SPEECH! Spreken tot een publiek - ADC | Com 2 SPEECH c.pdf · Inhoud en structuur van een...

Spreken tot een publiek

1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 3

SPEECH!Sprekentoteenpubliek Meer overtuigingskracht, minder stress

Alphonse Degryse, ADC commv

1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019

Het copyright van deze publicatie is geregistreerd bij VEWA, Vereniging voor Wetenschappelijke en Educatieve Auteurs.

Gebruik van de inhoud door derden is vrij mits volledige bronvermelding.



Je moet niet wakker liggen van de vraag of het publiek geïnteresseerd zal zijn maar wél van de uitdaging hoe kan ik hen interesseren?

INHOUD

1 DRAAIBOEK ............................................................................................................................... 9

2 BIJLAGEN ................................................................................................................................. 11

2.1 Check praktische richtlijnen ........................................................................................................ 11

2.2 Check presentatie of speech ontwikkelen in 12 stappen ............................................................ 13

2.3 Check persoonlijke ontwikkeling. KISS & PePOP ......................................................................... 15

2.4 Check spreker inleiden ................................................................................................................ 17

3 HET PLAATJE MOET KLOPPEN ................................................................................................... 19

3.1 Kader omlijnen ............................................................................................................................ 23

3.2 Wat is jouw rol als spreker? ........................................................................................................ 27

3.3 Doelen scherp formuleren .......................................................................................................... 28

3.4 Persona's maken van het publiek? .............................................................................................. 31

4 PRESENTATIE ONTWIKKELEN in 12 stappen .............................................................................. 35

4.1 Taxonomie: hiërarchie van doelen .............................................................................................. 40

4.2 Structuur: hou het samenhangend en overzichtelijk .................................................................. 41

4.3 Rake inleiding .............................................................................................................................. 49

4.4 Corpus, het verhaal ..................................................................................................................... 53



4.4.1 Verhaal in een beeldende stijl. Doe aan Visual StoryTelling ................................................ 53

4.4.2 Belletjes ................................................................................................................................ 55

4.4.3 Retorische technieken en stijlfiguren ................................................................................... 56

4.5 Tot besluit .................................................................................................................................... 59

4.6 Bijzondere presentaties ............................................................................................................... 62

4.6.1 Speechen op bijzondere gelegenheden ............................................................................... 62

4.6.2 Pecha Kucha, presenteren in 6'40" ...................................................................................... 64

4.6.3 ElevatorPitch ........................................................................................................................ 64

4.6.4 Video Conferencing .............................................................................................................. 65

4.6.5 Een spreker inleiden ............................................................................................................. 66

5 PERSOONLIJKE ONTWIKKELING ................................................................................................ 69

5.1 Relaxed in de coulissen, en voor het publiek .............................................................................. 71

5.2 Persoonlijke overtuigingskracht .................................................................................................. 77

5.3 Algemene repetitie ...................................................................................................................... 80

6 TIJD OM TE SPEECHEN: BIJZONDERE MOMENTEN ..................................................................... 83

6.1 Groepsdynamica .......................................................................................................................... 83

6.2 Opvallende deelnemers .............................................................................................................. 84

6.3 Laatkomers. Het academisch kwartiertje .................................................................................... 84

6.4 Omgaan met lawaaierig publiek .................................................................................................. 85

6.5 Omgaan met vragen .................................................................................................................... 85

7 HULPMIDDELEN BIJ SPEECHES EN PRESENTATIES ...................................................................... 89

7.1 Eigen nota's en spiekbriefje ......................................................................................................... 89

7.2 Bord, flipover of overhead .......................................................................................................... 93

7.3 Beamer, digitale Tv en smartboard ............................................................................................. 93

7.4 Optimaliseer je PowerPoint ........................................................................................................ 94

7.5 Voorbereid op technische storingen ........................................................................................... 98

8 BRONVERMELDING .................................................................................................................. 99



Deze monografie werd opgemaakt in MindManager 15

1 DRAAIBOEK

Deze monografie werd opgehangen aan dit 4-stappendraaiboek.



3 HETPLAATJEMOETKLOPPEN

Inhoud en structuur van een presentatie

ontstaan natuurlijk niet uit het niets: bij

de ontwikkeling zijn minstens deze

elementen van grote invloed: het kader,

de doelstellingen en het publiek. Als

achteraf ook nog geëvalueerd zou

worden in hoeverre de doelen bereikt

zijn hebben we alle elementen op een

rijtje die genoemd worden in

Constructive Alignment, een concept uit

de onderwijswereld (Biggs & Tang,

2011). Dat stelt dat er een continu

evenwicht en verband moet zijn tussen

mensen (= bestemmelingen) -

(leer)doelen - evaluatie – opleiding. Het

plaatje moet kloppen...

Vervang opleiding door presentatie, en je

ziet meteen de grote analogie.

