Oh dennenboom, wat ben je mooi!

Voor de 2e keer na de restauratie zal Huys Ameron-gen met de kerst schitteren, daarover was geen dis-cussie na het succes van verleden jaar. Maar dankomt de prangende vraag: hoe en wat? Peinzend over de zin en onzin van kerstmis kwamenwe uit bij de goede, oude dennenboom, het kerst-symbool bij uitstek. Die krijgt dit jaar de volle aan-dacht, in zijn traditionele gedaante op de beletage,in een sfeer à la 2015 in het souterrain. We makendaarbij weer dankbaar gebruik van de hulp en crea-tiviteit van de studenten van de Stoas Hogeschool inWageningen. Ze zullen de vertrekken in het souter-rain, waaronder de wildkamer en de waskeuken, opludieke wijze decoreren met De Kerstboom NieuweStijl. Spannend: wat gaat het worden?De aankleding van de keuken is in handen van deTuinkabouters, die op eigen wijze invulling geven aanhet fenomeen “dennenboom”; in de nissen van dewijnkelder stallen twee porseleinschilderessen, Ger-dien Koomen en Marijke Frank, hun kerstborden uit.Ongeduldige kindertjes, maar ook hun ouders, zijnin de Bentinckkeuken welkom, de Educatiegroepzorgt voor een levendig uurtje.Het bezoek aan de beletage is uitgebreid met tweevertrekken. Behalve de eetkamer en bibliotheek iser de gobelinkamer, op zich al een feest maar doortwee engelen extra gedecoreerd. In de salon, het“groot salet”, wedijvert een prachtig gedecoreerdetafel met die van de eetzaal. Op de galerij verdient het gerestaureerde Bätzorgelalle aandacht; de schoonheid ervan geeft de galerijeen extra dimensie. De Engelen creëren op hunwerktafel een eigen kerst middels een landschap vanpapieren huisjes. De Bloemencommissie siert hetHuys en verschillende tafels met verrassende kerst-

Stichting Vriendenkring Kasteel AmerongenBulletin december 2015

stukken; het klusteam ondersteunt waar nodig metraad en daad. Het aardige van het kerstfeest is dathet verbindt. Klusteam, mensen van de verlichting,ticketshop, winkel, cateraars, bloemencommissie,behoud&beheer, iedereen zet z’n beste beentjevoor. Met hulp van de Muziekcommissie is er eenmuziekprogramma samengesteld op 19, 20, 26 en27 december. Vanaf de bovengalerij en misschienook vanuit de eetzaal (mits het clavecimbel tijdig isgerestaureerd) klinkt live kerstmuziek. Zo is er voorelk wat wils. We roepen dan ook luid:KOMT DAT ZIEN!

Marja Heethaar & Marjolein Meens

Oh Dennenboom

Zaterdag 19 december 17.30 uur tot 21.00 uur:Openingsklanken door 4 Midwinterblazers

Gemengd koor Voice Mail uit Amerongen o.l.v. Elienvan der Meer en Noëlle Drost met kinderkoor in

Dickensiaanse klederdracht brengen kerstklankendoor het gehele Huys.

Zondag 20 december 12.00 uur tot 17.00 uurGevarieerd muzikaal aanbod in kerstsfeer doorKees Alblas, orgel en Janneke Allaart, blokfkuit

Ellen Verhagen, piano en Minella Reiche, sopraan, Henk Thiadens, piano met Rinke Dulack, viool

