1

Sociale vaardig zijn met sociale vaardigheden

Wat zijn sociale vaardigheden precies?

Sociale vaardigheden zijn vaardigheden die nodig zijn bij contacten met andere mensen.

Voorbeelden van sociale vaardigheden zijn luisteren, een gesprek op gang houden,

iemand een compliment geven, jouw mening geven, iets weigeren, voor jouw belangen

opkomen en reageren op kritiek.

Al op hele jonge leeftijd leer je als kind hoe jij contact kunt maken met andere mensen.

Het begint al met een paar weken wanneer een baby voor het eerst lacht naar zijn vader

of moeder. Doordat hier positief op gereageerd wordt, zal het kind dit vaker gaan

herhalen.

En zo ontstaan langzaam de eerste sociale vaardigheden, het kind leert contact te maken

met de mensen om hem heen. De ontwikkelingen die het kind in de jaren hierna

doormaakt zijn enorm en dat geldt ook voor de ontwikkeling van de sociale

vaardigheden.

Op de leeftijd van vier/vijf jaar kunnen de meeste kinderen goed contact maken met

andere kinderen en volwassenen.

Maar er is ook een groepje kinderen dat wel genoeg goede prikkels heeft gehad en

ervaring heeft opgedaan, maar zich toch geen raad weet in het bijzijn van andere

kinderen.

In die gevallen spreken we van sociale problemen en in sommige gevallen zelfs van

sociale angst.

Sociale vaardigheden bepalen vaak het succes van iemand!!

Sociale vaardigheden zijn van groot belang, voor ieder mens dat zich staande wenst te

houden in onze maatschappij.

Kernbegrippen daarvoor zijn;

communicatie

effectieve samenwerking

presenteren

conflictbehandeling

team- building

kritiek geven en ontvangen.

2

Communicatie Je bent niet alleen op deze wereld. Je bent geen eiland. Met de mensen die je ontmoet,

kun je delen; ze hebben jou iets te vertellen, te leren en andersom is dat net zo. Mensen

communiceren de hele dag met andere mensen. Hoe communiceer je nu goed? Of hoe

communiceer ik nu zo dat ik mijn doel bereik?

Hoe win ik mensen voor mij? Hoe voorkom ik dat weerstanden uit de hand lopen?

Wat heb ik daarvoor nodig, wat moet ik daar voor leren?

Daarvoor zijn nodig:

emotionele intelligentie

emotioneel bewustzijn

omgevingsbewustzijn

omgaan met conflicten

zelfcontrole

een gesprek beginnen

jouw mening geven

assertiviteit

omgaan met kritiek

emotionele chantage

lastige mensen

lichaamstaal

omgaan met agressie.

Emotionele intelligentie

Emotionele intelligentie verwijst naar de capaciteit om onze eigen gevoelens en die van

anderen te herkennen, om onszelf en anderen te motiveren en om goed om te gaan met

eigen emoties en emoties bij relaties.

Emotioneel bewustzijn

Het herkennen van jouw emoties en hun effecten op mensen;

Met deze vaardigheid weten welke emoties ze voelen en waarom;

Je realiseren wat ze voelen en wat ze denken, doen en zeggen;

Herkennen en erkennen hoe gevoelens jouw prestaties beïnvloeden;

bewustzijn van jouw en hun waarden en normen.

Omgevingsbewustzijn

Als je omgevingsbewust bent, beschik je over een goede kennis van omgevingsfactoren

binnen en buiten jouw werkplek of organisatie. Organisatorische, maatschappelijke en

politieke ontwikkelingen bepalen de kleur van jouw omgeving. Dat wordt ook wel eens

‘coleur locale’ genoemd.

Door je te verdiepen in de omgeving waar je verblijft of werkt kun je die kennis

benutten om effectiever te functioneren voor de organisatie waar je stage loopt of werkt.

Elks stagewerkboek kent daarvoor oriënterende opdrachten. Juist om jou jouw omgeving

te leren kennen.

3

Voorbeelden van zenden en ontvangen

Ben jij je bewust van jouw vorm van communicatie?

Bij welke vorm van communicatie voel jij je het meest op je gemak?

Welke vorm van communicatie is het meest efficiënt?