Meer hierover op:

https://docentenportal-

farmacie.sites.uu.nl/onderwijsontwikkelin

g/constructive-alignment/

https://www.ru.nl/docenten/onderwijs/o

ntwerpen/ontwerpprincipes/constructiv

e-alignment/ en op

https://www.youtube.com/watch?v=c5h

pRX5ZeIc

5 essentiële vragen

Hou tijdens de voorbereiding van de

presentatie constant deze elementen in

overweging: ze beïnvloeden elkaar

allemaal, dus verandering in één leidt al

snel naar aanpassingen op andere

vlakken. Daarom moeten alle elementen

een paar keer aan elkaar worden

getoetst. Dit herhaaldelijk re-evalueren

staat in kwaliteitskringen bekend als de

PDCA-cyclus of kwaliteitscirkel.

We beperken ons hier tot een korte

beschrijving van alle elementen, en gaan

later in op meer details. Het helpt

natuurlijk ontzettend als je aan insiders

of organisatoren een aantal vragen

vooraf kan stellen. We doen hieronder

een aantal suggesties.

1. Kader?

'Context'

De randomstandigheden, het kader waarin de presentatie voorzien is

vormt een beperkende of faciliterende factor voor de ontwikkeling en

uitrol. Denk maar aan beschikbare tijd, omvang van de groep, tijdstip op

de dag... Er kan een grote kloof liggen tussen de ideale omstandigheden

waarvan je droomt en de realiteit waarin je moet werken.

andere sprekers voor of na je? Voorkom overlapping of tegenspraak.

lopen er gelijktijdig andere trajecten in hetzelfde domein; is afstemming

mogelijk? Wenselijk?



STAP 1: Opstellen van doelzin en

kernboodschap

Met een presentatie wil je mensen raken

op een bepaald niveau. In de taxonomie

van Bloom, waarover verder meer, is het

laagste niveau mensen informeren opdat

ze het zouden onthouden. Het hoogste

resultaat dat je kan nastreven is dat

mensen achteraf zelfstandig creatief en

innovatief aan de slag kunnen.

Het is een essentiële eerste stap in de

ontwikkeling van de presentatie om dit

doel te vatten in één zin. Deze zal als

basis dienen om de kernboodschap te

omschrijven in bij voorkeur slechts

enkele zinnen: wat is de essentie van het

verhaal dat deelnemers moet toelaten

dichter bij het gestelde

doel te komen? Wat wil je

zéker verteld hebben?

STAP 2: Brainstormen

Ontwikkel de kern in meer

detail: inventariseer welke

elementen de presentatie

moet bevatten om z'n doel

te bereiken. Doe dit bv.

met een Brainwriting

oefening. Wees hierin

creatief en zorg voor véél ideeën. Later

kan je dan filteren op relevantie.

STAP 3: Groeperen van de

brainstormpunten

Verdeel de kern van de presentatie in

enkele overzichtelijke hoofdthema's, en

verzamel er de overeenkomstige

brainstormpunten bij. Dat kan bv. door

het opbouwen van een trosdiagram of

een affiniteitenmatrix. De hoofdlijnen

van de presentatie worden zichtbaar.



hebben we de volgende stappen tussen

haakjes vermeld, in een kleinere letter.

(STAP 10: Reacties of vragen die je kan

verwachten)

Bereid je voor op voor de hand liggende

vragen en reacties.

Calculeer ook zelf in hoe je met vragen

wil omgaan, en deel dat mee aan het

begin van je presentatie: vragen

achteraf of tijdens de presentatie? Of

vraag de deelnemers dat ze de eerste

vragen opschrijven en tijdens de pauze

al bezorgen?

(STAP 11: Hulpmiddelen voorbereiden)

Welke hulpmiddelen wil je gebruiken:

PowerPoint, flipbord, een app om

reacties uit de zaal te peilen (tip: Google

‘Public Speaking Interactive Apps’)...

Uiteraard vraagt ook dit tijd en zorg.

Wil je graag bepaalde informatie

schetsen tijdens je presentatie, dan doe

je er verstandig aan deze schetsen voor

te bereiden zodat je een bordplanning

klaar hebt.

Spiekbriefjes zijn helemaal niet fout, en

niemand neemt ze je kwalijk. Ten

minste, wanneer je ze niet constant gaat

aflezen: mensen zijn naar een

presentatie gekomen, niet naar een

lezing.

(STAP 12: Repetitie en tijd inschatten)

Sprekers weten vaak helemaal niet waar

ze uitkomen in de tijd, tot grote ergernis

van de voorzitter van de vergadering, de

volgende sprekers en het publiek: je

doet er niemand plezier mee over de

toegemeten tijd te gaan, ook jezelf niet.

Maak daarom een redelijke schatting van

de tijd, en hou zeker tijd over voor

vragen of een discussie. Ik vind het zelf

handig om tussentijden in m'n

presentatie of PowerPoint te noteren:

merk ik dat ik op dàt punt al over de tijd

ben, dan weet ik dat ik moet ingrijpen,

bv. een volgende deel korter houden.

Achterhalen van de timing is niet het

eerste doel van de repetitie: door 7 - 8 -

9 in één doorloop te herhalenkomt er

ook meer soepele vloei in de tekst.

Repeteer niet door de tekst van een

blaadje af te lezen: noteer

sleutelwoorden of korte zinnen op een

spiekbriefje of Cue Cards, en vertel je

verhaal zoals het in je opkomt. Dat is

veel natuurlijker, en voorkomt dat je

gaat spreken in schrijftaal, wat heel erg

stroef en gekunsteld overkomt.

