Sociale kijk op de wijk Graafsepoort - s-Hertogenbosch · bestaat uit diverse stadsuitbreidingen...

��

Sociale kijk op de wijkGraafsepoort

De Sociale kijk op de wijk is een intern product in opdracht van de sector CWS van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Dit document heeft geen formele status en is gemaakt om wijkinformatie voor medewerkers van de sector te bundelen.

Afdeling Welzijnoktober 2009

Afdeling Onderzoek & Statistiek

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort

08 Empel07 De Groote Wielen

06 Rosmalen Noord11 West

09 Noord04 Muntel/Vliert03 Graafsepoort

05 Rosmalen Zuid

01 Binnenstad02 Zuidoost

Wijken

Buurten

Legenda

1.000 tot 10.000 inwoners

100 tot 1.000 inwoners

10 tot 100 inwoners

1 tot 10 inwoners

Hinthamerpoort

1.798

Graafsebuurt zuid

1.889

Aawijk noord

1.803

Graafsebuurt noord

1.957

Hintham zuid

3.607

Hintham noord

2.208

2

Sociale kijk op de wijk - Graafsepoort, oktober 2009 3

Introductie

OntstaanDe wijk Graafsepoort ligt ten noordoosten van het stadscentrum van ’s-Hertogenbosch. De wijk is niet vanuit één totaalplan ontworpen, maar bestaat uit diverse stadsuitbreidingen die in een tijdsbeslag van zo’n negentig jaar tot stand zijn gekomen. De wijk omvat de volgende buurten: Hinthamer-poort, Graafsebuurt Zuid, Graafsebuurt Noord, Aawijk Noord, Hintham Zuid en Hintham Noord. Aawijk Zuid hoort volgens de ‘administratieve’ indeling dus niet bij deze wijk.

In 1917 werd een begin gemaakt met de bouw van de buurt Hinthamerpoort (Bartjes). Met zand uit de IJzeren Vrouw werd een driehoekig stuk grond opge-hoogd tussen de plas en de Graafseweg (Westenburgerweg en omgeving). De Bartjes werd begin jaren dertig in oostelijke richting vergroot tot aan de Aa (Lariksplein en omgeving). Deze volksbuurten laten zich kenmerken als compacte, duidelijke begrensde buurten met een steenachtig karakter.

Vanaf de jaren twintig vond de stadsuitleg langs de uitvalswegen plaats. Zo wordt de Graafseweg de centrale as van de Graafsewijk. Deze wijk is te typeren als een ‘overgangswijk’ die werd gerealiseerd zowel vóór als na de Tweede Wereldoorlog. Ook de Graafsebuurt Zuid is zeer compact van opzet en steenachtig. De Graafsebuurt Noord heeft een meer groen karakter door onder andere toepassing van halfopen bouwblokken en langgerekte groenzo-nes. Eind jaren vijftig werd de Graafsewijk afgebouwd tot aan de toenmalige gemeentegrens (Aawijk Noord genoemd). Deze woonbuurt is sober van karak-ter, met rijtjes huizen en flats langs de Aa. De Van Broeckhovenlaan werd een belangrijke verbinding met Hintham Zuid en Rosmalen, gescheiden door een zone met sportvelden en de zandwinplas het IJzeren Kind.

Hintham is een historisch dorp langs de belangrijke verbinding van ’s-Hertogenbosch via Grave naar Nijmegen. De ontwikkeling van Hintham Zuid begon in de jaren zestig. De buurt werd aanvankelijk opgezet voor de vrije sector, maar in de jaren zeventig werd de bebouwing steeds meer gelijkvor-mige rijtjeswoningen en flats. Aan het einde van de vorige eeuw is een nieuwe woonbuurt ontwikkeld ten noorden van de Wilhelminastraat, Hintham Noord. Rondom een plas zijn eenge- zinswoningen en appartementen gelegen. Deze buurt wordt aan de noordoostzijde begrensd door bedrijven.

De namen van de buurten kunnen tot verwarring leiden. De voormalige buurt Barten Noord en de buurt Barten Zuid heten in de administratieve indeling samen Hinthamerpoort. In de praktijk heeft Barten Zuid die naam gehouden en is Barten Noord Hinthamerpoort gaan heten.

De buurt Hinthamerpoort maakt onderdeel uit van het aandachtsgebied Bartjes/Eikendonkplein/Hofstad. De twee andere buurten die deel uitmaken van het aandachtsgebied zijn het Bossche Pad en Hofstad uit de wijken Binnen-stad en Zuidoost. Ontwikkelingen in deze buurten zijn ook van invloed op Hinthamerpoort.

BevolkingIn de Graafsepoort wonen ruim 13.000 inwoners. Het aandeel eenoudergezinnen en niet-werkende werkzoekenden is relatief hoog in vergelijking met het stedelijk gemiddelde. Het aandeel allochtonen is tussen 2000 en 2009 met 14% toegenomen. Vooral in Aawijk Noord (30%) en Graafsebuurt Noord (28%) is het aantal allochtonen flink gestegen. In Aawijk Noord komt dit voor een groot deel doordat het aantal Marokkanen in deze buurt met de helft is toegenomen. In de Graafsepoort Noord betreft het vooral een stijging van de ‘overige’ etnicit-eiten.

Tussen de buurten onderling zijn grote verschillen zichtbaar. In de Hinthamerpoort is het aandeel personen met een WWB-uitkering, niet werkende werkzoekenden en huishoudens met een laag inkomen het hoogst van de hele wijk. Wat verder nog opvalt, is het hoge aandeel niet-westerse allochtonen en 75-plussers in Aawijk Noord en het hoge aandeel eenoudergezinnen in Graafsebuurt Zuid.

Bij de sloop van Barten Noord zijn diverse bewoners verder de wijk Graafsepoort ingegaan, onder andere naar Aawijk (en de Gestelse Buurt). Weinig ‘oude bewon-ers’ uit Barten zijn naar de nieuwbouw teruggekeerd, omdat ze pas na vijf jaar de nieuwbouw konden betrekken. De aangrenzende buurt Eikendonk (Bossche Pad) staat ook op de nominatie voor (gedeeltelijke) sloop. Ook hier wordt verwacht dat bewoners naar aangrenzende buurten gaan, bijvoorbeeld de buurten in Graafsepoort of Zuidoost.

