Samenvatting Management en informatiesystemen

Hoofdstuk 1: Grondslagen van bedrijfsinformatiesystemen

1.1 Basisbegrippen: informatiesystemen in het bedrijfsleven

Waarom informatiesystemen en informatietechnologie bestuderen?

Essentieel onderdeel van succesvolle bedrijven Helpt bedrijven uitbreiden en concurreren Bedrijven maken gebruik van IS en IT

o Om de efficiëntie en effectiviteit van bedrijfsprocessen te verbeteren o Voor besluitvorming door managerso Voor samenwerking in werkgroepen

Wat is een systeem?

Een begrensde verzameling onderling samenhangende onderdelen die samenwerken om een gezamenlijke verzameling doelstellingen te bereiken

Een systeem kan uit andere systemen bestaan of deel uitmaken van een groter geheel

Wat is een informatiesysteem?

Een informatiesysteem kan elke georganiseerde combinatie van

– Mensen

– Hardware

– Software

– Communicatienetwerken

– Gegevensbronnen

– Beleid en procedures

zijn, waarin informatie in een organisatie wordt opgeslagen en getransformeerd, waaruit informatie wordt opgevraagd en in een organisatie wordt verspreid

Om met elkaar te communiceren zijn mensen afhankelijk van moderne informatiesystemen die de volgende onderdelen omvatten: verschillende instrumenten (hardware), instructies en procedrues voor informatieverwerking (software) , communiactiekanalen (netwerken) en opgeslagen gegevens (gegevensbronnen) dit hoeft niet noodzakelijk iets met computers te maken hebben

Onderscheid tussen informatiesysteem en informatietechnologie:

IS bestaat uit alle onderdelen en hulpmiddelen die nodig zijn om informatie en functies aan de organisatie te leveren

IT zijn de verschillende hardware, software en netwerkonderdelen en de onderdelen voor gegevensbeheer die het systeem nodig heeft om te werken

o In theorie zou een IS een papieren systeem kunnen zijn met als IT potlood en papier

Maar wij concentreren ons op computerinformatiesystemen die gebruiken maken van computerhardware, computersoftware, telecommunicatienetwerktechnologie en technologie voor beheer v gegevensbronnen

IS kennisraamwerk voor bedrijfsprofessionals

o Basisbegrippen: fundamentele gedragsmatige, technische, commerciële en managementconcepten omtrent de componenten en functie van informatiesystemen

o Informatietechnologie: hardware, software, netwerken, gegevensbeheer en op internet gebaseerde technologie

o Bedrijfstoepassingen: belangrijkste toepassingen van IS voor de bedrijfsvoering, het management en het concurrentievoordeel v een bedrijf (bv. marketing, boekhouding )

o Ontwikkelingsprocessen: hoe moet IS worden gepland, ontwikkeld en geïmplementeerd om commerciële kansen te benutten

o Managementproblematiek: de problemen van een effectief en ethisch beheer van IT in een bedrijf op niveau v eindgebruiker, onderneming en wereldwijd

Fundamentele functies van IS in bedrijven

Er zijn 3 fundamentele redenen voor alle bedrijfstoepassingen v IT, terug te vinden in 3 essentiële die IS voor een bedrijf kunnen uitvoeren

- Ondersteuning van bedrijfsprocessen en -handelingen bv. opslagen van klantengegevens- Ondersteuning van besluitvorming door werknemers en managers- Ondersteuning van strategieën voor concurrentievoordeel

Trends en ontwikkelingen in informatiesystemen

Blz 14 en 15 lezen

De rol van e-business in het bedrijfsleven

Door internet en de daaraan gerelateerde technologie zijn mensen en bedrijven anders gaan werken en ook de manier waarop bedrijfsprocessen, besluitvorming en concurrentievoordeel door IS worden ondersteund, is sterk veranderd

Bedrijven gaan gebruik maken van internettechnologie om hun bedrijfsprocessen via internet te laten verlopen (creatie belangrijke applicaties voor e-business)