4

Zelfcontrole

De reden dat we vaak de “verkeerde” keuze maken of iets uitstellen, heeft te maken met

het feit dat we vaak kiezen voor het voordeel op korte termijn. Nu niks doen is natuurlijk

veel aantrekkelijker dan nu aan de slag gaan. Zelfs als dit betekent dat het negatieve

consequenties op langer termijn met zich mee brengt. Dit heeft alles te maken met de

hoeveelheid zelfcontrole die je hebt.

Een gesprek beginnen

Een opmerking over een veilig onderwerp maken.

Een gesloten vraag stellen (Vind jij dit vak ook zo moeilijk ?). Een open vraag stellen (Wat vind jij van .......?).

Open vragen, nodigen over het algemeen meer uit tot een uitgebreidere reactie.

Dus niet; Hoe gaat het met je?

Maar; Kun jij mij vertellen hoe het met jou gaat?

Op de eerste ‘gesloten’ vraag is het antwoord kort; Goed hoor!

Op de tweede ‘open’ vraag, zal de ander een uitgebreid antwoord geven, goed hoor

voldoet hier niet.

Er is echter geen "beste" methode. Wat je doet hangt af van wat jezelf prettig vindt en

hoe die ander daarop reageert. Dit blijft altijd een kwestie van uitproberen en bijstellen!

Het is belangrijk dat je luistert en kijk naar de reactie van de ander.

De ander reikt je vanzelf nieuwe onderwerpen aan die een mogelijkheid bieden het

gesprek voort te zetten of laat blijken dat hij/zij geen behoefte heeft aan een gesprek (of

een gesprek op dat niveau).

Door naar de ander te luisteren en te kijken voorkom je dat al je aandacht gericht blijft

op vragen als: "Wat moet ik nu zeggen ?". Als de ander reageert op een vraag zitten er

in de reactie altijd verschillende onderwerpen waarop je kunt doorgaan. De vraag wordt

dus:" Waarop wil ik verder ingaan ?".

Jouw mening geven

Ga na wat je van de situatie of het onderwerp vindt, gun jezelf de tijd om hierover

na te denken. Maak als het nodig is tijd hiervoor, laat je niet opjagen of forceren

door een ander.

Beslis of je hier op dit moment voor je mening wilt opkomen.

Vertel de ander duidelijk en volledig je mening:

Praat duidelijk.

Kijk de ander aan.

Geef je mening concreet en specifiek ("Ik vind dat en dat van dat en dat !").

Maak duidelijk dat het om je mening gaat (" Ik vind......, Ik denk......, Ik

geloof...., Volgens mij...... .) en niet om de waarheid ("Iedereen weet toch...., Het

is toch duidelijk dat....., Het is zo dat....- .. .).

Probeer kort en bondig te zijn zodat de ander de kern van je mening kan

begrijpen en onthouden.

5

Luister naar de reactie van de ander, gun de ander de kans te reageren.

Als je niet tevreden bent over de reactie van de ander zeg dan je mening nog een keer

(misschien in een bijgestelde vorm, misschien nog korter en duidelijker), zonder in de

aanval of het verwijt te gaan. Als je boodschap niet overkomt kun je proberen erachter

te komen waarom dit zo is. Blijkt dat de ander niet wil luisteren, dan is het weinig zinvol

om te gaan drammen, vaak is het zinvol om een ander de tijd te gunnen om te

overdenken wat je gezegd hebt.

Assertiviteit

Assertiviteit is het uiten van je gedachten, gevoelens en meningen op een directe,

eerlijke en gepaste wijze. Je komt op voor je eigen belangen op een manier die bij de

situatie past en die zowel respectvol is naar jezelf als naar de ander.

Omgaan met kritiek/feedback

Veel mensen vinden het niet makkelijk om kritiek/feedback te ontvangen. Ze zien het als

een aanval op wie ze zijn. Ze krijgen het idee dat de andere persoon hun wil kwetsen en

schieten daardoor in de verdediging.

In werkelijkheid draait de meeste kritiek niet om wie jij bent maar om wat jij doet. En dit

zijn twee heel verschillende dingen. In de meeste gevallen is kritiek/feedback gratis

advies!

Stel, de chef Handhaving komt naar je toe. Hij of zij is niet tevreden over iets dat jij deze

week zou doen en niet gedaan hebt. Hoe ga je hier mee om?

Het draait hier niet om jou als persoon, maar om het gedrag van jou en dit kun je

veranderen. Schiet dus nooit direct in de verdediging maar hoor de feedback aan.

Laat merken dat je begrijpt wat de feedback is en dat je de boodschap in goede orde

hebt ontvangen.

