Samenvatting Informatiesystemen hoofdstuk 1 en 2...laag, de C-laag verwijst dan naar de...
31
Samenvatting Informatiesystemen hoofdstuk 1 en 2 De cursusdienst van de faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen. Op het Weduc forum vind je een groot aanbod van samenvattingen, examenvragen, voorbeeldexamens en veel meer, bijgehouden door je medestudenten. www.weduc.be
Transcript of Samenvatting Informatiesystemen hoofdstuk 1 en 2...laag, de C-laag verwijst dan naar de...
lOMoARcPSD|1149022
Samenvatting Informatiesystemen hoofdstuk 1 en 2
De cursusdienst van de faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen aan de Universiteit
Antwerpen. Op het Weduc forum vind je een groot aanbod van samenvattingen, examenvragen, voorbeeldexamens en veel meer, bijgehouden door je medestudenten.
www.weduc.be
lOMoARcPSD|1149022
Informatiesystemen 1. Inleiding
ICTkandoordrietermengeduidworden:
� Informationsociety:samenlevingdietoegangheefttotenmakkelijkeverspreidingvan
digitaleinformatie.Verschillendeindustrieënzoudenonderhevigzijnaanernstigestoringen
inhundagelijksewerkingzonderdezetoegang.(Overheid,onderwijs,…)Wieiseigenaarvan
informatie?
� Informationeconomy:spelersindeeconomiezijnafhankelijkvanhetverzamelen,opslaan
enuitwisselenvaninformatie.(Media,banken,…)Industrieëndierondfysiekeproducten
draaienbeschouweninformatieookalsbepalendefactor.
� Informationage:hethuidigtijdperkwordtzogenoemdomdemachtaanteduidendie
gepaardgaatmetdecontroleoverinformatie.
Situering:informatiesystemenenbeleidsinformatica
� Informatiesystemen:verwijstnaarsystemendiegerichtzijnophetverwerkenvandatatot
informatie,endatisprecieswaarvoorhardwareensoftwareinorganisatiesveelalworden
gebruikt.
� Beleidsinformatica:wetenschappelijkedisciplinediegerichtisopdestudievandetoepassing
vandeICTinbedrijfskundigeofeconomischecontext.BestudeerthoeorganisatiesICT
kunnengebruikenomteinnoveren.
� Primaireensecundaireactiviteiten:primairzijndiegenedierechtstreeksbetrekking
hebbenophetproductieproces.(R&D)Wekunnenhiereenonderscheidmakentussen
productendie:
o Niet-bedrijfskundigvanaardzijn,hierzijnheteerderingenieursen
ontwerpwetenschappersdiedevereistekennishebbenvoorhetontwerpende
productie.
o Bedrijfskundigvanaardzijn,hiergaathetoverfinanciëleproductenen
marketingdiensten.
� Indebeleidsinformaticawordtervooralonderzoekgedaanoverhoegroteorganisaties
omgaanmetcomplexeICT-systemen
1
lOMoARcPSD|1149022
BeleidsinformaticaalsbrugtussenbedrijfskundeenICT
� 50jaargeledenwasdeklooftussenbedrijfskundigenenprogrammeursbijzondergroot.Het
ontstaanvandebeleidsinformaticaisderedenwaaromdezekloofveelkleinergewordenis.
Technicihaddengeenverstandvanhetbedrijfskundigevlakvanzakenenomgekeerd.
Debrugalsontwerpklooftussendefunctioneleenconstructievelaag F
� Functionelelaagwordtbeschrevenwatdefunctiesofvereisten
zijnvanhetteontwerpenartefact.
� Deconstructievelaagbeschrijfthoehetartefactdeze
functiesrealiseert/structuurvanhetartefact.
� Bv.:bouwheervaneenhuiswensteenruimmaarenergiezuinighuis.Opfunctioneelniveau
zijndeconstructenhiergrootteenenergieverbruik.Opconstructiefniveaubeschouwenwe
deprimitievenvandestructuurvanhethuis(muren,isolatie,…).Deontwerpermoeteen
combinatievindentussendeconstructenenprimitievendievoldoetaandevereistenvande
bouwheer.
� Passenweditvorigetoeopdebeleidsinformatica:F-laagverwijstnaardebedrijfskundige
laag,deC-laagverwijstdannaardemogelijkhedenvandeICT(software,hardware,…).De
beleidsinformaticaalsdomeinstaattussendeze2lagen.
� Degroteuitdagingvoorsysteemontwikkelingzijnfactorenzoalshogeorganisatorischeen
technischecomplexiteit,gecombineerdmetsnelletechnologischeevolutiesen
organisatorischeveranderingen.
� Defunctioneel-constructievekloofisnietenkeltevertalingvaneenbedrijfskundigevereiste
naareentechnischconceptmaarerziteengansontwerpprocesin,waarmengebruikmaakt
vankennisvandiverseontwerpdomeinen.InditontwerpprocesgaatmenvandeF-laagnaar
deC-laag.
Management:innovatiemetICT
� Indemanagementaspectenvandeinformatiesystemenbestudeertmenhoedegeschikte
conditiesvoorhetbouwenvaninformatiesystemenkunnengecreëerdworden.
� ITgovernance:welkeIT-strategie?WelkeprocessennodigvooreengoedIT-beheer?
� IT-audit:voldoendeprocessenaannormenvandeoverheid?
2
lOMoARcPSD|1149022
� IT-strategie:2perspectieven
� 1e:weinigaandachtvoorinnovatie(C-laag).Meerfocusopkostenefficiëntie.
� 2e:wordtvetrokkenvanuitdeC-laag,denieuwetechnologischemogelijkheden.Hoe
kandeorganisatiezichdifferentiërenvandeconcurrentie?
Multidisciplinairkarakter
� Erzijnraakpuntenmetdegebiedenaanhetuiteindevanhetspectrum.Menheeftkennis
nodigvanaccounting,marketing,logistiek,….Ditisnodigomeenroltekunnenspeleninhet
bepalenvanvereistenvaninformatiesystemenindezedomeinen.
Hetisookbelangrijkomeenrealistischeinschattingtekunnenmakenvanbedrijfskundige
toepassingen.
� Beleidsinformaticaiseenzeerbreedenmultidisciplinairgebiedomdatereenenormewaaier
isaanproblematieken.
2. Hoofdstuk1:informatieen informatiesystemen
2.1 INFORMATIE
Derolvaninformatie
� RolvaninformatiebijhetnemenvanbeslissingenwordtbeschreveninhetDIKAR-model.Dit
beschrijftdetransformatievandatanaarresultaat.
� Delenvanhetmodel
� Data:ruwefeitenzonderbetekenis,vb.:hetgetal18
� Informatie:datametbepaaldebetekenisincontext,vb.:18isaantalbestellingenvan
eenklantin2015◊ krijgtbedrijfskundigecontext
� Kennis:hetbegrijpenvaneenonderwerp(knowhow),vb.:hoeomgaanmetdie18
bestellingenvandieklant.Extramarketinginspanningenleveren?
Informatiealsmodelvandereëlewereld
� Informatiesysteem=informatie-spiegelvandereëlewereld.Hieruitkunnenwedereële
wereldrepresenterend.m.v.dataeninformatie.
3
lOMoARcPSD|1149022
� Ditmodeliseenabstractie.Bepaalde
aspectenvandereëlewereld,daarwordt
abstractievangemaakt.
Hierdoorishetmodelmindercomplex.
� Voordelenaanhetmakenvaneen
informatie-spiegel;
� Sneller/efficiënteromeen
berekeningtemakenopbasisvan
diespiegel.Vb.:softwarevoor
tellingvanpapierinmagazijni.p.v.zelfdoormagazijntegaan.
� Spiegelkanveelpreciezerzijn.Computerskunnenberekeningenmakendieinde
reëlewereldmoeilijktebehalenzijn.
� Voorwaardedatdespiegelgoedis;alshetmodelnietcorrectisdooronvolledighedendan
vervallendezevoordelen.
Datarepresentatie
� 1ecategorie;gerichtopmensenenverwerkingdoormensen.Representatiewijzenworden
voorgestelddoorverschillendesoortenclouds(wordclouds,dataclouds,…).Ditzijnvisuele
weergavenvandeinhoudvaneenpaginaopeensiteofeentekstwaarbijtermendievaker
voorkomengroterwordenweergegevendandeanderen.
� 2ecategorie;gerichtopverwerkingdoormachinesofcomputers.Computerswerkenmet
binairedatarepresentaties.RecentergebruikenzeQuickResponsecodes(QR).Dezeworden
gescandeninternbinairvoorgesteld.
