S&V Reflector · worden waarmee het ESG-beleggingsbeleid op een eenvoudige wijze meetbaar kan...
19
S&V Reflector Duurzaam beleggen is eenvoudig Deel 2 December 2017
Transcript of S&V Reflector · worden waarmee het ESG-beleggingsbeleid op een eenvoudige wijze meetbaar kan...
S&V Reflector
Duurzaam beleggen is eenvoudig
Deel 2
December 2017
2
Opmerkingen vooraf
In deze Reflector bespreken wij het ontwikkelen van een ESG-beleggingsbeleid vanuit het
bestuurlijk perspectief. Hoe kan het bestuur ESG-beleggen integreren in het
vermogensbeheer en meenemen in haar besluitvorming.
De Reflector is geschreven vanuit een pensioenfonds-perspectief, maar onverminderd van
toepassing op elke maatschappelijk betrokken stichting of onderneming met een belegd
vermogen.
Zoals altijd pretenderen wij niet de wijsheid in pacht te hebben, maar willen wij op basis van
inhoudelijke argumenten onze klanten helpen om tot weloverwogen besluiten te komen. Wij
hopen dat deze Reflector helpt bij het concreet maken van een ESG-beleggingsbeleid. Onze
stellingname in deze Reflector is als altijd bewust prikkelend, wij gaan er graag met u over in
discussie.
3
1. Inleiding
Duurzaam beleggen loont. Pensioenfondsen die vooral investeren in bedrijven die goed scoren op
ESG dragen bij aan een betere wereld. Daarnaast halen zij naar verwachting een hoger rendement
dan fondsen die gewoon de index volgen1.
Dit effect wordt versterkt door de toenemende aandacht voor ESG-beleggen in binnen- en
buitenland, ook bij de regelgever2. In 2018 wordt de IORP II richtlijn geïmplementeerd in de
Nederlandse wetgeving voor pensioenfondsen. Daarin worden eisen gesteld aan het ESG-
beleggingsbeleid. In grote lijnen betekent dit dat pensioenfondsen in het risicomanagement expliciet
aandacht moeten schenken aan ‘ESG-risico’s’. Verder moeten pensioenfondsen publiceren hoe zij
het ESG-beleid meenemen in het beleggingsbeleid en het risicomanagement.
Hoe komt een pensioenfonds tot een eigen ESG-beleggingsbeleid los van het beleid van de
uitvoerder. Daar willen wij met deze Reflector een bijdrage aan leveren. Wij bespreken het
ontwikkelen van een ESG-beleggingsbeleid vanuit bestuurlijk perspectief. Hoe kan het bestuur ESG-
beleggen ontwikkelen en meenemen in haar besluitvorming.
Deze Reflector gaat dus niet over de wijze waarop de vermogensbeheerder aan ESG-integratie
doet3. Deze Reflector gaat over hoe het bestuur aan ESG-integratie doet.
Door middel van deze Reflector proberen wij een bijdrage te leveren aan het beantwoorden van de
volgende bestuurlijke vragen:
Beleid: Hoe kom je tot een eigen ESG-beleggingsbeleid? (hoofdstuk 3)
Uitvoering: Hoe neem je ESG-beleggen mee in bestuurlijke besluitvorming? (hoofdstuk 4)
Monitoring: Hoe monitor je een ESG-beleggingsbeleid (kwantificering)? (hoofdstuk 5)
Daarbij streven wij er wederom naar om het beleid meetbaar te maken. Dat past bij ons DNA.
Daarnaast geloven wij dat een meetbaar ESG-beleid het bestuur eenvoudiger inzicht geeft in de
ESG-impact van een besluit. De ESG-data die wij gebruiken is afkomstig van onze partner
Sustainalytics. In hoofdstuk 2 wordt toegelicht hoe het meetbaar maken in de praktijk werkt.
Wij concretiseren de Reflector met een voorbeeld pensioenfonds waarbij wij voor elke stap
aangeven welke keuzes ons voorbeeld pensioenfonds heeft genomen en hoe dit concreet uitwerkt.
Soms horen wij dat ESG-beleggen helemaal niet zo eenvoudig is. In deze Reflector proberen wij het
tegendeel te laten zien en laten wij zien dat door gewoon te beginnen, een aantal stappen gezet kan
worden waarmee het ESG-beleggingsbeleid op een eenvoudige wijze meetbaar kan worden
meegenomen in de bestuurlijke cyclus.
