“Empirische analyse van vakinhoudelijke,

management- en ondernemersvaardigheden

onder novice, serie- en portfolio-ondernemers

binnen het MKB in Nederland”

SERIEONDERNEMERSCHAP

Onderzoek door Jan-Hein Boll en Harm-Jan van Veldhuizen

januari2014

ONDERZOEKSRESULTATEN

De

NOVICEOndernemer

De

HABITUALOndernemer

VOORWOORD

Een ontwikkelkans voor ondernemers

Bij het doen van een masterstudie bedrijfskunde aan Nyenrode hoort

een afsluitend onderzoek. In een aantal brainstorm-sessies in de zomer

van 2012 gaven we het onderzoeksonderwerp vorm. Omdat wij

ondernemers zijn en van deze gelegenheid gebruik wilden maken om

het ondernemerschap in Nederland te stimuleren, lag het onderwerp

voor de hand: serie-ondernemerschap.

Na een uitgebreide literatuurstudie kreeg de onderzoeksvraag

gestalte. We gingen ons richten op de vaardigheden van

MKB-ondernemers. Met speciale focus op verschillen tussen

ondernemers met één bedrijf en ondernemers met meerdere

bedrijven. We wilden onderzoeken over welke vaardigheden op het

gebied van vakmanschap, management en ondernemerschap deze

verschillende typen ondernemers moeten beschikken om succesvol te

kunnen zijn.

Aan onze studie werkten 350 ondernemers mee. In dit rapport

presenteren we de resultaten. Welke typen ondernemers zijn er? Hoe

ziet hun pro�el er uit en hoeveel omzet genereren ze? Waar besteden

zij hun tijd aan? Hoe tevreden zijn ze met hun succes?

Nieuwsgierig geworden? We presenteren de conclusies kort maar

krachtig in een infographic. Via een interview delen we onze kijk op de

bevindingen.

Jan-Hein Boll en Harm-Jan van Veldhuizen

Breukelen, februari 2014

OVER DE AUTEURS

SERIEONDERNEMERSCHAP

Op zestienjarige leeftijd richtte Jan-Hein NedStars op,

een websitehostingsbedrijf op de zolder van zijn

ouderlijk huis. In twaalf jaar tijd groeide deze

zolderonderneming uit tot een veelbelovend IT-bedrijf

met ruim dertig werknemers en een breed klanten-

bestand. Als 100ste deelnemer aan het programma

Groeiversneller, een initiatief van het Ministerie van

Economische Zaken voor ambitieuze ondernemers, was

verder groeien een logische strategie. Eerder dan verwacht bereikte NedStars het

beoogde resultaat en bundelde haar krachten met ICT-bedrijf Acknowledge. Eind

2012 startte Jan-Hein zijn tweede onderneming: Comaxx. Met inmiddels alweer

twintig werknemers zorgt Comaxx ervoor dat de websites van vandaag mooier en

intuïtiever worden. Naast zijn werk zit Jan-Hein niet stil: hij is businesscoach voor

startende ondernemers, begeleidt jongeren bij het vormgeven van hun verdere

loopbaan, volgde een bedrijfskundemaster aan Nyenrode en studeerde daar cum

laude af. Jan-Hein is 30 jaar oud en woont samen met zijn vriendin in Eindhoven.

Jan-Hein Boll

Sinds 2010 is Harm-Jan directeur/eigenaar van de

HAVE-groep, als vijfde generatie ondernemer. Dit

Lunterse familiebedrijf bestaat ruim 130 jaar, telt bijna

vijftig medewerkers en groeit tegen de crisis in.

Groothandel en importeur HAVE Verwarming levert

haarden, kachels en alle mogelijke toebehoren aan de

vakhandel, terwijl HAVE Brandsto�en met drie eigen

tankstations hoofdzakelijk B2C opereert. Harm-Jan is

ambitieus en heeft uitdagingen nodig om optimaal te kunnen presteren. Hij wil in

de toekomst nog meer bedrijven gelijktijdig succesvol leiden, bij voorkeur in

verschillende branches. Het is zijn passie om het succes van zakelijke klanten te

vergroten met teams waarin blije medewerkers kunnen groeien. Voor zijn master

aan Nyenrode heeft hij HEAO (MER) gestudeerd. Harm-Jan is 33 jaar oud,

getrouwd, en trotse vader van drie zoons.