Is de ander vaag over bepaalde aspecten van jouw werkzaamheden? Vraag dan

verduidelijking. Voordat jij iets met de kritiek kunt doen moet je precies weten waar het

over gaat. Check dus of de boodschap zoals jij hem hebt ontvangen klopt door het te

herhalen: “Dus als ik het goed begrijp ben jij niet tevreden over…”.

Emotionele chantage, lastige mensen, lichaamstaal en omgaan met agressie worden

afzonderlijk behandeld.

6

Pesten - je komt alleen te staan Ieder mens, jong en oud, wil graag gewaardeerd worden door de mensen om hem heen,

wil ‘erbij behoren’. De een hoort er gemakkelijker bij dan de ander. De een is sociaal

vaardiger dan de ander. Gepest worden leidt tot precies het omgekeerde proces. De

gepeste wil er vaak niet meer bij horen, want erbij horen wordt geassocieerd met

onprettige en onveilige gevoelens. Wanneer contacten met anderen leiden tot verdriet,

angst en gevoelens van verlatenheid volgt eenzaamheid en een laag zelfbeeld.

Onze contacten met andere mensen kunnen allerlei plezierige belevenissen in het leven,

brengen, zoals gezelligheid, wederzijds vertrouwen, je gewaardeerd voelen en gevoelens

van erbij te horen. Maar het omgekeerde komt ook voor.

Contacten met anderen die pijn doen, die tot angsten leiden. Dit komt voor onder

jongeren en onder oudere mensen. Een duidelijk voorbeeld hiervan zijn de mensen die

gepest worden. Zij lopen ook nog eens een groot risico op sociale isolatie en

eenzaamheid.

Dit geldt voor alle soorten van pestgedrag, of het nu gaat om:

Jonge kinderen of jongeren die gepest worden door klasgenoten

Medewerkers, die door collega’s op het werk worden gepest

Leden van een (sport)vereniging, vanwege minder prestaties of minder kunnen

Medebewoners van een zorginstelling, die alleen aan een afgelegen tafeltje

belanden.

Je zou het wellicht op het eerste gezicht niet zeggen, maar pesten is een stelselmatige

vorm van agressie. Agressie waarbij één of meer personen opzettelijk proberen een

ander fysiek, verbaal of psychologisch schade toe te brengen.

Bij pesten is de macht ongelijk verdeeld. Nieuwe manieren van pesten zijn het online

pesten, waarbij gebruik wordt gemaakt van internet, social media of het mobiel pesten,

waar vervelende berichten worden doorgestuurd via de mobiele telefoon.

Hoeveel mensen hebben te maken met pesten?

Over het pesten van kinderen en jongeren weten we inmiddels heel wat. Gegevens

komen uit groot onderzoek, dat heel regelmatig in ons land wordt gehouden onder

jongeren van 11 tot 16 jaar (het laatste rapport in deze serie is van 2014; het HBSC

rapport).

Aan leerlingen werd gevraagd hoe vaak ze in de laatste paar maanden op school zijn

gepest en/of hebben meegedaan aan het pesten van een andere leerling. De vragenlijst

omschrijft pesten als a) nare of vervelende dingen doen of zeggen tegen iemand anders;

b) iemand plagen op een manier die hij of zij niet leuk vindt; of c) iemand expres

buitensluiten. De leerlingen konden ook aangeven hoe vaak ze slachtoffer zijn geweest

van online pesten. Online pesten omvat a) het sturen van gemene tekstberichtjes of het

belachelijk maken van iemand op een website of b) het zonder toestemming plaatsen

van foto’s waar hij/zij stom of belachelijk op staat (HBSC; 2014).

Daders van pesten. Ongeveer 20 procent van de basisschoolleerlingen en 22 procent van

de leerlingen van het voortgezet onderwijs zegt de laatste maanden minstens één keer

gepest te hebben. En 3 tot 5 procent van de kinderen zegt vaker te pesten. Over het

algemeen pesten jongens vaker dan meisjes.

Slachtoffers van pesten. Leerlingen in het basisonderwijs worden vaker gepest dan

leerlingen in het voortgezet onderwijs (10 versus 7 procent). Voor online pesten zijn de

percentages lager: zo’n 2 tot 3 procent van de jongeren is in de afgelopen maanden vaak

online gepest. VMBO-leerlingen zijn vaker slachtoffer van pesten dan VWO- en HAVO-

leerlingen. Ook zijn leerlingen uit gezinnen met een lagere mate van welvaart vaker

slachtoffer.