Zaterdag 26 december 12.00 uur tot 17.00 uurGevarieerd muzikaal aanbod door

Wim Verdouw, piano en orgel en CarolineVerdouw, dwarsfluit

Hannie Ritmeijer, piano

Zondag 27 december 12.00 uur tot 17.00 uurKerstklanken en meer door

Jolly Brass o.l.v. Stoffel DicouKleinkoor Houten o.l.v. Polien Fijan

Stefan Hofkes, piano en Nicolas Shipman, blokfluit

De eetkamer in kerstsfeer

Donaties voor kerstboom en kerst-decoraties

Kasteel Amerongen is dit jaar voor de tweede maalin een bijzondere kerstsfeer gehuld, zoals u in dit bul-letin hebt kunnen lezen. Naast kerstdecoraties en natuurlijke kerstbomen is een bijzonder fraaie kunst-boom van 3,65 meter aangeschaft, die voldoet aande hoogste eisen van brandveiligheid. Deze aanschafis mogelijk geworden door een spontane sponsorac-tie die werd opgezet door een van onze Vrienden endie in korte tijd resulteerde in € 1350,- door financi-ële bijdragen van de Lionsclub Rhenen “De Grebbe-leeuw”, Intratuin Barneveld, Volvo Reede, SchipperSecurity, Budding Beregening, VakantieXperts in Rhe-nen en Apotheek Het Bosje in Elst/Amerongen.De Vriendenkring is deze sponsoren zeer erkentelijkvoor deze succesvolle actie.

Een uniek kerstcadeauDe zeer gedegen studie van mevr. Mulder en prof.Slothouwer over Kasteel Amerongen en zijn bewo-ners is nog steeds het belangrijkste informatieve na-slagwerk over de rijke en tumultueuze geschiedenisvan het kasteel en zijn illustere bewoners. Ruim 66jaar na de eerste druk heeft de Vriendenkring eengeactualiseerde tweede druk kunnen realiseren.

Mevr. Mulder eindigde met het overlijden van Graafvan Aldenburg Bentinck. In de toegevoegde epiloog

worden de ontwikkelin-gen die nadien hebbenplaatsgevonden kort ge-schetst. Deze nieuweuitgave is een aanwinstvoor de liefhebber, eensieraad in de boekenkasten een cadeau waarmen eer mee inlegt. Hetboek is gebonden meteen harde omslag met

goudfolie op linnen. Het geheel is gedrukt in grijstin-ten en telt 224 pagina’s en heeft ongeveer 70 afbeel-dingen. Het boek is te verkrijgen in de kasteelwinkel voor € 49,50 (Vrienden € 45,-) of te bestellen door over-making van € 53,50 (Vrienden € 49,50) op IBAN NL09INGB 0000 0061 63 tnv St. Vriendenkring KasteelAmerongen onder vermelding van “Mulder”.

Bent u opzoek naar een uniek kerstcadeau dan isdeze luxe uitgave van het boek tot 20 december a.s.voor Vrienden verkrijgbaar door overmaking van € 40,00 op bovenstaand gironummer onder vermel-ding van uw naam en adres en omschrijving “Mulder”. Het boek wordt u na betaling toegestuurd.De portokosten neemt de SVKA voor haar rekening.

Rob Heethaar

Van de voorzitterSigurd von Ilsemann, zijn dagboekfrag-menten (1918 – 1941)

Mijn gebruikelijk korte woord vooraf in het Vrienden-bulletin wordt deze keer een beetje langer en is ge-heel gewijd aan de presentatie van het boek KeizerWilhelm II in Nederland op 11 november 2015 opde Bovengalerij van kasteel Amerongen. Het lijdtgeen twijfel, dat we na lezing van dit omvangrijkewerk veel meer zullen weten over de persoon en hetkarakter van de laatste Duitse keizer, over wie in deafgelopen eeuw overigens al een bibliotheek is vol-geschreven. Ik heb aan mijn tekst echter met nadrukde naam van de vleugeladjudant van de keizer gege-ven. Enerzijds omdat we hem dank verschuldigd zijnvoor de consequente en boeiende wijze waarop hijzich van de taak heeft gekweten die hij zich in 1918stelde, maar toch ook omdat de schrijver onbedoeldveel vertelt over zichzelf, zijn opvattingen, alsmedeover de omgeving van de keizer en over zijn eigenomgeving: zijn familie, die leefde op kasteel Ameron-gen. Het was dan ook geen toeval dat de boekpresentatiejuist op ons kasteel Amerongen plaats vond, daarwaar het Nederlandse avontuur van keizer Wilhelmen zijn relatief beperkte hofhouding in 1918 begon.Het omvangrijke boek ( in totaal ongeveer 600 pa-gina’s ) heb ik op dit moment nog niet geheel kunnenlezen. Een plezierige ontdekking was, dat de “ bezor-gers” van de dagboekfragmenten (zoals ze conse-quent genoemd worden) Jacco Pekelder, universitairdocent aan de Universiteit van Utrecht en Wendy