PrognoseDe wijk Graafsepoort is een zeer gevarieerde wijk met uiteenlopende woonmi-lieus. Alle bouwperioden vanaf de jaren 30 van de vorige eeuw zijn hier terug te vinden. Ook de variatie aan woningtypen en prijsklassen is groot. Dat maakt dat de bevol- kingssamenstelling evenzo gevarieerd is. De bevolkingspiramide van Graafsepoort lijkt dan ook sterk op die van de gemeente als geheel. Ook de percentages alleenstaanden, tweepersoonshuishoudens en gezinnen komen dicht in de buurt van de gemeentelijke cijfers.

Er zullen nog zo’n 350 extra woningen in de wijk gebouwd gaan worden in de komende jaren. Daardoor zal de bevolking toenemen tot ca. 13.800 inwoners in 2013, om vervolgens geleidelijk te gaan dalen. Op termijn zijn het voornamelijk de leeftijdsgroepen tussen 35 en 65 jaar die in omvang afnemen, maar ook het aantal jeugdigen loopt terug. Daarentegen komen er meer 65-plussers.

De gemiddelde woningbezetting ligt iets onder het gemeentelijke niveau en zal in hetzelfde tempo dalen. Het aantal nieuw te bouwen woningen is net niet genoeg om die daling op te vangen.

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

Hintham Noord

Graafsebuurt Noord

Hintham Zuid

Hinthamerpoort

Aawijk Noord

Graafsebuurt Zuid

Westerse allochtoon Marokkaans Turks Surinaams Antiliaans Overig niet westers

Inw

on

ers

% N

W

allo

cht.

% e

en-

ou

der

% 7

5+

% W

WB

% N

WW

% la

ag

ink.

Hinthamerpoort 1.798 12,9 4,9 3,7 6,1 7,1 23,9

Graafsebuurt Zuid 1.889 16,1 6,8 3,1 4,2 5,3 8,5

Aawijk Noord 1.803 16,7 4,9 8,3 4,7 6,0 15,9

Graafsebuurt Noord 1.957 7,7 5,9 5,7 3,4 5,1 11,8

Hintham Zuid 3.607 9,0 3,6 5,6 2,1 3,4 6,1

Hintham Noord 2.208 2,7 2,6 5,3 0,7 2,7 -

GRAAFSEPOORT 13.262 10,4 4,6 5,3 3,3 4,7 11,0

's -Hertogenbosch 137.777 10,3 3,5 6,1 2,5 3,6 9,5

Bevolking naar leeftijd en geslacht - 03 Graafsepoort

600 400 200 0 200 400 600

0 - 4

5 - 910 - 1415 - 19

20 - 2425 - 29

30 - 3435 - 3940 - 44

45 - 4950 - 5455 - 59

60 - 6465 - 69

70 - 7475 - 7980 - 84

85 eo

Mannen Vrouwen

20092030

Graafsepoort 2009 2015 2020 2025 2030

Bevolking 13.262 13.762 13.448 13.198 13.105

- tot 20 jr 22% 22% 22% 21% 21%

- vanaf 65 jr 14% 16% 17% 18% 19%

Alleenstaanden 35% 36% 38% 40% 41%

Woningen 6.155 6.493 6.507 6.507 6.507

Gem. woningbezetting 2,15 2,12 2,07 2,03 2,01

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort




05 Rosmalen Zuid


Wijken

Buurten

Legenda

Bebouwing

BrabantWonen

DKM

Eigen Bezit

MooilandMaasland

Omnia Wonen

Vestia Nederland

Vitalis

Woonveste Drunen

Woonzorg

Zayaz

Woonwagensubkamp

4


WonenWoningvoorraadIn de Graafsepoort staan ruim 6.100 woningen. Er zijn hier iets meer huur- dan koopwoningen. De helft van de woningen is in corporatiebezit, wat hoger is dan gemiddeld. Vooral de woningcorporaties Brabant Wonen en Zayaz hebben deze woningen in hun bezit.

In de Hinthamerpoort, dat onderdeel is van het aandachtsgebied Bartjes/Eikendonk/Hofstad, is het aandeel huurwoningen met 75% relatief hoog. Maar ook voor Aawijk Noord (74%) en Graafsebuurt Zuid (70%) geldt dit.

Gemiddeld is de WOZ-waarde van alle (huur- en koop)woningen €234.000. Hiermee zijn de woningen in de Graafsepoort ruim €34.000 minder waard dan gemiddeld. Als alleen wordt gekeken naar de koopwoningen, is de gemid-delde waarde €292.000, wat bijna €38.000 lager is dan gemiddeld in de gemeente. In twee buurten liggen de huizenprijzen fors hoger dan elders in de wijk: Graafsebuurt Noord en Hintham Noord. Opvallend is het rapportcijfer voor de eigen woning. Hoewel de kenmerken ´slechter´ zijn dan gemiddeld, beoordelen de bewoners hun woning net zo goed als gemiddeld.

Sloop en nieuwbouw�� Op de plaats van de voormalige buurt Barten Noord worden momenteel

circa 350 nieuwe woningen gebouwd en op de plaats van de oude ‘Bloedbank’ (voormalige Godshuizen) nog eens 100 woningen. De buurt Eikendonk (Bossche Pad) staat op de nominatie voor (gedeeltelijke) sloop.

�� Aan de Dommelstraat wordt de komende periode woningbouw ontwik-keld, op een kleine locatie met bedrijfsactiviteiten.

�� Realisatie van de Heere Hintham: een wooncomplex met 95 koop- appartementen, een wijken zorgcentrum en 28 huurappartementen.

Overige ruimtelijke ontwikkelingen�� Er zijn gesprekken gaande over de sociale en fysieke ontwikkeling van

Barten-Zuid. Vooralsnog staat de aanvangsdatum voor herontwikkeling op 2014.

�� De Oosterplas is recent opgeknapt.�� De Maastrichterweg wordt doorgetrokken.�� Het bestemmingsplan Hintham is onlangs vastgesteld. Daarin zit een

viertal ontwikkelingen, maar geen van alle betreffen grootschalige woningbouw. Wel speelt de komende jaren in Hintham Zuid de “vitali-sering” van de buitenruimte. Dat wil zeggen dat de buitenruimte een grootschalige opknapbeurt krijgt.