7

In pesten en gepest worden zien we in zowel het basis- als het voorgezet onderwijs

tussen 2001 en de dag van vandaag een aanzienlijke daling voor jongens. In het

voortgezet onderwijs zien we ook bij meisjes een aanzienlijke daling tussen 2001 en

2014 maar dan alleen in pesten. In gepest worden scoren meisjes nu nog net zo hoog als

in 2001.

Over het pesten van volwassen mensen hebben de laatste jaren een aantal aangrijpende

voorbeelden de kranten hebben gehaald, maar er zijn geen cijfers bekend. Het pesten

van ouderen in zorginstellingen is eveneens nog een braakliggend terrein dat nader

onderzoek behoeft. (Bron: Stichting Aandacht voor pesten)

Hoe om te gaan met pesten

Kom voor jezelf op!

Voor jezelf opkomen is goed. Maar als je wordt gepest dan verandert dat: je wordt

onzeker, voelt je alleen. Dat is ook vaak het doel van pesters.

Zij pesten en jij doet steeds een stapje terug en verandert daardoor. Zo kunnen zij heel

gemakkelijk doorgaan met pesten. Jij wordt steeds kwetsbaarder. Dus probeer het de

pesters zo moeilijk mogelijk te maken. Hoe?

Kom voor jezelf op! Zeg dat het geen zin heeft om jou te pesten, want dat verandert echt

niet hoe je eruit ziet of wie je bent. Zoek klasgenoten of mensen op die je kunnen

helpen. Docenten dien op te treden tegen pesten. Als je samen met anderen bent, geeft

dat de pester minder macht.

Schrijf je reactie tegen de pester op

Als je even niet meer weet wat of hoe je iets moet zeggen, neem dan rust en formuleer

jouw verweer. Vaak schiet jou ineens iets te binnen wat je graag terug had willen

zeggen. Jouw reactie is dan vaak; “Waarom heb ik dit net niet gezegd?”

Schrijf het op. Zo maak je een lijstje met allemaal dingen die je kunt zeggen als er weer

gepest wordt. Dan heb jij jezelf ‘gewapend met woorden’.

Vertel het altijd aan je docent, chef of leidinggevende

Vertel altijd je docent, chef of leidinggevende dat je wordt gepest. Hij of zij zal proberen

dit op te lossen. Bijvoorbeeld door de pester te confronteren, of het zelfs bespreekbaar te

maken met de hele klas of afdeling. Mocht dit niet helpen en gaat het pesten gewoon

door, dan weer melden! Wat niet wordt opgemerkt of gezien blijft vaak in stand, omdat

er geen reactie volgt.

Vertel het ook altijd thuis, aan ouders of relatie

Vraag ook ouders of relatie of zij je misschien kunnen helpen. Misschien dat je ouders of

je relatie vroeger zelf zoiets hebben meegemaakt. En hebben ze daardoor goede tips

voor je. Even je verhaal kwijt kunnen, kan al een heel verschil maken.

Zorg dat je weerbaarder wordt

Het leven bestaat niet uitsluitend uit verbinding, vreugde, vriendschap, beleefdheid of

goede bedoelingen. Wees blij met wie je bent en bedenk; iedereen heeft recht op een

eigen mening over alles en nog wat en mag die mening ook uitschreeuwen, maar dat

maakt het nog geen waarheid

8

Oefeningen Nee zeggen

Luister naar de vraag van de ander

Zeg het als je iets niet begrijpt

Bedenk wat je op de vraag wil antwoorden

Als je besluit NEE te zeggen vertel dit dan rustig

Vertel waarom je nee zegt

Blijft de ander aandringen zeg dan nogmaals duidelijk NEE

Luisteren

Toon interesse; met of zonder woorden

Kijk de ander aan

Reageer door te knikken of, ja of hm te zeggen

Vraag door als je iets niet begrijpt of iets weten wilt

Let op de reactie van de ander

Iets vragen

Bedenk van te voren wat je wilt vragen

Zeg de ander dat je iets vragen wil

Stel je vraag

Vertel waarom je dat vraagt

Luister naar het antwoord

Bedenk wat je van het antwoord vindt

Geef je reactie op het antwoord

Gesprek beginnen

Ga na of het een geschikt moment is om een gesprek te beginnen

(tijd-plaats-gezelschap-enz.)

