1

Stichting Jatrie Jaarverslag 2015

Inhoudsopgave

Inleiding blz. 1 Bestuurssamenstelling blz. 2 Website blz. 2 Vrijwilligers blz. 2 Stagiaires blz. 2 Fondsen en ondersteuning blz. 3 Onderwaterschip blz. 4 De Brons motor blz. 5 Nieuwe stuurhut blz. 6 Voorbereiding MusSailkanaal blz. 6 MusSailkanaal blz. 7 Shantykorenfestival blz. 10 Restauratie en inrichting blz. 10 Exploitatie blz. 12 Gebiedsontwikkeling blz. 12 Financieel verslag -exploitatie blz. 12 en 13 Financieel verslag –balans blz. 12 en 13

Inleiding

Het bestuur van de stichting Jatrie biedt u haar vierde jaarverslag aan. Dit verslag beschrijft de

belangrijkste gebeurtenissen van het kalenderjaar 2015.

Foto-impressie van de terugtocht van Groningen naar Stadskanaal (juni 2015) en de tocht naar Musselkanaal (juli 2015)

2

Bestuurssamenstelling

De samenstelling van het bestuur per 31-12-2015 is de volgende:

Voorzitter Jaap Duit Secretaris Helen Kämink Penningmeester Wijte ten Cate Lid Gerard Bruining Lid Harm de Graaf Lid Jaap Huberts Lid Jan Overduin In 2015 vonden er geen wijzigingen plaats in de samenstelling.

Website

In het voorjaar ging onze website www.jatrie.nl de lucht in. Voor de ontwikkeling ervan werd het Grafisch Bedrijf Erik Luten te Stadskanaal ingeschakeld. Het beheer is in handen van Jaap Huberts.

Vrijwilligers

Bij de uitvoering van de conserverings- en restauratiewerkzaamheden zijn, naast de bestuursleden

Gerard Bruining, Jaap Duit en Jaap Huberts, een aantal vaste vrijwilligers betrokken: Jelle Bartelds

(stuurman), Rolf Broekhuizen (hout en metaal), Take de Haan (houtwerk), Richard Kremer

(stuurman), Jacob Schoonhoven (hout, metaal en motorrevisie) en Koos Woudberg (hout, metaal en

motorrevisie).

Stagiaires

Vanaf september 2014 tot april 2015 liepen Jacob Bos, Lars Eilert, Mike van Goor en Patrick

Jongeling, vier leerlingen van het Noorderpoort, studierichting werktuigbouwkunde via Droogdok

Groningen, stage bij het restauratieproject.

Stagiaires aan de slag tijdens de vervanging van het onderwaterschip (foto links) en reparatie van het bovendek (foto rechts).

3

Fondsen en ondersteuning

In 2012 stelt het bestuur vast dat voor de conservering, restauratie en inrichting van het schip veel

middelen nodig zijn. Medio 2011 is besloten tot de droge variant oftewel plaatsing van het schip op

een te bouwen replica van een dwarshelling achter het Streekhistorisch Centrum. In 2013 wordt in

het bestuur de discussie heropend over de zgn. droge of natte variant mede vanwege het besluit van

het Prins Bernard Cultuur Fonds (PBCF) voor een bijdrage van € 20.000, - in de restauratie onder

voorwaarde dat het schip de status van Varend Monument zou kunnen verwerven. Ook van de NAM

is eenzelfde bijdrage toegezegd onder voorwaarde dat de restauratie een scholingsproject wordt.

Deze twee bedragen zijn echter onvoldoende om het besluit te kunnen nemen om het schip in de

toekomst weer vaarklaar te hebben. In 2014 wordt een groot aantal bedrijven en fondsen benaderd.

Deze acties zijn niet zonder resultaat gebleven. De volgende toezeggingen zijn ontvangen:

Stichting Rhijnvis Feith € 1.500, -

Twee bedrijven uit Stadskanaal, niet nader te noemen, in totaal € 3.000, -

BSP Fonds € 7.500, -

Provincie Groningen € 20.000, -

Medio september 2014 zijn er voldoende middelen beschikbaar om het besluit te nemen om het

onderwaterschip in de vorm van een leerwerkproject bij Droogdok Groningen te gaan vervangen.

