Sociale veiligheid op De Archipel

Inleiding

Sinds 2014 is de wet op Passend onderwijs van kracht. Scholen hebben hierdoor te maken met nog

grotere diversiteit en onderlinge verschillen. We hebben het dan over gedrags- en leerproblemen,

maar ook grensoverschrijdend gedrag van kinderen en in toenemende mate ook van ouders. De

Archipel is hierop geen uitzondering en sinds schooljaar 2015 – 2016 is dan ook gewerkt aan het

neerzetten van een veilig en prettig pedagogisch klimaat door een methode in te voeren voor

sociaal-emotioneel leren, PAD (Programma Alternatieve Denkstrategieën). Ook heeft het team

scholing gekregen en een teamvisie gevormd over de pedagogische opdracht die de school heeft. Er

zijn basiswaarden vastgesteld waaraan gedragsregels zijn gekoppeld, en waaraan consequenties zijn

verbonden. Een stuurgroep is opgericht waarin teamleden en ouders zitting hebben en er is een

kinderraad opgericht om leerlingen mee te laten denken/praten en doen.

Waarden op de Archipel

Samenwerking Verantwoordelijkheid Vertrouwen en veiligheid

De schoolomgeving: De Archipel is een school voor Ontwikkelingsgericht basisonderwijs in Amsterdam IJburg. De school is

opgericht in 2008 en valt onder het bestuur van de ASKO. De school telt ongeveer 275 leerlingen van

zeer diverse komaf. Vele culturen, religies en sociale en economische lagen van de bevolking zijn

vertegenwoordigd. De school wil dat ook graag zo; we zijn een afspiegeling van de samenleving en de

buurt. In de praktijk blijkt steeds weer dat deze diversiteit vraagt om een heldere visie en een

gerichte aanpak.

Naast een didactische opdracht heeft de school ook een pedagogische opdracht: ”De pedagogische

opdracht van het onderwijs is: de ontwikkeling van leerlingen tot autonoom en verantwoordelijk

deelnemer aan de samenleving met kwaliteit te laten verlopen.”(Wardekker, Y.L., 2004) Hierbij zijn

normen en waarden van groot belang. Omdat deze niet bij ieder gezin dezelfde zijn, is het belangrijk

om als school helder te hebben vanuit welke normen en waarden het onderwijs wordt ingericht,

zowel op didactisch als op pedagogisch vlak. Te vaak wordt de school geconfronteerd met situaties

waarin verschillen in waarden en normen een rol spelen. Wanneer dit leidt tot conflict, bijvoorbeeld

tussen leerlingen en/of hun ouders en/of de school, wordt er met een vragende blik naar de school

gekeken: ‘Wat vinden jullie hiervan? Wat doen jullie hieraan?’ In het schooljaar 2014 – 2015 is in

gezamenlijkheid besloten om de pedagogische opdracht prioriteit te geven. In het schoolplan voor de

komende vier jaar is dat als volgt beschreven:

(tekst schoolplan 2015 – 2019) Het sociaal-emotionele welbevinden van de leerlingen heeft

veel invloed op hun totale functioneren. Onze school wil daarom meer en structureel en

systematisch aandacht aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van de kinderen besteden.

We doen dit omdat we onze leerlingen willen opvoeden tot verantwoorde burgers. Ze

moeten goed voor zichzelf kunnen zorgen en goed kunnen omgaan met de mensen en de

wereld om hen heen (dichtbij en verder weg). Wij betrekken ouders bij deze ontwikkeling.

De ontwikkeling van de groep en de individuele leerlingen wordt tijdens de groepsbespreking

besproken door de leerkracht en IB’er. In deze gesprekken worden ook mogelijke aanpakken voor

een groep of voor een individuele leerling besproken. Onze school beschikt over een

leerlingvolgsysteem voor sociaal-emotionele ontwikkeling, namelijk Hart en Ziel. Jaarlijks worden de

resultaten besproken door directie, IB en de GGD.

Wet- en regelgeving In 2013 kwam staatssecretaris Sander Dekker met een wetsvoorstel om de aanpak van pesten

wettelijk te verankeren. In 2014 is zijn plan door de Kamer teruggeroepen en kwam er een alternatief

tot stand in samenwerking met de sectorraden po-vo.