Won

inge

n

% k

oop

%

corp

orat

ie

%

eeng

ezin

s

WO

Z ge

mid

deld

WO

Z

koop

Cijf

er

won

ing

Hinthamerpoort 934 25 71 54 182.502 200.674 -

Graafsebuurt Zuid 905 30 68 67 182.125 199.584 -

Aawijk Noord 801 26 71 67 196.291 193.048 -

Graafsebuurt Noord 846 45 52 68 278.621 402.366 -

Hintham Zuid 1.738 66 31 52 234.106 269.184 -

Hintham Noord 931 77 22 71 318.511 351.259 - GRAAFSEPOORT 6.155 48 49 62 233.982 291.667 7,9 's-Hertogenbosch 61.239 55 39 62 268.155 329.530 7,9

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort




05 Rosmalen Zuid


Wijken

Buurten

Legenda

Buurthuis

Wijkwinkel

Overige ontmoetingsvoorziening

Steunpunt ouderen

JOP

Supermarkt

Volkstuin

6


Sociale wijkOmgaan met elkaarDe sociale samenhang, sfeer in de buurt, tolerantie en de leefbaarheid in de buurt ligt voor de wijk iets lager dan het stedelijk gemiddelde. In de Hinthamer-poort, onderdeel van het aandachtsgebied Bartjes/ Eikendonkplein/Hofstad, liggen deze cijfers nog lager dan gemiddeld.

Bewoners is gevraagd de belangrijkste plus- en minpunten van hun sociale leefomgeving te benoemen. Ze konden er daarbij ook voor kiezen om géén plus- of minpunten te benoemen. Het meest genoemd zijn:Pluspunten: 1. het is een rustige buurt, 2. contact met buren en andere bewo-ners, 3. ‘er is niets in mijn sociale leefomgeving dat ik erg waardeer’.Minpunten: 1. ‘er zijn geen problemen’, 2. overlast jongeren, 3. inbraak en diefstal.

In de Bartjes hebben de bewoners een positief straatbeeld, maar is men minder positief over de buurt. De sociale omgang is straatafhankelijk. De inwo-ners van Bartjes ‘klitten’ en nieuwkomers vinden geen aansluiting. Zij ervaren sociale druk, die bij ‘niet meedoen’ kan resulteren in intimidatiegedrag. In Barten Zuid lijken er behoorlijk veel familieverbanden te zijn. Deze zijn bepalend voor de opvoeding, omgangsvormen, crimineel gedrag maar ook voor onderlinge zorg voor elkaar, middels kleine mantelzorg onder ouderen. Verder zijn materiële zaken belangrijk.

De afgelopen jaren heeft in de wijk Graafsepoort een wijkveiligheidsplan gelo-pen, met specifieke aandacht voor Barten Zuid. Het intimidatiegedrag is via de repressieve aanpak aangepakt (top 20 van criminelen is zoveel mogelijk opgespoord/opgejaagd). Ook is er selectieve woningtoewijzing van kracht. In 2009 is de aanpak geëvalueerd en deze wordt voortgezet. Ook is een preven-tieve aanpak ingezet via het normenproject “Volgens de wet van Bartjes”. Professionals en vrijwilligers zijn getraind in het bespreekbaar maken van normen en gedrag. Nu lopen er activiteiten in de buurt om omgangsvormen op ludieke wijze bespreekbaar te maken.

In de Graafsebuurt Noord en Zuid en Aawijk Noord en Zuid zijn een aantal problematische families. Dit levert weer problemen op voor de direct omwonen-den. De verschillen zijn per straat zeer uiteenlopend.

In Hinthamerpoort is een groep nieuwe bewoners opgestaan die ontmoetings-activiteiten organiseren om de sociale contacten bij de nieuwe woningen te bevorderen. In de Bartjes bestaan nog vormen van buurtzorg (buurtgerichte mantelzorg). In de Bartjes geven ouderen aan zich eenzaam te voelen, maar ze zijn niet geïnteresseerd in activiteiten.

In Oost constateren professionals dat veel kinderen al zelfstandig op straat spelen. Ze zijn slecht aanspreekbaar door volwassenen. Deze kinderen worden ook niet bereikt met kinderactiviteiten. Het is een zorgwekkende ontwik-keling als kinderen op zo’n jonge leeftijd niet meer aanspreekbaar zijn. Zij zijn dan op tienerleeftijd niet meer te handhaven.

VoorzieningenDe inwoners zijn meer dan gemiddeld tevreden over de winkels voor de dage-lijkse boodschappen en het openbaar vervoer. Wel is men minder tevreden over de speelmogelijkheden voor de kinderen en de voorzieningen voor ouderen.

Graafsepoort is goed bedeeld met accommodaties. Inclusief Aa-wijk Zuid (in deze analyses onderdeel van Zuidoost) zijn er twee Brede Bossche Scholen (BBS-en) en vier sociaal culturele centra: de Biechten, de Stolp, de Oosthoek en Graafsebuurt Noord. In Hintham is een bibliotheek en educatief centrum. Toch is de beschikbaarheid van ontmoetingsruimte voor de buurt door het Wijkplatform Oost tot speerpunt voor 2009 gemaakt.

Volgens bewoners zijn veel activiteiten die in de buurthuizen georganiseerd worden niet wijkgericht, of de ruimtes zijn te duur. Door de wijze van financiering zijn er veel niet wijkgebonden groepen die gebruik maken van deze accommo-daties.

In de Bartjes zit wijkwinkel de Kiek. Deze voorziening wordt mede door vrijwil-ligers gerund. De wijkwinkel functioneert goed. Er is veel aanloop van bewoners uit andere buurten. Veel vragen gaan over ‘inkomen’. Het is momen-teel niet duidelijk of de wijkwinkel wordt omgezet in een Wijkplein en op deze plaats blijft. Buurthuis Graafsebuurt Noord is helemaal voor en door vrijwilligers uit de buurt. Buurthuis de Biechten in Hintham zit tijdelijk in een voormalige school, maar verhuist in 2011 naar de nieuwe locatie Heere Hintham aan de Vincent van Goghlaan, waar o.a. ook huisvesting en zorg voor ouderen komt (DKM en Vivent).