1 Zie ook de Reflector “Duurzaam beleggen is eenvoudig” uit december 2016.
2 Hiermee wordt duurzaam beleggen een ‘self fulfilling-prophecy’: duurzame aandelen zullen harder in waarde stijgen, alleen
al omdat er meer vraag naar komt (wij geloven heilig dat de vraag-aanbod verhouding de waardering van financiële instrumenten bepaalt). 3 ESG-integratie bij vermogensbeheerders betekent dat de beheerder ESG-data meeweegt in de beslissing om een
aandeel/obligatie wel of niet te kopen.
4
2. Het meetbaar maken
Door middel van de door ons ontwikkelde ESG-radar kan de ESG-score van de
beleggingsportefeuille worden vastgesteld, waarmee meetbaar wordt hoe duurzaam het
beleggingsbeleid is. De ESG-score kan worden betrokken bij de beleidskeuzes van het fonds. ESG
wordt toegevoegd aan de driehoek rendement-risico-kosten.
De ESG-scores zijn genormeerd tussen 0 en 100, waarbij 0 de slechtste score is en 100 de beste.
De ESG-score is gebaseerd op circa 150 onderliggende criteria (denk aan CO2-uitstoot). Elke
onderneming/land wordt gescoord op elk van die criteria en dat leidt tot een ESG-score per
onderneming/land. Die scores worden vervolgens vermenigvuldigd met de allocatie naar de
betreffende onderneming/land om te komen tot de ESG-score van de beleggingsportefeuille.
Door het gebruik van de ESG-score wordt bij elke beleidskeuze niet alleen de financiële impact
meetbaar gemaakt (dat gebeurt vaak al), maar worden ook de ESG-gevolgen gekwantificeerd: “Wat
betekent deze keuze voor onze ESG-score?”. Dit kan als volgt worden toegepast:
Beleggingsplan: Bij de jaarlijkse inrichting van de beleggingsportefeuille kunnen naast de
rendements- en risico karakteristieken de ESG-factoren meegenomen worden.
Bijvoorbeeld: “het beleggingsplan 2018 leidt tot een stijging van de ESG-score van 69 naar 75”.
Selectie beleggingsfonds: De ESG-rating kan worden meegenomen in het selectie proces van
een beleggingsfonds (fonds voor gemene rekening).
Bijvoorbeeld: “het gekozen beleggingsfonds heeft de laatste 3 jaar structureel een hogere ESG-
score dan de andere twee beleggingsfondsen op de shortlist”.
Monitoring portefeuille: Door periodiek een update te maken van de ESG-radar krijgt het fonds
zicht op de ontwikkeling van het ESG-beleid.
Bijvoorbeeld: “de ESG-score van het fonds is dit jaar met 3 punten gestegen, hetgeen met name
wordt veroorzaakt door de selectie van een ESG-gewogen aandelenmandaat” .
Monitoring vermogensbeheerders: Managers worden al elk kwartaal gescoord op de
outperformance en de tracking error. Daaraan kan de ESG-score worden toegevoegd.
Bijvoorbeeld: “de manager heeft een rode vlag op de ESG-score omdat de ESG-score meer dan
10 punten lager is dan de benchmark”.
De ESG-radar uit onze vorige Reflector was gebaseerd op overall, “gelijk gewogen” ESG-criteria4,
waarbij geen hogere weging was gegeven aan bepaalde ESG-criteria. In voorliggende Reflector
tonen wij hoe de ESG-radar wordt gemaakt voor specifiek door het fonds gekozen ESG-criteria of
gewichten. 4 In de bijlage zijn de resultaten van de ESG-radars uit de vorige Reflector opgenomen.
Rende
ment
Kosten
Risico
Old school New school
Risico
Kosten
ESG
Rendement
5
3. Ontwikkelen beleid
In onze ervaring worstelen pensioenfondsen ermee om te komen tot een weloverwogen eigen ESG-
beleid. Wij zien vaak dat wordt begonnen bij de instrumenten (uitsluiting, stemmen op
vergaderingen, engagement, etc). Dit wordt meer dan eens ingegeven door het ESG-beleid dat de
(fiduciair) vermogensbeheerder voert.
Wij denken dat het belangrijk is om een top-down aanpak te hanteren om te komen tot een eigen
ESG-beleid. De eerste stap daarbij is dat een pensioenfonds zelf nagaat welke strategie het wil
volgen. Indien voor een strategie wordt gekozen die bij het fonds past, is het makkelijker om deze uit
te voeren.
Om te komen tot een eigen beleid kunnen per E-, S- of G-factor de thema’s worden
gedefinieerd die het pensioenfonds belangrijk vindt. Vervolgens kan dit per thema
geconcretiseerd worden door criteria op te stellen en hier doelstellingen aan te koppelen. De
portefeuille kan dan worden ingevuld volgens deze criteria, welke vervolgens door middel
van een specifiek op deze criteria toegepaste ESG-radar kan worden gemeten en gemonitord.
