Gent klimaatrobuust

Visie op een klimaatrobuuste stad

Maaike Breugelmans 6 februari 2013 – open MINA-raad

1. Probleemstelling Waarom werken aan een

klimaatrobuuste stad?

• 2002-2011 warmste decennium sinds waarnemingen • hittegolven komen vaker voor en duren langer • neerslaghoeveelheid: daalt in zuiden, stijgt in noorden • vaker droogvallen van rivieren (in Zuid-Europa) • noordpoolgebied warmt sneller op dan andere regio’s • zeespiegelniveaus en risico kustoverstromingen stijgen • effecten op menselijke gezondheid door verspreiding ziekten • veranderingen in eigenschappen van planten en dieren • minder water voor landbouw in Zuid-Europa • warmtevraag gedaald, energievraag voor koeling gestegen

Klimaatverandering wordt zichtbaar belangrijkste bevindingen EMA rapport

Klimaatverandering wordt zichtbaar waarnemingen in Vlaanderen (VMM)

• gemiddeld 2,3°C warmer dan in pre-industriële periode 2011 warmste jaar sinds de metingen startten (1833) temperatuur stijgt het meest in de lente

• frequentie van hittegolven sinds de jaren 1990 verdubbeld ten opzichte van gemiddelde in 20ste eeuw hittegolven leiden tot extra sterfgevallen in zomermaanden

• steeds natter, vooral in de winter aantal dagen met (veel) zware neerslag verdubbelde

• zeeniveau vertoont een significante stijging (gemiddeld 3mm/jaar sinds 1970)

• aantal overstromingen neemt duidelijk toe, maar nog geen definitief bewijs dat klimaatverandering mee aan de basis ligt

Steden hotspots klimaatverandering

primaire effecten van klimaatverandering (CC) + stedelijke omgeving secundaire effecten

• 45 % bodemafdichting • wateroverlast uit riolering • wateroverlast uit waterlopen

Wateroverlast door bodemafdichting & neerslagextremen

Hitte-stress door verstening, stedelijk hitte-eiland & opwarming

Socio-economische studie Vlaanderen “Adaptatie aan klimaatverandering, globale kosten en praktijkvoorbeelden”:

Kosten voor de Vlaamse maatschappij zonder adaptatie = grootte-orde 1 tot 3,5 miljard €, in grote mate bepaald door sterfgevallen door hittestress

Hitte is daarenboven nadelig voor de luchtkwaliteit en zorgt voor meer kans op smogvorming in de stad.

Droogte kan nog maanden duren

6 mei 2011, De Standaard

“Lage waterstand Rijn bezorgt Ford problemen” 10 mei 2011, de redactie

Waterschaarste door waterbehoefte & droogte

Impact op (drink)waterwinning en transportfunctie Gentse kanalen

Scenario’s project Vlaamse Baaien: • tegen 2050: + 24 tot 36 cm tov 2000 • tegen 2100: + 64 tot 192 cm tov 2000 • stormvloedniveau:

o +6,5m TAW: eens per 109j in 2000 naar eens per 3j in 2100 o + 8m TAW: eens per 17.000j in 2000 naar eens per 2j in 2100

Zeespiegelstijging

• verzilting:

druk op ecosystemen

druk op oppervlaktewaterwinningen

• impact afwatering Gentse kanalen (overstromingen)

2. Doelstelling Wat betekent

“Gent, klimaatrobuuste stad”?

Gent, klimaatrobuuste stad

Doel 2030:

• Gent voorbereiden op en aanpassen aan neerslagextremen/ wateroverlast, langere droogteperiodes/waterschaarste, hitte-stress en de zeespiegelstijging zodat Gent een klimaatrobuuste stad is.

Doel 2018:

• We hebben een zo nauwkeurig mogelijk beeld van de te verwachten klimaatveranderingen voor Stad Gent:

– effecten van neerslagextremen en wateroverlast, langere droogteperiodes en waterschaarste, en hittestress

– duidelijk in welke mate zeespiegelstijging een bedreiging vormt voor Gent

• Nieuwe stadsontwikkeling vormt een toekomstbestendige investering die blijvend bijdraagt aan een leefbare stad. De realisatie van een klimaatrobuuste stad wordt reeds getoond aan de hand van een aantal voorbeeldprojecten.

Gent, klimaatrobuuste stad?

Isoard et al., 2008

Gent

What are the non-climatic trends?

• Demographics • Economics • Socio-cultural change • Politics and governance • Environmental change

What adaptation options

should be developed/implemented?

How will the urban systems be impacted?

(society/economy/environment/ governance & policy)

• Physical damage to infrastructure and buildings • Disruption to infrastructure and property services • Health impacts • Psychological impacts • Species loss and migration • Loss of habitat • Economic impacts • Logistics disruption • Pressure on public resources

What is the existing adaptive capacity (of the

city/administration) relevant to climate change adaptation?

How will the climate change?

• Precipitation • Temperatures • Drought • Rising sea level

Gent, klimaatrobuuste stad?

3. Klimaatadaptiebeleid Hoe pakt Stad Gent

klimaatadaptatie aan?