Landewé, conservator van Museum Huis Doorn, indit boek ongeveer 50 pagina’s wijden aan het be-schrijven van de historische omgeving, waarin defragmenten tot stand kwamen. Alle hoofdrolspelersin het boek zijn tot op zekere hoogte ook productenvan de tijd waarin ze zijn opgegroeid en gevormd.Niet iedereen heeft de geschiedenis van het DuitseRijk en van Europa in de tweede helft van de negen-tiende eeuw en het begin van de twintigste eeuwhelder op het netvlies. Hetzelfde geldt, mogelijk iniets mindere mate, voor het Interbellum, de jarenvan de Republiek van Weimar en de opkomst van hetnationaalsocialisme. Hier zijn de relevante feitenover die periode op compacte wijze weergegeven,hetgeen de leesbaarheid en het begrip van de dag-boekfragmenten in belangrijke mate bevordert.Het boek is een hertaling vanuit de Duitse grond-tekst. Eerder verschenen de dagboekfragmenteneind jaren zestig onder de titel Der Kaiser in Neder-land en van deze uitgave zijn nauwelijks nog exem-plaren te vinden. Deze tweede versie is een initiatiefvan Museum Huis Doorn waar de keizer ruim twintigjaar doorbracht. De auteurs beschouwen hun herta-ling als superieur ten opzicht van die eerste versie,historisch verantwoord en waarheidsgetrouw. Hetboek is ruimschoots voorzien van verklarende notenen bronvermeldingen. We kunnen spreken van eenwetenschappelijke editie van de geschriften van VonIlsemann en tevens van een waardevolle toevoegingaan het vele dat over kasteel Amerongen en zijn be-woners al is geschreven.

De presentatie op 11 november jl. was van een blijmakende compactheid en kwaliteit. De bijdragenvan professor Jacco Pekelder en de schrijver Kees ’tHart, die zich in een roman door de figuur van VonIlsemann liet inspireren, waren van begin tot eindboeiend en “to the point”. Ik, en met mij velen, zagenvoor het eerst de (stomme) film over het huwelijkvan Sigurd en Elisabeth, de dochter van graaf Ben-tinck, in 1921. Hannie Ritmeijer ondersteunde deprachtige beelden met toepasselijk en fraai uitge-voerd spel op de Erard. Men waande zich waarlijkeen moment in de twintiger jaren van de vorigeeeuw! Onze directeur (tevens directeur van HuisDoorn) Herman Sietsma leidde het programma opbekwame en betrokken wijze in en hield de regie inhanden tot en met de uitreiking van het eersteexemplaar aan Jhr. Sigurd Von Ilsemann, kleinzoonvan de vleugeladjudant. Op 11 november verscheen in de Volkskrant eentwee pagina’s groot artikel over het boek en daarinwerden al enkele interessante onderwerpen aange-raakt, die de keizer en zijn adjudant in de drieëntwin-tig jaar van hun samen optrekken bezig hielden. Inde eerste fase was dat vooral de dreigende uitleve-ring van de keizer aan de geallieerde mogendheden.Later was de mogelijke terugkeer van de keizer opde Duitse troon een belangrijk onderwerp, een ge-dachte van de keizer die Von Ilsemann in het geheelniet deelde. Dan was er de houding van de keizer te-genover Hitler en het opkomende nationaalsocia-lisme, die in de loop van de gebeurtenissen aanverandering onderhevig bleek te zijn. En nog hon-derd andere dingen, die mij nieuwsgierig maken. Bij-voorbeeld de dwangmatige neiging van Wilhelm tothet kappen van bomen en de moeilijke periode diegraaf Bentinck doormaakte toen de zacht gezegdnogal duidelijk aanwezige gast niet enkele wekenmaar anderhalf jaar op Amerongen verbleef. Wie vanhet kasteel houdt moet dit boek in zijn boekenkast,liever nog: op zijn leestafel hebben, dat lijdt geentwijfel.