“De sectorraden zijn van mening dat wetgeving een belangrijk instrument kan zijn om beleidsdoelen

te verankeren en de uitvoering ervan te borgen (het ‘wat’), maar het is aan de scholen ‘hoe’ zij het

sociaal veiligheidsbeleid vormgeven. Scholen bepalen zelf hoe zij methodes en programma’s

inzetten, welke afspraken ze binnen de school maken, hoe ze die afspraken borgen en op welke

manier zij aantonen dat hun aanpak effect heeft. Wetgeving gaat zo hand in hand met activiteiten in

en met scholen om tot een effectieve aanpak te komen.”(PO raad, V.r., 2014)

In samenwerking met Stichting School en Veiligheid en het Nederlands Jeugdinstituut is een

empirisch onderbouwde selectie gemaakt van methoden die de sociale veiligheid op school

bevorderen. (http://www.nji.nl/antipestprogramma ) De Archipel heeft ervoor gekozen een

goedgekeurd programma in te voeren, te weten PAD.

Omdat de pedagogische opdracht die een school heeft, veel breder is dan alleen het tegengaan van

pesten, is ervoor gekozen om een methode te selecteren die meer doet dan dat. Het gaat erom een

slag te maken ter preventie van pesten en antisociaal gedrag binnen de school. Dat betekent dat er

zowel op leerling niveau, als op ouder niveau als op leerkracht niveau zal worden geïnvesteerd in

gedragsverandering en kennis. We noemen dat educatief partnerschap.

Bij educatief partnerschap ligt de nadruk op samenwerking tussen ouders en school en kind om te

voorkomen dat het kind in twee verschillende werelden opgroeit. Ouders praten graag mee over

zaken als straffen en belonen, omgaan met pestgedrag, veiligheid en de begeleiding van kinderen.

Een veilig schoolklimaat is een basisvoorwaarde en samenwerking kan ook bijdragen tot

bewustwording van ouders van de opvoeding thuis.

Uitwerking doelstelling

Doelen

Op De Archipel willen we bereiken dat er een positief pedagogische klimaat heerst. Vanuit de

waarden en de visie op onderwijs van De Archipel en vanuit de koers van het bestuur ASKO, zijn de

volgende doelen geformuleerd:

1. Het bevorderen van de sociale competentie van de leerling (gericht op de leerling);

2. Het bevorderen van de onderwijskundige en opvoedkundige processen in de groep (gericht

op de leerkrachten)

3. Vanuit de visie van De Archipel en de ASKO als schoolbestuur, en vanuit de waarden die het

team gezamenlijk heeft vastgesteld, komt er een derde doel bij en dat is versterken van het

educatief partnerschap.

leerling

ouders school

Mindmap In de mindmap hieronder is weergegeven hoe de visie en de waarden van De Archipel verbonden zijn

aan de doelen van de methode PAD en het Educatief partnerschap:

Gedragsregels In samenspraak met het gehele team zijn in 2015-2016 de schoolregels opgesteld. Deze regels zijn

meegegeven op papier met alle leerlingen en ondertekend door de ouders weer teruggekomen naar

school. Ze staan ook op de website, in de schoolgids en ze hangen in de hal van de school. De PAD-

stuurgroep stelt steeds een regel centraal, waar in de gehele school aandacht aan wordt besteed en

waar positief op wordt beloond. Ouders die kiezen voor De Archipel conformeren zich met deze

regels:

Algemene Schoolregels • We sluiten niemand buiten.

• Pesten is verboden.

• Discrimineren is verboden.

• Vechten is verboden.

• We doen elkaar geen pijn.

• We lopen en praten rustig in de school.

• Op de trap lopen we rechts.

• We houden het hele schoolgebouw en het plein netjes.

• We houden de spullen van de school en van elkaar netjes.

• We gebruiken spullen waar ze voor bedoeld zijn.

• Lenen mag, maar vraag het eerst.

• Er mag maar één kind tegelijk naar het toilet.

• Tijdens de instructie mag je niet naar het toilet.

• Een kind op het toilet krijgt privacy.

• We gebruiken één handdoekje.

• Handdoekjes moeten in de prullenbak.

• We hangen jassen en tassen op aan de kapstok.

• We kloppen voordat we ergens binnenlopen.

• Leerkrachten spreken we aan met juf en meester.

• We spreken met respect tegen de leerkrachten.

• We luisteren naar de leerkrachten.