Bij het ontwikkelen van het beleid kan worden aangesloten bij bijvoorbeeld de VN
ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals of SDGs) of de Global Compact principes.
Door aansluiting te zoeken bij een bestaande set thema’s hoeft het wiel niet opnieuw uitgevonden te
worden. Daarnaast zorgt dit ervoor dat het ESG-beleggingsbeleid actueel en maatschappelijk
relevant is. Tevens kan een pensioenfonds gerichte keuzes maken door bijvoorbeeld rekening te
houden met de beroepsgroep, affiniteit van het pensioenfonds of thema’s die de deelnemers
belangrijk vinden. Focus aanbrengen in de thema’s helpt bij het verder vormgeven van het beleid en
de uitvoering.
Een (eenvoudige) enquête onder bestuursleden, het verantwoordingsorgaan of de deelnemers kan
helpen om inzichtelijk te maken welke onderwerpen het fonds belangrijk vindt. Onze ervaring is dat
de discussie die volgt over de uitkomsten van zo’n enquête het bestuur in staat stelt om een klein
aantal thema’s te prioriteren.
6
VN ontwikkelingsdoelen als thema
De VN ontwikkelingsdoelen bestaan uit 17 wereldwijde doelen voor duurzame ontwikkeling, de
Sustainable Development Goals of SDGs5. Deze doelen zijn in 2016 vastgesteld en zijn een vervolg
op de acht Millennium Ontwikkelingsdoelen uit 2000. De VN ontwikkelingsdoelen beslaan een breder
scala aan onderwerpen en gelden voor alle landen. De VN ontwikkelingsdoelen gaan niet alleen
over ontwikkeling, maar ook over duurzaamheid. De thema’s kunnen worden gekoppeld aan de E, S
en G.
Ondanks dat de VN ontwikkelingsdoelen niet zijn opgesteld voor beleggers, worden ze steeds meer
door institutionele beleggers, waaronder Nederlandse pensioenfondsen, gehanteerd als leidraad
voor duurzaam beleggen. Ook vermogensbeheerders sorteren voor op deze trend en introduceren
SDG-fondsen.
5 Het gebruik van de VN ontwikkelingsdoelen om de thema’s te bepalen wordt tevens aanbevolen door VBDO in het
benchmark rapport 2017 http://www.vbdo.nl/files/news/VBDOBenchmarkPensionFunds2017.pdf en in de leidraad opgesteld
door financiële instellingen en bedrijven die lid zijn van de werkgroep SDG Impactmeting van het Platform voor Duurzame
Financiering https://www.dnb.nl/binaries/SDG%20Impact%20Measurement%20FINAL%20DRAFT_tcm46-
363128.PDF?2017111714.
7
Concrete meetbare criteria bij elk thema
Bij sommige VN ontwikkelingsdoelen, zoals vrede en gerechtigheid, is het moeilijk concrete
beleggingen en criteria te vinden. Bij doelen gerelateerd aan bijvoorbeeld het milieu is het
eenvoudiger om criteria vast te stellen, zoals CO2 uitstoot, waterverbruik, ontbossing etc. Bovendien
zijn deze criteria herkenbaar en meetbaar, waardoor ook de impact van de belegging meetbaar is.
Als de criteria makkelijker zijn te definiëren, is het ook eenvoudiger hierbij beleggingen te vinden die
bijdragen aan het doel.
Hieronder hebben wij per thema een aantal criteria opgenomen6.
6 Dataproviders zoals Sustainalytics en MSCI ESG research scoren bedrijven en landen op verschillende criteria. In deze
Reflector hebben wij de criteria van Sustainalytics gehanteerd. Zij maken gebruik van ongeveer 150 criteria om tot de overall
ESG-score te komen voor een onderneming of land. Deze criteria kunnen gebruikt worden om invulling te geven aan de
thema’s.
E
1. Factor 2. Thema 3. Criteria
Waterverbruik Hergebruik afvalwater Milieuboetes
Aandeel hernieuwbare energie Schaliegas CO2 uitstoot
Lengte spoorlijn Aanleg wegen
…
Besparing afval Besparing CO2 uitstoot Waterbesparing
CO2 uitstoot Waterverbruik Ontbossing
Waterverbruik Visvangst Ontbossing
CO2 uitstoot Hergebruik materialen
8
Nadat de criteria zijn vastgesteld kunnen hier vervolgens doelstellingen voor worden geformuleerd,
welke kunnen worden gemeten en gemonitord. Om ESG-beleggen goed te integreren in het
beleggingsproces is een concreet beleid met duidelijke doelen essentieel.