1. Opmaak klimaatadaptatiestrategie

2. Kennisopbouw

3. No-regretmaatregelen

4. Principes integreren in (visies op) beleidsplannen

Aanpak klimaatadaptatie Stad Gent

1. Opmaak klimaatadaptatiestrategie

2. Kennisopbouw

3. No-regretmaatregelen

4. Principes integreren in (visies op) beleidsplannen

Aanpak klimaatadaptatie Stad Gent

• Klimaatadaptatiestrategie Stad Gent

• Vlaams adaptatieplan

• Belgische adaptatiestrategie

• Europese adaptatiestrategie

“Whilst most individual adaptation measures need to happen at the local or regional level, looking at the bigger picture helps to drive forward the processes everywhere.” European Commission

Klimaatadaptatiestrategie

Klimaatadaptatiestrategie

• Deelname EU DG Climate Action project “Adaptation strategies for European cities”

www.eucities-adapt.eu

Klimaatadaptatiestrategie

Opmaak adaptatiestrategie en werkplan

Mogelijke structuur:

1. Visie, strategie en doelstellingen

2. Wat betekent dat voor Stad Gent? kwetsbaarheidsanalyse organisatorische noden

3. Maatregelenpakket (per thema) uitzoeken adaptatiemogelijkheden

4. Stakeholders + communicatieplan bewustwording en betrokkenheid

5. Korte termijn werkplan 2013 – 2018

1. Opmaak klimaatadaptatiestrategie

2. Kennisopbouw

• hittekaart (~onderzoek VITO en UGent)

• wateroverlast (~ Plurisk + ~ORBP)

3. No-regretmaatregelen

4. Principes integreren in (visies op) beleidsplannen

Aanpak klimaatadaptatie Stad Gent

1. Stedelijk hitte-eiland effect in kaart brengen

• oppervlaktetemperatuur (SUHI)

Hittekaart Stad Gent

1. Stedelijk hitte-eiland effect in kaart brengen

• oppervlaktetemperatuur (SUHI)

• luchttemperatuur (CLUHI)

Hittekaart Stad Gent

1. Stedelijk hitte-eiland effect in kaart brengen

• oppervlaktetemperatuur (SUHI)

• luchttemperatuur (CLUHI)

model

metingen

Hittekaart Stad Gent

Vrijdagsmarkt

Plantentuin

Ledeberg

Melle

1. Stedelijk hitte-eiland effect in kaart brengen

• oppervlaktetemperatuur (SUHI)

• luchttemperatuur (CLUHI)

model

metingen

Hittekaart Stad Gent

2. Stedelijk hitte-eiland effect analyseren

• oorzaken detecteren

• kwetsbaarheid in kaart brengen

• toekomstprojecties maken

• beleidsaanbevelingen opmaken

Hittekaart Stad Gent

1. Overstromingsgevaarkaarten / Overstromingsrisicokaarten

2. Overstromingsrisicobeheerplan • bundelt maatregelen om negatieve gevolgen van overstroming voor de

veiligheid van mens, milieu, cultureel erfgoed en economie te beperken

• instrument om gericht keuzes te maken in het overstromingsrisicobeheer en de impact van die keuzes te kennen (kosten-baten, restrisico)

• gebaseerd op preventie, protectie en paraatheid

Overstromingsrisicobeheerplanning

Doel

lokale besturen ondersteunen in de kwantificering, voorspelling en beheer van de stedelijke risico’s verbonden aan lokale extreme weersomstandigheden (zomeronweders)

Plurisk project

1. Opmaak klimaatadaptatiestrategie

2. Kennisopbouw

3. No-regretmaatregelen

• integraal waterbeleid, groendaken, materialen en verharding, straatbomen, groenzones,…

• in bouwreglement, verkavelingsrichtlijn TMVW, aanleg openbaar domein, subsidies

4. Principes integreren in (visies op) beleidsplannen

Aanpak klimaatadaptatie Stad Gent

Bouwreglement Stad Gent • Hemelwater vasthouden aan de bron

om wateroverlast te voorkomen en grondwater aan te vullen

• Ruimte van daken maximaal inzetten: groendaken vele positieve effecten in stedelijke omgeving

Verkavelingsrichtlijn TMVW (ontwerp)

Principes integraal waterbeleid ook toepassen voor het toekomstig openbaar domein:

• infiltratie waar mogelijk • buffering en vertraagde afvoer als tweede stap

Voor dimensionering buffervoorziening deel van het privaat domein mee in rekening brengen = verhogen veiligheidsniveau

1. Opmaak klimaatadaptatiestrategie

2. Kennisopbouw

3. No-regretmaatregelen

4. Principes integreren in (visies op) beleidsplannen

• Structuurvisie 2030 (RSP)

• Groenstructuurplan

Aanpak klimaatadaptatie Stad Gent

Input Structuurvisie 2030

Klimaatadaptatie verdient plek in Ruimtelijk Structuurplan Gent • Gent, klimaatrobuuste stad

Mogelijke acties voor een klimaatrobuuste stad: • Verder inzetten op groene lobben (op macro, meso en micro niveau), in

combinatie met ruimte voor water, streven naar windcorridors

• Beperken bodemafdichting en verstening met mogelijkheden voor infiltratie (clustering voorzieningen)

• Groen-blauwe netwerken (groenstructuur, water in de stad)

Groenstructuurplan

Klimaatdoelstellingen: • actief inzetten van lucht- en klimaatgroen

• groenstructuur klimaatrobuust uitbouwen

Acties voor een klimaatrobuuste stad: • vertalen van het groenstructuurplan naar klimaat- en milieudoelstellingen

• opmaken van een handleiding inrichtingsvoorwaarden voor lucht- en klimaat-groen

Alle maatregelen in het groenstructuurplan moeten bijdragen tot klimaatadaptatie

Belangrijke maatregelen:

– Groen fijnmazig netwerk creëren, ook op kleine schaal vergroenen (hitte)

– Grotere parken en groengebieden voorzien (buffer)

Gent, klimaatrobuuste stad 2030…

Bedankt voor de aandacht

Bedankt voor uw aandacht Vragen? Suggesties?