Slaapzacht!Hulpvooroudersvanmoeilijkeslapers

Prof.dr.IngeGlazemakers

Situering

Tot35%vandekinderentot5jaarervarenmoeilijkhedenbijhetinslapenofdoorslapen(Lavigneetal,1999;PeEtetal,2007;Gregory&O’Connor,2002)Nog15%bijlagereschoollee:ijd(Owensetal,2000)InsomnievolgensDSM-IVcriteriakomtvoorbij5tot11%vandeadolescenten(Johnsone.a.,2006;Robertse.a.,2008).Ongeveer35tot40%vandepa>ëntenmetchronischeslaapklachten(voornamelijkinsomnie)lijdtaaneenpsychischestoornis,indemeestegevalleneendepressie(vanBemmele.a.,2001).

Situering

Aanmeldingsklachtenvoorslaapproblemen: -in-endoorslaapproblemen(insomnie)

-overmaEgslapen-slapenopongewensteEjdsEppen(hypersomnie)-abnormaalgedragEjdenshetslapen(parasomnie)

(Berden,2000)

Prognose

Slaapproblemenontstaanbinnendeeerstevierlevensjaren,persistentin50tot70totindeadolescenEeoflanger(Gregorye.a.,2002).VerstoordeslaapkaneennegaEeveinvloeduitoefenenopdealgemenegezondheidenophetfuncEonerenopdiversedomeinen:

-sociaal(Bendz&Scates,2010). -leer-engedragsproblemen(Fallonee.a.,2002;Curcioe.a.,2006)-invloedopemoEeregulaEe(VanderHeijden,2013)-kunnenbestaandeklachtenverergeren(Boer,2011)-…

Hoeveelurenslaapheeaeenkindnodig?

•  RichtcijfersAcademyofSleepMedicine(2016):

4-12mnd: 12-16u/24u1-2j: 11-14u/24u3-5j: 10-13u/24u6-12j: 9-12u/24u13-18j: 8-10u/24u

èGroteindividueleverschillentussenkinderen

Hoeveelurenslaapheeaeenkindnodig?

JekindslaaptallichtonvoldoendealsjeenkelevanonderstaandesituaEesherkent:§  Jekrijgjekindmoeilijkwakker§  JekindslaaptEjdenshetweekendzo’n2uurlangerdanEjdensdeweek

§  Jekindvaltfrequentinslaap§  Jekindtoontduidelijkeveranderingeninhetgedragofgemoed.

Slaapstructuur

àBelangvanregelmaat!Verschillendebioritmesregelenjeslaap.EenbioritmebestaatuitacEvaEeenrust.Bioritmesspelenopelkaarin:§  24-uren-ritme§  12-uren-ritme§  90-minuten-ritme

Slaapstructuur

DoorregelmaatgerakenritmesnietverstoordWanneeralleritmesinrust-moduszijn:idealemomentomtegaanslapen§  Forbiddenzone:

§  Periodevlakvoorinrustzijn§  Extraalert§  Kinderendannaarbedsturenkanvoorproblemenzorgen

Slaapstructuur

Slaapbestaatuitverschillendeslaapcycli.Eénslaapcyclusbestaatuitverschillendeonderdelen:§  NREM-slaap(diepeofrusEgeslaap)–herstellichaamenhersenen:

-Stadium1:lichteslaapmettrageoogbewegingenengeringespieracEviteit,waarinmenschommelttussenwakenenslapenengemakkelijkwakkerwordt.

-Stadium2:verderevertraginghersenacEviteitenkomtmenineendiepereslaap.

-Stadia3en4:diepeslaap,waarbijhetvierdestadiumdediepsteslaapis.§  REM-slaap(droomslaap)–informaEeverwerkenendromen

Slaapstructuur

Zo’n5à6cyclipernachtNadeREM-fasewordenweevenwakker§ Vaakbesefjeditniet§ Voorsommigekinderenmoeilijkomteruginslaaptevallen(belangvangoedeslaaphygiëne)

MeerdiepeslaapEjdenseerstetweeslaapcycli.MeerREM-slaapnaarmatenachtvordert.