Ook in de Oosthoek organiseert Trefpunt Oost een aantal activiteiten voor bijzondere groepen, zoals verstandelijk en lichamelijk gehandicapten. Hetbuurthuis is geen gemeentelijk eigendom, wat consequenties voor de subsidie heeft. De Oosthoek verkeert momenteel financieel in zwaar weer. De Stroom is een laagdrempelige opvang voor vrouwen. De stroom heeft verschillende activiteiten als sport, gezond koken en het vertellen van levensverhalen. Oorspronkelijk had De Stroom een wijkfunctie, maar na overname van SMO heeft het een stedelijke functie gekregen.

BBS aan de Aa is een BBS zonder buurthuisfunctie. Er zijn wel multifunctionele ruimtes voor de buurt. Onder meer kinderhobbyclub ’t Sluske van “Marie” en de buurtvaders komen hier bij elkaar. BBS de Graaf is in samenspraak met de bewoners ontworpen, maar de buurtbewoners hebben nooit het gevoel gekregen dat het echt van hen is. Het is dan ook een uitdaging om de BBS bij de nieuwe buurt Hinthamerpoort te betrekken. Fysiek gebeurt dit door in de BBS aan de kant van de wijk een extra ingang in de BBS te maken.

Activiteiten voor ouderen van Divers vinden plaats in de Oosthoek, de Stolp) en de Biechten. In Aa-wijk Zuid (Oosterhof) en in Grevelingen (Grevelingen) liggen twee verzorgingshuizen / verpleeghuizen met beide ontmoetings- gelegenheid voor de wijk.

In de Bartjes wordt een zeecontainer gebruikt als overdekte JOP, met begeleiding door vrijwilligers uit de buurt. In de Stolp wordt gewerkt aan een jongerenaccommodatie. In de wijk is geen professioneel kinderwerk. In Oost zijn twee zelfstandige organisaties die veel activiteiten voor kinderen van 4- 12 jaar organiseren: werkgroep Graafsewijk Noord en ’t Sluske. Er wordt weinig geïnvesteerd in de sociale vaardigheden van kinderen in de wijk.

VeiligheidDe veiligheidsindex in de Graafsepoort is verbeterd en bevindt zich op het hoogste niveau sinds 2002. In de Bartjes/Eikendonkplein/Hofstad is het veiligheidsindexcijfer verslechterd tussen 2006 en 2008. Graafsepoort is een van de vier wijken waarvoor enkele jaren geleden een wijkveiligheidsplan is opgesteld. De overlast van jongeren is tussen 2007 en 2008 aanzienlijk afgenomen. Een deel van deze afname is wellicht te danken aan de verhuizing van enkele families met lastige kinderen naar elders. Het openstellen van een Jeugdhonk in de Hinthamerpoort heeft er eveneens voor gezorgd dat de overlast is afgenomen. Maar het Johan Cruyff court aan het van Roosmalenplein en het Rivierenplein in Aawijk Zuid blijven aandachtlocaties voor professionals betreffende jongerenoverlast. Hoewel de overlast momenteel beperkt is kent Oost een criminele kern van Marokkaanse jongeren die speciale aandacht van het Veiligheidshuis krijgt.

Negatieve ontwikkelingen deden zich ook voor. Het aantal auto-inbraken is tussen 2007 en 2008 toegenomen, vooral in de Hinthamerpoort en Graafse-buurt Zuid. Ook de fietsendiefstal nam toe, vooral in Graafsebuurt Noord en Hintham Zuid.

Het percentage bedreigingen is in de Graafsepoort hoger dan gemiddeld. Ook het aantal incidenten van huiselijk geweld is hoger dan gemiddeld in ’s-Hertogenbosch. Tussen 2006 en 2007 is wel een vermindering van het aantal incidenten zichtbaar.

In de buurt loopt ook al enkele jaren een koppel rond van opbouwwerker en politieagent. Zij zijn duidelijk zichtbaar in de wijk en hebben veel individuele contacten in de buurt.

In de Bartjes ontstaat snel een vijandige sfeer bij alles wat bewoners niet bevalt en is er vaak sprake van spanningen. Deze spanningen resulteerden tweemaal in rellen. De rellen van 2000 en 2005 hebben nog steeds een sterke invloed op het imago van de wijk.

Hinthamerpoort* Graafsepoort ’s-Hertogenbosch Sociale samenhang 5,3 5,9 6,0 Sfeer in eigen buurt 6,4 6,8 6,9 Tolerantie 6,1 6,7 6,9 Leefbaarheid in eigen buurt 6,4 6,9 7,2

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch % (zeer) tevreden winkels dag.boodschappen 77 73 % (zeer) tevreden OV 60 58 % (zeer) tevreden speelmogelijkheden kinderen 52 55 % 55+ (zeer) tevreden voorzieningen ouderen 34 38 Rapportcijfer voorzieningen in de eigen buurt 7,0 6,9

Graafsepoort Hertogenbosch Overlastindicator WMO (schaal 0-100) 12 12 Veiligheidsindex (schaal 1-25) 17,8 18,4 Perceptie verloedering 5,1 4,7 Perceptie overlast 3,4 3,3 % vaak onveilig 2 2 % geconfronteerd met huiselijk geweld 11 9 Incidenten huiselijk geweld per 1.000 inwoners 7 5

*n.b. dit cijfer is voor het hele aandachtsgebied Bartjes/Eikendonkplein/Hofstad

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort




05 Rosmalen Zuid


Wijken

Buurten

Legenda

Sportaccomodatie

Zaalsportaccomodatie

Openluchtaccomodatie

Zwembad

Overige sportaccomodatie

Sportvereniging

Sportpunt

Sociaal cultureel centrum

Bibliotheek

Bioscoop

Museum

Theater

Groot bedrijf (> 250 w.p.)

Wijkspeelplaats

8


Actieve wijkBetrokkenheid In de Graafsepoort zijn de bewoners iets meer betrokken bij de wijk dan gemid-deld in de gemeente. Zowel het aandeel bewoners dat zich actief heeft ingezet voor het verbeteren van de buurt als het aandeel dat zich medeverant-woordelijk voelt voor de eigen buurt ligt iets hoger dan gemiddeld in ’s-Hertogenbosch. De ouderen zijn iets minder dan gemiddeld bereid om mee te werken aan het opstellen van buurtplannen om de buurt te veranderen en te verbeteren. Eén op de tien ouderen van de Graafsepoort wil zich hier voor inzetten.

