Het gedrag zal daardoor veranderen. Mensen kunnen geen dingen meer doen die moeite kosten: er is sprake van inspanningsintolerantie of dyspneu deffort.

Als er ook benauwdheid in rust optreedt spreekt men van dyspneu de repos.

Als de benauwdheid bij liggen ondraaglijk is en vermindert bij overeind komen heet dit orthopneu. Dit komt voor bij verlamming van het middenrif en verminderde pompfunctie van de linkerkamer. In het laatste geval spreekt men ook wel van astma cardiale.

Benauwdheid bij liggen ontstaat eerder bij dikke mensen omdat het vele vet in de buikholte in liggende houding van onder af tegen het diafragma aandrukt.

Symptomen dyspneu

Als het ademen erg veel moeite kost dan is dit te zien aan: neusvleugelen (zie boven) intrekkingen van de borstkas gebruik hulpademhalingsspieren

IntrekkingenIntrekkingen zijn met name goed te zien bij te vroeg geboren babys. De longen zijn dan erg stug, de ribben nog niet erg stevig en de huid tussen de ribben wordt als het ware naar binnen gezogen door de onderdruk in de borstkas.

Hulpademhalingsspieren

Als je diep wil inademen dan kost het vervormen van de benige borstkas extra kracht. Hiervoor zijn de hulpademhalingsspieren nodig. Dit zijn de grote borstspieren (mm pectoralis) en de halsspieren nr 3,4,5 en 6. (m sternocleidomastoideus en mm.scaleni)

Houding bij dyspneu

De grote borstspieren zijn beter te gebruiken als de armen gefixeerd worden; je houdt je ergens aan vast. Bij aanspannen van de grote borstspier gaat de arm niet naar de borstkas maar de borstkas naar de arm!

Frequentie van ademhaling

De frequentie van de ademhaling hangt niet alleen af van inspanning maar ook van de leeftijd. Bij een te snelle ademfrequentie voor de leeftijd spreekt men van tachypneu, is de frequentie te laag dan is brachypneu de logische uitdrukking. De term hypoventilatie wordt echter vaker gebruikt.

Diepte van de ademhalingPalpatie v.d. buik bij peritonitis

Bloeduitstorting bijribfractuur

Een minder diepe ademhaling kan een gevolg zijn van pijn bij de ademhaling zoals bij een gebroken rib, pleuritis of buikvliesontsteking.

stoflong man met z.v.Bechterew scoliose

De ademhaling is ook minder diep bij stugge longen (stoflongen) of een stijve borstkas zoals kan voorkomen bij de ziekte van Bechterew (reuma van de wervelkolom). De spieren zijn dan niet sterk genoeg om de borstholte/longen te vergroten. Ook bij scoliose (rugverkromming) is de ademhalingbeweging beperkt.

Asymmetrische ademhaling

Er kan ook een asymmetrische beweging van de borstkas zijn bij ademhaling. Dit kan komen door een pneumothorax. De aangedane zijde is dan mr uitgezet dan de ademende kant! Ook pijn, bijv. ten gevolge van gebroken ribben kan een links-rechtsverschil veroorzaken.

Ademhalingspatronen

De frequentie en de diepte van de ademhaling kunnen ook tegelijkertijd afwijkend zijn. Een versnelde en verdiepte ademhaling (hyperventilatie) wordt vaak veroorzaakt door stress (paniekaanval) maar kan wijzen op te veel koolzuur/ te weinig zuurstof of een andere oorzaak van verzuring van het bloed.

Als verzuring ( = acidose) de oorzaak is de hyperventilatie dan spreekt men van de ademhaling van Kssmaul. Door deze hyperventilatie wordt er meer koolzuurgas uitgeademd. Het bloed bevat daardoor minder zure stoffen. Dit kan voorkomen bij o.a. ontregelde diabetes mellitus, nierinsufficintie en salicylaat(=aspirine)vergiftiging.

Cheyne Stokes ademhaling

Bij wisselende concentraties koolzuurgas in de hersenstam ontstaat er de ademhaling van Cheyne Stokes. Hierbij wisselt de ademhaling van diepte en kent zelfs periodes van apneu (niet ademen).

Bij schade aan het centraal zenuwstelsel kunnen er verschillende adempatronen voorkomen, afhankelijk van waar in het zenuwstelsel de schade optreedt.

Slaapapneu

Bij mensen met overgewicht kan gedurende de slaap de keel dichtvallen waardoor de ademhaling stopt (apneus). Door de benauwdheid wordt iemand wakker en ademt in met het nodige kabaal. Dit geeft een ernstige verstoring van de slaap en veroorzaakt moeheid. De mensen zijn zich deze aroussels (wakker worden) niet altijd bewust!

Omdat dit verschijnsel als eerste in de Pickwick-papers werd beschreven door Charles Dickens bij fat boy, wordt dit ook wel het Pickwick-syndroom genoemd.