E-business (elektronisch zakendoen):

o De toepassing van internettechnologie

– om bedrijfsprocessen, elektronische handel en samenwerking tussen ondernemingen mogelijk te maken en te stimuleren

– samenwerking binnen een bedrijf en met de klanten, leveranciers en andere belanghebbenden bij het bedrijf bevorderen

o Een online uitwisseling van waarde (bv. uitwisseling v info, geld, diensten, …)

Intranet: netwerken binnen de onderneming

Extranet: netwerken tussen een onderneming en zijn handelspartners

Intranet en extranet vormen de primaire infrastructuur v de IT waardoor de applicaties voor e-business van veel bedrijven worden ondersteund

Applicaties van e-business:

– Opnieuw opzetten van interne bedrijfsprocessen

– Samenwerkingssystemen voor bedrijven: ondersteunen communicatie, coördinatie en samenwerking binnen teams en werkgroepen, bijv. virtuele teams

– Elektronische handel: kopen, verkopen, marketen en dienstverlening met betrekking tot producten en diensten via computernetwerken

Systemen voor samenwerking binnen de onderneming omvatten de toepassing van softwarehulpmiddelen om de communicatie, coördinatie en samenwerking tussen de leden van op het netwerk aangesloten teams te ondersteunen (door gebruik te maken van intranetten, extranetten en andere netwerken)

Typen informatiesystemen

IS kunnen opgedeeld worden als systemen voor bedrijfsvoering en systemen voor managementinformatie (operationele ondersteuning en ondersteuning v de besluitvorming)

Systemen voor operationele ondersteuning (systemen voor bedrijfsvoering) produceren uiteenlopende informatieproducten voor intern en extern gebruik

Wat zijn het?

o Efficiënte verwerking zakelijke transactie o Aansturing bedrijfsprocessen o Ondersteuning communicatie en samenwerking o Actualisering bedrijfsdatabases

Typen ondersteunende systemen voor bedrijfsvoering:

o Systemen voor transactieverwerking

o Registratie en verwerking van gegevens omtrent bedrijfstransacties

Batchverwerking: transactiegegevens gedurende een bepaalde periode worden verzameld en periodiek verwerkt

Bv.: een bank verwerkt alle ontvangen checks ’s nachts in één batch

Verwerking in real time (online verwerking), gegevens worden onmiddellijk na een transactie verwerkt

Bv.: een bank verwerkt een geldopname bij een pinautomaat onmiddellijk

o Voorbeelden: verkoopverwerking, voorraadsystemen, administratiesystemen

o Systemen voor procescontrole (processturingssystemen)

o Toezicht en aansturing fysieke processen

o Voorbeeld: in een olieraffinaderij worden sensoren gebruikt om chemische processen te registreren

o Samenwerkingssystemen voor bedrijven

o Bevorderen communicatie in teams en werkgroepen en zijn gunstig voor de productiviteit

o Voorbeelden: e-mail, videoconferencing

Systemen voor managementondersteuning zijn systemen die info en ondersteuning bieden voor effectieve besluitvorming door managers

Typen management-ondersteunende systemen:

o Managementinformatiesystemen (MIS)

o Voorzien managers van informatie in de vorm v rapporten en weergaven

o Voorbeeld: dagelijkse rapporten omtrent verkoopanalyse

o Besluitvormingssystemen (DSS, decision support systems)

o Geven tijdens het besluitvormingsproces directe computerondersteuning aan managers

o Voorbeeld: een what-if analyse om te bepalen waaraan het reclamebudget dient te worden besteed

o Beleidsinformatiesystemen - Executive Information Systems (EIS)

o Geven essentiële informatie aan directie en managers

o Voorbeeld: gemakkelijke toegang tot activiteiten van concurrenten

Andere indelingen van informatiesystemen (operationele of managementsystemen)