Ook in 2015 heeft een aantal bedrijven meegeholpen en steun verleend aan de uitvoeren van de

restauratiewerkzaamheden. Het gaat om de volgende bedrijven uit Stadskanaal: Aannemersbedrijf

Bruining BV, Boiten Techniek, Glas Ockels BV, Kroon BV, Milieu Cleaning Services, NNVG (Noord

Nederlandse Verfgroothandel) en Transportbedrijf Johan Hordijk. Verder J.C. Krans Aannemings-

werken BV te Nieuw Buinen, Thalens PPS BV te Drouwenermond en Verfzaak Muller te

Musselkanaal: bedrijven die gereedschappen en materialen tegen gereduceerde prijzen of soms

gratis beschikbaar hebben gesteld. Ook zijn we Schutte Metaal BV erkentelijk voor het beschikbaar

stellen van hun Romneyloods voor opslag van materialen.

4

Restauratiewerkzaamheden

Onderwaterschip

In het jaarverslag 2014 hebben we bericht dat de Jatrie in oktober van dat jaar vanuit Stadskanaal

versleept is naar Groningen. Op eigen kracht was dat niet mogelijk omdat de 90 jaar oude motor, een

2 cilinder Brons van het D-type, het niet meer deed. De motor had minstens twintig jaar niet meer

gedraaid. Enkele weken na aankomst bij Droogdok Groningen ging het schip in dok.

Het onderwaterschip moest vanaf de kimmen worden vervangen. Ruim 125 m² staalplaat werd met

assistentie van vier stagiaires losgebrand en verwijderd. Vervolgens zijn de zesenvijftig spanten

geprepareerd. Na dit voorwerk werd het tijd voor de volgende klus, het aanbrengen van de nieuwe

scheepshuid bestaande uit 6 mm staalplaten, bestaande uit verschillende delen welke precies op

elkaar en het bovenwaterschip moeten passen. De “kop” en de “kont” zijn gedubbeld. Dubbelen is

het aanbrengen van een nieuwe huid op de bestaande. Dit is uitgevoerd door een medewerker van

Droogdok Groningen vanwege het specialistische karakter van dit werk. Nadat de nieuwe huid was

aangebracht en afgelast is het onderwaterschip door een professionele schilder voorzien van de

nodige beschermende verflagen. Nadat de Jatrie weer te water was gelaten zijn bovendeks ook nog

een aantal reparatiewerkzaamheden uitgevoerd.

5

De bronsmotor

Naast het vervangen van het onderwaterschip is de Brons motor aangepakt. Het proberen om de

motor tot leven te brengen ging in kleine stapjes, mede vanwege onbekendheid en onervarenheid

met deze 2 cilinder diesel. In het begin is enkele keren gebruik gemaakt van de kennis van vader en

zoon Oortwijn uit Veendam. Zij hadden in het verleden eenzelfde motor gereviseerd. De eerste twee

pogingen mislukten. Na de derde poging was hun advies om de klepstangen te vervangen en de

koelwaterpomp te reviseren. Scheepswerf Pattje in Waterhuizen kon de oude, kromme, klepstangen

en onderdelen van de pomp reviseren. En met succes want bij de vierde poging kwam de Brons

motor proestend, pruttelend en walmend weer tot leven.

6

Eindelijk, het doel kwam in zicht, de Jatrie zou op eigen kracht terug kunnen varen naar Stadskanaal,

nog enkele duurtests en dan zou het moment aanbreken. Het optimisme was van korte duur. De

eerste de beste duurtest veroorzaakte een complete douche voor de aanwezigen in de

machinekamer. Als gevolg van te hoge druk in het koelsysteem werden alle pakkingen kapot gedrukt,

bleek de doorvoer van het koelsysteem zwaar verkalkt te zijn en moest de bypass ook nog

gereviseerd worden. Daarbij kwam dat we nu ook de koppen van beide cilinders moesten

ontmantelen om ze te voorzien van nieuwe pakking en om het inwendige van het koelsysteem te

kunnen ontdoen van kalkaanslag. Tijdens deze ingreep kwamen we tot de slotsom dat robuuste

negentig jaar oude techniek vraagt om een robuuste aanpak, dus niet te voorzichtig. De zware

verkalking bleek de boosdoener. Nadat ook nog de afvoerleiding van het koelwatersysteem was

vervangen en de plunjer van de koelwaterpomp was gereviseerd, was de oude Brons weer in prima

conditie. Tijdens de volgende duurtest kwam de oude cadans weer terug, werd de verbranding

steeds beter wat af te meten is aan de kleur van de rook en klonk het regelmatige stampen van de

motor als muziek in de oren. Half juni is de Jatrie met aan het roer kapitein Pieter Apeldoorn op eigen

kracht teruggevaren naar Stadskanaal.

