Slapen, eten en drinken Zo normaal en soms zo lastig · - 18.00 douchen en pyama aan - 18.30 t.v....
Transcript of Slapen, eten en drinken Zo normaal en soms zo lastig · - 18.00 douchen en pyama aan - 18.30 t.v....
Slapen, eten en drinkenZo normaal en soms zo
lastig
Yvette DijkxhoornGZ-pedagoog/orthopedagoog
Verstandelijke beperking
Gedrag en emotie
Hersenen, aanleg
Cognitieve functies
gedrag
hersenen
O
M
G
E
V
I
N
G
Hoe belangrijk zijn eten, drinken en slapen?
Basale levensbehoeften
50%
Criteria voor welbevinden (als onderdeel van kwaliteit van bestaan)
- Genieten van eten en drinken; - Lekker slapen en rusten; - Plezierige relaties en contacten; - Actief zijn;- Jezelf redden; - Jezelf zijn; - Je gezond voelen van lichaam en geest; - Plezierig wonen.
Wanneer spreken we van een probleem:
- Subjectief, we ervaren een probleem- Komen bij iedereen voor- Hebben verschillende oorzaken
(multicausaal)en reageren niet allemaal op dezelfde interventies
- Er is sprake van last
Probleemgedrag bij mensen met een verstandelijke beperking- Normale ontwikkeling (leeftijdsgebonden
problemen)- Specifieke ontwikkeling
(ontwikkelingsgebonden problemen)- Afwijkende ontwikkeling (stoornissen,
neurologische defecten, syndromen)
Een beetje houvast in ontwikkelingspsychologisch denkenLicht VB 6-12 jaar Schoolkind
Matig VB 2-6 jaar Kleuter
Ernstig VB 1-2 jaar Peuter
Diep VB 0-1 jaar Baby
Normale ontwikkeling van slaap
Slaapbehoefte: sterk biologisch bepaald, hangt samen met ontwikkeling van de hersenen
- Baby:
- 4-5 slaapjes per 24 uur
- vanaf een maand of twee doorslapen
- 24-uursritme vanaf vier maanden
- 8 maanden ‘s morgens, ‘s middags een uur, ‘s nachts doorslapen
Normale ontwikkeling van slaap
- Peuter: middagslaapje- Kleuter: 11-12 uur- Slaapbehoefte: 4 jaar 11 uur� 12 jaar 9,5
uur- Puberteit: toename in behoefte aan slaap,
sociale omgeving vraagt later naar bed, vroeger op�slaaptekort�moeite met opstaan�langslapers in het weekend
- In de volwassenheid weer een afname tot ongeveer 8 uur
Wat is goed slapen?
- Slaap-/waakcyclus: alert wakker worden, ontspannen wakker, slaperig, lichte slaap, diepe slaap, REM-periode.
- Slaapeffectiviteit (>85%)
Gevolgen van gebrek aan slaap
- Bij volwassenen, vermoeidheid- Bij kinderen veel eerder hyperactiviteit,
rusteloosheid- Ernstige gevolgen voor het leren- Bij mensen met een VB belangrijke
risicofactor voor zelfverwondend gedrag
Slaapproblemen in de normale ontwikkeling- In- en doorslaapproblemen- Slaapwandelen- Pavor Nocturna- Bedplassen- Praten in slaap- Tandenknarsen (bruxisme)
Veel vaker bij mensen met een verstandelijke beperking- Slaap apnoe; vooral bij klinisch
genetische syndromen, samenhang gezichtsvorm; overgewicht, Down syndroom, keelproblemen
- Hoofdbonken - Epilepsie- Hechtingsproblemen/angsten
Bij gesignaleerde problemen
- In kaart brengen slaapgedrag
- Vragenlijsten
- Slaaphygiëne (gebruik genotsmiddelen, activiteiten in de avond en overdag, bedritueel, bed, omgeving)
- Nachtregistratie (evt. met video)
Altijd bekijken
- Slaapbehoefte persoon- Goede slaapomgeving (temperatuur,
goed bed, vermijden licht en lawaai)- Vaste ritme- Slaapkamer als slaapkamer en niet
spelkamer- Geneesmiddelen en genotsmiddelen- Goede voeding
Mike: 8 jaar EVB
- 17.30 eten- 18.00 douchen en
pyama aan- 18.30 t.v. kijken
(doezelt op de bank)- 19.00 drinken en
koek- 19.30 naar bed- Slaapt niet, gaat
spelen, komt uit smeerpak en Zweedse band