S
1. Factor 2. Thema 3. Criteria
G
Mate van eerlijke beloning Toegang tot micro-kredieten Mate van eerlijke beloning Toegang tot micro-kredieten Aantal (dodelijke) ongelukken op de werkvloer Goede toegang tot gezondheidszorg Opleidingsmogelijkheden Verhouding M/V onder werknemers/in directie Salaris verschil tussen M/V
Personeelsverloop Aantal incidenten Kwaliteit arbeidsomstandigheden
Verhouding M/V onder werknemers/in directie Aantal werkplekken in lage inkomens landen Aantal werkplekken voor arbeidsgehandicapten
Besparing afval Waterbesparing ESG-beleid
Beloningsbeleid Beloningsbeleid Belasting transparantie
GC/PRI ondertekenaar Beloningsbeleid
9
Ons voorbeeld pensioenfonds wil een overall ESG-score van 75 op de portefeuille behalen. Dat
betekent dat gemiddeld genomen wordt geïnvesteerd in bedrijven en landen die zich in het
bovenste kwartiel (de top 25%) van de ESG-score bevinden.
Daarnaast heeft het fonds vastgesteld dat elke beleggingscategorie een ESG-score in het eerste of
tweede kwartiel moet hebben (ESG-score per beleggingscategorie >50).
Als derde “algemene doelstelling” heeft het fonds vastgesteld dat elke beheerder moet streven
naar een hogere ESG-score dan de benchmark.
Daarnaast heeft het fonds, mede aan de hand van een enquête onder haar deelnemers,
vastgesteld dat de E (Environmental) en S (Social) de twee belangrijkste hoofdfactoren zijn,
waarbij een zestal thema’s zijn gedefinieerd waar het fonds extra aandacht aan wil geven.
Om overzichtelijk te beginnen, wil ons voorbeeld pensioenfonds één thema in de categorie “E” en
één thema in de categorie “S” hanteren. Het pensioenfonds heeft vervolgens vastgesteld dat het
de VN doelen Klimaatactie (doel 13) en Eerlijk werk en economische groei (doel 8) het
belangrijkste vindt.
Voor het thema Klimaatactie heeft het pensioenfonds de volgende meetbare criteria overwogen:
Het pensioenfonds ziet de opwarming van de aarde als één van de grootste bedreigingen en
omdat voor koolstof (CO2) uitstoot de meeste data voor handen is, hanteert ons voorbeeld
pensioenfonds de koolstof uitstoot als belangrijkste criterium voor het thema Klimaatactie. Het
pensioenfonds realiseert zich dat de data nog niet perfect is, maar accepteert dat in dit stadium en
gaat ervan uit dat dit de komende tijd verbetert.
De doelstelling voor de koolstof uitstoot wil het pensioenfonds koppelen aan het klimaat akkoord
van Parijs (2015) waarin is afgesproken dat de temperatuurstijging van de aarde niet meer dan 2
graden mag bedragen. Om dit te halen moet de uitstoot van koolstof omlaag en is een doelstelling
overeengekomen van 20% minder CO2-uitstoot in 2020 en 40% minder in 2030 dan in 1990.
Ons voorbeeld pensioenfonds
CO2 uitstoot
Waterverbruik
Waterbesparing
Ontbossing
Hergebruik materialen
10
Het pensioenfonds sluit aan bij deze doelstellingen en stelt zich zelf ten doel om de koolstof
uitstoot in de aandelenportefeuille te reduceren met 20% in 2020. Het pensioenfonds heeft hierbij
ook aandacht voor bedrijven die bijdragen aan een transitie naar schone energie en kiest daarmee
niet per definitie voor het uitsluiten van de bedrijven met de hoogste emissie.
De huidige uitstoot van de aandelenportefeuille is 109.000 ton CO2 equivalent7,8
. Dit betekent dat
de beleggingen in de aandelenportefeuille 109 miljoen kilogram CO2 uitstoot representeren. Dit is
vergelijkbaar met de uitstoot van meer dan 46.000 personenauto’s in een jaar9. Doelstelling is om
de uitstoot met 20% te reduceren tot 87.200 ton CO2, een besparing van de jaaruitstoot van 9.200
personenauto’s. Daarnaast wil het pensioenfonds dat de portefeuille een lagere CO2 uitstoot heeft
dan de benchmark.
Voor de overige criteria die het pensioenfonds bij dit thema had benoemd (waterverbruik,
waterbesparing, ontbossing en het hergebruik van materialen) is op dit moment onvoldoende
informatie beschikbaar om een meetbaar criterium op te stellen. Het pensioenfonds zal in de
toekomst opnieuw bekijken of deze criteria gebruikt kunnen worden bij hun ESG-beleid.