Kijk de ander aan

Zeg iets over wat jullie beiden kunnen zien, horen of voelen

Kijk of je het gesprek op gang wilt houden

Rond het gesprek af

Een gesprek voeren

Ga na of het een geschikt moment is om een gesprek te voeren

(tijd-plaats-gezelschap-enz.)

Toon belangstelling voor de ander

Stel open vragen

Vraag door en reageer op wat de ander zegt

Let op de reactie van de ander

Accepteer stiltes in het gesprek

Rond het gesprek af

9

Wensen uiten

Ga bij jezelf na wat je van de ander wilt

Ga naar de ander toe en kijk hem/haar aan

Zeg duidelijk wat je wilt en waarom

Luister naar de ander

Herhaal zo nodig je verzoek

Rond het gesprek af

Onderhandelen

Zeg duidelijk en rustig wat jij graag zou willen

Luister goed naar wat de ander wil

Leg uit waarom je dat wilt en luister naar de redenen van de ander

Ga samen na wat het probleem is

Blijf respectvol naar jezelf en naar de ander

Zoek samen naar mogelijke oplossingen

Kijk of je een afspraak kunt maken waar je het beiden mee eens bent

Vraag bedenktijd als je er niet uitkomt

Rond je gesprek af

Afspraken maken

Ga na welke afspraken eerder gemaakt zijn

Bedenk waarover je zelf een afspraak wil maken

Leg uit waarom je die afspraak wil en hoe je dat ziet

Let op de reactie van de ander zodat er geen misverstanden ontstaan

Zoek samen naar een oplossing

Maak je een afspraak dan leg je die vast

Rond het gesprek af

Afspraak niet nagekomen (vergeten)

Biedt zo snel mogelijk je excuus aan

Leg uit waarom je de afspraak niet bent nagekomen

Toon begrip voor de gevolgen van je daad (gevoelens en de praktische kant)

Vraag om een nieuwe afspraak

Een ander die een afspraak niet nakomt (vergeten)

Vertel de ander zo snel mogelijk welke afspraak niet nagekomen is

Vraag wat daar de reden van is

Geef aan welke gevolgen dit had

Accepteer excuses

Bekijk of een nieuwe afspraak nodig is

Waardering uiten

Ga na wat je waardeert in de ander

Beslis of je dit wilt vertellen

Kies een goed moment uit om het te vertellen

Geef aan wat je waardeert in de ander

Let op de reactie van de ander

10

Reageren op waardering

Luister naar wat de ander in jou waardeert

Kijk de ander aan

Laat het compliment tot je doordringen

Laat merken wat de waardering je doet

Kritiek/feedback geven

Ga na op welke punten je kritiek hebt

Vertel rustig waar je het niet mee eens bent en waarom

Vraag de ander om een reactie

Kijk samen of er veranderingen mogelijk zijn

Kritiek/feedback krijgen

Luister aandachtig naar de ander

Laat merken dat je de kritiek hoort

Vraag zonodig om uitleg of een voorbeeld

Zeg waar je het mee eens bent

Zeg waar je het niet mee eens bent

Kijk samen of er veranderingen mogelijk zijn

Laat merken wat de feedback je doet

Aandacht schenken aan de gevoelens van een ander

Geef aan wat je bij de ander ziet

Stel open vragen over de gevoelens van de ander

Toon begrip voor die gevoelens

Begin niet over jezelf te praten

Bekijk samen hoe je met deze situatie om kunt gaan

Aandacht schenken aan de gevoelens van jezelf

Ga na wat je voelt

Kijk waar dat gevoel mee te maken heeft

Beslis wat je wilt doen

Als je een ander wilt vertellen dat je boos, verdrietig, teleurgesteld, blij enz. bent,

praat vanuit jezelf

Ik ben boos omdat...............

Ik ben verdrietig omdat.........

