1

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

2011-2012, blok 2

Spreken en Verstaan: Inleiding Fonetiek werkcollege 2

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

huiswerk bespreken •  vragen?

2

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

kernvraag •  relatie tussen abstracte taal-eenheden

(fonemen, relaties tussen woordgroepen) •  en concrete spraak-gebeurtenissen

(spraakklanken, prosodie)

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

spraakproductie hoe wordt spraak geproduceerd? welke organen zijn daarbij

betrokken?

3

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

spraakproductie doel: talige communicatie via hoorbare

geluiden maar... spierbewegingen zelf kunnen geen geluid produceren (typische frequentie is 10-25 Hz)

truc: gebruik luchtdruk om geluid op te wekken, gebruik spieren om luchtdruk op te wekken en te moduleren

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

spraakorganen •  longen •  leveren energie in de vorm van luchtdruk,

vooral bij uitstroom •  spreker gebruikt 5/6 van tijd voor

uitademen, en slechts 1/6 voor inademen •  uitstromende lucht wordt opgestuwd

tegen obstakel (stembanden, vernauwing), zorgvuldig bestuurd door spreker

4

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

spraakorganen •  strottehoofd •  creëert verschil in luchtdruk, door

afsluiting van ademstroom •  en voorkomt verslikken! •  ingewikkelde structuur, veel

kraakbenige onderdelen, stembanden als brede spieren, nauwkeurig bestuurbaar

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

•  thyroïd (schildvormig kraakbeen) •  cricoïd (ringvormig kraakbeen) •  arytenoïden (bekervormige kraakbeentjes)

aangrenzende onderdelen: •  hyoid (tongbeen) •  trachea (luchtpijp)

onderdelen strottehoofd

5

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

spraakorganen •  strottehoofd •  stembandtrilling:

– geluidsbron voor spraak – variabele toonhoogte – stemhebbende en stemloze klanken

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

•  mannen 17-24 mm vrouwen 13-17 mm babies 5 mm (lengte glottis=stemspleet)

•  relatie met toonhoogte ?

stembanden

6

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

•  adductie: arytenoiden kantelen tegen elkaar, stembanden naderen elkaar, fonatie begint

•  abductie: arytenoiden kantelen van elkaar weg, stembanden uit elkaar, fonatie houdt geleidelijk op

adductie en abductie

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

•  binnen één cyclus van stembandtrilling •  onthouden:

adductie ≠ sluiting abductie ≠ opening

sluiting en opening

7

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

(stroboscopisch) vertraagde beweging

toonhoogte = aantal cycli / s

stembanden

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

after Stevens, Acoustic Phonetics, figure by Rachel Smith

1

2

3

4

5

6

cyclus stembandtrilling

8

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

in aantal cycli/s (Hz) zingen spreken

mannen 60.. 600 ~110 vrouwen 120..1500 ~220 kinderen 200..3000 ~360 dus periode van 1 cyclus is meestal < 0.01 s

toonhoogte

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

demo stembanden •  Vocal Folds Revealed

http://www.youtube.com/watch?v=Gv4evDGLgjQ

9

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

spreken zonder stembanden •  door boeren (esophagus-spraak) •  via ventiel (TE-ventiel) •  met externe kunstlarynx

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

10

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

spraakorganen •  kaak, lippen,

tongpunt, tongblad, tongwortel, velum

•  veranderen vorm van spraakkanaal: articulatie

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

articulatie •  klinkers:

geluid van stembanden krijgt ander timbre, andere klank

11

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

“The voice is like a car”

•  http://youtu.be/-zXGGRiQbCo

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

articulatie •  medeklinkers:

vernauwing > hoorbare ruis > secundaire geluidsbron – klanken /p,f,t,s,x/ enz – onderscheiden naar plaats en naar wijze

van articulatie (zie boek) •  geluid van stembanden en/of ruisbron

krijgt ander timbre, andere klank – klanken /s,∫,x/ enz

12

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23

VRAGEN?

Spreken en Verstaan - 2

2011.11.23