“Keizer Wilhelm II in Ne-derland 1918 – 1941” isuitgegeven door UitgeverijAspekt en verkrijgbaar inhet winkeltje van KasteelAmerongen, in de betereboekhandels en via bol.com.De prijs is € 32,95.

Hans Herremans

Sigurd von Ilsemann

Het gerestaureerde Bätz-orgelvan Huis Amerongen

Orgels zijn er in alle soorten en maten. Hele grote,zoals bijvoorbeeld het orgel in de Grote Kerk in Haar-lem, maar ook kleintjes zoals de 18de-eeuwse bu-reauorgels van Hendrik Hermanus Hess. Zo’nsecretaire-orgel is een huisorgel, bedoeld om ge-bruikt te worden in de (grotere) huiskamer. Ook hetBätz-orgel van Huis Amerongen is een huisorgel. Inde 18de en vroeg 19de eeuw was er een levendigehandel in dit soort instrumenten. Honderden zo nietduizenden orgels werden gemaakt voor de adel engegoede burgerij. Deze instrumenten waren ooktoen al zeer kostbaar en alleen de allerrijksten kon-den zich zo’n orgel veroorloven. Het typerende vanhet Nederlandse huisorgel uit die tijd is dat ze de ui-terlijke vorm hebben van de gebruikelijk huismeu-bels zoals de kabinetkast, secretaire en bureau. Dezevormen werden gedurende de 18de eeuw en 19deeeuw steeds opnieuw gebruikt maar uiterlijk aange-past aan de smaak en mode van de tijd. Het Ame-rongse orgel vormt hierop geen uitzondering. Het iswat het meubel betreft een groot huisorgel, ge-bouwd voor een groot huis (in dit geval zelfs met eenhoofdletter H) en het lijkt niet op de in die tijd meergebruikelijke kabinetorgels. Toch is ook het orgel inHuis Amerongen naar mijn mening naar voorbeeldvan een huismeubel gemaakt, namelijk dat van devitrinekast. Voor de huisorgels werden overigensmeestal geen bestaande huismeubelen gebruikt, de

orgelmaker maakte ze zelf omdat de constructie vande gewone kasten geen inbouw van een orgel toe-liet.Waar de huisorgels voor werden gebruikt is nietzeker. Het meest waarschijnlijk is dat ze werden be-speeld bij de godsdienstoefening aan huis en dat erpsalmen en gezangen op werden begeleid.De grotere huisorgels zoals dat in Amerongen zijnwat hun klankkleuren (registers) betreft een soortkleine versie van de grotere kerkorgels. Bij de secre-taire- en bureau-orgels is meestal geen plaats voorveel orgelpijpen en vinden we alleen de basisregis-ters.

Het orgel in Amerongen is in 1780 besteld door detoenmalige bewoners van het Huis, Frederik Christi-aan van Reede en zijn vrouw Anna Elisabeth van Tuylvan Serooskerken. Zij lieten het orgel bouwen doorde Utrechtse orgelmaker Gideon Thomas Bätz. Gi-deon Thomas was de zoon van de uit Duitsland af-komstige Johann Heinrich Hartmann Bätz die zich in1739 in Utrecht had gevestigd na enkele jaren in deleer te zijn geweest bij Christian Müller, de bouwervan het eerder genoemde grote orgel van de Bavo inHaarlem.

Gideon Thomas Bätz was door het overlijden van zijnvader in 1770 al op 19-jarige leeftijd verantwoorde-lijk voor het destijds florerende bedrijf. In de eerstejaren na het overlijden werd hij ondersteund doorzijn moeder Johanna en zijn oom. Vanaf 1772 leiddehij het bedrijf zelfstandig. Johanna deed tot 1774 deboekhouding van het bedrijf. Zij liet op een bijzon-dere manier sporen na in het Amerongse orgel,waarover later meer. Het bedrijf Bätz had zwaar telijden onder de onzekere tijden gedurende de Fransebezetting. Er was vooral een groot gebrek aan goedmateriaal. Dat is in veel orgels uit die tijd duidelijk te