Het aandeel vrijwilligers is in de Graafsepoort iets lager dan gemiddeld. Eén op de drie inwoners zet zich wel eens vrijwillig in voor anderen, of voor bijvoor-beeld een school, vereniging of club. Vanuit de kerk in Hintham worden veel ac-tiviteiten georganiseerd, is er elke maand een ouderencafé en is er in de buurt een actieve bewonersraad. Dit wordt allemaal georganiseerd door oudere vrijwilligers uit de buurt.

In de Graafsepoort zijn twee wijkraden actief: Stichting Wijkraad Hintham en Wijkplatform Oost. Stichting Wijkraad Hintham behartigt in samenwerking met de gemeente en bewoners van Hintham de belangen van de wijk in de sfeer van het welzijn van de wijk en haar bewoners. Wijkplatform Oost zet zich in voor een aantal buurten: de Aawijk (noord en zuid), Graafsebuurt, Hinthamerpark en Grevelingen. Hun doel is de communicatie naar en met de gemeente, het onderhouden van onderlinge communicatie, het volgen van gemeentelijk beleid ten aanzien van Oost en het geven van (on)gevraagd advies.

Hoewel Oost bekend staat om zijn actieve vrijwilligers en wijkplatform, lijkt dit toch maar een kleine groep mensen te betreffen.

Stichting de Bartjes zet zich in voor het nieuwe gebied bij de Hinthamerpoort. Er is een Marokkaans comité Aa-wijk en een ouderen activiteitencommissie met activiteiten in de Oosthoek en de Stolp. In Oost is er een buurtvadercomité, maar hiervan is onduidelijk wat ze doen. Op kleinere schaal zijn er nog andere bewonerscomités, zoals Boterweg en omgeving en in Oost de Lingestraat en Rijnstraat.

Sport Tweederde van de inwoners geeft aan regelmatig te sporten. Dit is iets lager dan gemiddeld in de stad. Wel halen de inwoners van de Graafsewijk iets vaker dan gemiddeld de beweegnorm in de winter. De drie meest beoefende sporten zijn:1. Fitness conditie2. Fitness kracht3. Zwemsport

Er zijn in de Graafsepoort verschillende mogelijkheden om te sporten. Vooral in het Sportiom zijn verschillende sportmogelijkheden, met het zwembad, de ijs-baan, sportzalen en fitnessmogelijkheden. Naast de vele sportmogelijkheden in het complex zijn er ook een fysiotherapiepraktijk en sauna te vinden. Door de vele mogelijkheden wordt het Sportiom door bewoners uit de hele gemeente bezocht. Naast het Sportiom sporten verschillende verenigingen in de gymzaal Elzenstraat, Sportpark Aa-wijk en de sportzaal aan de Vincent van Goghlaan. Daarnaast heeft de wijk visclub De Kanjers die goed loopt.

Er zijn in de wijk veel sportmogelijkheden, maar er is geen sportvereniging in de wijk waar de bewoners zich mee identificeren. Zoals bijvoorbeeld een voetbalclub. De verenigingen in de wijk hebben een stedelijke functie.

Het Servicepunt Sport en Bewegen is actief in de Graafsewijk (Hinthamerpoort). Vakleerkrachten geven een aantal dagdelen per week op BBS de Graaf en basisschool Kameleon Oost bewegingsonderwijs. Door de vakleerkrachten worden ook activiteiten in de wijk georganiseerd en is er een buurtsportwerker voor de jeugd van 12 jaar en ouder, die zich onder andere bezighoudt met Move2B. Er zijn geen activiteiten voor kinderen van 0-4 jaar, bijvoorbeeld peutergym e.d. Wel is er in de wijk kleutergym, voor de kinderen van groep 1 en 2. Voor hen wordt twee keer per jaar een cursus kleutergym georganiseerd van 8 lessen.

Bewegen voor vrouwen wordt georganiseerd op initiatief van bewoners in samenwerking met het Servicepunt Sport en Bewegen. Twee avonden in de week sporten ze in BBS aan de Aa en één avond in BBS de Graaf. Daarnaast organiseren ze andere sportieve activiteiten zoals fietsen. De deelname aan be-wegen voor vrouwen is groot. Er nemen onder andere veel allochtone vrouwen aan deel.

In de wijk worden ook activiteiten voor 55-plussers georganiseerd. In Educatief Centrum Hintham en sporthal de Rijnstraat wordt Sport voor Ouderen (SvO) ge-organiseerd. MBvO-groepen (Meer Bewegen voor Ouderen) zijn actief in Wijkcentrum de Stolp en Buurthuis Graafsewijk Noord.

Daarnaast is er een aanbod in gezond bewegen voor mensen van 35 jaar en ouder met een chronische aandoening in Wijkcentrum De Stolp. Gezellig samen bewegen voor mensen met een chronische aandoening (bijvoorbeeld reuma, hart/longaandoeningen, rugklachten, parkinson en C.V.A.). Ieder op zijn/haar eigen niveau. De oefeningen zijn niet gericht op klachten, maar op behoud van wat nog goed functioneert.

CultuurDe bewoners uit de Graafsepoort zijn niet alleen op het gebied van sport minder actief, ook cultureel is men minder actief dan gemiddeld. Men bezoekt minder vaak voorstellingen en musea. Het aandeel dat lid is van de bibliotheek en wel eens een bioscoop bezoekt, is ongeveer even hoog als gemiddeld.

In Cultureel centrum de Biechten repeteren diverse amateurkunstverenigingen zoals het amateur-operakoor de Bossche opera. Buurthuis Graafsewijk Noord richt zich vooral op jongeren en organiseert beperkt activiteiten.

BBS de Graaf heeft een actief wijktheater. Er is een bibliotheek voor de kinderen, leesbevordering, een buurthuis en onlangs is het kunstproject de Griezel Graaf gepresenteerd (krant, foto’s en film met muziek). Er is een Speel-o-Theek en een kinderraad.