Hoe lang mag het duren?

Het is me persoonlijk nog maar zelden

overkomen dat ik de toegemeten tijd

niet kon vullen, wel integendeel. Tijd

tekort komen kan veel redenen hebben,

zoals

je bent een specialist in je vak, of

ten minste grondig voorbereid op

het onderwerp. Je weet dus veel

meer dan wat de tijd je toelaat te

vertellen

de tijd die je nodig hebt om aan

een publiek iets te vertellen is

meestal langer dan wanneer je dit

verhaal in de spiegel aan jezelf

vertelt. hoed je dus voor het

verschil tussen de repetitietijd en

de echte speeltijd



start met het vooropgestelde doel en de

kernboodschap. Je zet koplampen op je

presentatie, en zet dus meteen de kern

in de schijnwerpers. Er is sprake van

een Direct Plan Approach.

In het corpus worden vervolgens de

verschillende elementen in kaart

gebracht en besproken, en voor elk

worden voorbeelden of details genoemd.

Het besluit is kort, en bevestigt de

stellingname uit de inleiding.

Al mag dit een aantrekkelijke structuur

lijken, ze is niet steeds aangewezen: je

gebruikt ze bv. beter niet wanneer je

grote weerstand verwacht, of wanneer

nog niet voor iedereen evident is watde

meest wenselijke uitkomst is van de

argumenten. In dat laatste geval grijp je

beter naar de volgende methode.

Bottom-up structuur

De start is meer anecdotair, fragmentair,

informeel; StoryTelling is belangrijk (zie

verder).

In het corpus ga je stap voor stap een

logische redenering maken. Elementen

worden gegroepeerd, argumenten

worden afgeleid, de redenering wordt

trechtervormig opgebouwd.

Uiteindelijk leidt deze gedachtengang tot

de enige mogelijke conclusie: het doel

waar deze speech op aanstuurde. Het

slot is meteen ook de kernboodschap.

De methode laat het publiek langere tijd

in het ongewisse (opbouw van suspens),

maar voorkomt ook grote weerstand bij

de aanvang. De methode is beter

bruikbaar wanneer mensen moeten

wennen aan de logica of

onvermijdelijkheid van het besluit, zo bv.

bij slecht-nieuws presentaties. Maar

opgelet, laat ze niet te lang op hun

honger, want dan gaan de vragen

misschien malen in de hoofden.

Journaalstructuur, TTT-model

De Journaalstructuur is een drietraps-

structuur, die top-down en bottom-up

met elkaar combineert. TTT staat

voor Tell them what You will tell them,

Tell them, Tell them what You told them.



creëer spanning: schep

geheimzinnig heid of

vrees

Maak het publiek nieuwsgierig, zorg voor een beetje mysterie, en

onthul niet meteen het geheim.

(presentatie over geheugen) Heeft Google een gat in uw

geheugen gemaakt?

Begin met iets dat schijnbaar geen verband houdt met het

onderwerp; zet ze aan het denken. Onthouden vissen beter dan

koeien?

Noteer op de flipover, of projecteer een schijnbaar nietszeggend

cijfer, een foto, toon een onbekend voorwerp, en laat even een

stilte terwijl je het publiek inkijkt. (presentatie over

TimeManagement) 86400? (FYI is het aantal seconden in 24u)

(presentatie over 'Spreken voor publiek') ik zal u deze avond het

antwoord geven op een vraag waarvan u bij het binnenkomen

nog niet besefte dat u ze had...

neem een standpunt in

of geef een stelling

of

doe een

confronterende

uitspraak waardoor je

spanning binnen het

publiek uitlokt,

een 'ja' en

een 'neen' kamp

creëert. Choqueer een

beetje

(over omgaan met nieuwe tools) De Gsm is een drug die meer

schade veroorzaakt bij jongeren dan alcohol. Het gebruik ervan

zou moeten verboden worden tot de leeftijd van 16 jaar.

Het gevolg van 20 jaar Gsm en internet: we hebben nog nooit zo

slecht gecommuniceerd als vandaag.

(over presentatietechnieken) PowerPoint is het meest misbruikte

instrument in presentaties. PowerPoint zou verboden moeten

worden.

252 miljoen dollar is de prijs die we dagelijks betalen voor de

gevolgen van slechte PowerPoint presentaties

put uit de actualiteit

President Filipe Calderon van Mexico heeft deze morgen een

nieuwe windturbine gestart. Dit brengt ons meteen in het

onderwerp...

verras

Doe iets onverwacht en buiten het thema, bv. wens iemand of de

ganse groep proficiat, noem de naam van een aanwezige, laat de

aanwezigen iets doen (recht staan...) enz., en leg vervolgens het

verband met het thema.