Bijdezecategoriezijnerverschillendesoortendata;
� Gestructureerdedata;verschillendedatatypes
• Enkelvoudigedatatypes
o Integer;eengeheelgetal
o Real;kommagetal
o Datum;specifiekesyntaxomeendatumopteslaan(YYYY-DD-MM)
o String;tekenreeksofstuktekst
4
lOMoARcPSD|1149022
• Arrays
o Gebruiktommeerdereenkelvoudigewaarden
weertegeven.Moetenallemaalhetzelfde
enkelvoudigedatatypezijn.1-dimensionaal
geeftverschillendeprijzenvan5producten
weer.2-dimensionaalgeeft5verschillende
prijzenvoor3verschillendelanden.
o 3-dimensionalegeeft5verschillendeprijzenin
3verschillendelandenvoorverschillendejaren
weer.
• Records:
o Weergevenvanverschillendeenkelvoudige
datatypes◊ geenlijstgebruikenmaarrecord.
Menkanookverschillenderecordsgebruiken,
ditnoemtmeneenarrayofrecords.
• Relationeledatabank:
o Ishetzelfdealseenarrayofrecordsmaarineen
tabelvormgegoten.Degegevensineenrelationeledatabank
wordenattributengenoemd.Deopgeslagendatamoethomogeen
zijn.
o Horizontalehomogeniteit=elkrecordvaneenbepaaldtypebevat
altijddezelfdeattributen.
o Verticalehomogeniteit=elkveldbevatvoorallerecordshetzelfde
typeinformatie.
o Waardataniethomogeenis,heefthetgeenzinomeenrelationele
databankoptestellen.
o Vb.:kledingwinkelmetsokken,ondergoed,hoedenenbroeken;het
ismoeilijkomeentypevanrecordtespecifiëren.Hierontbreekt
horizontalehomogeniteit
Bedrijfswagenskunnentoegewezenwordenaanofwelindividuele
werknemersofperdepartementdusdeverwijzingnaarde
werknemerheefteenanderevormdandeverwijzingnaareen
departement.◊ ontbreektverticalehomogeniteit
o Boomstructuur;hiërarchischestructuur
5
lOMoARcPSD|1149022
� Ongestructureerdedata
• Ditzijnvoorpc’sBLOB’s(binairylargeobjects)informatieals1langerijbits
gepresenteerdopeenpc
• Vb.:internestructuurvanmuziek(refreinen)kaneenpcnietopmakendus
ongestructureerd.
• Oplossing:tags
� Semigestructureerdedata
• Computerkenteendeelvandestructuur
Vb.:verschillijstvanbestemmelingenenhetonderwerp
• VeelgebruikgemaaktvanXML(eXtensibleMarkupLanguage)
o Iseen‘opmaaktaal’(markuplanguage)omdatainstring-of
tekstformaattevoorzienvanopmaakindevormvanlabelsoftags
Zowelleesbaarvoormensenalsmachines
o EenXML-documentbestaatuiteenboomvanrecursieve
‘elementen’.
o Gerichtop;
� Gestructureerdedata(bijv.tecommunicerentussen
machines)
Bijv.klantgegevensversturenoverInternet
� Semigestructureerdedata(bijv.opteslaan)
ziebijv.OpenDocument-formaatomtekstenofrekenbladen
opteslaan.
• Tacitknowlegde;
� Gestructureerdedata(bijv.tecommunicerentussen
machines)
Bijv.klantgegevensversturenoverInternet
� Semigestructureerdedata(bijv.opteslaan)
Ziebijv.OpenDocument-formaatomtekstenofrekenbladen
opteslaan
• Moeilijkedatarepresentatie;jekannietaaneenpcvragenomallefoto’smet
eengeleautotelatenzienomdathetdestructurennietherkent.
6
lOMoARcPSD|1149022
Verwerking
• Bestaatuitselecterenvandatawaarbijuiteengrotehoeveelheiddataprecieshetrelevante
stukgeselecteerdkanworden.(opzoekenvantelefoonnr.v/eklantineendatabank)
(verwerkingmaaktvandatainformatie)
Kwaliteitvandataeninformatie
• Inhoud
� Correctheid;kost-efficiëntevormvancorrectheidi.p.v.volledigecorrectheid.(Bij
groteencomplexedata)
� Accuraatheid;verschillendegradenvanaccuraatheid
� Volledigheid;
• Stukinformatieontbreekt(onbekende-mailadresvanklant)
• Nietallerecordszijnnodig(recordsvanonlineaankoopofinwinkel)
� Relevantie;voldoetdeinformatieaandenodenvandeeindgebruiker?
� Beknoptheid;beknoptomoverzichtelijkenbruikbaartezijn.Doorgrotehoeveelheid
kanhetmoeilijkzijnomdejuisteinformatietelokaliseren.
• Timing
� Beschikbaarheid;isdeinformatiebeschikbaaropeenbepaaldogenblikenwaarze
nodigis?
� Up-to-date;werkelijkheidvaninformatiekanveranderenenkandusverouderdzijn.
� Frequentie;beschrijftdeinformatiedejuistetijdsperiode
� Vorm;demanierwaaropdeinformatiewordtgegevenisbelangrijk.Eenschemakan
duidelijkerzijnalsdrogegetallenoftekst.
Syntaxensemantieksyntax:beschrijfthetformalismeomeenboodschapweertegeven,schrijftvoorschriftenom
correctezinnentevorme,
• Semantiekverwijstnaardebetekenisvaninformatie
� Voorbeeld;Watiseen‘klant’ineendatabank?
o Ophetzelfdeadres=>dezelfdeklant?Kanniet…appartementsgebouw
o Ophetzelfdeadres=>verschillendeklanten?Kanniet…verschillende
afdelingenvanéénbedrijfwordendanaanzienalsverschillendeklanten…
o Alleenhuidigeklanten,ofookhistorische,oftoekomstige.
7
lOMoARcPSD|1149022
� Foutenquasemantiekkanleidentot
o Integratieproblemen
o Foutebedrijfskundigeconclusies
2.2 INFORMATIESYSTEMEN
Definities
• Enge,technische;ditzijnsystemendieinformatieproducerenalsoutputdoordatate
verzamelen,teverwerken,opteslaan,teanalyserenenterverspreidenvooreenbepaald
doel.(Enkelsoftwareenhardware)(opslaanvangegevens=statisch,verwerkenvan
gegevens=dynamisch)
• Brede,socio-technische;hetiseencombinatievanmensen,hardware,software,communicatietechnologie,databronnen,proceduresenbedrijfsprocessendieinstaatvoor
hetverzamelen,opslaan,verwerkenenverspreidenvancommunicatievooreenbepaald
doel.◊ meernadrukopdeomgevingv/dhard-softwarev/hinformatiesysteem
o Bedrijfsprocessen;oplossingvoordeniet-integratievanverschillende
informatiesystementussenverschillendedepartementenvaneenbedrijf.
� Zezijnheelgestructureerd;elkestapwordtvoorafbepaaldinflowchartsofBPMN-modellen(BusinessProcessModelingNotation)
� Organisatie=collectievanbedrijfsprocesseno WFMS(=WorkFlowManagementSystem)
� Soortinformatiesysteemwaarinworkflowsgedefinieerdenookuitgevoerd
worden.(zorgtervoordatactiviteitenuitgevoerdwordenindevolgorde
zoalsbeschreveninhetmodelvanhetbedrijfsproces)
o BPR(=BusinessProcessRe-engineering)
� Bedrijfsprocessenwardengezienalseenfundamenteelnieuwemaniervandenkenoverorganisatiesdietotgroteefficientiewinstenkonleiden.
o Doelenvanbedrijfsprocessen
� Snelleredoorlooptijden
� Hogeretransparantie
Integrerenvandepartementenen
huninformatiesystemen
8
lOMoARcPSD|1149022
Typologieopbasisvandeinformatie-spiegel
• TPS(=TransactionProcessingSystems):
o Gerichtopopslaan,verwerkenenrapporterenvanrepetitievetransactiesvande
organisatie.
o Hetverwerktmeestalcreate,read,update,delete,search(CRUDS)vantransacties
� Maaktdeinformatie-spiegelvantransactiesindereëlewereld
Verwerktgrotehoeveelhedentransacties
o Deuitvoervan(data)TPSwordtgebruiktinDSS
o Definitie:transactieiseenatomairestapinhetbedrijfsproces
o TPSICT:ondersteunddoordatabase,wantvooraltransactiesmetgestructureerde
datamaarnuooksemigestructureerdedata.
o Agregatieniveauishetniveauvan1transactie◊ tpskentzeergedetailleerdeinformatie
o TPSheefthogeperformantie-vereisten,ermoetzeerveelverwerkingscapaciteit
aanwezigzijnopdepiekmomenten.viabatch-verwerkingdeverwerkingspreidenen
ingroepenverwerkenaaneenconstanttempeipv.Metpiekenendallen
• MIS(=ManagementInformationSystems):
o Aggregeertdataterondersteuningvanroutinebeslissingeninallefunctionele
deelgebiedenvaneenorganisatie.