Klassenregels • We zitten recht aan onze tafel en op onze stoel

• We steken onze vinger op als we een beurt willen

• Als de leerkracht stilte wil, zijn we stil

• We laten elkaar uitpraten

• We lopen alleen door de klas als dat mag van de leerkracht

• We ruimen onze laatjes zelf op

• We ruimen de klas samen op

• We houden de spullen in de klas netjes

• We komen allemaal aan de beurt voor de klassendienst

Afspraken (dit is een handreiking. In de PAD-lessen bespreekt de leerkracht dit met de groep)

• We houden rekening met elkaar

• Meespelen is belangrijker dan winnen

• We nodigen elkaar uit om mee te spelen

• We spreken elkaar aan op positief en negatief gedrag

• We moedigen elkaar aan

• We helpen elkaar en de leerkracht

• Als we gepest worden, vragen we hulp aan de leerkracht

• Je mag ook anoniem pesten melden

Gedragsverwachting volwassenen Van alle volwassenen, (leerkrachten, directie, schoolpersoneel, vrijwilligers, ouders, grootouders,

etc..) in en om de school verwachten we dat zij samen zorgen voor een veilig en positief pedagogisch

klimaat.

Voor alle volwassenen geldt:

✓ Het schoolgebouw en het schoolplein zijn ten alle tijden veilige en rustige plaatsen voor

leerlingen, personeel en ouders.

✓ Tijdens de lestijden is er rust in het gebouw.

✓ In alle contacten tussen personeel en ouders/verzorgers worden de algemeen geldende

fatsoensnormen verwacht op basis van wederzijds respect.

✓ Verbale en niet-verbale intimidatie worden niet getolereerd. Bij grove overtreding kan een

gebouw- en/of pleinverbod worden opgelegd vanuit bevoegd gezag (directie en schoolbestuur).

✓ Leerlingen die onacceptabel gedrag vertonen worden hierop door een leerkracht of ander

onderwijspersoneel aangesproken.

✓ Ouders spreken op of rond de school niet direct andere leerlingen dan hun eigen kinderen aan

op onacceptabel gedrag. Hiervoor wordt schoolpersoneel benaderd.

✓ Racistische en discriminerende uitingen worden niet toegestaan.

✓ Lichamelijk of verbaal geweld worden niet getolereerd.

✓ Wapens, waaronder ook (kleine) messen, stokken, nepwapens e.d. zijn op school verboden

Overtreding leidt tot inschakeling politie.

✓ Ontvreemden van spullen die niet iemands eigendom zijn wordt niet getolereerd.

✓ Roken in het bijzijn van kinderen tijdens schooltijd of op excursies/uitjes is niet toegestaan.

✓ Mobiele telefoons, laptops, tablets e.d. vallen altijd onder de aansprakelijkheid van ouders. Ook

wanneer op verzoek van de leerling in bewaring genomen door een leerkracht. Leerlingen die

een mobiele telefoon bij zich hebben, zorgen ervoor dat deze tijdens schooltijd niet wordt

gebruikt of gehoord.

✓ Met de spullen van school, (mede)leerlingen en anderen wordt op een zuinige manier

omgesprongen.

Voor schoolpersoneel geldt aanvullend:

✓ Bij het zien van het gebruik van lichamelijk geweld (niet zijnde een duwtje) bij leerlingen grijpt

schoolpersoneel onmiddellijk in en haalt de vechtenden uit elkaar. Hierbij is proportioneel fysiek

contact toegestaan.

✓ Incidenten worden met de leerkracht van de betrokken leerling(en) besproken, zodat die

melding kan maken in het digitale dossier Parnassys en indien nodig contact kan opnemen met

de schoolleiding en ouders/verzorgers.

✓ Personeel kan tijdens lesuren gebruik maken van mobiele devices wanneer dit betrekking heeft

op schoolse zaken.

Protocol: Wat te doen bij grensoverschrijdend gedrag Begripsomschrijving: grensoverschrijdend gedrag is gedrag waarbij de bovenstaande regels bij

herhaling worden overtreden of waarbij het de leerkracht onmogelijk wordt gemaakt om zijn of haar

belangrijkste taak (het geven van goed onderwijs) naar behoren uit te voeren.

Stap 1:

Leerlingen die gedragsproblemen in of buiten de groep veroorzaken hebben in eerste instantie een

kort correctiegesprek met de leerkracht en kunnen hun gedrag zelf corrigeren. Lukt dit niet, dan volgt

een korte maatregel. Na overleg met een MT-lid wordt al dan niet besloten tot een incidentmelding.