Slaapstructuur

Slaapstructuur

Slaapstructuur

Slaapstructuurvankinderenverschiltvandezevanvolwassenen:§ Meerdiepeslaap:

§  NeemttoeEjdenseerstelevensjaar§  GrootsteEjdenskinderleeaijd§  AfnameinEenerjaren–danopzelfdeniveaualsvolwassenen

§ PasgeborenbabykomtinREM-slaapvanzodrahij/zijinslaapvalt§  Ditverandertopleeaijdvanzesmaanden

Slaapstructuur

Slaapproblemeninkinderpsychiatrie

-Comorbiditeitmetverstoordeslaapgerapporteerdbijverscheidenediagnoses:

-ADHD(50-80%,meestalin-endoorslaapproblemen)

-Angststoornis(piekerenàinsomnie)

-ASS(verstoordemelatonineproducEe)

-Depressie(hypersomnie)

-PTSS(nachtmerries,nachtelijkeangsten)

-OCS(doorrituelendieuitgevoerdmoetenwordenslaaptekort)

-ODD/CD-Verstandelijkebeperking(kortereREM-enzwakkereN-

REMslaap)

Assessmentslaapproblemen

-Slaapdagboek-Vragenlijsten

Children’sSleepHabitsQuesEonnaire(Owense.a.,2000)SlaapHygiëneBalansvoorKinderen(Harshe.a.,2002)AdolescentSleepHygieneScale(deBruine.a.,2014)AdolescentSleep/WakeScale(Essnere.a.2015)

-ScreeningsinstrumentBEARS(Mindell&Owens,2010)

BEARSPeuters/kleuters

(vragenaanouders)

Lagereschool(vragenaanouders)

Adolescenten(vragenaanadolescent)

BedEjdproblemen

Problemenomnaarbedtegaanofinslaaptevallen?

Problemenomnaarbedtegaan?

ProblemenominslaaptevallenbijbedEjd?

Excessiefslapenoverdag

Dutjesofzieteroververmoeidofslaperiguitoverdag?

Moeilijkwakkerworden‘sochtends,voeltzichmoeoverdagofdoetdutjes

Slaperigoverdag?Opschool?

AlEjdwakkerworden

Wordtvaakwakker‘snachts?

Wordtvaakwakker‘snachtsofheeamoeilijkhedenomweerinslaaptevallen?Slaapwandelenofnachtmerries?

Wordtjevaakwakker‘snachtsofhebjemoeilijkhedenomweerinteslapen?

Regelmaatenduurvandeslaap

Regelmaatinslaapenwaakuur?Welkezijndeze?

WanneergaatjekindslapenenstaathetopEjdensweekdagen?Tijdensweekend?Heeahetvoldoendeslaap?

WanneergajeslapenEjdensdeweek/weekend?Hebjevoldoendeslaap?

Snurken Snurktvaakofademhalings-moeilijkheden‘snachts?

Snurktvaakofademhalings-moeilijkheden‘snachts?

Luidsnurken?(vraagvoorouders)

Slaaphygiëne-Regelmaatenstructuur(slaapénwekEjd,Ejdensweekenweekend)-AcEviteitenoverdag

§  Bewegingoverdag:§  Ergbelangrijk§  Intensiefsportenvoorslapengaangeengoedidee

§  Betergeencafeïnehoudendedranken§  InvloedvanmedicaEe§  Liefstgeencomputer,laptop,gsmoftabletinlaatsteuurvoorslapengaan.

-Slaapritueel§  Hetduurtnietlangerdaneenhalfuur§  Hetwordtherhaald§  Hetisvoorspelbaar

Aanpakslaapproblemen-12jZelfstandiginslapenendoorslapenbevorderen

-Standaardex>nc>e:Oudersleggenhetkindkindwakker,maarslaperiginbedengevengeenaandachtmeer(houdenwelveiligheidinhetoog)-Geleidelijkeex>nc>e:kindeveneenswakkerinbedgelegdwordt,maardatdeperiodeswaaringeenaandachtgegevenwordtvoorafvastliggen.-Ouderlijkeaanwezigheiduitdoven:deaanwezigheidvandeouderbijhetinslapendekindgeleidelijkaanafgebouwd.Deouderzalhierbijelke3tot7nachtenzichietsverdervanhetkindverwijderen.DezeaanpakkangecombineerdwordenmeteenrouEnevan‘smoesjes’,waarbijdeoudersteedskorteperiodeseventjesdekameruitmoetomietskleintedoen.