� Routinebeslissingen:zijn‘gestructureerd’vanaardindiezindatde
informatieverwerkinggrotendeelsvoorafgekendensteedsgelijkaardigis.
� Niveau:nTransacties
� Verwerking
� Read,Search,enSelect/Aggregatie/Sort
o MISICT:rapportofformulierineendatabasemetgestructureerdeinformatie.
Meestalvoorafgedefinieerderapporten.
o Invoer:datauitTPS,MISzorgtvooraggregatieenpresentatievandeinformatie.
• DSS(=DecisionSupportSystems):
o Ondersteuntcomplexe,niet-routineachtigebedrijfskundigebeslissingen
o Hetadhockarakter:
� Informatieverwerkingdiemoeilijkervooraftedefiniërenisendaarommeer
adhoc.(Quatimingeninformatie)
o 2ekarakter:nietbeperkttoteenvoudigeaggregatie:
� Modelgebaseerdeverwerking;modellenmetverschillendescenario’sendie
elkaarvergelijken.
9
lOMoARcPSD|1149022
o Verwerkingscapaciteitkanvariëren;interactiefkarakterwordtgerealiseerdbij
eenvoudigemodellen.Geavanceerdeberekeningenkunnenderekencapaciteit
testentotdelimiet.
o QuaICT:vroegergebouwddoorinformatietekopiërenvanMISenTPS.Numakenze
gebruikvandatawarehouses.
• ECS(=EnterpriseCollaborationSystems)/officeautomationsystems(OAS):(slide44&45deel
2)
o Interdepartementaleinformatiesystemendiecommunicatieensamenwerking
ondersteunentussenteamsindeorganisatie.
o Gerichtopsemigestructureerdeinformatie(documenten,email)enrecentop
ongestructureerdeinformatie.(Internetgebaseerdeinformatiesystemen)
o Intranet;voorbeeldvanECS.Soortinternet/netwerkbinneneenbedrijfzelfwaar
mendataofdocumentenkandelen.Hetwordtafgeschermdvandebuitenwereld
doorbeveiligingsmaatregelen.◊ samenwerkinginvirtueleteamsvanoverdehele
wereldwordtmogelijk(alsleveranciers/klantentoestemmingkrijgendedatainte
lezen=extranet)
o QuaICT:dikwijlsgebaseerdopContentManagementSystemenDocument
ManagementSystem.
• Portalen:(slide49deel2)
o Iseenonderdeelvanhetintranetenextranetvaneenorganisatiezodatmen
vanbinnenenvanbuitentoegangheefttotdeachterliggendeinformatiesystemen.
o Portaalisgepersonaliseerddusanderevormvanauthenticatie(gebruikersnaamen
wachtwoord).Zoweethetportaalwiedegebruikerisenwelkeinformatiehetmoet
tonen.Ofhetportaalisdoordegebruikerzelftepersonaliseren.
o Biedtgeïntegreerdetoegangtotachterliggendeinformatiesystemen.Dezeintegratie
biedtallevorigeinformatiesystemenop1ofbeperktaantalschermen.
o Veelvoorkomendformaatvaneenportaaliseendashboard,dittoontmeestalkey
performanceindicators(KPI’s)diegrafischwordenvoorgesteld.
o Deintergratiev/eportaalsitueertzichvoornamelijkophetniveauvandeuser
interfaced.w.z.hetloutertonenv/dachterliggendedataophetzelfdescherm.
10
lOMoARcPSD|1149022
Typologie;departementaaltotinter-organisatorisch
• Departementaalinformatiesysteem:weinigverbandenofintegratiemetandere
departementen.Erwordtgesprokenvan‘eilanden’vaninformatiesystemenomdatze
moeilijkteintegrerenzijnmetanderedepartementen.
• Bedrijfomspannendinformatiesysteem:bevatinformatieovermeerdereofzelfsalle
departementen◊ intra-organisatorisch.
o ERP(=EnterpriseResourcePlanning):pakkettenmetsoftwaremodulesdiedataen
processenbevattenvoormeerdereofalledepartementen.
• Inter-organisatorischinformatiesysteem:dezewerkenopdegrenstussenmeerdere
organisaties.
o Systeemvoorelektronischeveiling:organisatievraagtaanmogelijkeleveranciersom
tebiedenophaarwebsiteopleveringvangrondstoffen
Anderesoorten
• Embeddedsystems
o Systemendievaakgebruiktwordendieingebedzittenineenfysiekproduct.
Softwareineenautoo.a.
o Technischeuitdaging;omdatzeingebouwdzijnhebbenzebeperktinternenextern
geheugenalsookeenmindergoedeprocessor.
• Processcontrolsystems:
o Softwaredieindustriëleprocessenaanstuurtenbeheert.
Softwareinrobotsaanautoassemblageo.a.
◊ deze2vallenstriktgenomennietonderdedefinitievaneeninformatiesysteem,
omdatdereëlewerelddiehierwordtbeschrevengeenbedrijfskundigerealiteitis.
Strategieënvoorinformatiesystemen
• Kostenperspectief
o ITisvooralondersteunend
o Mindermaatwerk,meerpakketten
o Minderin-house,meeroutsourcing(geeneigenIT-departement)
o Tijdstipvaninnovatie:eerderlater
o ProductenminderIT-intensief,ofmindergerichtopinnovatie?Meerop
kostenefficiëntie(vertrekpuntbijF-laag)
11
lOMoARcPSD|1149022
• Innovatieperspectief
o Aandachtvoornieuwetechnologischemogelijkheden(vertrekpuntbijC-laag)
o F-laagheefteenveelgroterbereikverkregenoverdejarenheen.Veelproductenof
dienstenbestaannuuitdataofinformatie,sommigeproductenhebbenzelfsgeen
fysiekevoorganger.
o C-laag;erismeernoodaantrial-en-errorinhetontwerpproces.Dezenoodkomtvan
vereistendienodigzijnomeenproductdeeerstevanzijnsoorttelatenzijn.Men
moetdezevereisten‘ontwerpen’,zijhetopbedrijfskundigniveauenzonder
technischedetails.
o Decompetitievepositievaneenorganisatieisonderhevigaan5krachten;demacht
vanleveranciers,machtvanafnemers,matewaarinsubstitutenbestaan,dreiging
vannieuwetoetredersendeconcurrentietussende
huidigespelersopdemarkt.
JekanjepositieverbeterendoorICTintezettenomdeze
krachtentebeïnvloeden.
Strategischeinformatiesystemenzijninformatiesystemen
diedecompetitievepositievaneenorganisatie
beïnvloeden.zeprobeertm.a.w.eensterkerecompetitieve
positieindemarktuittebouwendoorhetbezitvaninformatiesystemeninengezin,
ofinbredezinhetgebruikenvanICTindeorganisatie,productenendiensten.
ToepassingopFedex
• FedExisinessentieeentransportbedrijf(metindejaren‘70eenlaagIT-gehalte),maarheeftveelICT
gebruiktomhundienstenteinnoveren.
o Eerstinnovatieviavliegtuigen(anderetechnologie),
o Danviahardware(pc’sgratis),
o Danviasoftware(websites,T&T),
o Danviaeennieuwbusinessmodel
• 1970’s:uitbouwenvaneigenvlootvanvliegtuigen⇓◊ concurrentie:commerciële
luchtvaartmaatschappijen
Informatielaatordercyclusversnellen◊ Just-In-Timemogelijk
• 1980’s:Innovatied.m.v.strategischgebruikIT;Verspreidenmeerdan100.000Pc’sonderklanten,om
henteverbindenmetFedEx’sorder-enopvolgingssystemen.
• 1994:Eerstewebsitemet“Tracking&Tracing”(T&T)functionaliteit
• Vanaf1994veranderendetijden:
o Bedreiging:documentennietmeerviapost,maarviae-mail(Internet)
o Opportuniteit:drukopbedrijvenomhunsupplychainteoptimaliseren=>Koerierdienstgeen
uitzondering,maarmiddeltotcompetitiefvoordeel:
� Korte“time-to-market”enwendbaarheidzijnkritisch
12
lOMoARcPSD|1149022
� Minimumvoorraadenkorteordercycluseenvereiste
Waardoorhetbedrijfsmodelevolueert:
o Vantraditioneletransportdiensten
o NaaroplossingenomdegehelesupplychaintebeherenInnovatieinwetenschappelijkonderzoekenpraktijk
• Rechtstreekseinnovatieinorganisaties
o Allebedrijfskundigedepartementenineenorganisatieadresserenproblematieken
diekunnenondersteundwordendoorTPS,MIS,DSS,…DetotaleimpactvanICT
wordtpaszichtbaaralszewordtbeschouwdoveralleorganisatiesenoverdetijd
heen.Westellenvastdatfysiekedistributiekanalenwordenvervangendoordigitale
(vb.:muziek,CD◊ iTunes).Ooktussenpersonenindedistributiekanalenwordenminderbelangrijk.Zozienweookdatdeconsumentenvoorkeurennunietenkel
kunnengemetenwordendoortraditionelemethodesmaarookdoorsurfgedrag.