Stap 2:

Bij herhaling van het gedrag volgt opnieuw een gesprek met de leerling en volgt contact met

ouders/verzorgers en wordt, na overleg met het MT, een incidentmelding in Parnassys gedaan.

Hierbij wordt meteen de mogelijkheid van stap 3 (time-out) besproken.

Stap 3:

Bij volharding van het geconstateerde, en met ouders besproken probleemgedrag, wordt een time-

out toegepast. Dit betekent dat de leerling in een andere groep wordt “opgevangen” gedurende een

uur, dagdeel of dag. Deze maatregel wordt altijd na overleg met de schoolleiding uitgevoerd.

De eigen leerkracht zorgt voor een pakket werk, wat tijdens de time-out wordt gemaakt. Het werk

moet zelfstandig kunnen worden uitgevoerd. Ook hiervan wordt een incidentmelding in Parnassys

gemaakt en dit wordt aan ouders/verzorgers meegedeeld.

Stap 4:

Als het probleemgedrag ondanks deze stappen aanhoudt zal worden overgaan tot maatregelen zoals

omschreven in het “protocol schorsing en verwijdering” van de ASKO. Hierbij zal ook het bevoegd

gezag (bestuur) en de leerplicht worden ingeschakeld.

Consequenties op ongewenst gedrag. Klein probleemgedrag:

uitschelden / uitlachen Aanspreken Excuus aanbieden +

gekke / obscene gebaren Aanspreken Excuus aanbieden +

ruzie maken Zelf uitpraten met ik-boodschap

ongehoorzaam/tegendraads Korte tijd apart staan (buiten BV bij het hek). Wij gaan altijd in gesprek (kort)

misbruik van materiaal Aanspreken, bij herhaling inleveren

misbruik van mobieltjes (zonder toestemming) Niet zichtbaar, niet hoorbaar Afpakken, na schooltijd teruggeven

Anders, nl. In grote lijnen afspraken maken en daarbinnen vertrouwen dat leerkrachten de situatie goed inschatten en reageren.

Groot probleemgedrag:

verbale agressie ook naar leerkracht / brutaal Time-outplek (naar andere klas, niet in gang) Daarna eventueel naar MT, leerkracht ouders bellen

pesten en buitensluiten In gesprek gaan Melden bij de leerkracht en IB Ouders bellen Zie ook pest-protocol

liegen/bedrog/diefstal In gesprek gaan Melden bij de leerkracht en IB Ouders bellen

Vechten (tweezijdig) Uit elkaar halen Time-out Ouders bellen

fysieke agressie (eenzijdig) Slachtoffer beschermen Time-out Ouders bellen

ongeoorloofd verblijf buiten het schoolterrein/ Ambulante medewerkers gaan zoeken Ouders bellen Nablijven

Materiele vernieling/vandalisme Ouders bellen Schade vergoeden

Anders, nl. In grote lijnen afspraken maken en daarbinnen vertrouwen dat leerkrachten de situatie goed inschatten en reageren.

Protocol: Wat te doen bij pesten Dit protocol is een document waarin staat welke maatregelen De Archipel neemt om pesten te

voorkomen (preventie) en pesten aan te pakken.

Visie van de school We vinden het op onze school belangrijk dat leerlingen goed in hun vel zitten en voldoende

zelfvertrouwen hebben. Leerlingen worden door ons begeleid bij het oplossen van problemen. We

streven naar een brede ontwikkeling, waarbij communiceren, samen spelen en werken erg belangrijk

zijn. Ook stimuleren we de eigen verantwoordelijkheid van kinderen.

Als je gepest wordt zit je niet lekker in je vel en vind je het ontzettend moeilijk om je problemen op

te lossen. Je zelfvertrouwen krijgt een knauw en samenwerken en spelen zijn lang niet meer

vanzelfsprekend.

Kinderen die pesten hebben ook iets te leren: zij worden op hun verantwoordelijkheden gewezen en

moeten leren welke gevolgen hun gedrag heeft. We gaan uit van het principe dat ook de pester een

groot probleem heeft. Achter het gedrag van het pestende kind zit immers vaak ook een kwetsbaar

verhaal. Het pestende kind uit het alleen op zo'n manier dat zijn omgeving er ook veel last van heeft.

