Suicide en de ontwikkeling van suicidepreventie bij psychiatrische ziekten

D. Linszen, psychiater

Ypsilon minisymposium:

Zorg om zelfdoding bij mensen met een psychiatrische ziekte

Klinisch beloop van schizofrenieKlinisch beloop van schizofrenie

B 15 20 25 40….

Functioneren

Psychotische Symptomen

Premorbide Progressief (85%) Restversch.Prodromaal

Ontstaan van Psychose

Beloop schizofrenie (‘life time’)Beloop schizofrenie (‘life time’)

15% één psychotische episode zonder 15% één psychotische episode zonder

negatieve symptomen negatieve symptomen

35%35% meer psychotische episodes zonder of metmeer psychotische episodes zonder of met

lichte negatieve symptomenlichte negatieve symptomen

35%35% meer psychotische episodes metmeer psychotische episodes met toenemende toenemende

negatieve symptomennegatieve symptomen

15%15% chronische psychotische en negatieve chronische psychotische en negatieve

symptomensymptomen

NBNB 5-10%5-10% suïcides in de eerste 10 jaarsuïcides in de eerste 10 jaar

Het Amsterdamse “kritieke periode” interventie onderzoek bij patiënten met eerste-episode psychosen en ouders (1998-2007):

Uitkomst na 5 jaar : recidief in 3 ART conditions (n: 170)

Beloop van schizofrenie

Levenslang beloop A’damse 5 jaar interventie

• EEN psychotische episode 15 % 48 %

• MEER psychotische episodes 70 % 45 %

met /zonder negatieve sympt.

• Continu psychotische sympt. 15 % 7 %

met negatieve symptomen

• Suicides in the first 5 years 5 % 4 %

(Bleuler, Ciompi, Harding, Mc Glashan, Hegarty)

Amsterdamse Kritieke Periode Interventie: Sociaal functioneren na 5 jaar interventie

Goed / redelijk 57 %

Matig / slecht 43 %

Criteria: zelfstandig wonen, betaalde baan / studie, vrijwilligerswerk

ER IS BEWIJS VOOR EEN GUNSTIG EFFECT VAN BEHANDELING OP HET BELOOP

VAN PSYCHOSEN EN SCHIZOFRENIE

Beloop van schizofrenie

Levenslang beloop A’damse 5 jaar interventie

• EEN psychotische episode 15 % 48 %

• MEER psychotische episodes 70 % 45 %

met /zonder negatieve sympt.

• Continu psychotische sympt. 15 % 7 %

met negatieve symptomen

• Suicides in the first 5 years 5 % 4 %

(Bleuler, Ciompi, Harding, Mc Glashan, Hegarty)

Risicofactoren suicide schizofrenie

Suicide (= tot voor kort constant)

Twee nieuwe ontwikkelingen:

Vroege herkenning

Herkenning van risicofactoren bij psychiatrische stoornissen

Psychose en co-morbiditeit: een ontwikkelingsperspectief

Duur onbehandelde prodromale fase (DUPP)

Duur onbehandelde psychose fase (DUP)

Premorbide fase

Duur onbehandelde ziekte fase (DUI)

= aspecifieke en/of negatieve symptomen = positieve symptomen

Duur1/2 tot > 2 jaar

Duur 2 tot 5 jaar

Risico factoren voor de ontwikkeling van psychose:- Genetische predispositie- Zwangerschaps complicaties- Geboorte complicaties- Autisme / ADHD

Start prodromale fase:- Angst, depressie, dwang- Bipolaire st./manie- Persoonlijkheidsst.(borderline)- Alc. drugsmisbruik- Cognitieve symptomen- Negatieve symptomen- (eetstoornissen)

Start drugs misbruik:- meestal Cannabis

Mijlpalen normale ontwikkeling soms vertraagd of niet gehaald:- Spreken en lopen- Relatie met leeftijdgenoten- Vroege onverwachte problemen op school- Neurologisch “soft signs”

Functionele achteruitgang:- Problemen op school, studie of werk- Problemen met ouders, vrienden etc.- Andere consequenties, nl suïcide pogingen, agressie, gedragsstoornissen

Ultra-hoge-risico toestand (UHR)

Eerste behandeling

“Mentale stoornissen zijn de chronische ziekten van de jongeren” Insel and Fenton (2005)

Oplossing: Creeer en Implementeer de Best Mogelijke Werkzame Interventies en Verdedig ze

“Op het ogenblik worden psychische stoornissen gediagnosticeerd op basis van symptomen die in een laat stadium zijn ontstaan, vermoedelijk jaren nadat hersensystemen zijn gaan afwijken van een normale ontwikkeling. Het diagnosticeren van schizofrenie of van een bipolaire stoornis met het ontwikkelen van een psychose kan hetzelfde zijn als het diagnosticeren van een ziekte van de kransslagaderen door een myocardinfarct. Een van de meest hoopvolle benaderingen van het verminderen van de morbiditeit en mortaliteit van ernstige psychiatrische ziekten is die ziekten te benaderen volgens de strategie van hart- en vaat ziekten (63% vermindering sterfte).

Vroege diagnose mbv van (bio) markers zijn de reden van deze vermindering.

Vroege diagnose van de meeste psychiatrische aandoeningen in de adolescentie met biomarkers zou de ernst van deze ziektes en de sterfte door suicide kunnen verminderen.