Harm-Jan van Veldhuizen

Empirische analyse van vakinhoudelijke, management-en ondernemersvaardigheden

onder novice, serie- en portfolio- ondernemers binnen het MKB

in Nederland

n=108

STEEKPROEF

gem.2,8 mln.

JAAROMZET

gem.20 FTE

MEDEWERKERS

gem.43 jaar

LEEFTIJD

gem.9 jaar

ERVARING

gem.89% man

GESLACHT

n=190

STEEKPROEF

gem.6,2 mln.

JAAROMZET

gem.35 FTE

MEDEWERKERS

gem.44 jaar

LEEFTIJD

gem.13 jaar

ERVARING

gem.95% man

GESLACHT

De

NOVICEOndernemer

DE NOVICE ONDERNEMERDRIJFT ÉÉN ONDERNEMING

Deze ondernemer besteedt meer tijd aan het vervaardigen van een product of

dienst en aan zakelijke adviseurs/ netwerken dan andere ondernemers. Start eerste en enige onderneming op

een leeftijd van gemiddeld 34 jaar.

1

De

HABITUALOndernemer

DE HABITUAL ONDERNEMERDRIJFT MEERDERE ONDERNEMINGEN

Deze ondernemer besteedt meer tijd aan het spotten van zakelijke kansen en aan

businessplanning dan andere ondernemers. Creëert meer werkgelegenheid volgens

diverse studies. Start eerste onderneming op een leeftijd van gemiddeld 31 jaar.

De

PORTFOLIOOndernemer

De

SERIEOndernemer

De portfolio-ondernemer drijft meerdere

ondernemingen gelijktijdig en besteedt meer tijd aan managementtaken dan de

serie-ondernemer.

n=128

STEEKPROEF

gem.7,2 mln.

JAAROMZET

De serie-ondernemer drijft meerdere ondernemingen achter elkaar en besteedt

meer tijd aan zakelijke netwerken dan de

portfolio-ondernemer.

n=62

STEEKPROEF

gem.4,2 mln.

JAAROMZET

De deelnemendeondernemers hebben

via een online vragenlijsthun eigen vaardigheidsniveau

beoordeeld en aangegeven hoe relevant zij deze vaardigheden

voor hun succes achten.

2 TOTSTANDKOMING VANHET ONDERZOEK

VERSCHILLENDE TYPEN ONDERNEMERS EN HUN KARAKTERISTIEKEN

IBM SPSS STATISTICS IS GEBRUIKT OM MEER DAN 10 MULTIVARIATE STATISTISCHE ANALYSES UIT TE VOEREN

75% VAN DE ONDERNEMERS HEEFT EEN HBO- OF WO-OPLEIDING GENOTEN

350

MKB

19

10

75%

3%

ONGEVEER 350 ONDERNEMERS VANUIT HEEL NEDERLAND HEBBEN DEELGENOMEN

ALLÉÉN MKB-ONDERNEMERS ZIJN INDE RESULTATEN MEEGENOMEN

MAAR LIEFST 19 VERSCHILLENDE BRANCHES ZIJN ONDERZOCHT

3% STARTTE HET EERSTE BEDRIJF MINDER DAN ÉÉN JAAR GELEDEN,20% MEER DAN 20 JAAR GELEDEN

DE CONCLUSIES ZIJN GETEST OP SIGNIFICANTIE, VALIDITEIT EN BETROUWBAARHEID

GETEST

HN

HN

Opmerkelijk: het gepercipieerde vakinhoudelijkevaardigheidsniveau start hoog,

daalt naarmate het aantal ondernemingen toeneemt en neemt vervolgens weer toe.