Voor het thema Eerlijk werk heeft het pensioenfonds de volgende meetbare criteria overwogen:
Het bestuur heeft een voorkeur voor het criterium kwaliteit arbeidsomstandigheden en heeft
vastgesteld dat de portefeuille een score op dit criterium in het eerste of tweede kwartiel moet
hebben (ESG-score >50).
De ESG-doelstelling van het fonds laat zich als volgt samenvatten:
Meetlat Kwantitatieve doelstellingen
ESG-score totale beleggingsportefeuille >75
Aandelen Europa ESG-score >50 Manager > Benchmark
Aandelen US ESG-score >50 Manager > Benchmark
Aandelen EM ESG-score >50 Manager > Benchmark
Credits ESG-score >50 Manager > Benchmark
High Yield ESG-score >50 Manager > Benchmark
EMD ESG-score >50 Manager > Benchmark
CO2 uitstoot 2020 (in ton CO2) <87.200 Manager < Benchmark
Kwaliteit arbeidsomstandigheden >50 Manager > Benchmark
7 Gebaseerd op Scope 1 en 2 data van Sustainalytics. CO2 equivalent is een rekeneenheid om de bijdrage van
broeikasgassen aan het broeikaseffect onderling te kunnen vergelijken. 8 De aandelen portefeuille bestaat uit ontwikkelde en opkomende landen is Eur 500 mln.
9 Gebaseerd op een gemiddelde uitstoot van een personenauto uit 2016 van 118 gram CO2 per kilometer
(www.ec.europa.eu) en gemiddeld 20.000 km per jaar.
Personeelsverloop
Aantal incidenten
Aanwezigheid en kwaliteit cao's
Kwaliteit arbeidsomstandigheden
Kwaliteit mensenrechten
Personeelsverloop
Aantal incidenten
Aanwezigheid en kwaliteit cao's
Kwaliteit arbeidsomstandigheden
Kwaliteit mensenrechten
• Personeelsverloop
• Aantal incidenten
• Aanwezigheid en kwaliteit cao's
• Kwaliteit arbeidsomstandigheden
• Kwaliteit mensenrechten
11
4. Uitvoering beleid
Als het beleid, de criteria en de doelstellingen zijn vastgesteld kan het fonds haar eigen ESG-beleid
meenemen in het maken van keuzes. Dit wordt enerzijds gedaan op basis van de ESG-radar
(kwantitatief), en anderzijds beschrijvend (kwalitatief). ESG wordt daarmee toegevoegd aan de
driehoek rendement-risico-kosten als onderdeel van de besluitvorming.
Nulmeting
Als eerste stap kan het fonds een nulmeting uitvoeren. Dat wil zeggen dat ze een foto maakt van
hoe ze nu scoort op haar eigen criteria, haar eigen ESG-radar.
Bestuurlijke ESG-integratie
Bij elk besluit kan vervolgens de impact van het besluit worden getoond op deze ESG-radar zodat
het fonds kan beoordelen of het besluit bijdraagt aan de ESG-doelstellingen of juist niet. Door de
ESG-impact in de besluitvorming te betrekken wordt het ESG-beleid geïntegreerd in de bestuurlijke
cyclus.
Ons voorbeeld pensioenfonds
Het voorbeeldfonds heeft een nulmeting uitgevoerd per 31 december 2017. Daaruit volgt dat er op
vier onderdelen (nog) niet wordt voldaan aan de doelstelling:
De aandelen Emerging Markets portefeuille bevindt zich in het derde ESG-kwartiel.
De High Yield portefeuille bevindt zich in het derde ESG-kwartiel.
De manager US aandelen heeft een lagere ESG-score dan de benchmark.
De CO2 uitstoot van de aandelenportefeuille is nog niet in lijn met de doelstelling.
ESG-radar per 31 december 2017
Meetlat Realisatie
ESG-score
Realisatie
Manager tov Benchmark
ESG-score totale beleggingsportefeuille 76
Aandelen Europa ESG-score 71 3
Aandelen US ESG-score 65 -1
Aandelen EM ESG-score 48 1
Credits ESG-score 60 8
High Yield ESG-score 49 2
EMD ESG-score 55 5
CO2 uitstoot 2020 (in ton CO2) 109.000 -1.200
Kwaliteit AO 52 2
Toelichting bij ESG-radar:
De ESG-score van aandelen Europa is 71. Hiermee is voldaan aan de doelstelling van 50.
Tevens is deze score 3 hoger dan de ESG-score van de benchmark, waarmee ook aan de doelstelling om
een hogere score dan de benchmark te halen is voldaan.