Nieuwe stuurhut

Direct na terugkomst is eind juni gestart met het plaatsen van de inmiddels gereed zijnde stuurhut.

Een aantal van de achttien onderdelen van deze stuurhut waren in de tussentijd klaar gemaakt mede

met inzet van leerlingen van het Noorderpoort in Stadskanaal.

Voorbereiding MusSailkanaal

In 1615 kregen Johan Sems en Jan de la Haye, van de voorlopers van de staten van Drenthe en

Groningen, de opdracht om een grens te trekken in het hoogveen gelegen tussen de Hondsrug en

Westerwolde. Deze grens zou een einde moeten maken aan de conflicten tussen de Drentse en de

Groninger verveners, want turf als brandstof was sterk in opkomst. In 1765 gaf de stad Groningen

opdracht tot het graven van een nieuw kanaal evenwijdig aan de Semslinie. De verwerving van de

7

nodige gronden was middels stromannen en in het geheim geregeld. Het kanaal moest Bareveld

verbinden met Ter Apel en was bedoeld voor de afvoer van de turf.

In het jaar 2015 zijn er door een aantal stichtingen i.s.m. de stichting 250/400 verschillende

activiteiten georganiseerd ter viering van deze mijlpalen. De stichting Snikkeweek regelde de

jaarlijkse reünie van de LBVHB (Landelijke Vereniging tot Behoud van het Historische

Bedrijfsvaartuig) en van 30 juli tot 2 augustus werd MusSailkanaal gehouden.

MusSailkanaal

MusSailkanaal, daar moest het schip een prominente plek hebben. Van eind juni tot eind juli werd er

soms zes dagen in de week door de vrijwilligers gewerkt aan het vaarklaar maken van de Jatrie. De

plaatsing van de achttien onderdelen van de stuurhut op de bestaande stalen onderbouw was een

secuur werk waarvoor slechts enkele kleine aanpassingen van zowel het houtwerk als het staalwerk

nodig waren. De door Glas Ockels geleverde ruiten werden soms met de nodige acrobatische toeren

geplaatst. En na enkele weken pronkte er een nieuwe stuurhut op het schip.

Het schip lag te hoog. Via Droogdok Groningen kon in totaal vijf ton aan ballast aangeschaft worden.

Transportbedrijf Johan Hordijk zorgde, na tussenkomst van Aannemingsbedrijf J.C. Krans, voor het

transport van de vracht en plaatsing van de elementen in het ruim.

Terwijl het schip in Groningen lag, werd in de werkplaats van Gerard Bruining de nieuwe buikdenning

klaar gemaakt. Van de sportvloer van het voormalige sociaal cultureel centrum Kameleon waren ruim

negentig losse elementen geproduceerd. Nadat de ballast in het voorschip tussen de spanten

geplaatst was, kon de bijna 100 m² buikdenning gelegd worden. De stuurhut kreeg van hetzelfde

materiaal ook een 2e hands vloer. Nadat de uitneembare vloer in het ruim lag, kon de trap geplaatst

worden. Een uit het voormalige schoolgebouw van het Noorderpoort te Stadskanaal afkomstige

hardhouten trap werd omgebouwd tot toegangstrap.

8

9

Ook kreeg de machinekamer een grondige schoonmaakbeurt en werden de wanden voorzien van

een nieuwe verflaag.

Op woensdag 28 juli was het zover. ’s Morgens werd de motor gestart en onder leiding van stuurman

Jelle Bartelds werd opgestoomd naar Musselkanaal. Deze tocht zal velen nog lang heugen vanwege

de onafgebroken onweersbui en de daarbij zware regen. De nieuwe stuurhut bood onderdak aan de

vele gasten terwijl de bootslui doorweekt raakten. Na bijna drie uur werd afgemeerd bij het Klain

Klappie.