Beschermingsreflexen

Indien er schade voor de luchtwegen dreigt dan zijn er een aantal mechanismen. De eerste is om bij een vieze geur, mogelijk giftig, de adem in te houden.

Komt er toch iets in de luchtwegen dan zal bij een sterke prikkeling van het neusslijmvlies er een niesreflex optreden.

Wordt het slijmvlies van de luchtpijp geprikkeld dan ontstaat er de hoestreflex.

Mensen grijpen bij acute afsluiting van de luchtweg vaak naar de keel. Praten is dan niet meer mogelijk!! Geluid komt er niet meer uit: er is sprake van afonie.

Als de luchtweg geheel is afgesloten dan wordt er geen zuurstof meer opgenomen. Door zuurstofgebrek zal de persoon na enkele minuten bewusteloos raken. Na ongeveer 5-10 minuten is er onherstelbare hersenschade.

Heimlich-handgreep

Bij acute volledige afsluiting moet je dus onmiddellijk de Heimlich-handgreep uit voeren! Hoe je het doet hangt af van de positie van het slachtoffer. In geval van nood is er zelfs een do it you yourself handgreep van Heimlich!

Mocht ondanks krachtig duwen, trekken en stompen de voedselbrok of wat er ook in het verkeerde keelgat is terecht gekomen, toch blijven zitten dan is als laatste redmiddel de noodtracheotomie een oplossing. De snede wordt op de plek van de * gemaakt.

Zuurstofgebrek

Te weinig zuurstof in het bloed kan zich uiten als cyanose; blauwzucht. Hiervoor moet er een absolute hoeveelheid hemoglobine zonder zuurstof in het bloed aanwezig zijn. De grens ligt bij 3,13 mmol desoxyhemoglobine (rode bloedkleurstof zonder zuurstof). Normaal bevat bloed ongeveer 8-10 mmol Hb per liter.

3,13 mmol Hb

Dit betekent dat bij iemand met een hoog Hb-gehalte en cyanose meer zuurstof in het bloed kan zitten (A) in vergelijking tot iemand met een laag Hb waarbij nog geen cyanose zichtbaar hoeft te zijn.Het bloed bevat echter minder zuurstof!!!(B)(het blauwe en rode gedeelte bij elkaar is een maat voor de hoeveelheid hemoglobine)

Cyanose: centraal of perifeer?

Als de oorzaak in de hart of de longen ligt spreekt men van centrale cyanose. Er wordt dan zuurstofarm bloed de aorta in gepompt. Voorbeelden zijn slechte longfunctie t.g.v. emfyseem of een rechts-links shunt. In dat geval gaat bloed uit de rechter hartshelft gelijk naar de grote circulatie ZONDER eerst door de longen te zijn gegaan!

Bij centrale cyanose zijn met name de lippen , de tong en het gelaat blauwig.

Als het bloed traag door de weefsels stroom dan wordt er de maximale hoeveelheid zuurstof aan onttrokken. Er is dan sprake van perifere cyanose. Dit heeft dan dus NIETS met de ademhaling of het hart te maken.

Dit komt met name voor als de bloedvaten vernauwen bijvoorbeeld door koude of een reactie van het onwillekeurige zenuwstelsel.

Bij langdurig zuurstofgebrek kunnen er trommelstokvingers ontstaan. De vingertoppen (en teentoppen) zijn dan bolvormig verbreed.

De nagels veranderen dan ook van vorm. Ze worden rond en bol en worden daarom horlogeglasnagels genoemd. Ook andere chronische ziekteprocessen in de borstkas kunnen trommelstokvingers veroorzaken. Het wijst dus niet alleen op chronische cyanose!

Ademgeur

Uitgeademde lucht is in principe geurloos. Bij infecties in de lagere luchtwegen of sterke bacteriegroei in de mond kan er sprake zijn van een vieze ademgeur; er is een foetor ex ore of halithosis. Een geurende adem kan ook een gevolg zijn van stofwisselingsziekten zoals leverinsufficintie of ontregelde diabetes mellitus (suikerziekte).

Symptomen COPD(chronic obstructive pulmonary disease= chronische vernauwde luchtwegen)

Een verschijnsel bij emfyseem is het pursed lip expiration = uitademen via samengeknepen lippen. Op deze manier ontstaat er een hogere druk in de luchtwegen die dan van binnenuit open gedrukt worden. Uitademen gaat dan makkelijker maar kost wel meer tijd!

Een andere methode om de luchtwegen te verwijden is de tonthorax. De borstkas is maximaal uitgezet en luchtwegen worden dan indirect opengetrokken. De longen zijn dan erg luchthoudend. Dit is goed te zien op een X-thorax.

Geluiden bij de ademhaling

Het stromen van de lucht door de luchtwegen veroorzaakt geluid. Dit is het beste te horen met een stethoscoop. Dit wordt auscultatie genoemd. Bij gezonde longen is dit niet meer dan een zacht ruisen.