12
Het voorbeeldfonds wil in haar beleggingsplan 2018 een aantal wijzigingen doorvoeren. Het fonds
is overgegaan op een ESG-gewogen benchmark (in plaats van een marktgewogen benchmark)
voor aandelen Emerging Markets en het fonds heeft een andere manager geselecteerd voor de
High Yield portefeuille en de EMD portefeuille.
De impact van deze voorgenomen wijzigingen op de ESG-radar is als volgt:
ESG-radar per 31 december 2017 – concept beleggingsplan 2018
Meetlat Realisatie
ESG-score
Realisatie
Manager tov Benchmark
ESG-score totale beleggingsportefeuille 77
Aandelen Europa ESG-score 71 3
Aandelen US ESG-score 65 -1
Aandelen EM ESG-score 63 1
Credits ESG-score 60 8
High Yield ESG-score 42 -5
EMD ESG-score 55 5
CO2 uitstoot 2020 (in ton CO2) 101.200 -8.000
Kwaliteit AO 53 3
Het pensioenfonds constateert dat het concept beleggingsplan een positieve impact heeft op het
ESG-profiel van het fonds. Gelijktijdig ziet het pensioenfonds dat de manager wissel voor de high
yield portefeuille een negatief effect heeft. Deze informatie betrekt het pensioenfonds bij haar
afweging om de manager wisseling door te voeren.
Wij merken op dat er ook vanuit de vermogensbeheerders steeds meer mogelijkheden worden
geboden om het ESG-profiel van het fonds te verbeteren. Denk daarbij aan:
Passieve managers met een uitgebreide uitsluitingenlijst.
(Actieve) managers die enkel investeren in bedrijven uit het eerste ESG-kwartiel.
(Actieve) managers met een ESG-gewogen benchmark.
Relatief nieuw (maar naar ons oordeel zeker interessant) is de mogelijkheid om een passief mandaat
in te richten met specifieke eigen ESG-criteria (maatwerk). De eigen doelstellingen (bijvoorbeeld
10% CO2 reductie, een 5% hogere ESG-score en het uitsluiten van tabak) kunnen dan mee worden
gegeven in een passief beheerd mandaat. De kosten zijn beperkt (een enkele basispunt) hoger dan
voor een marktgewogen passief mandaat en de tracking error blijft in het algemeen onder 1%.
Het aanbod van vermogensbeheerders neemt toe en dat helpt om het eigen ESG-beleid
implementeerbaar te krijgen.
13
5. Monitoren en evalueren
Door periodiek, bijvoorbeeld eenmaal per kwartaal, een update te maken van de (specifieke!) ESG-
radar krijgt het fonds zicht op de ontwikkeling van het ESG-beleid en kan het zien in hoeverre aan de
doelstellingen is voldaan.
De monitoring kan gebruikt worden voor de evaluatie van het ESG-beleggingsbeleid en indien nodig
voor het bijstellen van de doelstellingen.
De vermogensbeheerders kunnen eveneens worden gemonitord op de integratie van ESG-factoren.
Managers worden al elk kwartaal gescoord op de outperformance (ten opzichte van de doelstelling)
en de tracking error (ten opzichte van de doelstelling). Daaraan kan de ESG-score van het
betreffende mandaat worden toegevoegd.
Ons voorbeeld pensioenfonds
De monitoring over het eerste kwartaal van 2018 ziet er bijvoorbeeld als volgt uit. In de laatste
kolommen staat de wijziging ten opzichte van het vorige kwartaal.
ESG-radar monitoring eerste kwartaal 2018
Meetlat 31 maart 2018 ∆ tov 31 december 2017
Realisatie
ESG-score
Realisatie
Manager tov
Benchmark
Realisatie
ESG-score
Realisatie
Manager tov
Benchmark
ESG-score totale portefeuille 77
Aandelen Europa ESG-score 71 3 0 +1
Aandelen US ESG-score 65 -1 0 0
Aandelen EM ESG-score 61 1 -2 -2
Credits ESG-score 60 8 0 0
High Yield ESG-score 42 -5 0 0
EMD ESG-score 55 5 0 0
CO2 uitstoot 2020 (in ton CO2) 101.200 -8.000 0 0
Kwaliteit AO 54 3 +1 0
14
Naast het monitoren van het ESG-beleid van de portefeuille en de managers dient ook de rating
methodologie van de leverancier van de ESG-ratings beoordeeld en periodiek geëvalueerd te
worden.