Aanpakslaapproblemen-12jZelfstandiginslapenendoorslapenbevorderen

-Gebruikvaneenjoker:Kinderenkrijgenbijhetnaarbedgaaneenjoker(ditkaneenkaartje,object,....zijn)diezekunneninruilenvoor1tripjeuithetbedof1bezoekjevandeouder.-Uitgesteldebed>jd:debedEjdvanhetkindwordtverschovennaarhetmomentdatjekindgewoonlijkinslaapvaltendaarnasystemaEschvervroegdwordt(bv.Elkenacht15minuten)totdegewenstebedEjd.HetkindzalduspasinbedgelegdwordenwanneerhetslaperigisenopnieuwuitbedgenomenwordenvoorkorteEjdwanneerhetnietslaperigis.-Geplandewekmomenten:dezeaanpakvoorhetnachtelijkontwakenvankinderenhoudtindatdeouderhetkindzelfgaatwekkenenopnieuwsustongeveer15-60minutenvòòrhetgangbaremomentdathetkindwakkerwordt.WanneerdefrequenEevanhetspontaannachtelijkontwakenvermindert,wordtdeduurtussendegeplandewekmomentenverlengdendaarnastopgezet.-Beloningssystemen

Aanpakslaapproblemenadolescenten-Electronicabannenuitdeslaapkamerenbestnietgebruikeninlaatsteuur

voorslapen-Regelmaat:inhetweekendnietmeeruitslapen,maaropdezelfdeEjdopstaanalsEjdensdeweek.

àindienditniethelpt,Ejdensdeweekcircaeenhalfuureerderopstaan,tothetmomentwordtbereiktwaaropdejongere’savondsvanzelfeerderslaapkrijgt.-ChronotherapiewordtgedefinieerdalsgecontroleerdeblootstellingaanomgevingssEmulidieingrijpenopbiologischeritmen.

àdejongeregaatgedurendeeenbepaaldeperiodesteedsdrieuurlaternaarbedgaatdandevorigedag(volgehoudentotdegewenstebedEjd)Wanneereenjongerebijvoorbeeldrondtweeuur’snachtsinslaapvaltendegewenstebedEjdis11uur‘savonds,zaldechronotherapiebinnenzevendagenplaatsmoetenvinden.Hetmomentvannaarbedgaanisdanachtereenvolgens5uur’sochtends,8uur‘sochtends,11uur’sochtends,2uur’smiddags,5uur’savonds,8uur’savondsen11uur’savonds.DaarbijmagtussendoorabsoluutnietgeslapenwordenenmoetdenieuwbereiktebedEjdconsequentwordenvolgehouden(Boer,2011).

AanpakslaapproblemenadolescentenCogniEevegedragstherapiebijInsomnia(bv.Slimslapen)

-s>muluscontrole:herassociërenvano.a.bedmetslapen

-gebruikbed/slaapkamerenkelvoorslapen-gaenkelnaarbedwanneerjeslaperigbent-staopvoorkorteEjdwanneerjeniet(opnieuw)inslaapkanvallenna15-20min.

-relaxa>etraining:arousaldoendalen-bv.mindfullnessofrelaxaEevanspieren

-cogni>evetherapie:dysfuncEonelegedachtenaanpakken-restric>evan>jdinbed(‘slaaprestricEe’)

-WanneerslaapefficiënEe(i.e.proporEeslaapEjdinbed)>90%vandeEjdinbedis,wordtdezebedEjdvermeerderd15-20min.-WanneerslaapefficiënEedaalt<80%àbedEjdwordtvermindertmet15-20min.(totminimumEjdinbedbereiktwerdvan6:00-6:30uvooradolescenten)-WanneerslaapefficiënEezakttussen80%-90%wordendeslaapEjdenstabielgehouden.