3 OPVALLENDE RESULTATEN UIT HET ONDERZOEK

5VERSCHILLEN TUSSEN KLEINE

EN GROTE PORTFOLIO’S

4 VERSCHILLEN TUSSEN DE NOVICEEN DE HABITUAL ONDERNEMER

Emotioneel succes (geluk/plezier) Sociaal (omgeving/ maatschappij) Persoonlijke ontwikkeling

MEESTETIJD

MINSTETIJD

Marketing/sales Management (plannen & organiseren) Mensen/personeel

Inkoop van grondsto�en Juridisch/structuur / wet- en regelgeving Businessplanning

Waarbesteden

ondernemershun tijd

aan?

Hoe tevreden zijn ondernemers

met hunsucces?

“Ultiem succes in ondernemerschap vereist bepaalde vaardigheden. Deze kunnen worden

ontwikkeld en niet iedereen heeft hetzelfde vaardigheidsniveau.” (Thomas S. Lyons)

VAKINHOUDELIJKEVAARDIGHEDEN

“Technisch en/of functioneel vakmanschap binnen de kern- activiteiten van de onderneming”

Hoeveel tijd wordt eraan besteed?

Wat is de relevantie voor succes?

Wat is het competentieniveau?*

MANAGEMENT-VAARDIGHEDEN

“Directe aansturing / organiseren van het dagelijkse werk”

Hoeveel tijd wordt eraan besteed?

Wat is de relevantie voor succes?

Wat is het competentieniveau?*

ONDERNEMERS-VAARDIGHEDEN

“Het ontwikkelen en vermarkten van bestaande of innovatieve producten door oplossingen te bedenken voor behoeften in de markt”

Hoeveel tijd wordt eraan besteed?

Wat is de relevantie voor succes?

Wat is het competentieniveau?*

*) gepercipieerd vaardigheidsniveau volgens online zelfbeoordeling

VAKINHOUDELIJK MANAGEMENT ONDERNEMERSCHAPCOMPETENTIE*

RELEVANTIE*

portfolioformaat1 6+ portfolioformaat1 6+portfolioformaat1 6+

De

NOVICEOndernemer

De

HABITUALOndernemer

MINSTTEVREDEN

MEESTTEVREDEN

0 20 40 60 80 1000 20 40 60 80 100

0 20 40 60 80 1000 20 40 60 80 100

0 20 40 60 80 1000 20 40 60 80 100

Opmerking: tussen de serie- en portfolio-ondernemer zijn geen

signi�cante verschillen gevonden.

Zakelijke tijdsverdeling/focusFinancieel (rijkdom)Work/life balance

INTERVIEW MET DE AUTEURS

SERIEONDERNEMERSCHAP

“Wij kijken in ons onderzoek inderdaad niet naar de onderneming, maar naar de ondernemer.

Hierbij maken we onderscheid tussen ondernemers die hun eerste en enige

onderneming drijven (novices) en ondernemers die meerdere ondernemingen

drijven of hebben gedreven (habituals). Uit ons literatuuronderzoek komen meerdere

interessante verschillen tussen de novice en habitual ondernemers naar voren. Zo starten

habitual ondernemers hun eerste onderneming meestal op jongere leeftijd dan de novices. Onder

de habitual ondernemers bevindt zich een groter aandeel mannen dan onder de novice ondernemers. Relatief

vaker zijn zij ook schoolverlaters en hebben de ouders een ondernemers-/managementachtergrond.

Jullie onderscheiden

verschillende typen ondernemers.

Waarom?

“Dit onderzoek was het onderwerp van onze afstudeeropdracht

voor de studie die wij volgden aan de Business Universiteit

Nyenrode. Omdat wij zelf ondernemers zijn, zijn we

geïnteresseerd in factoren die het succes van ondernemers

bepalen. Bovendien voelen we het als onze missie het

ondernemerschap in Nederland te stimuleren. Om succesvol te

ondernemen heb je namelijk bepaalde persoonlijke vaardigheden nodig.