T. Insel: 1. Arch Gen Psychiatry 2009, 66:128-133)

2. http://www.youtube.com/watch?v=u4m65sbqbhY (2013)

Belangrijkste psychische stoornissen (60-70%) met een ontstaan tussen 14 en 25 jaar met een verhoogde kans op

suicide Psychotische stoornissen (MAD)

Niet-affectieve/ affective Psychotische stoornissen

Stemmingsstoornissen (SAD)

(depressie, bipolair, angst)

Persoonlijkheidsstoornissen: antisociaal (man.) borderline (vrl) (BAD)

Alcohol- en drugs misbruik (BAD)

Eetstoornissen (FAT en LEAN)

obesitas en anorexie

Vroeg detectie en geindiceerde preventie

Het focus op jonge mensen (12-25) in de cruciale risicoperiode is cruciaal….MAAR…

Het (G)GZ systeem is het zwakst waar het het sterks zou moeten zijn …..DUS…..

Nieuwe stigma-vrije, bij de ontwikkeling passende cultuur moet worden ontwikkeld

Vroege detectie en geindiceerde preventie

Stadium Definitie Verwijzers Potentiele interventies

0

Verhoogd risico op psychotische of symptomen van ernstige stemmingsstoornissen, maar thans asymptomatisch

First-degree young relatives of probands

Op de hoogte brengen van psychiatrisch stoornissen

Familie en drug voorlichting

Korte cognitieve vaardigheidstraining

1aMilde of niet-specifieke symptomen, lichte verandering of achteruitgang in het functioneren

Screenen van jongeren populaties

Verwijzing door huisartsen of schooltutoren

Formele informatie of psych. stoornissen/eHealth

Problemen oplossen en steun

Familie psychoeducatie

Reductie/staken drugsmisbruik

Sport/fitness

1b

Ultra-hoog risico: matige maar subklinische stemmings-/psychotische /negatieve symptomen met matige neurocognitieve veranderingen en functionele achteruitgang (GAF < 70)

Verwezen door onderwijsinstanties, huisartsen, eerste hulp / krisisdiensten, sociale diensten

Formele CBT/CM

Familie psychoeducatie

Reductie staken drugsmisbruik

Omega-3 vetzuren

Atypische antipsychotica?

Antidepressiva, stemmingsstabilisatoren?

2

Eerste psychotische episode met matige tot ernstige symptomen, neurocognitieve stoornisen en achteruitgang in functioneren (GAF 30 - 50)

Verwezen door huisartsen, eerste hulp / krisisdiensten, sociale diensten,

GGZ instellingen, drug en alcohol instellingen

Formele CBT/CM

Familie psychoeducatie

Reductie/staken drugsmisbruik

Atypische antipsychotica

Rehabilitatie / IPS

Het in kaart brengen van Biomarkers en Klinisch Stadium

Stadium

Structurele MRI

Neurocognitie Electrofysiologie Neuroimmunologie Oxidative stress HPA axis dysregulatie

Sz

BD MD Sz BD MD Sz BD MD Sz BD MD Sz BD MD Sz BD MD

0

1a

1b

2

3

4

Waarschuwingssignalen voor Suicide

• Praten over dood te willen

• Zoeken naar een manier om dood te gaan

• Praten over gevoelens van hopeloosheid of doelloosheid

• Praten over gevoel klem te zitten of over een onverdragelijke pijn

• Spreken over een ander tot last te zijn

• Toename van alcoholgebruik of drugs

• Angstig, geagiteerd of roekeloos gedrag

• Te weinig of teveel slapen

• Terugtrekken of zich geisoleerd voelen

• Woede tonen of erover praten wraak te nemen

• Vertonen van extreme stemmingswisselingen

Negen suicide preventie aanbevelingen UK

http://www.surgeongeneral.gov/library/reports/national-strategy-suicide-prevention/

Uitgebreid rapport, met een schets van dit man-op-de- maan project, dat verwijst naar vele, ook internationale websites

http://www.samhsa.gov/prevention/

Celebrating Children’s Mental Health Awareness Day and National Mental Health Awareness MonthPresident Obama heeft Mei uitgeroepen tot Nationale Mentale Gezondheid Bewustwording Maand. Dat moet helpen om een negatieve houding en discriminatie tegen het krijgen van geestelijke gezondheidszorg uit te bannen en te vertellen dat hulp zoeken geen teken van zwakte, maar eerder een teken van kracht is.. Als onderdeel van de Nationale Mental Health Awareness Month ondersteunt SAMHSA de Nationale “Mental Health Awareness” Dag op 9 mei 2013.

Preventing Suicide: A Toolkit for High Schools

De Drugs Misbruik- en Mentale Gezondheid diensten (SAMHSA) binnen het Amerikaanse Ministerie van Gezondheid en Sociale Zaken bracht onlangs een nieuwe brochure uit als onderdeel van een nationale campagne met als doel om één van de vijftien middelbare scholieren te helpen die zich jaarlijks proberen te suïcideren.

Suicide en de ontwikkeling van suicidepreventie bij psychiatrische ziekten

Discussie

Ypsilon minisymposium:

Zorg om zelfdoding bij mensen met een psychiatrische ziekte