BBS aan de Aa heeft vele functies en activiteiten. Zo is er bijvoorbeeld biblio-theek ’t Ezelsoortje voor kinderen. Laaggeletterden kunnen met behulp van hun eigen hobby bij hobbyclub ’t Sluske hun reken- en taalvaardigheden verbeteren. Bij ’t Sluske wordt ook kinderkoken gegeven: kinderen en volwassenen wordt van alles geleerd over gezonde voeding, het belang van gezamenlijk eten en koken en respectvol met elkaar omgaan.

In Hintham heeft kunstenaar Anton Reijners zijn werk Hinthamer Bekooring in de openbare ruimte geplaats ter gelegenheid van 40 jaar Hintham. Dit kunstwerk is onderdeel van het Keramisch Spoor.

BedrijvigheidDe bedrijvigheid is in de Graafsepoort niet erg hoog. Van alle vestigingen in de gemeente is 7,5% in de Graafsepoort gevestigd en 4% van alle werkzame personen werkt in de wijk.

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch % actieve inzet buurt 13 11 % ouderen bereid mee te werken aan verbeteren

en veranderen van de buurt 10 11 % ouderen niet bereid mee te werken aan

verbeteren en veranderen van de buurt 49 44 % dat zich medeverantwoordelijk voelt voor de

eigen buurt 81 80

% interesse in bijwonen vergadering 21 23 % vergadering bijgewoond 13 11 % 18-35 jr vrijwilligerswerk 24 25 % 36-54 jr vrijwilligerswerk 36 36 % 55+ vrijwilligerswerk 35 38

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch % dat regelmatig sport 66 68 % dat beweegnorm haalt (zomer) 50 50 % dat beweegnorm haalt (winter) 40 37

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch % lid bibliotheek 19 21

% bezoek voorstelling� 53 63 % bezoek musea� 54 61 % bezoek bioscoop� 65 64

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch Aantal vestigingen 749 9.992 Aantal werkzame personen 4.008 99.681

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort




05 Rosmalen Zuid


Wijken

Buurten

Legenda

Peuterspeelzaal

Kinderdagverblijf

VSO/BSO/NSO

Basisschool

VMBO

MBO

HAVO/VWO/VO

HBO

Speciaal onderwijs

Volwasseneneducatie

Ouder Kind Centrum

10


Lerende wijkIn de Graafsewijk is 29% van de bevolking tussen de 0 en 24 jaar oud. Dit is gelijk aan het stedelijk gemiddelde.

Voorschoolse opvang en basisonderwijsIn de Graafsepoort zijn drie peuterspeelzalen: Kameleon, Klein Duimpje en ’t Babbeltje. De vier kinderdagverblijven die de wijk telt zijn: ’t Kruimeltje, het Sprookjesbos, de Petteflet en de Tweeberg. Het Kruimeltje richt zich onder andere op kinderen uit zwakke gezinnen. Er is opvoedingsondersteuning georganiseerd en een waarborgfonds voor kinderen waarvan de ouders de bijdrage voor de kinderopvang niet kunnen opbrengen.

In de Graafsepoort is men gemiddeld tevreden over het basisonderwijs. Van de kinderen in de wijk gaat 73 procent naar één van de basisscholen in de eigen wijk. Dit aandeel kan iets lager liggen omdat van de kinderen bekend is op welke school zij zitten, maar niet op welke dependance. Van de kinderen die naar De Kameleon gaan, verwachten we dat dit de depen-dance in de Graafsepoort (14%) is. Van de kinderen uit de Graafsepoort gaat 16% naar school in Zuidoost, vooral in Aawijk Zuid naar vrije school de Driestroom en nutsmontessorischool de Aquamarijn.

In de regel gedragen de kinderen uit de Bartjes zich op de basisschool zoals het hoort. Men signaleert wel dat kinderen steeds drukker worden, binnen komen stormen, gillen etc. Vooral kinderen die overblijven vertonen dit gedrag. De groep die overblijft is groot en de overblijfmoeders zijn onvol-doende pedagogisch onderlegd. Buiten schooltijd is het voor de kinderen ‘overleven’: schelden, pesten, vernielingen, bedreigingen, grote mond, etc. Er is duidelijk een verschil tussen de leefwereld van de kinderen op school, buiten en thuis. Op school kunnen de kinderen zich in de regel aan de omgangsvormen binnen de school houden. Op straat worden ze door niemand gecorrigeerd en thuis gelden er weer andere regels. Opvoedings- onmacht van ouders heeft als gevolg dat er gecorrigeerd wordt met grof taalgebruik.

Voortgezet onderwijsVoor de overgang van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs is op de BBS de Graaf een kleinschalig initiatief van ’t Gilde om een aantal leerlin-gen naar het voortgezet onderwijs te begeleiden. Ook Divers zet daar met groep 8 projecten op in.

In de Graafsepoort zijn geen instellingen voor voortgezet onderwijs. De jongeren zijn daarvoor aangewezen op onderwijsinstellingen elders in de gemeente.

Tien procent van alle vroegtijdige schoolverlaters woont in de Graafsepoort. In het schooljaar 2008-2009 zijn 61 jongeren uit de wijk voortijdig met school gestopt. De indruk bestaat dat het nut van voortgezet onderwijs niet door alle ouders wordt onderkend.

In de Graafsepoort wonen zeven deelnemers van Trajecten Op Maat (T.O.M.). T.O.M. is voor jongeren die niet werken en niet naar school gaan en houdt rekening met wat jongeren willen en kunnen. Jongeren worden persoonlijk begeleid bij het vinden van een opleiding, school of werk. Het aandeel deelne-mers aan het project is vrij laag in vergelijking met het aandeel vroegtijdig schoolverlaters.

Speciaal onderwijsIn de Graafsepoort wonen 131 kinderen en jongeren die op het speciaal (voortgezet) onderwijs zitten. Dit is 13% van alle kinderen en jongeren uit ’s-Hertogenbosch op het speciaal (voortgezet) onderwijs. Een groot deel van de kinderen gaat naar het Overpad, de Herman Broerenschool of de Rietlanden. In de Graafsepoort heeft de Herman Broerenschool drie depen-dances gevestigd: twee aan de Lucas van Leydenstraat en één aan de Serin-genstraat.