Een bureau-orgel gemaakt door Hendrik Hermanus Hess

Ook het Bätz-orgel van Huis Amerongen is een huisorgel

zien. Orgelmakers maakten noodgedwongen gebruikvan tweedehands orgelpijpen en de kwaliteit van hethout is in veel gevallen minder goed dan in de eerstehelft van de 18de eeuw. Hoewel Bätz voor het Ame-rongse orgel ook tweedehands orgelpijpen gebruiktelijkt dat niet samen te hangen met de Franse tijd ende daaruit voortvloeiende materiaalschaarste.Hoewel het orgel al in 1780 schijnt te zijn aanbesteedwerd het voor zover na te gaan pas in 1813 daadwer-kelijk geplaatst in het Huis. Wat de reden is geweestvoor deze lange onderbreking is niet duidelijk. Degraaf ontvluchtte in 1795 het land vanwege deFranse bezetting en zijn vrouw volgde in 1798, maardat weerhield de Van Reedes er niet van om in 1796een tweede orgel door Bätz te laten maken dat werdgeplaatst in hun huis aan de Kromme Nieuwe Grachtin Utrecht. Later werd dit kabinetorgel in kasteelMiddachten ondergebracht. Na enige omzwervingenkwam het terecht in de Dom in Utrecht, waar het alskoororgel fungeert.In 1813 betaalde de rentmeester van Amerongen delaatste termijn bij de oplevering van het Bätz-orgel.Daarna heeft het Amerongen niet meer verlaten enis het nooit in zijn geheel gerestaureerd. Door diegunstige omstandigheden en de goede zorgen vande eigenaren en beheerders is het vrijwel gaaf be-waard gebleven.

De graaf en gravin waren beiden grote muzieklief-hebbers. Graaf Frederik speelde viool en dwarsfluiten de gravin speelde clavecimbel en orgel. Ook dekinderen maakten muziek. Frederik Christiaan waslid van het Utrechtse muziekcollege. Dit orkest be-stond voor het grootste deel uit amateurs uit de ge-goede burgerij en adel maar werd geleid doorberoepsmusici. Anna Elisabeth bespeelde het Bätz-orgel en het Kirckman clavecimbel. Een van de zoonsvan Frederik en Anna Elisabeth, Renaud, speeldedwarsfluit en de dochters zongen. Aardig is dat ervoor de combinatie orgel, zang en dwarsfluit eenmuziekboekje te vinden is in de uitgebreide muziek-bibliotheek van Huis Amerongen. Het gaat om eenboekje getiteld The hyms, anthems & tunes, with theode used at the Magdalen-Chapel, set for the organ,harpsichord, voice, German-flute or violin. Het is nietmoeilijk ons voor te stellen dat moeder, dochter enzoon zingend en spelend op orgel en fluit de liederenuit dit bundeltje ten gehore brachten.

Anna Elisabeth heeft het orgel maar 6 jaar kunnenbespelen, ze overleed in 1819. Daarna zal het orgelniet veel meer zijn gebruikt. Pas bijna een eeuw laterkwam er opnieuw een vrouwelijke bespeler, Elisa-beth Bentinck, de dochter van de laatste adellijke be-woner van Huis Amerongen, graaf Godard vanAldenburg Bentinck. In de eerder genoemde muziek-bibliotheek bevinden zich meerdere muziekboekenvoor orgel en harmonium die omstreeks 1912 doorElisabeth zijn gebruikt. Waarschijnlijk is rond die tijdhet orgel ook gerepareerd en is de tamelijk uitge-sproken oorspronkelijk klank iets ‘getemd’ om hetmeer geschikt te maken voor de laat-romantischemuziek die Elisabeth er op speelde. Waarschijnlijk istoen ook de tweede balgtrede gemaakt waarmeeeen assistent aan de rechterzijde van het orgel debalg kan pompen. Oorspronkelijk kon alleen de or-ganist zelf dat doen.

