spotnr 14 2012

door Cees Janssens

In deze spot:wist je datreceptnatuurfotofoto vd maandHet bindende van verhalenverjaardagen

spot

Natuurfoto© cees janssens 2012

spot

Foto van de maand

nr 14 2012

Zolang de mens-

heid bestaat

vertellen ze

elkaar al verha-

len. Verhalen

die gaan over

leven en dood.

Jammer

genoeg vind je

dat in deze tijd

minder terug. Mensen hebben het druk,

komen ’s avonds moe thuis van het werk en

vervallen vervolgens nog al gemakkelijk in

bepaald gedrag bv. op de bank zitten en T.V.

kijken. Natuurlijk worden daar ook verhalen

verteld. Door programmering (dus tijds-

gebrek) hebben ze vaak weinig of geen

diepgang. Als de gespreksleider te lang op

een onderwerp blijft hangen, fluistert de

regisseur middels een technisch oortje in

zijn oor dat hij het gesprek moet beëindigen.

Daarnaast zijn er natuurlijk de amusement-

programma’s die er zorg voor dragen dat

we helemaal niet behoeven na te denken,

om het alleen maar gedachteloos tot ons te

laten komen.

Wat je in je omgeving steeds meer gaat zien, is datde sociale contacten met onze medemens medehierdoor meer verdwijnen en als men toevallig eenseen praatje maakt gaat het vaak over een of andert.v. programma van de vorige avond. Hiermee wil ikniet zeggen dat alles van t.v., computer of mobieletelefoon niet goed is, in tegendeel zelfs. We hebbennog nooit zo snel en zoveel informatie tot ons kunnen nemen als in deze tijd, maar we dreigen weleen van de oudste bezigheden van de mensheid teverliezen. Het elkaar verhalen vertellen. De ervaringen emotie die tijdens het vertellen van een verhaalaan elkaar uitgewisseld worden, die ons bestaan zorijk maken.

Laatst heb ik het geluk mogen proeven wat het betekent elkaar rechtstreeks verhalen te vertellenen wat voor onvoorspelbare emoties dit los kanmaken. Het was n.a.v. een project van StichtingCultuurbehoud Breda die een thema hadden bedacht om aan senioren te vragen wat hun dier-baarste bezit was. Een bezit dat ze tot het eindevan hun leven bij zich wilden houden met een uitlegerbij, waarom dat voorwerp hun dierbaarste bezitwas. Er waren verrassend veel mensen die daar opgereageerd hadden en even zo verrassend warenhun verhalen daarbij. Stichting CultuurbehoudBreda had tevens aan de mensen gevraagd of zehun dierbaarste bezit uit wilden lenen voor een tentoonstelling, die op verschillende plaatsen inBreda omtrent dit onderwerp gehouden zou worden.In een grote vitrinekast werden deze voorwerpengepresenteerd, ondersteund met foto’s op poster-formaat van de mensen die aan de tentoonstelling

Het bindende vanverhalen(Dag van de duurzaamheid 10-10-12 door Cees Janssens)

deelnamen.Tevens met een stukje tekst waaromvoor die mensen dat voorwerp hun dierbaarstebezit was. Deze tentoonstellingen zijn gezien de reacties een groot succes geworden.Nu zou je kunnen zeggen dat het allemaal stoffigeverhalen van oudere mensen zijn, maar het tegen-deel is waar. Het leverde mooie, maar soms ookheel ontroerende verhalen op, die je aan het denkenzetten, of een gevoel van herkenning geven. Ditging bij Stichting Cultuurbehoud Breda natuurlijkook niet onopgemerkt voorbij. Het zette hen ookaan het denken en zo werd het idee geboren omeen basisschool (in dit geval basisschool De Wildert-Dubbelwijs in de Haagse Beemden) te benaderen met de vraag of de leerkrachten aan de

kinderen wilden vragen hun dierbaarste bezit meenaar school te brengen. En daarbij ook een verhaalte laten vertellen waarom dat hun dierbaarste bezitis. Dit samen te mengen met de verhalen van tweesenioren (Vroukje en Cees) en dierbaarste bezit.We werden uitgenodigd in groep 6 en 8 van dezeschool. Een experiment waarin niet te voorspellenviel wat hier de uitwerking van zou zijn. Zo zou ikvertellen over mijn buideltje. En Vroukje over haarcommode. Maar ik zal eerst eerst uitleggen watmijn buideltje is.Jaren lang was en is wandelen een van mijn groot-ste hobby’s. Het uren alleen zijn in de natuur en hetgenieten om daar in rond te mogen lopen is eengenot. Zo zat ik op een keer heerlijk op een bankje

in het bos uit te rusten en een boterham te eten,toen ik op het volgende idee kwam. Het zou eigen-lijk wel leuk zijn om een klein voorwerpje van mijnvrouw en kinderen mee op wandeltocht te nemen.Dit om in de stilte van de natuur iets tastbaars vanmijn dierbaren bij me te hebben. Zo had ik op mijntochten altijd een klein voorwerpje bij me van mijnvrouw en kinderen.Op een gegeven moment dacht ik, het zou eigenlijkook wel mooi zijn als ik voorwerpjes op mijn wan-deltochten mee zou nemen van mensen die me naaan het hart liggen, of die me op een of andere manier diep in mijn hart geraakt hebben door bij-voorbeeld een bijzonder verhaal, of het feit dat hetbijzondere mensen zijn. Mensen die me op een ofandere manier liefde,wijsheid en kracht meegeven.