• Onrechtstreekseinnovatieinwetenschap
o Indefinanciëlewereldwordenmodellengemaaktvanhetgedragvanfinanciële
marktenenbeleggers.Indemarketingwordenmodellengemaaktvande
koopintentiesvanconsumenten,terwijlinhetoperationeelonderzoek
planningsmodellenwordengemaaktvanwelkeladingendoorwelkevrachtwagens
vervoerdmoetenworden.
o Hetspreektvanzelfdatdetoegenomenbeschikbaarheidvandataeninformatieleidt
tothetmakenvansteedspreciezeremodellen.
Detoegenomenverwerkingscapaciteitlaattoeomsteedsmeergeavanceerde
algoritmestemakendiebovenstaandevoorbeeldenberekeningenkunnenmaken.
13
lOMoARcPSD|1149022
3. Hoofdstuk2:Bouwblokkenvan informatiesystemen
3.1 PERIODE1:JAREN’60–’70;DEMAINFRAMES
• Informatiesysteemstructuur
o Erwasgeenintegratiedushétkenmerkwascentralisatie.Alles(inlezen,
verwerken,..)gebeurdedoordezelfdemachine,demainframe(1-tier/1-laag
archtectuur)
o Hetovergrotedeelvanhetwerkbleefnogsteedsmanueel.
• Hardware
o Groteverwerkingscapaciteitmaarheelgrootenduur(◊mainframecomputersdie
allesmoestenverwerken)
o Thinclients/dumbTerminals(=zeerbeperkteprocessorengeheugen)werden
gebruiktdoordemensenendezeterminalsstuurdendeinputnaarhetmainframe
diedeoutputophetbeeldschermtoonde,waarookdeverwerkingenopmaak
gedaanwerd.
o Computerswerdenkleiner,minderkrachtig,minderduur(=minicomputers)door
overgangvanvacuümlampennaartransistors.Dearchitectuurblijftgecentraliseerd.
o MainframesWordentegenwoordignoggebruiktdoorbanken,
vliegtuigmaatschappijen,…Zehebbendienodigvoorgecentraliseerdedatabanken
ofcomplexeberekeningen.
• Software
o ProgrammeertaalisCOBOL(=CommonBusinessOrientedLanguage),dezewas
specifiekvoorzakelijkeomgevingen.Pascalwaseenanderetaal,vooreducatieve
doeleinden.
o Softwarewasookgecentraliseerd,menhad1programmawaarallefunctionaliteit
zichbevond.
o Menkondatavanpcnaarpcoverdragendoorhetovertetypen.Ditveranderdebij
deaankomstvandatabanken.Diezorgdenervoordatverschillendeprogramma’s
dezelfdegegevenskondengebruiken.
o Programma’swerdenontworpenvoorgebruikbinneneenspecifiekeorganisatie.
• Netwerken
o Verbindingtussenmainframeenterminalswerdgezienalsnetwerk,ookalwasze
enormtraag.Voorderestisernognietechtsprakevaneennetwerk.
o Erwaseenbekabeldnetwerk;ARPAnet.Hierwerdenmainframesopverschillende
locatiesverbondenmaarelkelocatievereisteeenspecifiekeintegratiemetderest
vanhetnetwerkendoordelagebandbreedtewaseenbeperktaantalmainframes
aangesloten.(◊ experiment,voorlopervanhetinternet)
14
lOMoARcPSD|1149022
• Informatie
o Wasnietdigitaaldusmoesthetvoordatsysteemspecifiekverzameldworden.Dit
bestondmeestaluitinformatieoverdetransactiesopzich(geengedrags-gerichte
informatie).Mengroepeerdedetransactiesomzelatersamenintegeven=batch
verwerking
o Werdverzameldineengestructureerdevormomdatdithetbestgeschiktwasvoor
computers.Semigestructureerdeinformatiewasbeperkt;tekstenwerdenwel
opgeslagenmaarzonderopmaak.
o Ongestructureerdeinformatiewasnognietmogelijkaangeziendecomputers
onvoldoendecapaciteithadden.
• Informatiesystemen
o TPS
o MIS
o DSS
o ECS
� Bevattendeinformatiehierboven
� Moestenmanueelgeprogrammeerdwordenenwerdendusgebouwdvoor
zeergestandaardiseerderapporten
� Bestondennauwelijks
� Nietingebruikdoorontbrekenvansemi-enongestructureerdeinformatie.
o Dezesystemenwerktenbinneneenafdelingenzekernietbuitendeorganisatie
Standaardisatie
Geenstandaardisatieomdatdeverschillendemainframesnietcompatibelwarenop
elkaar,ensoftwaregeschrevenvooreenbapaaldemainframekonmenniet
uitvoerenopeenandere.
• Uitbreiding:informatie
o 1byte=groeperingvanafgesprokenaantalbits
o alleinformatieineencomputerisopgeslagenalseenseriebits.
o 8bits=1bytelengte◊ 28=256combinatiesdiejekanvormen
� Getaldatopgeslagenisineenbytekanduswaardetussen0en255hebben.
deopgeslagenbitsmoetenandersgeïnterpreteerdworden,eentekensetbevatde
afsprakenoverhoedewelkebytegerepresenteerdmoetworden.Enkelebekende
tekensetszijn:-ASCII(americannationalstandardcodeforinformation
interchange)gebruikteeerstslechts7bits(128tekens)laterwerdditextendedASCII
(8bitsperbyte).TentweedehebjeEBCDIC(extendedbinarycodeddecimal
interchangecode)ontwikkelddoorIBMvoorgebruikopeenmainframecomputer.
15
lOMoARcPSD|1149022
Ten3dedeUNICODEontwikkeldmetalsdoelallegebruikteschriftentekunnen
weergevenmet32bits.
3.2 PERIODE2:JAREN’80(DEPC)GEBRUIKPCVERSPREIDDOORGROTEREBEWUSTWORDINGVANDE
OPPORTUNITEITENDIECOMPUTERSBIEDENENEENDALINGVANDE PRIJZEN.
• Informatiesystemenstructuur
o Verbeterdecapaciteitenbetekendedatcomputersnubepaaldetakenzelfkondenuitvoereninplaatsvanophetmainframe.◊ Decentralisatie
o Voorbepaaldeapplicatieswasnogsteedseenmainframenodig(alletransactiesvan
FedEx).Erontstondeencombinatievangecentraliseerde(mainframesen
minicomputers)engedecentraliseerdecomputersgebruiktwerd.
o Client-serverarchitectuur;deserverbeschiktoverbepaaldedienstendiekunnen
gebruiktwordendoorclients.Decommunicatietussendeze2gebeurtovereen
computernetwerk.
� Clientbegintdecommunicatiedoorservicerequesttesturen� Serverluistertnaardezerequestsophetnetwerk
� Afhankelijkvandedienstvandeserver,wordteenspecifiekenaamgebruikt.
• Veeltaken(uitgevoerddoorclient);‘fatclient’
• Weinigtaken;‘thinclient’
• ◊two-tierarchitectuur:dooronsderscheidtussenderollenvande
clientendeserver.
o Doorrelatieflagekostprijsvanpc’swerddezearchitectuurinzowelkleinealsgrote
bedrijvengebruikt.
• Hardwareo WetvanMoore;aantaltransistorenopgeïntegreerdecircuitsongeveerelke2jaar
verdubbelt.Verdubbelingvantransistorenleidttotverdubbelingvansnelheidvan
processor,verdubbeldeopslagcapaciteitvoorgeheugenmoduleofeenverdubbelde
resolutievoordigitalecamera’s.◊ Exponentielegroeio Personalcomputerwerdgebruiktvoordeverwerkingvanpersoonlijke
werkzaamheden,dikwijlsmetbeteregrafischemogelijkhedendaneenmainframe.
Doordepcwareneindgebruikersnietmeerafhankelijkvaneenmainframedoor
voldoendeverwerkingscapaciteitenopslagruimte.
• Software
o Object-georiënteerdetalen;bestaatuitobjectendiemetelkaarcommuniceren.Een
objectisvaakeendigitalerepresentatievaneendingindereëlewereld.(3de
generatieprogrameertaal)
◊ Antropomorfisme(verschillendepakkettenverstuurddoorFedExvoorstellenals
objecten).Objectenbevattenattributen(doeladresvanpakket)enmethoden(bereken
verwachtelevertijd).