(Volwassenen) educatie en ontplooiingBij professionals bestaat de indruk dat er een behoorlijke groep laaggeletterde volwassenen in Oost is. Maar daar is geen vinger achter te krijgen. Feit is dat er in deze buurten geen cultuur is van doorleren en dat bewoners de middelbare school vaak niet af hebben gemaakt. Men is zo snel mogelijk gaan werken.

Veel Marokkaanse ouderen in de wijk blijken de taal niet te kunnen lezen of schrijven. Zij zijn daardoor afhankelijk van instanties en hun kinderen voor het invullen van formulieren en dergelijke.

In BBS de Graaf wordt Nederlandse les gegeven.

InburgeringIn de Graafsepoort is 3% van de 18-64 jarigen inburgeringsplichtig. Eenderde van de Turken en ‘overige’ niet-westerse allochtonen dient verplicht in te burgeren, evenals een kwart van de Marokkanen.

Van de inwoners is nog eens 7% inburgeringsbehoeftig. Bijna de helft van de ‘overige’ niet-westerse allochtonen en 30% van de westerse allochtonen is inburgeringsbehoeftig.

In de Graafsepoort zijn geen specifieke voorzieningen voor inburgering. Deze zijn er wel in de wijken Noord en West, maar ook in de Graafsepoort is hieraan behoefte. Er zijn plannen om de Ouder Kind Centra om te bouwen tot laagdrem-pelige instellingen voor inburgering.

Totaal 0 t/m

24 jaar

% 0 t/m 4

jaar

% 5 t/m 9

jaar

% 10 t/m 14 jaar

% 15 t/m 19 jaar

% 20 t/m 24 jaar

Hinthamerpoort 525 20 13 11 16 39 Graafsebuurt Zuid 550 20 22 14 19 25 Aawijk Noord 503 15 19 20 20 26 Graafsebuurt Noord 598 18 23 19 21 20 Hintham Zuid 1.025 18 20 22 19 21 Hintham Noord 621 24 30 22 15 9 GRAAFSEPOORT 3.822 19 21 19 18 23 's-Hertogenbosch 39.412 20 20 19 19 22

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch % (zeer) tevreden basisonderwijs 62 60 % basisschoolleerlingen dat in de eigen wijk

naar school gaat 73* 84

*Max. 73% van de kinderen woonachtig in de wijk gaat in de eigen wijk naar school.

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch % jongeren met een dagbesteding (12- 24 jr)� * 98

Aantal deelnemers Trajecten Op Maat 7 42 Aantal vroegtijdig schoolverlaters 61 619

% jongeren dat zich vaak/altijd zorgen maakt om de toekomst (12-24 jr)� * 13

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch % Inburgeringsbehoeftig 7 8 % Inburgeringsplichtig 3 3 % Geen inburgeraar 90 89

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort




05 Rosmalen Zuid


Wijken

Buurten

Legenda

Huisarts

Apotheek

Thuiszorg

Wijkverpleging

Ziekenhuis

Overige gezondheidszorg

Wijkmaatschappelijk werk

Consultatiebureau

Verzorgings-/Verpleeghuis

Voorziening voor bijzondere groepen

12


Zorgzame wijkGezondheidszorgIn de Graafsewijk beoordelen de bewoners de eigen gezondheid minder goed dan gemiddeld in ’s-Hertogenbosch. Bijna een vijfde ervaart de eigen gezondheid als matig of slecht. Een kwart van de bewoners geeft aan (af en toe) beperkt te zijn door de gezondheid bij de dagelijkse bezigheden. Ook geeft ongeveer één op de vijf inwoners aan hulp nodig te hebben in de huishouding. Eén op de tien ontvangt deze hulp ook.

In de Graafsewijk verricht men iets vaker dan gemiddeld mantelzorg, namelijk 22% van de inwoners. In deze wijk wordt het verlenen van mantelzorg het minst belastend ervaren. Slechts 3% van de mantelzorgers ervaart het als belastend, terwijl dit gemiddeld 8% is. Iedere derde donderdagmiddag wordt een mantelzorgcafé georganiseerd in het Buurthuis Graafsewijk Noord. Ook bestaan er in de Bartjes nog vormen van buurtzorg (buurtgerichte mantelzorg).

In Oost zit de “Hulpsector Oost”, oftewel gezondheidscentrum Samen Beter. Dit centrum biedt eerstelijnsgezondheidszorg. Binnen Samen Beter werken artsen, fysiotherapeuten, maatschappelijk werk, consultatiebureau, verloskundige en anderen nauw samen. Vanuit Samen Beter wordt veelal in samenwerking met anderen een aantal preventieactiviteiten georganiseerd. Dit gezondheidscentrum bestaat al vele jaren en is erg buurtgericht.

Juvans heeft in 2008 relatief veel cliënten in de Graafsepoort: namelijk 233 cliënten, wat neerkomt op ruim 12% van alle cliënten in ‘s-Hertogenbosch. Vooral in Hinthamerpoort (67), Graafsebuurt Zuid (49), Hintham Zuid (36) en Aawijk Noord (35) wonen veel cliënten. De meestvoorkomende problemen zijn de ‘overige’ psychische problemen (36), bestedingen (32) en verwerking (24). In de Hinthamerpoort behoren relatief veel klanten tot de ‘multiprobleemgezinnen’. In de hele wijk wonen 17 multiprobleemgezinnen, waarvan 10 in de Hinthamerpoort.

Vanuit Juvans komt ook het signaal dat de hulpverlening (in Oost) complexer is geworden. Er zijn veel bewoners met psychische problematiek en veel samengestelde gezinnen in wisselende samenstellingen. Een aantal hulpverleners geeft aan dat de problematiek in de gezinnen zwaarder wordt.

Professionals zien in Oost meer alcohol- en medicijnverslaving. Bewoners zien dit zelf niet als verslaving. Ook het cocaïnegebruik ligt hoger in Oost.

Kind en gezinDe kinderen in de wijk zijn even vaak gezond als gemiddeld in de stad. Het aandeel kinderen en vooral jongeren in de wijk dat te kampen heeft met overge-wicht is hoog.