En zo vroeg ik die mensen of ze een klein voor-werpje voor me hadden en ze graag in de vorm vandie voorwerpen bij me wilde dragen. Zo ontstondmijn buideltje, dat ik symbolisch mijn hart noem.Mijn buideltje gevuld met hun liefde, verdriet enaangrijpende verhalen. Met dat buideltje in mijnrugzak ben ik in de loop der jaren al ruim de halvewereld aan kilometers rond gelopen.

Zo ging ik ook met dat buideltje en de daarbijbehorende verhalen, naar basisschool de wildert-Dubbelwijs in de Haagse Beemden, niet vermoedenddat het bij de juf en de kinderen zoveel emoties loszou maken. De kinderen luisterden heel aandachtignaar mijn verhalen bij de voorwerpen en steldedaarbij verrassende vragen.

nr 14 2012

Er was zelfs een vraag wat ik met dat buideltje zoudoen als ik dood zou gaan, waarop ik antwoorddedat ik het dan met me mee het graf in zou nemen.Soms raakte ik bij het vertellen wat geëmotioneerd,omdat ik in maart 2010 getroffen werd door eenCVA, waardoor het wandelen en de beleving daar-van nu in een heel ander daglicht zijn komen testaan. Het is juist dan een bijzondere ervaring dat jedoor die kinderen en hun juf getroost wordt op zo’nmoment.

Maar het meest werd ik getroffen door de persoon-lijke verhalen van de kinderen over hun dierbaarstebezit, waarbij er enkele kinderen tijdens het vertel-len moesten huilen en niet meer verder kondenvertellen, of zich herpakten en dapper hun verhaalaf maakten. Het zou hier te ver voeren om al dieverhalen van de kinderen neer te zetten, hoe mooien ontroerend ze ook allemaal waren. Maar ik wil ertoch enkele uitlichten om aan te geven hoe mooihet is elkaar verhalen uit het leven te vertellen en deemotie die daar bij hoort te delen, hoe droevig zesoms ook zijn. Juist doordat je door die interactiehet ware en de liefde van de mensen naar bovenziet komen. Zeker nu je om je heen de wereld vaakziet verharden en individualiseren.

Maar laat ik terug gaan naar groep zes en acht vande basisschool. In groep zes zaten de kinderen heelaandachtig naar mijn verhaal te luisteren. Velenhadden zelf ook iets bij wat hun dierbaarste bezitwas. Door de korte tijd, waarvan ik het meeste hadopgesnoept, bleef er voor de kinderen jammer ge-noeg maar weinig tijd over om hun verhaal te vertel-len. Zonder de mooie verhalen van de anderekinderen te kort te willen doen, wil ik er een alsvoorbeeld uitlichten. Omdat dit verhaal diepe indrukop de klas en mij maakte. Het was het verhaal vanYaniek die vertelde over zijn overleden broertje.Als dierbaarste bezit had hij het rouwkaartje vanzijn broertje bij zich. Tijdens het vertellen raakte hijzo geëmotioneerd dat hij in huilen uit barstte en nietmeer te troosten was. Het was een heel aangrijpendmoment dat heel de klas stil maakte, je kon eenspeld horen vallen. Helaas was de tijd om en ging

ik met mijn verhaal en emotie naar groep acht. Eenleeftijdsgroep waarvan je zou kunnen denken, diekinderen beginnen net een beetje met puberen

en die zijn met heel andere dingen bezig.Maar de voorbeelden laten juist zien dat het tegen-deel waar is en wat een boel emoties en liefde diekinderen op hun eigen manier met zich mee dragen.

Zo had Boris zijn geboorteknuffel bij, een groezeligbeertje wat een keer wit was geweest en dat op dekop na zo plat was als een dubbeltje. Toen Boriszijn verhaal had gedaan vroeg de juffrouw waaromdie beer zo plat was. Boris vertelde dat hij er zo aangesabbeld had, dat op een gegeven moment denaad een stukje los was gegaan en alle korreltjesuit het lijfje waren gevallen. En omdat het een on-doenlijk werk was deze terug te stoppen had zijnmoeder de naad weer netjes gerepareerd zondervulling. Maar het bleef zijn dierbaarste bezit.Anouk haar dierbaarste voorwerpen waren haareerste schoentjes en een foto in een lijstje van haaroverleden oma.

Olga had een plukje haar bij zich, van haar eersteknipbeurt en een afdruk op papier van haar handjes

spot

De ervaring en emotiedie tijdens het vertellen van een verhaal aan elkaaruitgewisseld worden,maken ons bestaanzo rijk.

en voetjes toen ze nog heel klein was.Faith had haar eerste knutselwerkjes van toen zenog peuter was in een plakboek, waar ze de vorigeavond nog gezellig met haar moeder doorheen hadzitten bladeren als voorbereiding op deze bijzon-dere morgen.