Het wordt wat anders als er een vernauwing is. Dan is het geluid beter te horen. Men spreekt dan van een stridor. Als de vernauwing buiten de borstkas zit dan is de met name inademing bemoeilijkt. Er is dan sprake van een inspiratoire stridor. Dit kan bijvoorbeeld optreden bij een ontsteking van het strottenklepje (epiglottitis)

Bij een vernauwing lager in de luchtwegen is met name de uitademing belemmerd. Er is dan een expiratoire stridor. De uitademing duurt dan ook langer. Dit noemt men een verlengd expirium. Er zal dan ook duidelijk een piepende uitademing zijn. Het komt voor bij astma en COPD.

Zit er extra slijm in de longen dan is ook dit te horen. Het geluid wordt eerder brommen dan piepen. Men spreekt dan van vochtige rhonchi.

Als er extra vocht in de longen dan zal dit in de laagste delen gaan zitten. Dat is dus aan de achterkant bij de onderste ribben. De longblaasjes vallen samen (atelectase) die bij diep inademen open gaan. Bij auscultatie is dit te horen als basaal crepiteren. Dit klinkt als het knisperen wanneer je je haren voor je oor over elkaar heen wrijft.

Andere oorzaken van atelectase zijn: gebrek surfactant (bij te vroeg geboren babys) afgesloten luchtweg; de lucht wordt dan geresorbeerd uit de longblaasjes druk van buitenaf bv bij bedrust druk de buikinhoud tegen het diafragma

Palpatie borstkas

De arts kan een indruk krijgen over hoe ver de borstkas is uitgezet en hoever er nog extra ingeademd kan worden door de handen op de borstkas te zetten (palpatie) als de patint in- en uitademt.

Percussie van de borstkas

Bij percussie stelt men vast of er sprake is van een vast of luchthoudend orgaan. De grens tussen long en hart of tussen long en lever kan zo vastgesteld worden.

Door middel van percussie zijn ook de longgrenzen vast te stellen en hoe ver ze verschuiven bij in- en uitademen.

Is er sprake van een uitgezette long of als de long is samengevallen klaplong, dan zit er meer lucht in de borstkas. De percussie is dan hypersonoor. Bij de klaplong (pneumothorax) zit er in feite alleen nog maar lucht onder de ribben en geen longweefsel. In dat geval spreekt men van een doostoon.

Functieonderzoeken

Een manier om een indruk te krijgen van iemands longfunctie is hem/haar te laten blazen. Bij gezonde longen/luchtwegen moet iemand een lucifer/kaars op armlengte uit kunnen blazen.

Om het goed te kunnen meten en uit te drukken in een getal wordt gebruik gemaakt van de piekstroommeter. Hiermee kan het effect van de therapie gecontroleerd worden.

Als ze willen weten hoeveel lucht de longen in en uit gaat bij normaal ademen of bij extra diep in en uit, dan is spirometrie nodig.

Dit onderzoek levert dan uiteindelijk een spirogram op. Wat men hier niet mee kan meten is het residual volume; dat wat er na maximale uitademing in de longen achterblijft.

Met een pulsoxymeter bepaald men de zuurstof verzadiging (oxy) van het bloed. Tegelijkertijd meet men de hartfrequentie (puls). (En je hebt ze zelf snoerloos)

De Astrup(verdieping)

Wil men weten hoe goed de longen zuurstof opnemen en koolzuurgas uitscheiden is een bloedafname uit een arterie (pols, elleboog, lies) nodig. Men bepaald dan een Astrup.

Bij de Astrup worden de onderstaande aspecten van het bloed bepaald. Bij onderdeel van het onderzoek staat de normaalwaarde.normaalwaarde

pH pCO2 pO2 BE HCO3O2 sat

= zuurgraad = koolzuurgehalte = zuurstofgehalte = base-exces = bicarbonaatconcentratie = zuurstofverzadiging v.h. Hb

7,35 - 7,45 35 - 48 mm Hg 75 - 100 mm Hg -3,0 - +3,0 22 - 29 mmol/l 95 - 98 %

De pH en het bicarbonaatgehalte leiden naar een punt in bovenstaand schema. Aan de plaats in het schema is dan af te leiden waar de oorzaak van de verstoring ligt.

Bij hyperventilatie kan dan bijv. sprake zijn van een respiratoire alkalose (bloed wordt minder zuur door uitademen van te veel CO2) Of er is een metabole acidose (verzuring door te veel aan zure stoffen in het bloed). Bij een verstoring gaat het lichaam dan maatregelen nemen om dit tegen te gaan (compenseren). Er kan dan sprake zijn van een metabool gecompenseerde respiratoire acidose .Om draaierig van te worden.

Genoeg nu, tijd om te stoppen! Mee eens?