Je mag gerust eerst je opener doen, en dan pas de mensen

welkom heten of jezelf voorstellen. Dat is op zich een stukje

verrassing binnen de opener.



geef een historisch weetje weg

overdrijf, gebruik een woordspeling, gebruik beeldtaal, dit is een beschrijvende taal die de fantasie en het voorstellingsvermogen stimuleren. Welke kleur spreekt meest aan RAL 3020 of Ferrari-rood?

liever dan vertellen: toon iets, doe een demonstratie, of gebruik een filmpje (best niet langer dan 2 minuten)

wijs aan waar je het over hebt: gebruik een pointer of een aanwijsstok

maak emoties los, bv. laat ze lachen (maar maak jezelf niet belachelijk: geen misplaatste grappen, geen kunstmatige lolligheid). Hoed je voor het humorgevoel in de groep en van individuen, een grapje dat fout gaat kan je alle sympathie en steun van een ganse groep kosten

laat een opvallende stilte, terwijl je het publiek aankijkt. Kijk ze écht aan, kijk rond, zoek een toets van oogcontact... Dit werkt trouwens bijzonder goed om de overgang einde corpus/besluit aan te kondigen

4.4.3 Retorischetechniekenenstijlfiguren

Klassieke en beroemde sprekers, zoals

Aristoteles of Cicero beheersten al de

kunst van het vatten van aandacht door

(onder andere) gebruik van stijlfiguren.

Geen wonder dus dat, op wikipedia, de

zoekterm 'stijlfiguren' een lijst oplevert

van wellicht enkele honderden

voorbeelden, in veel gevallen met hun

klassieke benaming

(https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_

stijlfiguren).

Het Nederlands Debat Instituut

(debatinstituut.nl) specialiseert zich in

het ontwikkelen van de debatcultuur. We

ontlenen aan hun website dit verkort

overzicht van enkele populaire

stijlfiguren, die we hier en daar hebben

aangevuld.

Effectieve stijlfiguren

Bron, bewerkt:

http://debatinstituut.nl/bibliotheek/overt

uigtips/item/serie-winnende-debattips-

deel-12-effectieve-stijlfiguren

Obama, Rutte en Zuckerberg. Wat

hebben ze gemeen? Dat ze in speeches

altijd stijlfiguren gebruiken en hun

boodschap beter blijft hangen. Daarmee

luisteren ze goed naar de Oude Grieken.

Hier volgen een paar gouden tips om zelf

ook betere presentaties te houden die

overtuigen!

Dankzij deze stijlmiddelen kun je met

minder woorden meer zeggen. Jouw

boodschap wordt beter onthouden en je

verhaal wordt krachtiger. Het gebruik

van stijlfiguren is persoonlijk. Doorgaans

kunnen we ze aanraden bij alle soorten

debatten, toespraken en presentaties,

maar ze hebben ook te maken met

culturele dimensies. Een Amerikaanse

politicus zal zich vaker bedienen van

stijlfiguren dan zijn Nederlandse collega.

Toch zien we ook in Nederland gelukkig

een toename van de kennis over retorica

en debat en dit resulteert in meer

sprekers die experimenteren met

overtuigingskracht en dus gebruikmaken

van stijlfiguren. Wat ons betreft zijn

stijlfiguren een middel om soms droge



materie toegankelijk te maken. Dus ook

als je ‘van de inhoud bent’ en wars van

‘populisme’ en ‘oneliners’, raden we je

toch aan om eens naar de volgende

mogelijkheden te kijken.

Drieslag

De drieslag is een opsomming van drie

woorden, zinnen of zinsdelen. Het is een

moderne variant van wat de Oude Grieken de

tricolon noemden. Dit stijlmiddel is nog altijd

populair, en niet zonder reden. Het blijkt een

zeer effectieve manier om je voordracht

krachtig, helder en overtuigend te maken:

zeg het simpelweg in drieën. Want drie is een

aantal dat beklijft, vooral als er ook nog een

cadans in te herkennen valt.

Bloed, zweet en tranen

‘Government of the people, by the people, for

the people’ (Abraham Lincoln)

Wein, Weib und Gesang

Obama tijdens zijn conventiespeech in 2004

over terroristen: Deze vijanden moeten

worden opgespoord, ze moeten worden

opgejaagd en ze moeten worden

verslagen. Veel sterker dan: We moeten deze

vijanden opsporen en verslaan.

Repetitio

Het regelmatig herhalen van dezelfde

woorden of zin draagt bij aan de

overtuigingskracht. Doe dit verspreid door

het betoog. Op deze manier hamer je een

boodschap in iemands hoofd.

‘Read my lips: no more taxes’ (George Bush

sr.)

‘Yes we can’ (Barack Obama)

‘Voorts zijn wij van mening dat er een einde

moet komen aan de bio-industrie’ (Marianne

Thieme, als afsluiting van elk betoog)

Anafoor

Bij een anafoor beginnen meerdere zinnen na

elkaar met dezelfde woorden. Dit zien we

vaak bij plechtige en belangrijke toespraken.

‘Victory at all costs. Victory in spite of all

terrors. Victory, however long and hard the

road may be.’ (Winston Churchill)

‘I have a dream.’ (Martin Luther King)

‘And the German will be sickened by us, and

the German will talk about us, and the

German will fear us. And when the German

closes their eyes at night and they’re tortured

by their subconscious for the evil they have

done, it will be with thoughts of us they are

tortured with. Sounds good?’ (Lt. Aldo Raine

in Inglourious Basterds)

Beeldspraak

Een van de krachtigste stijlfiguren is de

metafoor of beeldspraak. Metaforen zijn er in

veel varianten, maar in de kern komt het

neer op figuurlijk taalgebruik, waarbij gebruik

wordt gemaakt van de interpretatie van de

toehoorder. Met behulp van de metafoor

Het was een draak van een film.