Het vrachtschip was tijdens MusSailkanaal een sterke publiekstrekker. De eerste dag bezochten ruim

750 mensen het schip, mede aangetrokken door een af en toe draaiende Brons motor. Ook de

fotopresentatie van de restauratie vanaf 2009 kon rekenen op veel belangstelling. Toen het NOS-

journaal vrijdag aandacht had besteed aan MusSailkanaal en ook aan het restauratieproject Jatrie

riepen de vrijwilligers in koor: “Alle hens aan dek, we krijgen een publieksstorm”. In totaal hebben

naar eigen schatting bijna 5000 personen het schip bekeken. Buurtbewoners van de Ceresstraat en

Cereskade, die jarenlang tegen de oude roestbak hadden aangekeken, hoogbejaarde oud schippers,

kinderen van schippers, allen waren zeer nieuwsgierig naar het interieur en vertelden spontaan over

hun ervaringen uit het verleden. Van heinde in verre kwamen veelal oud schippers en kenners van

scheepsmotoren speciaal kijken en luisteren naar de unieke negentig jaar oude Brons motor, die dit

voorjaar na ruim twintig jaar weer tot leven was gekomen. RTV Noord verzorgde een live-radio

uitzending vanaf de Jatrie en Podium TV maakt een lange reportage over het schip en de restauratie

ervan.

De vrijwillige machinisten Jacob, Jelle en Koos kregen nog enkele nuttige adviezen. Ook melden zich

spontaan enkele (oud) machinisten en stuurmannen die t.z.t. het schip willen varen. Richard Kremer,

een ex schipper en in bezit van het zgn. Rijnpatent, bood spontaan zijn diensten aan. Zijn eerste tocht

was de terugreis van Musselkanaal naar Stadskanaal. Een museum in Borgercompagnie bood spullen

aan afkomstig uit het jaren geleden gesloten scheepvaartmuseum van Gasselternijveen.

10

Shantykorenfestival

Eind augustus werd het schip afgemeerd in het centrum van Stadskanaal. Het organisatiecomité van

het Shantykorenfestival wilde de Jatrie niet alleen als publiekstrekker maar ook als locatie voor

enkele optredens en de presentatie van oude ambachten. Helaas was er weinig publieke

belangstelling en van de geplande activiteiten is niks terechtgekomen. De terugreis gaf beduidend

meer opwinding omdat we het schip achteruit teruggevaren hebben. De tocht over hemelsbreed

minder dan een kilometer duurde twee uur. Het schip is omdat het onbeladen is ook nog erg wind-

en daardoor koersgevoelig. Ze stuiterde voortdurend heen en weer tussen de beide

walbeschoeiingen. Richard Kremer kon zijn vaardigheden als stuurman volledig inzetten. Deze

ervaring leerde ons dat achteruitvaren met dit schip erg lastig is. Om de Jatrie in de toekomst flexibel

in te kunnen zetten zijn zwaaikommen onontbeerlijk.

In Stadskanaal is geen zwaaikom waar we het schip kunnen keren. De situatie bij de voormalige

Drouwenermond is te smal en dat geldt ook voor het water stroomopwaarts gelegen bij de

Buinersluis. Mogelijk biedt de situatie bij de brug bij de Gasselternijveenschemond een oplossing

maar dat moet nog eens uitgeprobeerd worden. We houden er al rekening mee dat, om het schip te

keren, we door moeten varen naar Bareveld. In dat geval moet telkens de uitklapbare stuurhut

gedemonteerd worden vanwege de te lage spoorbrug. Musselkanaal heeft gelukkig wel een

zwaaikom: het spoordok.

Restauratie en inrichting

De restauratiewerkzaamheden werden na de zomer hervat.

Om in de winterperiode aan de slag te kunnen met de inrichting van het ruim moest er

verwarming komen. De speurtocht naar een eenvoudige houtkachel met voldoende

capaciteit was succesvol en medio november was de kachel geïnstalleerd. Jacob

Schoonhoven bleek niet alleen over kwaliteiten te beschikken als het gaat om het draaien

van de Brons motor maar ontpopte zich ook als een volleerd stoker.