16
lOMoARcPSD|1149022
o Klassebeschrijftdealgemenekenmerken(attributenenmethoden)vaneenbepaald
typeobjecten.
� KlassevoorFedExpakketten;welkeattributenenmethodenmoetenbijgehoudenwordenvoorelkpakket-object.
o Objectenzijninstantiesvaneenbepaaldeklasse
� Instantie=concreetmakenvandekenmerkenvandeklassedoorspecifieke
waardentoetekennenaandeattributen.
o Communicatiegebeurtdoormessages;deontvangervaneenberichtreageertop
eenberichtdooreenmethodeuittevoerenmetdenaamvanhetbericht.Resultaat
vanmethodewordtteruggestuurd.
o Encapsulatie/informationhiding=versturenvanberichtentussenobjectenomdata
teverkrijgenomdatdeattributenvaneenobjectnietrechtstreekstoegankelijkzijn.
o Vb.:Java,SQL(=taalvoorrelationeledatabanken,vierdegeneratietaal)
• Netwerken
o ARPAnetgroeideuitenverbondveeluniversiteiten.Anderemodellenwerden
uitgevondenzoalsCSNETvoordecomputersciencegemeenschap,BITNETverbond
IBM-mainframesineducatieveinstellingenenNSFNETverbond5supercomputersin
Amerika.
• Informatie
o Hetzelfdesoortinformatiealsinhierboven,maarwerdingrotehoeveelheden
verzameld.◊ meerdata-verzamelingomdatermeercomputerszijn.
o DooreigenPC;anderebronvandata,Verzamelenvooreigenverwerking,dit
gebeurdenaastdeverzamelingbinnendebedrijfsapplicaties.
o Barcoderaakteingebruik.Dittoontaanhoemeerdatageïntegreerdwerdin
bedrijfsvoering,hoebeterdemethodenwerdenomdatate
verzamelen/presenteren.
� Doorbarcodemoestmenlocatievangoederennietmanueelingeven.
o Doorkrachtigeremachineskonmengestructureerdeinformatiegrafischweergeven
� Numeriekedataingrafieken
� TekstueledataineenWYSIWYG-interface(whatyouseeiswhatyouget)
� Toontgegevensophetschermindevormwaarinzeuiteindelijk
afgewerktworden(=codes).(Afgeprint,webpagina,presentatie,…)
o Semigestructureerd;namtoedoorpc.Introductievangrafischemogelijkheden
zorgdevoormakkelijkeretoegangendusgrotereverspreiding.
o Ongestructureerde;nogzogoedalsnietaanwezig
17
lOMoARcPSD|1149022
Informatiesystemen
o Toenamevanreal-timeverwerkingdoorsystemen.Doorhetreal-timesysteemkan
hetdegebeurtenissenvolgenterwijlzegebeuren,mededoorgroteresnelhedenvan
processoren.Problemenkunnenooksnellergeïdentificeerdworden.
Vb.:real-timeTPSvanFedEx;kanroutevanpakkettenvolgeni.p.v.nadeleveringde
routetekennen.
o Vooruitgangvangrafischemogelijkheden.MetWYSIWYG-interfaceisereen
toegenomengebruiksvriendelijkheidbvb.
o Aldezeinnovatiesgebeurdennogsteedsbinneneenorganisatieaangezienernog
steedseenbeperktenetwerkenwarentussenorganisaties.
o Destrategischewaardewerdgezochtbijhetefficiëntermakendoorautomatisering.
Numaar1operatorvandemachinei.p.v.verschillendearbeidersdiemanueelwerk
uitvoeren.
Standaardisatie
Nogsteedsweinigstandaardisatie,incompatibelehardwareesoftwaregeschrevenvoorbepaaldeplatformen.Maardoorverspreidingvandepc’skondenwerknemers
viaECSenOASpakettenhuntakenzelfautomatiseren◊ eilandautomatisering.
Verdieping:hardware
o Moederbord:basisvancomputerwaaropverschillendecomponentenworden
aangesloten.Biedteveneenscommunicatie-padentussendezecomponenten.
hetTypesocket/aansluitingopdeprocessorbepaaltwaterkanwordenaangesloten
aangeziennietelkcomponentpastopelkeprocessor.Dezekunnenaparttoegevoegd
wordenofalgeïntegreerdzijnophetmoederbord.
o Invoer-apparaten;laatinstructiesuitvoerendateenpckanbegrijpen(muis,
keyboard)(inputdevice)
o Uitvoer-apparaten;verwerktegegevensweergeveninformaatvooreindgebruikers
telatenbegrijpen(scherm,printer)
o Centralprocessingunit(CPU);verwerktinstructiesvan
eenprogramma.Arithmetic-logicunit(ALU)iseendeel
vandeCPUenvoertbasis-berekeningenuit(optellen,
delen,bepalen>of<dan0,…).Alleprogramma’s
wordenherleidtotdezeberekeningen.ALUnaarcontrol
18
lOMoARcPSD|1149022
unit(zorgtdatberekeningennaarregistergaat).Registerszijnheelkleine
geheugeneenheden.
Snelheidvanprocessorwordtbepaalddoorkloksnelheid(hoeveelkeerperseconde
datakanverzetworden)enwordtuitgedruktinGHz.Tentweedebeschrijftde
woordlengtehetaantalbitsdattegelijkertijddoordeprocessorverwerktkan
worden(32of64bit).Ten3debepalenhetAantalkernenopdeprocessortde
snelheid(multi-core(meerderekernenopeenprocessort)bijvoorbeeldkanmeer
verwerkenzonderdesnelheidvaneensingle-coretelatenstijgen).
PrimairgeheugenofRAM(RandomAccesMemory);tijdelijkeinstructiesvande
acieveprogrammasopopslaan.Gegevensdiemoetenopgeslagenwordenvoor
toekomstiggebruikwordenopgeslageninhetsecundairgeheugen(hardeschijf).
o Client-computer;pcgebruiktdooreindgebruiker.Servercomputerswordennietdoordeeindgebruikerdgebruiktenduskanmenonnodigecomponentenweglaten
en◊ enkeleenCPUenprimairgeheugenover.Hierdoorzijnzeveelkleinerenkunnenzegezetwordeninserver-rekken.
o Omdeschaalbaarheidvandezerekkenteverbeterenwordenbladeserversgebruikt.
Ditzijnzeersmallepc’smetenkelCPUenRAM.
Verdieping:software
o Machinetalen(=1stegeneratieprogrameertaal)
� Beschrijftwelkeinstructiesopwelkedatauitgevoerdmoetenwordendoor
deCPU.Elkeinstructiemoetdoorprogrammeurmanueelingevoerdworden
enisnietcompatibelmeteenandertypeprocessor.Wordtnietmeer
gebruiktomdatfoutensnelgemaaktworden.
o Assemblytalen;(=2degenartieprogrameertaal)
� Introduceertkortetekst-codesdienumeriekeinstructies(binairof
hexadecimaal)vervangendoortekst(Nogsteeds1instructievoor1soort
processor).Deassembly-broncodemoestvertaaldwordenvoordecomputer
dooreenassemblernaarmachinetaal.
o Procedureletalen;(=3degenaratieprogrameertalen)
� Programmeurgeefthoeeenbepaaldetaakmoetuitgevoerdworden,MAAR
1programmeerinstructiewordtvertaaldinverschillendeprocessor-
instructies.Zemakendusabstractievanindividueleprocessor-instructies.
Deinstructiesvandeprogrammeurwordendebroncodegenoemden
wordenopgeslagenineenbronbestand.Devertaaldecodewordt
opgeslagenineenobjectfile.
� 2soortenvertalers;
� Compiler;werktopdezelfdemanieralseenassembler.Degehele
broncodewordtingelezenenvertaaldnaarmachinetaalineen
objectfile.
19
lOMoARcPSD|1149022
� Interpreter;zetinstructieperinstructieominmachinetaal,erwordt
geenobjectfileaangemaakt.Bronbestandwordtalsprogramma
verspreid.
o Niet-procedureletalen;(=4degeneratieprogrameertaal)
� Programmeurmoethetgewenstresultaatopgevenendusnietlangerde
procedurespecifiërendiehetprogrammamoetvolgen.Ditmaakthetproces
eenvoudigerenfoutloos.
� Vb.:SQL;SELECT*FROMverkopenWHEREaantal>1000
o Natuurlijketaal;(=5degeneratieprogrameertaal)
� Programmeursproberendefunctievaneenprogrammaoptegevenin
menselijketaal.Devertalersdienodigzijn,zijnzodanigcomplexdatditsoort
programmeertaal(nog)nietdoorgebrokenis.