Natuurlijk heeft niet iedere ondernemer hetzelfde vaardigheidsniveau, maar

kan hij of zij deze vaardigheden vaak wel ontwikkelen. Wij denken dat

ambitieuze ondernemers voortdurend aan de slag willen met hun

leerpunten en groeimogelijkheden. Daarom geven wij graag inzicht in de

vaardigheden die voor hen belangrijk zijn.”

Waarom hebben jullie dit onderzoek

uitgevoerd?

“Nee, dat is zeker niet waar. Onderzoek laat zien dat habitual ondernemers de potentie hebben

een fundamentele bijdrage te leveren aan het proces van waardecreatie in een samenleving. Ze

zijn creatief, vernieuwend en scheppen daarmee banen. Maar het is niet dat ze beter presteren

dan novice ondernemers. Enerzijds kan opgebouwde ervaring door het drijven van meerdere

bedrijven positieve invloed hebben op de prestaties van deze ondernemingen. Anderzijds kan dit

positieve e�ect een negatief e�ect worden zodra de ondernemer een te groot aantal ondernemingen

tegelijk moet besturen. Uit onze gesprekken met ondernemers met meerdere ondernemingen kwam vaak

naar voren dat het ingewikkeld is om synergie te creëren en focus aan te brengen.”

Is het waardat habitual

ondernemers beter presteren?

“Dit was de meest verrassende uitkomst. Wij hadden verwacht dat de novice ondernemer

een hogere score op vakinhoudelijke vaardigheden zou laten zien, omdat deze

ondernemer de focus heeft op één onderneming en waarschijnlijk dichter bij de

activiteiten betrokken is. Op zichzelf blijkt dit te kloppen. We hadden ook verwacht dat

wanneer het aantal ondernemingen toeneemt, de score op vakinhoudelijke vaardigheden

zou afnemen. Wat ons verrast, is dat het vakinhoudelijke vaardigheidsniveau in eerste

instantie inderdaad afneemt, maar bij het voeren van een groter aantal ondernemingen juist een

toename te zien valt.

Mogelijk zijn de ondernemers bij de start meer opportunistisch: ze zijn begonnen met één onderneming en

vanwege succes zijn er twee of drie ondernemingen bij gekomen. Bij grotere portfolio’s wordt de synergie

tussen ondernemingen belangrijker en daarmee het belang van vakinhoudelijke vaardigheden. Daarnaast

werd duidelijk dat een aantal ondernemers met grote portfolio’s zichzelf nieuwsgierig vindt. Ze willen

voortdurend nieuwe ondernemingen opstarten, maar ook nieuwe kennis opdoen. Ook al geven ze het niet

altijd toe of zijn ze zich er minder van bewust, toch denken wij dat ze veel kennis hebben over de

kernactiviteiten van hun ondernemingen.”

Is het aantal ondernemingen van

invloed op de relevante

vaardigheden?

Jan-Hein Boll en Harm-Jan van VeldhuizenInterview door Corina Blommendaal

“We hebben geen enkel ander onderzoek gevonden naar de vaardigheden van Nederlandse habitual ondernemers. Dat is op zich al uniek. In het buitenland is wel onderzoek gedaan naar de vaardigheden van habitual ondernemers, maar door culturele verschillen kunnen we zeker niet

zomaar aannemen dat deze uitkomsten ook voor de Nederlandse ondernemers gelden. Daarnaast hebben we twijfels over bepaalde wetenschappelijke standpunten over verschillen in

vaardigheden tussen twee soorten habitual ondernemers.”

Wat maakt dit onderzoek

zo uniek?

“Dat we ondernemers verder kunnen inspireren om succesvol te zijn. Want uit onderzoek blijkt

dat er nog te weinig ambitieuze ondernemers in Nederland zijn. Volgens een studie van de

Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid komt dit door ‘de welvaartsstaat’: veel

mensen vinden het erg comfortabel om in dienstverband te werken. Maar ook door de relatief

geringe prestatiegerichtheid van de Nederlandse bevolking.”

Wat hopen jullie met dit onderzoek te

bereiken?