11

Het roefje kreeg een grondige opknapbeurt. Vanwege lekkage moest het plafond geheel

vernieuwd worden. Dit bood de mogelijkheid om technische leidingen tussen de stuurhut en

het ruim aan te leggen en weg te werken. Tevens werden de ramen voorzien van nieuwe

door Glas Ockels geleverde ruiten.

De stuurhut werd verder ingericht en afgebouwd.

De Brons motor werd door Koos en Jacob geleidelijk beter afgesteld. In november werd de

motor in de winterstand gebracht.

De mast die tijdens de laatste tocht niet bestand bleek te zijn tegen de kracht van

laaghangende takken, werd gerepareerd en demontabel gemaakt. Tijdens de kerstdagen

werd ze voorzien van een kerstboom met bijpassende verlichting.

Drie van de vier naamborden van het schip bleken niet van messing gemaakt te zijn. Het

bedrijf Thalens PPS te Drouwenermond leverde in de vorm van sponsoring nieuw materiaal.

12

Exploitatie

De restauratie en inrichting zijn gericht op een duurzaam behoud van het schip. In het beleidsplan is

vastgesteld welke toekomstige functies het schip kan krijgen: een museale in combinatie met een

cultureel-maatschappelijke functie. Daarvoor dient het schip in de toekomst geëxploiteerd te

worden. Het Streekhistorisch Centrum (SHC) is eigenaresse van het schip. In overleg met het bestuur

van het SHC is besloten om de stichting Jatrie naast de restauratiefunctie ook de (toekomstige)

exploitatiefunctie te geven.

Gebiedsontwikkeling

Het afgelopen jaar is de stichting Rondom de Watertoren verder aan de slag gegaan met het

uitwerken van de in 2012 vastgestelde Gebiedsvisie in een Gebiedsplan. Middels een bijdrage van €

13

10.000, - vanuit het Leaderfonds Oost-Groningen en een gezamenlijke aanvullende inleg van € 5.000,

- werd een externe deskundige ingehuurd. In het Gebiedsplan krijgt de Jatrie een ligplaats in de

bocht bij de 1e afdraai. Een deel van de bestaande oever moet daarvoor wel aangepast worden. In

juni werd de definitieve uitwerking van de deelplannen aangeboden aan het College van B&W. In

augustus volgde ambtelijk overleg over de inhoud. Afgesproken werd dat er tevens een

exploitatieplan voor de Watertoren opgesteld zou worden. Hiermee zijn leden van het

stichtingsbestuur aan de slag gegaan.

Financieel verslag 2015: Balans per 31-12-2015

ACTIVA Balans Balans

31-12-2014 31-12-2015

Materiele vaste activa

-Inventaris 2.161 2.772 -Restauratie Jatrie 75.752 93.628 -Gebruikte bijdragen -75.752 -93.628 0 0 Voorraden -Goederen 108 2.086 Vorderingen

-Belastingen 11.755 380 -Bijdragen 20.000 31.755 380 Liquide middelen

-Rekening courant 2.860 2.950 -Spaarrekening 9.324 18.143 12.184 21.093

Totaal activa 46.208 26.331

PASSIVA

Vermogen

-Eigen vermogen - 2.346 - 1.128 -Resultaat 1.218 - 6.209

-1.128 -7.337

Kortlopende schulden

- Ontvangen donaties/bijdragen 104.333 126.993 - Gebruikte bijdragen - 75.752 - 93.628

28.581 33.365 Crediteuren 18.755 303

14

Totaal passiva 46.208 26.331

Resultatenrekening

Lasten Baten Lasten Baten

2014 2014 2014 2014 2015 2015 2015 2015

Algemene kosten

Drukwerk 140 572

Website 3131

Contributies 92 42

Huishoudelijk : catering 16 49

Reiskosten 752

Public relations 491 919

Verzekeringen 428

Diverse algemene kosten 148 335

totaal 887 6.228

Rente baten en lasten

Rente baten 491 143

Bankkosten 113 181

totaal 113 491 181 143

Opbrengsten

Opbrengsten 471 528

Inkoopwaarde

totaal 471 528

Diverse baten en lasten

Baten 1788

Lasten 61

totaal 61 1788

Totaal

1061 2279 6880

671

Saldo baten lasten 1218 -6209

15