Sander had een sieraad van zijn overleden opa bij,terwijl hij daar over aan het vertellen was brak hij enbegon te huilen. Juf Ankie troostte hem en je zagaan de hele groep dat het hen raakte.

Kevin had als groot voetballiefhebber zijn allereer-ste voetbal meegenomen. Indrukwekkend was hetverhaal van Aberon, hij had niets bij zich, maar hadeen verhaal als dierbaarste voorwerp. Hij verteldedat hij op de kleuterschool heel bang en bijna huilend de klas binnen kwam en toen opgevangenwerd door Taufik, zijn huidige klasgenootje en datze vanaf die dag nog steeds de beste vrienden vanelkaar zijn.

Heel ontroerend was het verhaal van Boniso.Boniso heeft tot zijn eerste levensjaar in een kinder-tehuis gezeten in Afrika en had zijn geboorteknuffelbij zich. Ik dacht wat zal hij daar over gaan vertel-len. Boniso vertelde dat hij geadopteerd was, maardat zijn huidige ouders zijn naam te lang en temoeilijk vonden en hem een andere naam haddengegeven. Deze geboorteknuffel was het enige wathij nog als tastbare herinnering heeft. Op dat mo-ment brak hij in tranen uit en kon zijn verhaal doorhet huilen niet meer afmaken. Toen Juf Ankie aan

de klas vroeg of iemand Boniso wilde troosten,ging heel de groep naar hem toe om hem weer opzijn gemak te stellen. Zo werd dit luisteren naar el-kaars verhalen een bijzondere gebeurtenis. Iets watdoor niemand van tevoren te voorspellen was ge-weest. Zeker niet dat het zo mooi en aangrijpendzou verlopen. Het geeft aan hoe belangrijk het isom elkaar verhalen en levenservaringen te blijvenvertellen. Om verhalen te blijven delen, zodat weniet wegzakken in een gedrag dat nu al zeer sterkaanwezig is, dat we veel te vaak alleen maar metons zelf bezig zijn. En dat we er voor moetenwaken dat we door de t.v. en andere soorten vanvermaak de weg naar onze medemens niet kwijtraken. Deze morgen op die basisschool heb ik vande kinderen geleerd hoe sociaal en nog niet te veelbeschadigd kinderen zijn, ondanks de soms hardevolwassen wereld van vandaag. Deze kinderen zijnonze toekomst.

Respect voor al die kinderen die het lef hadden omvoor hun klasgenootjes en een vreemde senior inhun midden, toch hun verhaal en emoties met el-kaar durfden te delen. Respect voor de school ende leerkrachten die dit project aangedurfd hebben.

Mijn dank gaat ook uit naar Stichting Cultuur-behoud Breda die met dit project weer hebbenaangetoond dat het verhalen vertellen aan elkaarheel belangrijk is en dat hun project verder reikt dandat ze zelf hadden durven vermoeden. Dankzij deinzet van de leerkrachten en Stichting cultuurbe-houd Breda, die dit project van verhalen van senio-ren met junioren bij elkaar brachten, is nogmaalshet bewijs geleverd dat door een goede aanpak enbegeleiding een verandering in ons gedrag en samenleving te bewerkstelligen is.

Het voorbeeld hoe het zou moeten, heb ik die morgen op de basisschool De Wildert-Dubbelwijsvan de leerkrachten en de kinderen mogen leren.Het nieuwe kan niet groeien zonder geheugen enher(ver)halen.

nr 14 2012

Het meest werd ik getroffen door depersoonlijke verhalenvan de kinderen.

spot

De Stem van StilteEr liggen woorden op me te wachten.Ik pak mijn pen, leg hem weer neer.Hoe moet ik de juiste woorden vinden?

Die morgen loop ik in het nog donkere Markdal.De Mark trekt haar trage kronkels door het landschap.Voert een langwerpig spoor van mijn gedachten mee.

Stil en roerloos ligt het landschap voor me.Een stilleven mooi door haar eenvoud.Straks zal het licht in de lucht klimmen en alles krijgt zijnkleur.

Het gras zal van grauw naar groen kleuren.Het eerste zonlicht zocht nog aarzelend de dag.Ik voel tranen van verdriet en geluk.

Achter iedere traan zit een glimlach van herinneringen.De diepste dingen kun je niet benoemen,Je kan ze alleen maar voelen in de stilte van je hart.

Een magisch licht kleurt de lucht.De dag zit al aan de hemel.Toch zoek ik naar woorden die mijn gevoel kunnen vangen.

Plots begrijp ik wat de nieuwe dag me die morgen leert ontdekken.Het is het moment van de stilte.Waar het belangrijkste voorbij de woorden ligt .

Daar staan ze geschreven in een oneindig verhaal.Ik leg mijn pen maar weer neer en luister naar de stilte.Naar de dingen die alleen in de taal van mijn hart gezegdkunnen worden.

De kracht van de stilte schrijft de woorden in mijn hart.Woorden die niet op papier zijn te vangen.Mijn pen kan ze niet laten voelen.

Cees Janssens 6-11-12