• Verdieping:databanken
o DatabankenliggenaandebasisvanTPS,zezijnvooralgeschiktvoorhetoplsaanvangesctructureerdedata.◊antwoordopdebeperkingv/hoplsaanvanbestanden.
o Beperkingenvanbestanden:
� Integratie:elkeapplicatiesslaatdataopeenbestandspecifiekvoorhet
programma,ineenbedrijfhebbenvaakverschillendeapplicatiesinformatie
overdezelfdegegevens(vbklanten)alsdedatawijzigdewerddatvaakin
eenvanapplicatiesvergetenwaardoorjefoutievedatakrijgt
� Gelijktijdigheid:ininformatiessystemenmoetenveelmensengelijktijden
dezelfdegegevensgebruiken,slechts1persoonkantegelijkdeeenbestand
wijzigen,geenprobleemopkleineschaalmaarwelopgrote.
Bijdatabankenishetbedoelingendatmeerdereapplicatiesdataopslaanin
eenzelfdedatabankomredundantietevoorkomen.Zebiedendusgeïtegreerdeen
gelijktijdigetoegangrtotdatamaarbiedenookveiligheidsmogelijkheden.Enqua
verwerkinglatenzesnelleCrudsoperatiestoe.Relationeledatabankisdemeest
gebruiktedatabank.
• Verdieping:modulariteit
o Vanuiteenmodulariteits-perspectiefbestaatsoftwareuitmodules,enkomthet
bouwenvansoftwareneerophetbouwenvaneenmodulairestructuur.
� Module:eendeelvanhetsysteemdieeenduidelijkerand/interfaceheeftmetderestvanhetsysteem.
� Interface:ingang-uitgangmodelwaarbijinvloedenvandeomgevingopdemodule(ingang)leidentotbepaaldeeffecten(uitgang)
� Eenaplicatieofprogrammabestaatuiteenheoveelheidmodulesdiedoordeprogrammeurwordenaangemaakt,hijgebruikthiervoorprogrameertaaldie
20
lOMoARcPSD|1149022
constructenbevat(=intstructieindeprogrameertaalwaarbijeenmodule
wordtaangemaakt.)Metdieconstructenwordteenartefact(deapplicatie)
opgebouwd
� Moduleblackbox-perspectief:eenmodulekanaangeroepenwordenzonderdatdeaanroeper(mens/software)kennisheeftvandebinnenkantvande
module/instructies◊ complexiteitsreductie
� Modulewithbox-perspectief:alsdemoduleeenfoutiefresultaat
produceert.Damoetendeinstructiesvandemodulewordennagekeken◊ complex,alledetailszichtbaar.
� Modulariteit:hergebruikenevolueerbaar(eensdemoduleontwikkeldiskan
jehemhergebruiken,evolueerbaarverwijstnaarflexibiliteiten
aanpasbaarheidtijdensdeonderhoudsfase.Veranderingvanmoduleheeft
geenimpactopanderemodules)verwijzensamennaareenplug-and-play
beeldvansoftware
3.3 PERIODE3:JAREN’90(INTERNET)NIETGEKENMERKTDOORVOORUITGANGVANHARDWAREWELDOOR
HETOPSTELLENVANINTERNETVOORPARTICILIERENENORGANISATIES.
• Informatiesysteemarchitectuur
o Indejaren’90warenernogsteedsmainframesmeteengecentraliseerde
architectuur,deopkomstvanhetinternetzorgdevooreengedcentraliseerde
archtectuur.Quahardwarekentinternetvooralservers(opvolgermainframe)en
clients(pc,laptop,…)
o Quasoftware;van2-lagenarchitectuurnaarnueen4-lagenarchitectuuromalle
systemenviainternetteverbinden
� 1elaag:databank-laag.Dezebiedttoegangtotopgeslagengegevens.De
serverszorgenervoordatapplicatiesgegevenskunnenlezenennieuwe
gegevenskunnenopslaanopeenuniformemanier,metSQLals
gestandaardiseerdetaal.
� 2elaag:bevatapplicaties.Bewerkingenwordenuitgevoerdspecifiekvoordeapplicatieophettoepassingsdomein(controlerenvanjuistheidvan
creditkaartgegevens)◊ gegevensuitverschillendedatabankengebruiken
� 3elaag:bevatuserinterface.Eindgebruikerskunnenviaeenclienttoegang
krijgentotdeapplicatieopdeapplicatie-server.Deuserinterfacebevat
elementendiedoorverschillendeserversgeleverdworden(juistegegevens,
deadvertenties).
◊ Indeze3-lagenarchitectuurwordtduseenthin-clientgebruikt.� 4elaag:applicatieswordenaangebodenviawebbrowseri.p.v.eenaparte
client.WebserverluistertviaHTTP-protocolofereenvraagisvooreen
bepaaldewebpagina.DieVraagwordtviawebbrowserverstuurden
21
lOMoARcPSD|1149022
behandelddoordewebserver.Ookhierwordtdebrowsergebruiktalsthin
client.
o Automatiseringblijftdoorgaanzowelvoorgrotealskleineorganisaties.
• Hardware
o Mainframesblijvenbestaanvoorsystemenserversenpc’s.Performancevande
mainframesnamweltoe.(wetvanMoore).
o Verkleinenvancomputersisvoornaamsteaspectwatzegeschiktermaaktvoor
mobielgebruik.PDA(=PersonalDigitalAssistant)gemaakt,=kleinecomputerwerd
gebruiktvoorbijhoudenvanadressenentelefoonnummers,….Gsmwerdook
ingevoerd.
• Software
(Eindjaren’80:zwaktes:duur,eilandautomatisering)
o Nadrukopsoftwarepakketten.Nietvoorspecifiekeorganisatiemaarkanaangekocht
engebruiktwordenvoorverschillendeorganisaties.
o ERP-pakketten;laatplanningvoordeaankoopvangrondstoffenaantemakenop
basisvandeproductieplanning.Dezeplanningkonopgesteldwordenopbasisvan
gegevens(welkeproductenklaar?,uitwelkeonderdelen?)omtijdigallegrondstoffen
beschikbaartehebbenvoorproductie.
Zenamennaastdeplanningookdekostenenopbrengstenvanalleactiviteitenin
rekening.Zulkepakkettenbevattenfunctionaliteitvooralleafdelingenvaneen
organisatie◊ bedrijfomspannendestandaardpakketten.
� Voordeel;integratievooralleafdelingen
� Intern;zeergroterelationeledatabankmetduizendentabellen.
� Customizaties;aanpassingenspecifiekvoorhetsysteemalshetnietde
volledigedenodigefunctionaliteitbevatte.
� Best‘vanilla’gebruiktworden;zoweinigmogelijkgebruiktwordenzonderaanpassingenomdataanpassingenmoeilijkenduurzijn.
o Quaprogrammeertalen;naarobject-georiënteerdetalen.
� Javaen.NETtalen.Dezewerdengebouwddoor3-en4-lagenarchitecturen.
o Millenniumbug/Y2K-bug=geheugenruimtewasbeperktdoorkostprijsdusslecht2
cijfersomeenjaaraantegeven.(1983als83)Systemengingenervanuitwanneer
ietswerdingevoerdin2000dathetaleeneeuwoudwasterwijlhetjuistwas
ingevoerd.
• Netwerken
o Opstellenvaninternetvoorparticulierenenbedrijven.Totnutoeenkelvoor
overheidsinstellingenofvoorbinnen1organisatie.HetbegontoendeVSdecontrole
opgrotenetwerkenopgaf.
o Gsm-netwerk;vooralvoorsms’enenbellen.
22
lOMoARcPSD|1149022
• Informatie
o Verhogingaandachtvoorsemigestructureerdeinformatie;ditkomtdooralleniet
gestructureerdeinformatieophetinternet(tekst,grafiekenenafbeeldingen).E-
mailswordenookmassaalverstuurddooreindgebruikers.
o CMS(=ContentManagementSystems);beherenvanalleinhoudvanwebsites.
o Audioenvideokanmenopslagendoorstijgendeverwerkingssnelheiden
opslagcapaciteit.
• Informatiesystemen
o Oudeinformatiesystemenblijvenbestaan,aldannietgemoderniseerd.WELgrotere
volumesinformatiewordenverwerkt;meerinreal-timei.p.v.inbatchenmeer
grafischei.p.v.tekstueleinterpretatie.
o DSS:menkansteedscomplexereproblemenoplossen.ontstaanvandata
warehousing.Zinvolomdatawarehouseaantemakennaastalleoperationele
databankenomdewerkingDSSuittevoeren.BeterdataantalDSSstijgtennietelk
DSSeenapartedatabaseheeft.◊ gedeeldedatawarehousevoorgerelateerdeDSSsystemen.
o ECS;buitenwebsiteswordenelektronischedocumentenbelangrijker.Erissprakevan
DMS(=DocumentManagementSystems,cf.CMS).
o inter-organisatorischeinformatiesystemen◊ verbindenvanorganisaties.Dankzijinternet
o Nubiedeninformatiesystemeneeninvloedomdestrategischepositiemeer
aandachttegeven.
o Outsourcing/uitbestedingneemttoe=takendievoorheendoorwerknemers
werdengedaannudoor3enlatendoen.