Let op de reactie van de ander

Ga na hoe je verder om wil gaan met de situatie

Niet mee eens zijn

Leg uit waar het conflict over gaat

Probeer de twee kanten van het conflict te zien

Vertel wat je zelf als oplossing ziet

Luister naar de ideeën van de ander

Zoek samen naar mogelijke nieuwe oplossingen

Kies een oplossing waar je het beide mee eens bent

11

Grenzen stellen

Praat in de ik-vorm

Let op je lichaamstaal en je stemgebruik

Zeg rustig welke grens bereikt is en geef aan wat je wilt en niet wilt

Ga niet in discussie, maar herhaal je grens indien mogelijk

Kijk of je een oplossing kunt vinden

Rekening houden met verschillen

Probeer elke situatie en elk mens open te benaderen

Kijk en luister naar wat je opvalt

Oordeel niet meteen

Verdiep je in de achtergronden van de ander

Reageer met respect

Accepteer het verschil tussen jullie

Zelfstandig en afhankelijk zijn

De ander is eigen baas, ook al heeft die hulp nodig

Lees waar nodig het zorgdossier

Vraag aan de ander waar die hulp bij nodig heeft

Neem niets over wat de ander zelf kan

Leg uit wat je gaat doen

Let erop of de ander nog tips van je nodig heeft

Blijf letten op mogelijke veranderingen in hulpvraag

Als je zelf niet helpen kunt

Luister naar de hulpvraag, ook al kun je niet zelf helpen

Vraag of de ander weet wie helpen kan

Kijk of de ander al eerder hulp van anderen ontving

Vraag of je de hulpvraag aan je leidinggevende kunt doorgeven

Informeer later of er reactie op de hulpvraag is gekomen

Vraag of de hulp naar wens is

Beroepsgeheim

Noem buiten je werk geen namen van mensen die je helpt

Zorg dat je weet met wie je, tijdens je werk, wel mag praten als dat nodig is

Geef ook op je werk niets door over mensen, aan anderen die er niets mee te

maken hebben

Als je iets niet geheim wilt houden zeg dat dan tegen de ander zelf en leg uit

waarom niet

Als je niet weet wat je moet doen, bespreek het dan met je leidinggevende

12

Omgaan met agressie

Haal rustig adem en let op jezelf

Houd je stem laag en kalm

Neem een weerbare houding aan

Kijk de ander aan en noem zijn/haar naam

Beslis of je hulp moet halen

Vraag de ander te vertellen wat er aan de hand is

Accepteer de gevoelens, maar let op gevaar

Kijk wat je voor de toekomst kunt afspreken

Omgaan met verdriet

Toon interesse met en zonder woorden

Accepteer de gedachten en gevoelens van de ander

Ga in op de gevoelens van de ander

Kijk of je iets kunt doen om te troosten

"Gedeelde smart is halve smart"... alleen aandachtig luisteren kan al helpen

Samenwerken

Ken je eigen taken

Heb oog voor de taken van anderen

Houd rekening met elkaars taakverdeling

Help de ander als dat nodig is

Denk mee over alles wat de werkverdeling en je eigen taken daarbinnen kan

verbeteren

Observeren

Kijk en luister naar de ander

Weet waarom je kijkt en luistert

Let op verbale en non-verbale uitingen

Vraag het de ander als je iets wilt weten

Verzamel je gegevens over de ander in je hoofd of op papier

Beslis of je iets moet rapporteren naar aanleiding van je observatie

Signaleren

Kijk bewust naar de ander

Let op veranderingen in de zelfzorg

Kijk of je je hulp aan moet passen

Beslis of je veranderingen moet melden

13

Hoe is jouw lichaamstaal?

o Wat is jouw expressie als je boos bent?

o Wat laat je zien als je verdrietig bent?

o Hoe is jouw luisterhouding?

o Hoe sta je als je een toespraak houdt?

o Hoe zit je er bij tijdens een groepsgesprek?

o In de schoolbanken! Hoe zit/zat jij in de klas?

o Hoe breed is jouw glimlach?

o Wat zegt jouw slaaphouding?

Opdracht 1

Beschrijf duidelijk;

Hoe is je expressie als je boos bent

Wat laat je zien als je verdrietig bent?

Wat is je luisterhouding?

Hoe sta je erbij als je een toespraak houd?

Hoe beweeg jij in de maatschappij?

Beschrijf ook: Wat heb je geleerd van deze opdracht

Wat zou je zelf veranderen in je lichaamstaal en waarom?

Opdracht 2

Heb je de handdruk al gedaan?

Wil je mijn hand schudden?

Beschrijf duidelijk: Hoe ervaar jij de handdruk van anderen?

Hoe denk jij dat anderen jouw handdruk ervaren?

Beschrijf ook: Wat heb je geleerd van deze opdracht?

Wat zou je zelf veranderen in je lichaamstaal en waarom?