Deze situatie is een tikkende tijdbom.

En het belooft een hete herfst te worden

Nb let in beide laatste op de versterkende



4.6 Bijzonderepresentaties

4.6.1 Speechenopbijzonderegelegenheden

Het is een feestelijke, en/of passende

gewoonte dat op bijzondere

gelegenheden iemand namens het

gezelschap het woord richt aan de

aanwezigen. Denk maar aan

de opening van een zaak, een

beurs, een gebouw...

een momentum tijdens een

zakendiner

de opstart van een vergadering,

een congres,een bijeenkomst...

het ogenblik waarop iemand in het

licht wordt geplaatst t.g.v. een

bijzondere prestatie, een jubileum,

een afscheid, een overlijdensrede...

of het ogenblik waarop die jubilaris,

die jarige... de aanwezigen bedankt

Even zoveel momenten waarop iedereen

naar jouw kijkt en een geïnspireerde

speech verwacht.

Hoe begin je er aan?

We ontleenden een aantal suggesties

van https://www.yarden.nl/inspiratie-en-

informatie/uitvaartspeech-

schrijven.htm en hebben deze verder

uitgewerkt en aangevuld.

De algemene checklist die we elders

hebben opgenomen is ook voor deze

gelegenheidsspeeches perfect bruikbaar.

We kunnen hooguit een aantal specifieke

aanbevelingen toevoegen die je zullen

helpen in de brainstormfase: praat met

mensen uit de omgeving, betrokkenen,

zij die het hebben meegemaakt. Haal

herinneringen op. Stel jezelf en anderen

vragen (we stellen de vragen in de

tegenwoordige tijd, aangenomen dat X,

d.i. de situatie, het thema nog actueel is,

de betrokken persoon alive and kicking.

Ligt X in het verleden, dan zullen de

vragen ook grotendeels of geheel

terugblikken naar dat verleden).

Waarom raakt het je deze speech te

mogen geven: wat maakt je blij,

fier, bedroefd? Jouw relatie tot

X? Een bedankje of blijk van

erkentelijkheid zijn een uitstekend

glijmiddel!



Wat betekent X voor jou en/of

anderen?

Wat is jouw meest dierbare

herinnering? Een terugblik werpen

Wat is er zo bijzonder aan X? Denk

aan Meerwaarde, verdiensten,

passies, hobby’s, talenten

Hoogte- en dieptepunten?

Beproevingen? Teleurstellingen?

Welke idealen of wensen

vertegenwoordigt X? Heeft X die

idealen kunnen realiseren?

Hoe was de laatste (levens)fase?

Hoe eindigde X zijn activiteit/leven?

Wat zul je vooral missen? Een

blijvende herinnering...

Dit is niet het einde... Een slot dat

hoop geeft

Er is niet enkel goed nieuws. Wat ook

het thema weze, denk goed na hoe

je hoop en perspectief kunt geven voor

de toekomst. Blijf niet hangen in het

negatieve en in wat mensen niet willen,

maar geef ze een houvast, zicht op een

uitweg, hoe moeilijk het waarschijnlijk

ook wordt. Sta je voor een lastige

communicatie, denk dan aan

deze tips

Presenteer de feiten. Doe dit eerlijk en expliciet; draai er niet omheen. Mensen geloven niet in je wanneer ze twijfelen of je zelf de feiten wel onder ogen durft te zien.

We wisten dat het lastig zou zijn. In deze formulering schuilen 2 krachtige hefbomen

we, wat zoveel wil zeggen

als ik neem persoonlijk mijn

deel van de

verantwoordelijkheid op

het is misschien erg, maar niet

uitzichtloos

Geef hoop: we hebben eerder grote tegenslagen overwonnen... Benoem de kwaliteiten die ertoe hebben geleid dat deze mensen eerder lastige momenten hebben overleefd. Maak het zo concreet en persoonlijk mogelijk. (Maar speel niet zelf de held in jouw speech.)

Ik weet dat we het opnieuw kunnen doen. Zo spreek je jouw vertrouwen uit in de mensen die je toespreekt en hun vermogen om dit momentum te overwinnen

Call to Action. Iedereen is nodig. Ik vraag jullie om… Geef aan wat de aanwezigen kunnen doen. Wanneer mensen de zaal verlaten zouden ze meteen met iets, hoe klein ook aan de slag moeten gaan.



Zelfbeheersing bewaren

Hoe voorkom je plankenkoorts, en hoe

krijg je het ter plekke onder controle?

Tijdens de voorbereiding

Versterk je zelfvertrouwen en positief

zelfbeeld tijdens de voorbereiding. Maak

's een lijstje 'Ik ben goed', met alles wat

een publiek te winnen heeft bij jou als

spreker: jouw kennis, jouw ervaring,

jouw grondige voorbereiding... Voeg aan

dit laatste de namen toe van de mensen

die jou hun vertrouwen, een mandaat,

hun opdracht hebben toevertrouwd. Dat

wordt best wel een lange lijst.

En dan nog het tweede lijstje met enkele

werkpunten voor jou als spreker. Is de

balans dan niet overtuigend in je

voordeel? Waaraan twijfel je dan

nog? Het publiek had erger kunnen

treffen als spreker!