• Standaardisatieo 2dominanteprogrammeertalen;Javaen.NET◊ standaardisatie.
o HTML(=HyperTextMarkupLanguage)iseenvoorbeeldvaneentaaldietoelaatom
hypertextdocumentenoptelatenmaken,dieininterface-laaggebruiktworden.
Hypertextiseenmanieromdataterepresenterendooreennetwerkvanknopendie
doorlinksverbondenworden.Hypertextkantekst,afbeeldingen,…bevatten.Het
webgeeftzulkehypertextdocumentenweerdoordezeknopenaanteduidenmet
eenURL(=UniformResourceLocator).◊ gebruikershebbentoegangviadebrowsero UML(=UnifiedModelingLanguage)biedteenmanieromgemeenschappelijke
conceptenvanobject-georiënteerdesystemen(klassen,objecten,attributenen
methoden)temodelleren,ditaandehandvaneenspecifieketaalzoalsJavaen.NET.
23
lOMoARcPSD|1149022
◊ documenterenenvisualiserenvanhetontwerpvanobject-georiënteerde
systemen
o OntstaanvanERP-pakketenenhetgrootschaliggebruikervan.
3.4 PERIODE4:JAREN2000(MOBIELENETWERKEN)
• Informatiesysteemarchtectuur
o Decentralekenmerken;opelkmomentenoveralkanerverwerkinggebeurendoor
dezekrachtige,draadlozetoestellen.◊ Ubiquitouscomputing(alomvertegenwoordigdeverwerking)
o InternetofThings;uitbreidingvoorveelzakenvb.;aansluitenvanveleofalle
apparatenmethetwereldwijdeweb.
o Enormeautomatisering;maatschappelijkeningroteenkleinebedrijven.Erblijft
welnogsteedseendeelnietgeautomatiseerdoveromdatdekosten/batenanalyse
negatiefisofomdatsommigezakenmoeilijkdigitaalgerepresenteerdkunnen
worden.(tacitknowledge=niettastbarekennis)
• Hardware
o Grotevariëteitaantoestellenmetgeavanceerdeuserinterfaceeneigen
processoren(smartphones,tablets)
o Distributedcomputing=processorendiewereldwijdmetelkaargekoppeldworden
omzeercomplexeberekeningentedoen.Ditgebeurtbijdeservers.
o BigData=doordoorbraakvandatawarehousing(doorgoedkopeopslagcapaciteit).
Determbenadruktdeenormehoeveelheiddatadatgeproduceerdengeanalyseerd
wordt.Ditwordtbeschikbaarvoormeergeavanceerdealgoritmesvoorbv.het
koopgedragvanconsumententezoeken.
• Software
o Gebruikvanpakkettenblijfthoog.
o Webservices;softwaremodulesdiewereldwijdmetanderewebservicesover
internetkunnencommuniceren.
o DoorBigDatazijnernieuwetypesdatabanken
o Opensourcesoftware;broncodevandesoftwareispubliekbeschikbaar.◊
moeilijkeromjeteonderscheidenopvlakvansoftware
o Cloudcomputing;delenvaneenI.S.wordenalsdienstaangeboden
� InfrastructureasaService(=IaaS):toegangtotdehardwareaangebodenop
zich.Deeindgebruikergebruiktdeserveralsofdezeineigenbeheeris,
terwijldefysiekecomputerergensandersstaat.Zokanmenmakkelijkextra
rekenkrachtbijkopenzonderzelfinvesteringentedoen.
� Platformasaservice(=PaaS):besturingssysteemisvoorgeïnstalleerdenwordtup-to-dategehouden,ditwordtookpertijdseenheidverkocht.
24
lOMoARcPSD|1149022
� Softwareasaservice(=SaaS):volledigeapplicatiesgebruikenviahet
internet.Ookditwordtgeleverddooreenexterneleveranciervoorde
serverenhetbesturingssysteemwaaropdeapplicatiesoftwaregebruiktkan
worden.
Vb.:alsorganisatie;salesforce.com/alsparticulier;GoogleDocs.
• Netwerken
o Pc’s,laptopsenmainframeszijnallemaalverbondenviahetinternet.Wathier
zorgdevooreendoorbraakwasdepenetratievanhetinternetdoormobiele
netwerkeninalleaspectenvandemaatschappij.
• Informatie
o NieuwerepresentatiesvoordezelfdeinformatiezoalsQR-codesenword/tagclouds.
o Ongestructureerdeinformatie;veelmeergebruiktookopmobieletoestellen.Erzijn
pogingenomdezeinformatietestructurerendoortagstoetevoegenofspecifieke
verwerkingenzoalsgezichtsherkenningopbepaaldesmartphones.
o Veelmeermeergedrags-georiënteerdeinformatiedoorsmartphone,gps
• Informatiesystemen
o TPS;enormehoeveelhedenrekencapaciteitvoorreal-time(beurstransacties)ofzelfs
debetalingenvanconsumenteninwinkels.(Somsnogonvoldoendeopdrukste
dagenvanhetjaar)
o ECS&OAS;alleswordtbeschikbaarindecloudi.p.v.oplokaleclientsofservers.
o TegenwoordigbevateenTPS-applicatieookdeaggregatiemogelijkhedenvaneen
MIS.(InExcelblijftMISwelafgescheidenbijrekenbladen)◊ 2applicatiesinéén(DSSblijftookafzonderlijk)
o Doormobielinternet,steedsmeerinter-organisatorischesystemen.Organisaties
hangensteedsmeerviainternetaanelkaar.
• Verdieping:Datawarehousing
o Datawarehouseiseensoortdatabankgerichtopbeslissingsondersteuningwaarin
gegevensvandedatabankenvanTPSwordengekopieerd.Velesoortenverwerking
wordenuitgevoerdopditdatawarehousezonderdeperformantievandeTPSte
impacteren.
o KopiërenvangegevensvandatabankenvandeTPSnaardatawarehousegebeurtin
batch(ETL);
� Extraction;ophalenvangegevensuitdedatabankenvandeTPS(kanvan
verschillendedepartementen,databankenzijn).Erzijnfoutcontroles,die
automatischgedetecteerdengecorrigeerdworden,maarerkanook
manueleinterventienodigzijn.
� Transformation;datawordtgeconverteerd(omzettenindezelfdeeenheidvbmunten)enerwordtgekekennaarhetaggregatieniveauvandedata.De
25
lOMoARcPSD|1149022
criteriarondinformatiekwaliteitzijnbelangrijk(verkoopgegevensnietper
dagmaarperweek)
� Load;kopiërenvangetransformeerdegegevensnaarheteigenlijkedata
warehouse.Ditgebeurtwanneererweinigperformantievereistenzijn.De
frequentieisbelangrijkombeslissingnemerszoactueelmogelijkedatate
bezorgen.Insommigeorganisatieswordter1centraaldatawarehouse
gemaakt,terwijlinandereerverschillende‘datamarts’gemaaktworden
vooreenspecifiekdepartementofbedrijfsproces.
o Naaanmakenvandatawarehousezijnerverschillendeverwerkingsmogelijkheden;
� Datamining;toepassenvangeavanceerdestatistischeofwiskundige
techniekenopdedatainhetdatawarehouse.(omCorrelaties,patronente
herkennen)
• Miningkomtvanhetgraveningrotedatasetsomvoorheenverborgenverbandenteontdekken.
� Onlineanalyticalprocessing(OLAP):grotehoeveelheiddataineendata
warehousewordtondervraagdvanuitverschillendeperspectieven.Deze
vereisendatdedataineensoortmultidimensionalekubusopgeslagen
wordt.Deondervraginggebeurtinreal-timeenditvraagtveel
verwerkingscapaciteit.
Veelgebruiktetechniekenomadhocondervragingentedoen;� Consolidatie;datawordt‘opgerold’op1ofmeerderdimensies.Vb:
Verkopenkunnengeaggregeerdwordenomvooreengeografisch
gebiedeenoverzichttekrijgenbinneneentijdsperiode.
� Drill-down;desaggregerenvandata,waarbijdatawordtgedetailleerdop1ofmeerderedimensies.Vb:Verkopenvooreen
geografischgebieddetaillerenperproductenpertijdsperiode.