Aandelen EU
ESG-score
Arbeidsomstandigheden CO2 uitstoot
Vermogens-
beheerder Score
Tov
benchmark Score
Tov
benchmark Score
Tov
benchmark
Manager 1
79 1
58 3
9.800 -200
Manager 2
49 -1
48 -2
32.000 7.000
Manager 3
87 6
54 1
8.500 -500
Totaal
71 3
56 1
50.300 6.300
Het fonds kan hieruit bijvoorbeeld de volgende conclusies trekken:
De doelstelling met betrekking tot de ESG-score is voor Europese aandelen gehaald (71
gerealiseerd ten opzichte van de doelstelling van 50 en een hogere score dan de benchmark).
Er is een significant verschil in ESG-score zichtbaar tussen de drie managers.
Ook de doelstellingen met betrekking tot de kwaliteit van de arbeidsomstandigheden zijn
gehaald.
De koolstof uitstoot van Europese aandelen is nog hoger dan de doelstelling. Dit wordt met
name verklaard door Manager 2 die als enige deze doelstelling niet haalt.
Manager 2 haalt geen van de drie doelstellingen. Wij stellen voor om dit met de manager te
bespreken.
15
ESG-beleid in drie stappen
Waterverbruik Hernieuwbare energie
CO2 uitstoot Verhouding M/V
Personeels- verloop
Werkplekken lage inkomens landen
Verhouding M/V
Aantal incidenten
Milieuboetes Schaliegas Ontbossing Salaris verschil M/V
Welzijn werknemers
Werkplekken ar- beidsgehandicapte
Salaris verschil M/V
Kwaliteit cao’s
E S G 1. Factor
2. Thema
3. Criteria
6. Conclusie
Door middel van deze Reflector proberen wij te helpen bij ESG-integratie in de bestuurlijke cyclus.
Hoe kan het bestuur een eigen ESG-beleggingsbeleid ontwikkelen, concretiseren (meetbaar maken)
en meenemen in haar besluitvorming.
Daarbij hanteren wij een top-down aanpak waarbij eerst per E, S of G-factor de thema’s worden
gedefinieerd die het pensioenfonds belangrijk vindt. Vervolgens kan dit per thema geconcretiseerd
worden door meetbare criteria op te stellen en hier doelstellingen aan te koppelen. De portefeuille
kan dan worden ingevuld volgens deze criteria, welke vervolgens door middel van een specifiek op
deze criteria toegepaste ESG-radar kan worden gemeten en gemonitord.
Wij hebben ons in deze Reflector vooral gericht op de (duurzame) invulling van de
beleggingsportefeuille. Wij hebben minder aandacht besteed aan de invloed die een pensioenfonds
wenst uit te oefenen richting de ondernemingen waarin wordt geïnvesteerd (engagement, stemmen).
Dit is echter ook onderdeel van het ESG-beleid.
Om deze Reflector nog praktischer te laten zijn, hebben wij in de bijlage een blauwdruk voor een
ESG-beleid opgenomen. Daarin zijn zowel de portefeuilledoelstellingen als de invloeddoelstellingen
opgenomen.
Zoals altijd gaan wij graag met u in discussie over het gedachtegoed in deze Reflector. U kunt
daarvoor contact opnemen met:
[email protected] 06 – 209 65 685
[email protected] 06 – 832 36 876
16
Bijlage 1: Blauwdruk ESG-beleid
Onderstaand geven wij een opzet van hoe een ESG-beleid er uit kan zien. Een ESG-beleid hoeft
niet meteen helemaal af te zijn. Een pensioenfonds kan gewoon beginnen en gedurende het proces
waar nodig bijsturen en besluiten nemen over het ESG-beleid om te komen tot een definitief,
weloverwogen ESG-beleid.
Het document over het ESG-beleid gaat niet zozeer over de uitvoering van het beleid, maar wel over
de strategie en beschrijft:
De doelstelling van het ESG-beleid van het pensioenfonds (beleid).
Hoe het pensioenfonds sturing wil geven aan het beleid (uitvoering).
Hoe het pensioenfonds verantwoording aflegt over het beleid (monitoring).
Met deze blauwdruk willen wij laten zien dat een ESG-beleid niet moeilijk hoeft te zijn en dat
eenvoudig begonnen kan worden.
Inleiding
De inleiding schetst de achtergrond van het ESG-beleid, hoe het pensioenfonds tegen ESG aankijkt,
waar het nu staat en welke stappen het nog wil nemen en in welk tijdsbestek.
Verder bevat de inleiding de Definitie en de Visie van het pensioenfonds op het ESG-beleid.