Werkpunten positief vervangen

De mens is niet geprogrammeerd om

niet te doen. Probeer maar 's niet te

denken aan roze olifanten.

Niet doen lukt enkel wanneer je iets in

de plaats doet, bv. denken aan blauwe

exemplaren.

Hetzelfde met werkpunten: wanneer je

je concentreert op iets niet doen, euh

zeggen bv., is de kans behoorlijk groot

dat je nog vaker euh zegt. Dit werkpunt

krijg je pas in je greep wanneer je er in

slaagt je te fixeren op wat je wél (in de

plaats) kunt doen. Je zou er kunnen op

letten dat je de lippen sluit wanneer je

niks zegt; het risico van een

ongecontroleerde euh wordt er effectief

kleiner op.

Vooraf...

Ga vooraf op verkenning, of ga voor het

publiek er is

Ga in jouw sprekersruimte staan, en neem

bezit van de '3 cirkels van aandacht'

Zet je ook 's in de zaal, en stel jezelf voor

in de sprekersruimte. Glimlach naar jezelf,

en heet jezelf welkom

Eenmaal het publiek binnen komt verdwijn

je beter uit de sprekersruimte. Zo kan je

met des te meer impact in het voetlicht

verschijnen bij de start van je presentatie,

en heb je minder moeite om de aandacht

te vatten

Ter plekke

Minimaliseer het wachten: zorg dat je

tijdig 'klaar' bent voor de presentatie,

maar je hoeft er niet per se uren vooraf

te zijn. En moet je toch nog even

wachten, doe dan iets ontspannend,

zoals een wandelingetje maken. Blijf

vooral niet lummelen in of rond de

arena, en probeer niet last minute je

tekst in te lezen, want dan merk je zeker

nog een paar details die je liever anders

had gehad, en je zenuwen extra doen

gieren.

Vraag steeds een glas of een flesje

water, en plaats dit naast of achter je.

Op een lastig moment kan je dan even

van je glas nippen, en zo onopvallend,

maar toch krachtig afstand nemen van je

publiek.

Moet het gezegd worden: drink vooraf

geen alcohol; misschien geeft je dit wel

de indruk zelfzekerder te zijn, maar je

lichaam reageert hierop wel 's

onvoorspelbaar en oncontroleerbaar.



Laat je slechts inleiden door onbekenden

als je weet wat ze over jou en je

onderwerp gaan zeggen. Bezorg ze

desgevallend vooraf het script van hoe je

wenst dat ze jou voorstellen (zie elders:

checklist Een spreker inleiden). Bij de

minste twijfel: sta op je strepen en stel

jezelf voor. Dan hoef je je daarover

alvast geen zorgen meer te maken.

Blijft het lastig, dan snel even een

ademhalingstechniek (probeer deze

vooraf al 's thuis): draai je half of

volledig weg van je publiek (een glas

water is dan het perfect excuus), snel en

diep inademen uit de buik, even de

adem blokkeren, dan traag uitademen.

Doe dit 3 keer en je bent je zenuwen (en

je stembanden) terug de baas. Je oren

masseren zou ook helpen, maar dat heb

ik slechts van horen zeggen; meer op

https://www.ze.nl/artikel/208513-nooit-

meer-stress-dankzij-deze-truc-

Vrees je je geheugen? Maak dan een

spiekbriefje (zie verder in deze bundel).

Alleen al de wetenschap dat je over een

spiekbriefje beschikt maakt het vaak

overbodig.

Controle over de '3 cirkels van aandacht'

zijn bijzonder:

stress is een reactie die we in ons

lichaam voelen wanneer we ons niet

veilig achten. Hoe dichter het gevaar ons

nabij komt, des te dwingender wordt de

stress. Ruimte om je heen helpt om het

stressgevoel te onderdrukken, ten

minste: wanneer je je die ruimte hebt

eigen gemaakt, ze moet van joù zijn. Het

is daarom belangrijk voor de spreker om

zich de ruimte toe te eigenen die straks

zijn speelterrein wordt. Dat kan je best

doen wanneer er helemaal geen publiek

is, vooraf dus, maar je wordt er op de

duur zo behendig in dat je er ook met

een volle zaal voor je neus in slaagt je

de ruimte toe te eigenen. Oefening baart

kunst.

Neem een moment de tijd om je

comfortzone te vinden; opgelet comfort

is niet hetzelfde als nonchalant.

Cirkel 1 Persoonlijke ruimte:

ontspan je tenen

De vierkante meter waarop je staat,

of de stoel waarop je zit is van joù,

en alleen van jou. Ga op die plaats

staan of zitten, en voèl met volle

aandacht het contact tussen jouw

voeten en de vloer, of je zitvlak op

de stoel, je handen op de tafel.

Maak écht contact: aarden. Laat de

energie bewust door jou en de

aarding stromen. Want wie ergens

niet aardt voelt er zich niet op z'n

gemak, en dat is voor een spreker

niet zo best.

Wees je bewust van hoe je staat of

zit: komt dit wel professioneel over,

sta je groot?