Na het vertrek van de familie Bentinck is het orgelook nog maar nauwelijks gebruikt. Het raakte daar-door in verval. Toen de musicoloog Gert Oost mid-den jaren 70 het orgel bezocht voor zijn proefschriftover de orgelmakers Bätz was het volledig onbe-speelbaar door lekkages. Met provisorische ingrepenis het instrument weer tot klinken gebracht en op-genomen op een LP in 1985.

Sinds 1813 was het orgel dus nog nooit helemaal ge-restaureerd. En hoe zuinig men ook op het orgel isgeweest, door lekkages als gevolg van uitdroging en

Het Müller-orgel in de Grote of Sint-Bavokerk in Haarlem, 1738

door slijtage was een restauratie onontkoombaar.Toen het Huis in restauratie ging is het orgel gede-monteerd door orgelmaker Elbertse in Soest en in deorgelmakerij opgeslagen. Pas 7 jaar later kon de op-dracht tot restauratie worden gegeven en op 3 ok-tober 2015 is het orgel opnieuw in gebruik genomen.Het is heel bijzonder dat een orgel van die ouderdomvrijwel ongewijzigd is overgeleverd. Dat vroeg omextra voorzichtigheid van de orgelmaker bij de res-tauratie. Hoewel enkele onderdelen moesten wor-den vernieuwd, zoals bijvoorbeeld het uitgedroogdeleer, is het Elbertse gelukt om vrijwel alle onderdelenopnieuw te gebruiken. De meeste schade was er aan

de balg en aan het meubel. De balg was kennelijkeen keer gerepareerd en niet goed recht terugge-plaatst in hun huis. Daardoor waren de houten bla-den waaruit de balg bestaat krom getrokken. Deaansluitingen van de balg op de rest van het orgelwaren niet goed sluitend meer en het orgel kreegdaardoor niet voldoende wind om nog te kunnenklinken. Het fineer op de orgelkas was beschadigd endoor het kromtrekken van de ondergrond op ver-schillende plaatsen losgeraakt. Het snijwerk dat deonder en bovenzijde van de pijpen aan het zicht ont-trekt was bijna volledig verwormd. Dit is geïmpreg-neerd en aan de achterzijde voorzien van linnen omhet nog enige stevigheid te geven. Omdat er veelnieuwe stukjes moesten worden gemaakt kon hetnog originele verguldwerk goud niet worden ge-handhaafd. Elbertse heeft het snijwerk en de labiavan de frontpijpwerk heel mooi opnieuw verguld.En dan de klank! Hoewel er zoals eerder gezegdwaarschijnlijk rond 1900 kleine wijzigingen aan deoorspronkelijk klank zijn verricht horen we toch nogveel van de door Bätz bedoelde klankkleuren terug.Opmerkelijk is dat Bätz voor het grootste deel vande pijpen oudere pijpen heeft hergebruikt maar niet

zonder ze geheel aan zijn klankideaal aan te passen.Heel bijzonder is de van ‘palmhout’ (buxus) ge-maakte Fluit travers (Dwarsfluit). Waarschijnlijk eenspeciale ode aan de eigenaar, zelf dwarsfluitspeler.Het registers klinkt hier en daar als een echte oudedwarsfluit. In dit verband is het nog wel aardig op temerken dat de toonhoogte van het orgel, lager dande tegenwoordig gebruikelijke, precies die is van de18de-eeuwse dwarsfluiten.