- 22.00 valt op de grond in slaap
- 17.30 eten- 18.00 wandelen- 18.30 t.v. kijken- 19.00 drinken en
koek- 19.30 wassen, pyama
aan- 20.00 voorlezen,
liedje zingen- 20.30 slaapt
Tijd
Activiteit
hyper
alert
neutraal
kalm
hypo
Arousal
Eten en drinken
- Niet kunnen eten- Niet mogen eten- Niet willen eten
Normale ontwikkeling in eten en drinken- Behoefte aan eten en drinken is
biologisch bepaald- Eten en drinken: proces van ingang tot
uitgang- In normale ontwikkeling van vloeibaar
naar steeds vaster (motoriek en vertering moet op gang komen)
- Behoefte aan energie neemt af met de leeftijd
Normale ontwikkeling
- Eerste drie maanden: drinken- Afstemming drinken/ademhalen- Voedingsreflexen verdwijnen, wordt
bewust, rond zes maanden mond open doen bij zien lepel/fles
- 4-6 maanden afhappen en slikken- 8 maanden kauwen- Gevoelige periode smaak 4-8 maanden- 2-4 jaar verdere ontwikkeling
smaak�voor-/afkeuren
Voorwaarden
- Tepelzoekreflex (hoofdje draaien en mondje openen)
- Zuig/slikreflex- Bijtreflex (- Drinken bij een baby:
zuigen�bijten�slikken- Wurg-/hoestreflex (zorgt dat voedsel niet
in de longen komt)- speekselcontrole
Problemen in deze fase
- Aanlegstoornissen- Stoornissen in mondmotoriek- Geen kracht/energie, gastro-
oesophageale reflux, problemen maag/darm�spugen
- Specifieke syndromen
Vanaf 3 maanden (start vaste voeding)- Stagneren ontwikkeling mondfuncties
- Onvoldoende rijping
- Problemen met prikkelverwerking (sonde, autisme)
- Niet willen eten vanwege negatieve ervaringen
- Voedselallergieën- Maag-/darmproblemen
Niet kunnen eten
- Geen hongergevoel- Problemen met de mondmotoriek
(reflexen nog in stand, niet kunnen slikken, verslikken)
- Maag-/darmproblemen, reflux- Stress
Niet willen eten
- Negatieve ervaringen - Koppigheidsfase- Prikkelverwerkingsproblemen- Sociale problemen- Communicatieproblemen
Niet mogen eten
- Allergieën- Diëten- Overeten
Eetstoornissen
- Pica- Rumineren- Failure to Thrive- Anorexia Nervosa- Boulimia - Binge eating Disorder
Casus Niels
- 25-jarige man- Veel probleemgedrag- Ernstige ondervoeding- gebitsproblemen
Zoekmodel
TIJDIntraper-soonlijk
Relatie Biologisch
Oorzakelijke factoren
Ernstige prikkelverwerkingproblemenWeerstand tegen veranderingen
OndervoedSlap
Ontlokkendefactoren
Mond gebrand als kindVerslikt
Rottend gebit
In stand houdende factoren
LeertheorieMacht
Drukte aan tafelWanhoop begeleiders
Slap
Eetprobleem ontrafeld
- Specifiek:
- Weerstand tegen veranderingen (alleen chips, geroosterd brood, 1 soort sap, zoet/zout)
- Patroon van niet eten
Eetprobleem ontrafeld II
- Gerelateerd:
- Problemen met drukte aan tafel
- Uitputting/handelingsverlegenheid
- Onjuist eetgedrag
- Problemen met de communicatie; kan niet aangeven wat hij wel/niet lust, wil
Eetprobleem ontrafeld III
- Niet-specifiek
- Last van gaatjes in gebit
- Zwak door ondervoeding
- rigide
Aanpak I
- Randvoorwaarden:
- Gebit herstellen
- 1:1 eten, aparte ruimte
- Eigen placemat, bord, plastic bestek
- Analyse eetgewoonten
- Eetgedrag aanleren
Aanpak II
- Nadat er weer eetgedrag was (2 weken): aanpak specifieke eetproblemen
- Fading: chocolademelk aanlengen met steeds 10 ml. meer melk
- Brood steeds minder hard roosteren
- Brood beleggen (eerst boter, daarna smeerbaar beleg zoet�hartig)
Aanpak III
- Gedrag corrigeren- Socialiseren:
- 1:1 begeleidster gaat meeëten
- In groep eten
Aanpak IV
- Communicatie:
- Leren kiezen
- Invoeren pictogrammen