Zitten is een erg beperkende

houding. Ik geef er persoonlijk de

voorkeur aan staand te speechen;

het geeft je veel meer

(bewegings)ruimte om met je

publiek in contact te komen, zeker

wanneer je niet gekluisterd bent

aan een spreekgestoelte, of bij

kleinere groepen: wanneer de

opstelling in U staat. In zo'n

gevallen kan je die extra ruimte ook

innemen: verken ze vooraf door er

's in rond te schaatsen, of echt de

volle ruimte door te lopen. Het is

tenslotte jouw arena.

Cirkel 2 Publieke ruimte

De publieke ruimte is waar de

mensen zitten. Dat kan een smal,



Help, mijn stem 'draagt' niet...

Het stemapparaat, de larynx, is niet bij alle mensen hetzelfde gebouwd. Er bestaan

verschillen in grootte, vorm en skeletopbouw. Dit verklaart ook het (deels) verschil tussen

een mannen- en vrouwenstem (al zijn er ook belangrijke cultuurinvloeden op het gebruik van

de stem). De bouw van de larynx bepaalt in belangrijke mate hoe sterk de stem is. Bij een

zwakke stem is er meer kracht en spierspanning nodig om met een gemiddelde luidheid te

spreken en om dit langere tijd vol te houden. Vaak leidt dit tot overbelasting en verkeerd

gebruik van de stem. Heesheid, pijnklachten en vermoeidheid bij het spreken zijn het gevolg.

Veel schrapen, kuchen en hoesten is enerzijds het gevolg van deze irritaties, maar verergert

anderzijds de klachten. Buik-ademhalen helpt, roepen niet. Integendeel, heb je een

rumoerige groep, probeer dan 's stiller te praten: de kans is groot dat door de sociale controle

binnen de groep, leden van het publiek zelf hun collega's zullen aanmanen wat stiller te zijn.

Vooral in spreekberoepen zal een zwakke stem tot problemen leiden. De stem heeft dan te

weinig draagkracht om les te geven in rumoerige groepen; of de stem laat het afweten bij

(langdurig) spreken in een grote ruimte. In sommige gevallen brengt een bluetooth microotje

een oplossing.

Je kan ook overwegen een logopedist te raadplegen. De logopedist zal de mogelijkheden van

je stem wat betreft hoogte, luidheid en draagkracht bepalen. Het voornaamste doel zal zijn de

mogelijkheden van de stem zo goed mogelijk te benutten. Dit wordt bereikt door oefeningen

voor een goede houding tijdens het spreken, ontspanningsoefeningen, ademoefeningen,

stemoefeningen en oefeningen voor een duidelijke uitspraak. Stemsparende (ofwel

stemhygiënische) adviezen kunnen nuttig zijn.

Een in aanleg zwakke stem zal door training geen sterke stem met vele mogelijkheden

worden. Wel zal het stemgebruik economischer gebeuren en daardoor minder belastend zijn.

De eventuele klachten nemen hierdoor vrij snel af.

5.3 Algemenerepetitie

Je hebt het gemerkt: als het er op

aankomt van een presentatie een succes

te maken zijn er heel wat andere

parameters dan enkel de inhoud

woorden.

Voor belangrijke thema's en presentaties

is een repetitie dan ook helemaal niet

overbodig.

Beheers je presentatie

Geschreven tekst en gesproken

presentatie zijn twee verschillende

communicatievormen. Heb je de

gewoonte om een tekst vrij uitgebreid uit

te schrijven, dan merk je al snel dat dit

mondeling

niet

helemaal

werkt.

Neem de

moeite

om, liefst

enkele



keren, de presentatie vanaf het

welkomwoord tot het slotwoord luidop

(!) te repeteren; tegen de spiegel, in de

auto, tegen de hond terwijl je hem uit

laat, voor enkele collega's... Je merkt

dan al gauw waar het hapert, bv.

moeilijk ter reproduceren delen

woorden of namen die je maar niet

onder de knie krijgt

timing die niet goed zit

structuur die niet logisch volgt

...

Je hebt nu nog tijd om hieraan wat te

doen, en zo de kracht van je presentatie

te verhogen.

Het is handig om de presentatie op te

nemen met video, webcam, dictafoon, op

je Pc of anders, en 's naar jezelf te

luisteren. Bijzonder verhelderend en

confronterend.

Wees omgekeerd ook niet te streng voor

jezelf: zelf let je op de valkuilen waarvan

je voor jezelf overtuigd bent. Je hoort en

ziet een hoop zaken die niemand anders

in het publiek zou merken.

Verstaanbaar voor je grootmoeder?

Heb je iemand in de omgeving die het

onderwerp niet kent, vraag die dan even

naar je presentatie te luisteren, en test

je versie uit. Als het verstaanbaar is voor

wie het onderwerp niet kent, zal het

wellicht verstaanbaar zijn voor je

toehoorders.

Spellingscontrolers werken niet perfect,

maar ze zijn toch een dankbare hulp: als

er een rood lijntje onder het woord staat

zou ik de spelling toch 's nakijken. Je

kunt trouwens ook maar beter de

teksten van je syllabus en handout laten

nakijken op begrijpbaarheid en

spellingfouten. Het is met name

bijzonder moeilijk je eigen spellingfouten

te zien. Dit heeft te maken met onze

leesfunctie: onze ogen scannen woorden

als beelden, niet als specifieke

letterstructuren. Ze wippen zo over een

eventuele spelduvel.