Bij professionals bestaat de indruk dat jonge alleenstaande (Afrikaanse) moeders het zwaar hebben in de buurt: discriminatie, uitsluiting en pesten door kinderen en volwassen buurtgenoten. Daarnaast kunnen zij de ontwik-kelingen in de maatschappij moeilijk aan. Het invullen van papieren, aanvragen etc. kunnen zij niet zelfstandig en overzien ze ook niet. Zij kunnen daardoor geïsoleerd raken en problemen krijgen.

In de Bartjes is het gebruik van drank en drugs onder jongeren onverminderd. De leeftijd waarop jongeren gaan gebruiken wordt steeds jonger. Blowen vanaf 13 jaar is geen uitzondering, evenals alcoholgebruik onder kinderen in de basisschoolleeftijd.

In de wijk is het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) gevestigd in het gezond-heidscentrum SamenBeter. Het CJG is een plek waar ouders, kinderen en jongeren terecht kunnen met vragen over opvoeden en opgroeien. Deskundige medewerkers denken met bezoekers mee, geven praktische tips en kijken naar welke oplossing het beste bij iemand past. Deze hulp is gratis.

Ouderen In de Graafsepoort wonen ruim 1.800 bewoners van 65 jaar of ouder. Bijna 550 senioren wonen in Hintham Zuid. Op dit moment zijn er 352 senioren-woningen in de Graafspoort en 28 seniorenpluswoningen. Volgens de prog-nose uit de nota ‘ouderen in de wijk’ is er in 2015 behoefte aan 122 senio-renwoningen en 186 seniorenpluswoningen. Het is echter maar de vraag of dit in de praktijk ook zo ervaren wordt. Momenteel wordt in de Hintham bij de Biechten een verzorgings-/verpleeghuis gebouwd. Net buiten de wijk in Aawijk Zuid staan de twee verzorgingshuizen Oosterhof en Grevelingen.

Recent is bekend gemaakt dat in de wijk één van de vijf hostels van de gemeente gerealiseerd gaat worden. De locatie wordt de Henri Bayensstraat in Hintham. In een Hostel wonen daklozen met psychiatrische problemen en verslavingsproblemen. Het hostel moet in 2011 klaar zijn, en plaats bieden aan 24 bewoners.

ArmoedeIn de Graafsepoort zijn gemiddeld meer huishoudens met een laag inkomen dan gemiddeld in ’s-Hertogenbosch. Vooral in Hinthamerpoort moeten opvallend veel huishoudens rondkomen van een laag inkomen: bijna 24%. Gemiddeld ligt het gestandaardiseerd huishoudensinkomen op jaarbasis ruim € 2.000 lager. Bij Zayaz zijn veel bewoners met huurachterstanden bekend. Ook komen er bij Juvans relatief veel mensen met beste-dingsproblemen. Op het Eikendonkplein is een voedselbank, waar ook redelijk wat bewoners uit de Graafsepoort komen. Om in aanmerking te komen voor de voedselbank, hebben mensen een verwijzing nodig. Wanneer zij langer dan 3 maanden gebruik maken van de voedselbank, wordt er een traject gestart voor hulpverlening.

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch % dat eigen gezondheid (zeer) goed of

uitstekend noemt 82 87 % (af en toe) beperkt door gezondheid bij

dagelijkse bezigheden 24 18 % (ernstig) overgewicht 43 42 % dat hulp nodig heeft 18 20 % dat hulp nodig heeft en krijgt 10 13

Score zelfredzaamheid 8,5 8,5 % 18-35 jr mantelzorg 11 11 % 36-54 jr mantelzorg 27 22 % 55+ mantelzorg 26 27

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch % (zeer) gezonde kinderen (0-11)� 96 96 % (zeer) gezonde jongeren (12-24) * 84 % (ernstig) overgewicht 4-17 jarigen 29 14

Graafsepoort ’s-Hertogenbosch % tevreden 55+-ers voorzieningen ouderen� 34 38 Rapportcijfer 55+-ers leefbaarheid in de buurt 7,1 7,2

% huishoudens laag inkomen

Gemiddeld gestandaardiseerd huishoudens inkomen (€)

Hinthamerpoort 23,9 15.700

Graafsebuurt Zuid 8,5 18.400

Aawijk Noord 15,9 18.000

Graafsebuurt Noord 11,8 22.300

Hintham Zuid 6,1 20.300

Hintham Noord - 23.700 Graafsepoort 11,0 19.900 ’s-Hertogenbosch 9,5 22.100

Eenheden Hin

tham

erpo

ort

Gra

afse

buur

t Zu

id

Aaw

ijk N

oord

Gra

afse

buur

t N

oord

Hin

tham

Zui

d

Hin

tham

Noo

rd

Tota

al

% v

an

gem

eent

e

Org

anis

atie

Jongeren (zelfstandig)

1 1 7% SMO

Jongeren (onzelfstandig)

3 17 20 23% Stichting Oosterpoort, SMO

Psychisch kwetsbaren (zelfstandig)

3

6

9

32% Reinier van

Arkelgroep

Psychisch kwetsbaren (onzelfstandig)

12

15

13

34

74

43% Reinier van

Arkelgroep

Verstandelijk gehandicapten (zelfstandig)

7

27

1

35

19%

Stichting Cello

Verstandelijk gehandicapten (onzelfstandig)

15

3

10

8

36

19% Philadelphia,

Stichting Cello, De la Salle Boxtel

Totaal 37 21 20 51 37 9 203 21% % van gemeente

4% 3% 2% 6% 4% 1% 21%

Bijzondere groepen en gehandicaptenVan alle eenheden voor bijzondere groepen in de gemeente ligt 21% in de Graafsepoort. Hiermee telt de wijk de meeste bijzondere groepen van alle wijken. Vooral het aandeel psychisch kwetsbaren is hoog.

In de Oosthoek zijn veel bijzondere groepen te vinden (ouderen, gehandicapten, psychiatrisch patiënten). Deze accommodatie kent echter veel financiële problemen.

Sociale kijk op de wijk Graafsepoort - s-Hertogenbosch · bestaat uit diverse stadsuitbreidingen...

Documents

Transcript of Sociale kijk op de wijk Graafsepoort - s-Hertogenbosch · bestaat uit diverse stadsuitbreidingen...