Hoewel we hadden verwacht dat er in het orgel sig-naturen van Bätz of zijn medewerkers te vinden zou-den zijn vonden we, afgezien van de signatuur op hetplankje boven het klavier, niets.Pas tegen het eind van de restauratie vond Bert vanden Heuvel van Elbertse Orgelmakers in de hoedenvan de Fluit 4 voet beschreven papier uit de bouw-tijd. Dit was gebruikt om de deksels aan de boven-kant van de pijp luchtdicht af te sluiten. Het gaat omversneden rekeningen en oorspronkelijk aan post-stukken gehechte briefjes. Voor een belangrijk deelzijn ze gericht aan Johanna Maria Liepoldes, devrouw van Johann Heinrich Hartmann Bätz en demoeder van Gideon Thomas. Anders dan verwachtgaat het in de meeste gevallen niet om stukken uitde boekhouding van de orgelmakerij maar om privé-stukken van Johanna. Het blijkt dat Gideons moederop een of andere manier het bedrijf van haar vaderheeft voorgezet of in het bedrijf van haar familieheeft doorgewerkt. Op een van de papieren is eengrote bestelling aan naaimaterialen te vinden, haarvader was keurslijfmaker te Utrecht. Voor dezevondst kenden we dit detail uit het leven van de fa-milie Bätz nog niet. De papieren zijn allemaal te da-teren voor 1775. Dat maakt het aannemelijk dat metde bouw van het orgel toch kort na de opdracht in1780 is begonnen. Ook de rococo-ornamentiek duidteerder op 1780 dan 1813. Het raadsel rondom de

De balg van het orgel van nieuw schapenleer voorzien

Het klavier en een deel van de mechaniek na restauratie

Onze Vriendenkring in maat en getal

Ook het afgelopen jaar heeft onze Vriendenkring zichweer ingezet, middels projecten, stukken uit de col-lectie te restaureren, de ICT infrastructuur in het kas-teel op peil te brengen en de tuinen te verfraaien.Enkele projecten worden hieronder genoemd. Een legaat van mevr. M. Vreeken van ruim € 9000,-maakte het mogelijk een bloementuin aan te leggendie werd ontworpen door de internationaal ver-maarde tuinarchitecte mevr. Jaqueline van der Kloet.In het vorige bulletin werden al twee foto’s opgeno-men van de aanleg en eerste bloei. Komend jaar,wanneer alle planten zijn aangeslagen, zullen nogwat aanpassingen plaatsvinden en zal een oogstre-lend kleurenpatroon zich in de verschillende seizoe-nen voor u ontvouwen. Het beschadigde beeld van de Godin van de jacht,Diana, werd uit haar weinig benijdenswaardige po-sitie onder het lover vandaan gehaald en in de was-keuken van het kasteel, onder het toeziend oog vandiverse bezoekers, door de restaurateur Nico Ver-

Een van de stukken papier die tevoorschijn kwamen uit de Fluit 4 voet

vertraagde oplevering van het orgel is dus nog nietopgelost.

Een gaaf bewaard, rijk uitgevoerd huisorgel dat nogop de plek staat waar het voor gemaakt is: het Ame-rongse Bätz-orgel is om meerdere redenen een unieken belangrijk instrument. Maar belangrijker nog: hetis echt een heel mooi klinkend orgel dat voorbeeldigis gerestaureerd.

Wim DiepenhorstOrgelspecialist Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoeden adviseur bij de restauratie van het Bätz-orgel.

Het Amerongse Hazenhuisje

De historie van het Amerongse ‘Hazenhuisje’ gaatterug tot 1920 toen het werd gebouwd op hetterrein van Huis Doorn, (het privé-secretariaat

van Hermine von Schönaich-Carolath,de tweedevrouw van keizer Wilhelm II, was er gevestigd) inopdracht van Wilhelm II als speelhuisje voor zijn

kinderen. De ‘Viletta’ (kleine villa) is naar allewaarschijnlijkheid ontworpen door H.A. Potho-

ven, een architect die tal van (ver)bouwactivitei-ten voor de ex-keizer regelde. Het houten huisje

met pannendak (het "Weisse Haus") stond tussende struiken en de bomen, tussen het poortge-bouw en de kleine weide. De oude ingang van

het huisje, in het midden van de gevel, wordt be-kroond met een driehoekig uitstekend timpaan.

Rond 1953 werd het huisje voorzichtig gedemon-teerd en opnieuw opgebouwd op de plek waarhet nu staat: Bergweg 10 in Amerongen. Hier

werd het minihuisje gebruikt als dependance van‘De Hazenberg’, het dierenasiel dat was opgericht

door Elisabeth von Ilsemann. Zij was getrouwdmet Sigurd von Ilsemann, vleugeladjudant en te-vens biograaf van de ex-keizer. De naam ‘Hazen-huisje’ is dus gekoppeld aan het asiel en niet de

oorspronkelijke naam van het huisje.