Presentatie voorbereiden op locatie

Je denkt natuurlijk aan het voorbereiden

van de tekst, van de mooie slides, en

misschien ook aan het inoefenen en

repeteren. Zeer terecht. Maar wij willen

hier aandacht vestigen op enkele andere

heikele punten.

Hoe is de zaalopstelling, wat laat ze wel of niet toe? Ga zelf 's op de buitenste en achterste stoelen zitten. Hoe zichtbaar en leesbaar is je PowerPoint nog?

hoe is het licht in de zaal, kan er voldoende verduisterd worden?

hoe ver staat/hangt het scherm buiten jouw bereik? Over en weer lopen om in de projectie te wijzen werkt op de zenuwen van de toehoorders, en op de tippen van je tenen net niet kunnen aanwijzen wat je bedoelde is komisch, maar



gewoon van een vraagsteller komen

die zichzelf zonder verdere

bijbedoeling graag hoort praten,

zonder meer

manipulatief zijn: onder de vraag

ligt een intentie om een

(verdoken?) doel te bereiken

een demonstratief karakter hebben:

de vraagsteller wil zich tonen aan

jou of aan de groep. Je merkt dat

vaak ook in de lichaamstaal, of in

de drukte die de vraagsteller vooraf

maakt: zeer prominent actief

aanwezig, of proberen opvallen

door een schijn van

onbetrokkenheid, en dan... Vlam!

met de vraag bewijzen hoe goed

hijzelf het onderwerp beheerst, of

in het slechtste geval proberen je

op je bek te krijgen.

Maak je niet

druk: jij bent

specialist, en

ze hebben jou

gevraagd.

Zoek niet

achter alles

meteen foute

beweegreden

en, en accepteer een vraag gewoon om

de vraag, tenzij je écht wel andere

vermoedens hebt.

Hoe dan ook: speel de vraag, niet de

man.

De groep heeft zo zijn eigen spelregels.

Ze vinden het wel sterk van een collega

dat hij een vraag durft stellen.

Aanvankelijk gaat de sympathie dus

bijna altijd naar de vraagsteller. Hou hier

rekening mee: de wijze waarop je de

vraag behandelt bepaalt jouw score in de

groep!

Tips om met vragen om te gaan en de controle te behouden

Laat je niet leiden door reflexreacties, hoe verleidelijk dit soms ook mag zijn. Wacht 3

seconden alvorens te reageren, ook non-verbaal

Toon altijd interesse, laat de vraagsteller uitspreken, luister en toon je aandacht: focus,

oogcontact (jawel!), knik. Vraag desgevallend kort te willen zijn en duidelijk to the point te

komen

Accepteer de vraag met open armen, valoriseer de vraagsteller interessante vraag...

Zeer belangrijk! Herhaal de vraag voor het publiek. Het laat je even tijd winnen, is een kans

om de vraag te herformuleren in de termen die jou beter uitkomen en betrekt de ganse

groep: richt je tot de vraagsteller wanneer hij zijn vraag stelt, richt je tot de ganse groep

wanneer je de vraag herformuleert. Ga niet in een 1/1 discussie; het publiek heeft hier niets

aan en verdeelt zich gewoon uit massa instinct in 2 kampen, eerder uit sympathie voor de

kemphanen dan uit betrokkenheid met het onderwerp. Liever verschillende

oppervlaktevragen dan één dieptevraag. Dieptevragen kunnen buiten de vergadering worden

besproken (doe dat dan ook, je hebt het beloofd).

Splits samengestelde vragen, beantwoord één per één.



PowerPoint maakt geen presentaties, het presenteert dia’s

Matt Thornhill, Directeur Audience First

10 Tips waardoor het publiek PowerPoint kan waarderen

Monitor binnen

handbereik

Zorg er zo mogelijk voor dat je de Pc binnen handbereik hebt, met het

scherm naar jou toegekeerd. Je kan dan zelf beslissen over de

projectie, en moet alleen maar naar het grote projectiescherm kijken

op het moment dat het moment dat je iets wil aanduiden in de dia

PowerPoint is een

beeldinstrument

PowerPoint is gemaakt om te visualiseren, d.i. om beelden en

schema's te tonen, niet om teksten te projecteren. Als je de

boodschap kunt visualiseren, doe het dan.

Moet het toch in tekst: kies dan

korte woorden

een lettergrootte > 32

ongeschreefte letters, type Arial, Helvetica, Calibri of Verdana

controleer de spelling!

Eén boodschap per

nieuwe dia

Maak de dia's niet complex: één boodschap/dia

Toch een complexe samenstelling met verschillende boodschappen?

Maak een dia met de basisinformatie, en voeg telkens één nieuwe

informatie toe aan de vorige; bouw zo laagjesgewijze de

opeenvolgende dia's op

SPEECH! Spreken tot een publiek - ADC | Com 2 SPEECH c.pdf · Inhoud en structuur van een...

Documents

Transcript of SPEECH! Spreken tot een publiek - ADC | Com 2 SPEECH c.pdf · Inhoud en structuur van een...