“We weten nu welke vaardigheden relevant zijn voor de novice ondernemer. We weten ook welke

vaardigheden relevant zijn voor de habitual ondernemer. Het is mooi dat we hierover belangrijke en

consistente resultaten hebben gevonden in het kwantitatieve onderzoek. Hiermee kunnen we voor

elk type ondernemer een ideaalpro�el opstellen. Deze kennis willen we beschikbaar stellen aan alle

ondernemers in Nederland via een smartphone-app. Daarmee kunnen ze met een assessment hun eigen

vaardigheidsniveau inzien en dit zowel vergelijken met de voorbeeldpro�elen als met andere ondernemers.

Daarmee geven we ondernemers een extra instrument in handen om aan hun persoonlijke ontwikkeling te

werken.”

Wat is de vervolgstap?

“Dit was de meest verrassende uitkomst. Wij hadden verwacht dat de novice ondernemer

een hogere score op vakinhoudelijke vaardigheden zou laten zien, omdat deze

ondernemer de focus heeft op één onderneming en waarschijnlijk dichter bij de

activiteiten betrokken is. Op zichzelf blijkt dit te kloppen. We hadden ook verwacht dat

wanneer het aantal ondernemingen toeneemt, de score op vakinhoudelijke vaardigheden

zou afnemen. Wat ons verrast, is dat het vakinhoudelijke vaardigheidsniveau in eerste

instantie inderdaad afneemt, maar bij het voeren van een groter aantal ondernemingen juist een

toename te zien valt.

Mogelijk zijn de ondernemers bij de start meer opportunistisch: ze zijn begonnen met één onderneming en

vanwege succes zijn er twee of drie ondernemingen bij gekomen. Bij grotere portfolio’s wordt de synergie

tussen ondernemingen belangrijker en daarmee het belang van vakinhoudelijke vaardigheden. Daarnaast

werd duidelijk dat een aantal ondernemers met grote portfolio’s zichzelf nieuwsgierig vindt. Ze willen

voortdurend nieuwe ondernemingen opstarten, maar ook nieuwe kennis opdoen. Ook al geven ze het niet

altijd toe of zijn ze zich er minder van bewust, toch denken wij dat ze veel kennis hebben over de

kernactiviteiten van hun ondernemingen.”

“Ja, we maken onderscheid tussen de ondernemer die meerdere ondernemingen achter

elkaar drijft (de serie-ondernemer) en de ondernemer die meerdere ondernemingen

tegelijk drijft (de portfolio-ondernemer). Volgens de wetenschappelijke literatuur zijn

er redenen om aan te nemen dat er vaardigheidsverschillen tussen deze

ondernemers zijn. Zo zou de portfolio-ondernemer meer vakinhoudelijke vaardigheden

hebben, vanwege de mogelijk technische synergie die hij tussen zijn ondernemingen wil

bereiken. Ook worden er meer managementvaardigheden verwacht, omdat er meer coördinatie tussen de

ondernemingen nodig kan zijn. Dit is echter niet wetenschappelijk bewezen. Wij hebben dan ook geen

duidelijke verschillen in vaardigheden gevonden tussen deze ondernemers. Dat kan komen doordat het niet

altijd duidelijk is of een ondernemer zich meer als een serie- of een portfolio-ondernemer typeert. Sommige

ondernemers gedragen zich namelijk als serie-ondernemers en starten steeds nieuwe bedrijven op met

focus op één onderneming. Maar omdat ze de bedrijven niet verkopen, zijn ze volgens de wetenschappelijke

de�nitie portfolio-ondernemers. Daarom mag wat ons betreft de de�nitie worden aangescherpt met de focus

en de synergie tussen ondernemingen.”

Jullie onderscheiden dus ook nog binnen de

habitual ondernemers?

Onderzoek Jan-Hein Boll Harm-Jan van VeldhuizenDesign Luca GonzatoInterview Corina BlommendaalRedactie Steven van der KwartelFoto’s Judith Keessen Wiep van Apeldoorn

LEADERSHIPENTREPRENEURSHIP

STEWARDSHIP

A REWARD FOR LIFE