De school, de kinderen en de ouders moeten samen pesten voorkomen en aanpakken. Dit kan als

motto gelden voor iedereen die onze school bezoekt. In de eerste plaats voor de kinderen en

leerkrachten, maar ook voor de ouders: de school moet een plek zijn waar je je voelt opgenomen;

een echte gemeenschap.

Deze gemeenschap heeft als belangrijkste verantwoordelijkheid om aan alle kinderen een optimale

ontwikkelingskans te bieden, zodat zij zelfstandige mensen kunnen worden, waardoor zij met

zelfvertrouwen in de maatschappij kunnen functioneren, met respect voor zichzelf en voor anderen.

Een belangrijke voorwaarde om hen deze kans te kunnen bieden is een veilig schoolklimaat. En dat is

het doel van dit pestprotocol – bijdragen aan een veilig schoolklimaat.

Wat is pesten eigenlijk?

Pesten is een ingewikkeld probleem. Het vereist een serieuze en zorgvuldige aanpak. Het is daarbij

van belang dat alle betrokkenen (leerlingen, ouders en leerkrachten) pesten als een bedreiging voor

een veilig klimaat zien. Ze moeten bereid zijn pesten te willen voorkomen. Het is belangrijk om een

onderscheid te maken tussen pesten en plagen (en uitdagen, ruzie maken).

Plagen is incidenteel. Er is sprake van machtsevenwicht. Je mag daarbij voor jezelf opkomen en er

zijn geen negatieve gevolgen. Plagen mag, “moet” zelfs; het is goed voor je ontwikkeling.

Pesten is structureel. Er is sprake van een ongelijkwaardige situatie, er is een verliezer. Er zijn veel

negatieve gevolgen. Pesten mag niet.

Preventie: Voorkomen is beter dan genezen Omgaan met elkaar kun je kinderen leren. Ook als er niet gepest wordt, is het nodig de kinderen

redzamer te maken. Er zijn middelen die dit kunnen stimuleren:

• Toneel of geleid spel.

• Leren om te troosten, iets aardigs tegen een ander te zeggen etc.

• Leren met spelregels om te gaan.

Ter ondersteuning van deze activiteiten heeft de school de PAD methode ingevoerd.

Afspraken en regels

Onze regels en afspraken sluiten aan bij het klimaat van de school en moeten ook regelmatig

geëvalueerd worden. Ze moeten bekend zijn bij iedereen die regelmatig met de school heeft te

maken: ouders, schoolpersoneel, vrijwilligers en leerlingen. Door deze regels steeds in de PAD-lessen

te behandelen, centraal te stellen en het gewenste gedrag te belonen, kunnen veel problemen

voorkomen worden.

Aanpak van pesten Pestgedrag wordt direct (door ouders, leerlingen en leerkrachten) gemeld en aangepakt.

School:

• De school neemt stelling: pesten kan en mag niet!

• De leerkracht bespreekt de situatie met de betrokken kinderen, daarna met de klas.

• De leerkracht herhaalt en bespreekt de schoolregels- en afspraken.

• De leerkracht geeft hulp aan het gepeste kind (slachtoffer) en aan de pester (dader).

• De leerkracht maakt gevolgen duidelijk aan de pester.

• De leerkracht/MT licht de betrokken ouders in.

• De leerkracht/MT maakt afspraken met de pester en de ouders om herhaling te voorkomen.

• Bij herhaling kan de school de ouders van zowel de gepeste als de pester op school

uitnodigen voor een gesprek.

Ouders:

• Bespreken het gebeurde met hun kind.

• Werken actief mee aan verbetering.

• Maken afspraken met hun kind en de leerkracht/MT om herhaling te voorkomen.

Sancties:

Als het bovenstaande niet het gewenste resultaat heeft, worden er aan de pester sancties opgelegd.

Deze zijn te vinden bij Consequenties op ongewenst gedrag.

Contactpersonen:

1. De leerkracht van uw kind.

2. De directie.

Hulp buiten de school Op De Archipel is een Ouder Kind Adviseur (OKA) aanwezig. Zij kan door zowel de ouders als de

school worden ingeschakeld om te helpen.

‘Levend’ houden van dit protocol In het teamoverleg, de PAD stuurgroep (bestaande uit OKA, leerkrachten en ouders) en de

kinderraad en de MR wordt de aanpak van pesten regelmatig op de agenda gezet.