Algemene uitgangspunten
Om het ESG-beleid meer handen en voeten te geven, beginnen wij met de algemene
uitgangspunten. Deze zijn veelal gebaseerd op de al bestaande investment beliefs over ESG en de
visie en kan punten omvatten als:
De ESG-impact is onderdeel van de besluitvorming bij besluiten over het beleggingsbeleid.
ESG-beleggen mag wel/niet leiden tot hogere kosten/lager rendement.
Het pensioenfonds voert een ESG-beleid waarover verantwoording wordt gegeven.
Het pensioenfonds vermijdt te beleggen in bedrijven die controversiële wapens maken,
onderhouden of verhandelen, tabak produceren of betrokken zijn bij kinderarbeid .
Het pensioenfonds streeft naar objectivering (meetbaar maken) van het ESG-beleid.
…
ESG-beleid
Het ESG-beleid van een pensioenfonds is gebaseerd op de wensen van de deelnemers omtrent
ESG. Indien in een deelnemersonderzoek naar ESG is gevraagd, kan dit dienen als uitgangspunt.
Hier worden de belangrijke thema’s beschreven (bijvoorbeeld tabak, wapenindustrie en
kinderarbeid).
Verder bevat dit hoofdstuk de doelstelling van het ESG-beleid. Ons advies is om het beleid langs
twee assen uit te werken:
1. Portefeuille doelstelling: waar beleg ik in en welke doelstellingen heb ik daarbij?
2. Invloed doelstelling: welke invloed wil ik uitoefenen op de bedrijven/landen waarin ik beleg?
17
Bijvoorbeeld uitsluitingen en positieve selectie horen bij de portefeuilledoelstelling en het stemmen
op aandeelhoudersvergaderingen en engagement horen bij de invloedsdoelstelling.
Uitvoering
In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe het ESG-beleid wordt meegenomen in de bestuurlijke cyclus.
Dit kan zowel kwantitatief (op basis van de ESG-scores of een ESG-radar) als kwalitatief (meer
beschrijvend). ESG wordt toegevoegd aan de driehoek rendement-risico-kosten als onderdeel van
de besluitvorming.
Verder wordt beschreven hoe het uitsluitingenbeleid, stembeleid en engagement wordt
vormgegeven en op welke beleggingscategorieën dit wordt toegepast (invloed doelstelling).
Monitoring en verantwoording
Het pensioenfonds legt vast hoe het verantwoording aflegt over het ESG-beleid en in welke
documenten dit gebeurt. Dit betreft de twee beleidsdoelstellingen:
1. Portefeuilledoelstelling: het effect op de portefeuille van de wijzigingen door het ESG-beleid
wordt inzichtelijk en meetbaar gemaakt. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van de ESG-score.
2. Invloedsdoelstelling: het pensioenfonds zal periodiek inzichtelijk maken welke invloed zij heeft
uitgeoefend om verbeteringen te bewerkstelligen op het gebied van ESG.
18
Bijlage 2: Benchmarking ESG-radars
Naar aanleiding van onze Reflector ‘Duurzaam beleggen is eenvoudig’ uit december 2016, hebben
wij een twintig-tal ESG-radars opgesteld voor onze klanten. Deze zijn (anoniem) samengevat in
onderstaande tabel.
ESG-scores Omvang ESG Aandelen EU Aandelen US Aandelen EM Staatsobligaties Credits IG
Pensioenfonds in mld euro Score ESG-score ESG-score ESG-score ESG-score ESG-score
1 < 1 72 56 78 77
2 < 1 71 - 82 77
3 < 1 73 82 60 56 83 75
4 < 1 71 56 80 75
5 < 1 64 59 - 77
6 < 1 74 74 63 57 83 71
7 < 1 71 58 - 76
8 < 1 71 56 83 75
9 < 1 71 86 63 66 82 71
10 1- 5 69 81 60 56 81 77
11 1- 5 74 81 59 57 81 76
12 1- 5 74 74 59 57 84 85
13 1- 5 70 83 63 58 82 71
14 1- 5 71 - 55 53 81 64
15 1- 5 70 - 60 61 82 76
16 1- 5 67 75 60 58 76 64
17 > 5 68 - 59 59 84 -
18 > 5 70 56 82 77
19 > 5 68 77 61 58 81 71
20 > 5 76 56 80 7363
65
63
70
65
65
73
65
19
Sprenkels & Verschuren
Sprenkels & Verschuren is een puur Nederlands actuarieel adviesbureau. Wij willen onze klanten
helpen om de juiste beslissingen te nemen. Daarbij zijn wij in staat om het zeer ingewikkeld te
maken, maar wij houden het bij voorkeur eenvoudig. Ons team bestaat uit 50 ervaren
professionals. Voor meer informatie zie www.sprenkelsenverschuren.nl of mail naar