Belle van ZuylenTegenwoordig wordt het huisje verhuurd en

Rebecca Versteeg wist te melden dat de huidigebewoner niemand minder is dan de schrijfster

Amalia Baracs. ‘Onlangs schreef zij een wonder-mooi kinderboek’, schrijft Rebecca Versteeg:

‘Klokkenspel voor Belle van Zuylen’. Dit is het eer-ste kinderboek over Belle van Zuylen, de be-roemde schrijfster uit de 18e eeuw. Ze was

geboren in 1740 op Slot Zuylen aan de Vechtals oudste dochter van de familie Van Tuyll van

Serooskerken.

Bron: Nieuwsblad De Kaap, Nicole van de Schaaf enwww.utrechtseheuvelrug.punt.nl

hulst op minutieuze wijze hersteld. Een verloren ge-gane hand werd toegevoegd, scheuren zorgvuldig-gerestaureerd, zodat regen niet meer kanbinnen-dringen in het Bentheimer zandsteen waar-uit Diana is vervaardigd. De Vriendenkring heeft detotale restauratiekosten van € 4950,- op zich geno-men. Op haar oorspronkelijke sokkel op het grasveldaan de zuidzijde heeft ze de blik weer fier gericht ophet kasteel. Ook de restauratie van het Bätzorgel kon worden ge-realiseerd. De totale kosten van het project bedroe-gen ongeveer € 47.000. De Vrienden droegendaaraan € 9000,- bij, het resterende bedrag werddaarna verkregen uit subsidies. De totale projectkosten in 2015 waaraan door deVrienden werd bijgedragen bedroegen ruim € 107.000. Het aandeel van de Vrienden hierin be-droeg ongeveer € 46.000, de rest werd verkregen uitsubsidies.Deze projecten hebben we kunnen uitvoeren doorde donaties van onze Vrienden over enkele jaren. Decontributieopbrengst in 2015 bedroeg ruim € 25.000,- De Vriendenkring is opgericht op 23 maart 1983. Aanhet einde van dat jaar telde de Stichting 174 Vrien-den. Sommige daarvan zijn overleden, anderen heb-ben opgezegd, maar nu, na 32 jaar (!), tellen we nogsteeds 58 Vrienden, die ons vanaf het eerste uurhebben gesteund. Een zeer te respecteren vrienden-trouw! De daarop volgende jaren zijn er Vrienden ge-komen en Vrienden gegaan maar onze Vriendenkringis blijven bestaan en is door de jaren heen gegroeidtot het huidige aantal van ruim bijna 700. De meesteVrienden per gemeente vinden we in Amerongen(260), daarna volgen Leersum (46) en Veenendaal

(43). In totaal zijn onze vrienden verspreid over 99plaatsen, waaronder enkele in Canada, de VerenigdeStaten en Duitsland. De geografische spreiding overNederland is hierboven weergegeven. Ook voor het komende jaar zal het bestuur zich metkracht inzetten samen met de vele vrijwilligers hetzo bijzondere Kasteel Amerongen te behouden voorde toekomst. Met uw donatie steunt u ons op eengeweldige manier; weet u familie of kennissen te in-teresseren in het kasteel, dan wordt de Vrienden-kring nog sterker.Ook voor het komende jaar zal het bestuur zich metkracht inzetten samen met de vele vrijwilligers hetzo bijzondere Kasteel Amerongen te behouden voorde toekomst. Met uw donatie steunt u ons op eengeweldige manier; weet u familie of kennissen te in-teresseren in het kasteel, dan wordt de Vrienden-kring nog sterker.

Rob Heethaar

Secretariaatvrienden@kasteel-amerongen.nl Eindredactie K. Moolenburgh-FelsVriendenadministratie: svka-admin@planet.nl redactie.vrienden@kasteel-amerongen.nlwww.kasteelamerongen.nl/vrienden ISSN 2213-7319

Algemeen NutBeogende Instelling

ANBI

Hetbestuur

wenst u prettigekerstdagen

en een voorspoedig 2016