� Slicing&Dicing;analyserenvandatavanuitverschillendeperspectieven.Vb:1laatdeverkopenzienperproduct,eenander
deverkopenperregio.Hetverwijstnaardemogelijkheidomzo’n
gekozenperspectieftecreëreneninisolatievanandere
perspectievenverderteanalyseren.
• Verdieping:WebServiceso =Modulebestaandeuiteenaantalobjectenwaaraaneeninterfacewordt
toegevoegdzodatdemodulekanaangeroepenwordendooranderewebservicesen
zelfaanroepenkandoen.
o Omditteverwezenlijkenwarenerstandaardnetwerkprotocollennodig;
� SimpleObjectAccessProtocol(=SOAP)
� WebServicesDefinitionLanguage(=WSDL)
26
lOMoARcPSD|1149022
o Het(webwervice)waseennieuwenkrachtigerconstruct,datdebouwvanmeer
modulairesystemendiecommuniceerdenoverhetInternetmoestmogelijkmaken.
HetheefteenzogenaamdeService-OrientedArchitecture(SOA)
o SOAenwebservicezijndemeestkrachtigeconstructenquahergebruiken
evolueerbaarheid(plug-and-playkarakter)ditsamenmeteende
communicatiemogelijkhedenv/dwebservicemoetleidentoteencollaborerende
softwareensterkgedistribueerdesystemen. (Systemenstaannietmeeropslechts1
servermaaroptientallenverschillendesystementegelijkertijddeisamenwerken
voor1service.
o Hetiseveneenseenantwoordopzwakkestandaardpakkettenmetvanilla-
implementaties,dankzijweb-servicemeermaatwerk.
• Verdieping:InternetofThings
doorIoTwordenprimaireactiviteitenvanhetnietbedrijfskundigetypeookrelevant
voordebeleidsinformatica.
o Doordetoenamevansensorenenmobielenetwerkconnectiviteitisereen
toegenomenaandachtvoorIoTenhierdoor(internet)kunneninformatiesystemen
communicerenmetelkaar.
o IoThangtsamenmetdeevolutienaarDataWarehousingenBigData.Ditomdat
apparatenongezienehoeveelheiddatazullenleidendieviainternetcentraalwordt
opgeslagen.
o IoT-apparatenbestaanvolgensPorteruit3onderdelen;
� Fysiekcomponent(chassisenmotorvaneenauto)
� Intelligentcomponent,bestaatuitcombinatievanhard-ensoftware
(softwaresysteemdatdemotorvaneenautobeheert)
� Netwerkcomponent,datdraadlozeverbindingbezorgt(laatzakenopslaanop
eenserverophetinternetofinthecloud)o Doordezeonderdelenzijnorganisatiesverplichtomnatedenkenhoezedit
implementereninhunbedrijfsproces.(vbwerkmakenvanPreventiefonderhoud
waareendefectkanvoorkomenofzelfsvoorspeldkanworden.)
o VolgensPortergaandegrootsteinnovatieslangsdebedrijfskundigekantzitten
terwijldedefinitiedeindrukkanlatenontstaandatIoTvooraleentechnische
innovatieis.Hijsteltdatzo’napparatencumulatieve‘capabilities’mogelijkmaken
zoals;
� Monitoring;bewakenvandestatusvaneenapparaat
� Control;apparatenkunnenzichzelfbeherendooringebouwdealgoritmes
� Optimization;huidigeofoudedatakangebruiktwordenomdewerkingte
optimaliseren
� Autonomy;apparatenkunnenquasizelfstandigfunctionerendoordebovenstaandezaken.
27
lOMoARcPSD|1149022
Porterverwachtdatheteindpuntvandezeevolutieeen‘systemofsystems’zalworden.D.w.z.datde
verschillendeinnovaties(systems)metelkaarzulleninoverenenzonieuwegeïntegreerdeproducten
zaldoenontstaan.Ditvereisteenzeerhogevraagnaarintegratietussensystemen.(1v/d
moeilijkhedenindeontwikkelingvaninformatiesystemen.
• CONCLUSIE
o Hardware;
� WetvanMoore;
� Voorspellingin1965,doorGordonMoore,éénvandeoprichtersvan
Intel
� Betreftdeminiaturisatievanchips:“Aantaltransistorenopeenchipverdubbeltelke2jaar”
� Lijkttotnuminofmeeroptegaan,maarvragenronddetoekomst.o Hardware&netwerken
� Performantieenormtoegenomen
� Prijsgedaald,enbeschikbaarheidtoegenomen
� Niettemin,blijftdeperformantieopdeproefgesteld,steedsnieuwe
innovatievetoepassingenvragensteedsmeerperformantie.Dezeinteractie
isdekernvandebeleidsinformatie.
o Software
� Meergenuanceerdbeeld,ondanksdeenormehoeveelheidgebouwde
softwarediedewereldheeftveranderd.Tochiserdevraagofde
vooruitgangevenuitgesprokenisalsophetvlakvanhardwareen
netwerken.
� Programmeertalen� Duidelijkkrachtigermaarnogsteedskenmerkenvan3GL(3de
generatieprogrameertaal)slechtsenkeleuitzonderingenzoals
SQL(4GL)
� Databases
� Nogsteedsrelationeledatabases,metrecentnieuwesoortenvoor
BigData
� Maatwerkvs.pakketten
� Bocht:maatwerk-standaardpakketten-services
� Standaardpakketten:denadrukopvanilla-implementaties
suggereertdatdeorganisatiezichmoetaanpassenaandesoftware
i.p.v.omgekeerd=>flexibiliteit?
� Maatwerklijkgoedintheoriemaarisinpraktijkteduur
28
lOMoARcPSD|1149022
� Indicatiesvanproblemen
� Y2K,Lehman’slawofIncreasingComplexity
o Informatie&informatiesystemen
� Meersoorteninformatie
� Enormehoeveelheidinformatie:vangeenautomatisatiein
1960naar‘informationoverload’
� VanGestructureerdenaarsemigestructureerdeen
ongestructureerdedata
� Vantransactie-georiënteerdeinformatienaargedrags-georiënteerde
informatie
� Meersemantiek,maartochnogbeperkt,nogveeluitdagingen� Informatiesystemen
� Vanmanueleinformatiesystemennaareenenormehoeveelheid
informatiesystemen
� Typologie1o Meerperformantiezorgtvoornieuwesoorten
informatiesystemen,meerrealtime,meergrafische
verwerking,complexereverwerking(DSS=>BigData!)
� Typologie2o Vanintra-organisatorischenaarinter-organisatorische
� Strategischeinformatiesystemen
o Vanstrategischenaar‘commodity’?
� Ziebijv.opensourcesoftware,lageprijzenhardware…
� Resultaat:eenenorme‘informatie-spiegel’,steedsmeerreal-time.o Informatiesystemenarchitectuur
� Vangecentraliseerdnaargedecentraliseerd,metverwerkingmogelijkop
velesoortendraagbareenniet-draagbarehardware,opelkmomentenop
elkeplaats.
� Métnogsteedseenrolvoorcentralisatie(Demainframeblijftactueel)!
� Digitalisering:sterketoenamevanautomatisatievanorganisatiesenalle
aspectenvanmaatschappelijkeneconomischleven,maarsommigedelen
blijvenmanueel
29
lOMoARcPSD|1149022
� Van‘teweiniginformatiedigitaalbeschikbaar’naar‘information
overload’?
o Integratie
� Duidelijkeevolutievaneilandautomatiseringnaarmeergeïntegreerde
systemenopHW/SW/NW-niveau
� 60:alleapplicatiesopdezelfdemainframe
� 60’s-70’s:Databanken
� Integratievandatatussenapplicaties� 90’s:BedrijfsprocessenenERP-pakketten
� Integratietussenafdelingenvanorganisaties
� 2000’s:WebServices
� Integratietussensoftwaremodules
� Echter,deintegratie-problematiekblijftcomplexenveelzijdig,enblijfteen
uitdaging
o Standaardisatie
� Hardware/netwerken
� Duidelijkestandaardisatie� Software
� Slechts2‘grote’programmeertalenblijvenover:Javaof.NET
� Standaardnotatievoorobject-georiënteerdeprogrameertalen:UML
� Standaard/modellerenvanbedrijfsprocessen:BPMN
� ‘Standaard’-pakketten,voorzovervanilla-implementaties(=
standaardisatiemaareigenlijknegatief)
� WebServicesenSOA:bevatstandaarden(bijv.SOAP:SimpleObject
AccessProtocol)
� Semantiek:mindergestandaardiseerd:opkomstvandeeerste
standaardenHR/XML,XBRL…
� Gevolg:standaardisatieleidttot‘commoditizatie’:hoestrategisch
onderscheidenisdevraag?
30