• Expertsystemen

– Geven deskundig advies

– Voorbeeld: adviseur kredietaanvragen, testen van apparatuur, …

• Systemen voor kennisbeheer

– Op kennis gebaseerde IS die het creëren, organiseren en verspreiden van bedrijfskennis in het gehele bedrijf ondersteunen

– Voorbeeld: toegang via intranet tot best business practices

• Functionele bedrijfssystemen

– Richten zich op toepassingen van elementaire bedrijfsfuncties voor toepassingen ten behoeve van bedrijfsvoering en management

– Voorbeelden: ondersteuning van boekhouding, administratie of marketing

• Strategische informatiesystemen

– Passen IT toe op de producten en diensten of bedrijfsprocessen v een bedrijf om het bedrijf zo een strategisch voordeel te geven ten opzichte van zijn concurrenten

– Voorbeelden: het volgen van verzendingen, internetsystemen voor elektronische handel

• Functie-overstijgende informatiesystemen

– Systemen die combinaties zijn van verschillende typen informatiesystemen

– De meeste IS zijn zo opgezet dan ze informative bieden en besluitvorming ondersteunen voor verschillende niveaus van management- en bedrijfsfuncties

Informatietechnologie en managementproblematiek

Succes in de huidige dynamische bedrijfsomgeving is sterk afhankelijk v een optimale toepassing van op internet gebaseerde technologie en informatiesytemen om in een globale markt te voldoen an concurrentie-eisen v klanten, leveranciers en andere zakelijk partners.

Het doel is klant- en bedrijfswaarde te maximaliseren door het gebruik v IT om hun werknemers te ondersteunen bij het implementeren v bedrijfsprocessen met betrekking tot klanten, leveranciers en anderen

Succes en mislukkingen met IT

Succes v IT kan niet enkel worden afgemeten a.d.h.v. de efficiëntie, maar dient ook te worden afgemeten aan de effectiviteit v de IT

• Efficiëntie

– Het minimaliseren van kosten, tijd en gebruik van informatiebronnen

• Effectiviteit

– Ondersteuning bedrijfsstrategieën

– Uitvoering bedrijfsprocessen mogelijk maken

– Structuur en cultuur van de organisatie bevorderen

– De klant- en bedrijfswaarde verhogen

Belangrijk om te beseffen is dat IT en IS soms op foutieve wijze beheerd en toegepast worden, zodanig dat prestatieproblemen met betrekking tot IS leiden tot technologische en commerciële mislukkingen

Het ontwikkelen van IS-oplossingen voor het oplossen van bedrijfsproblemen

De meeste computergestuurde IS worden ontwikkeld, bedachte n geïmplementeerd a.d.h.v. een of ander systematisch ontwikkelingsproces

Ontwerpen v IS op basis v een analyse van de commerciële eisen v een organisatie

Problemen met en ethiek van IT

Door het gebruik van IT ontstaan er bepaalde ethische verantwoordelijkheden

Bijvoorbeeld:

• Welke toepassingen van IT zouden als ongepast of schadelijk kunnen worden beschouwd voor andere mensen of voor de maatschappij?

• Wat is het juiste bedrijfsgebruik van internet of van de IT-hulpmiddelen van een bedrijf?

• Hoe kun je jezelf tegen computermisdaad beschermen?

Problematiek van IT-carrières

• Stijgende arbeidskosten leiden tot outsourcing van elementaire programmeertaken naar India, het Midden-Oosten en Aziatische landen

• Sterke werkgelegenheid op andere gebieden in IS

• Tekort aan gekwalificeerd IS-personeel

• Kans op een baan op lange termijn positief en stimulerend

• Stijgende vraag naar IS-professionals

• Voorbeelden van de snelst groeiende banen tot aan 2012:

• Systeemanalist, Database administrators, Andere posities op managementniveau, Netwerkspecialisten, Informatiebeveiliging, …

De IS-functie

De functie is IS representeert:

• Een belangrijk functioneel terrein van een bedrijf, even belangrijk voor het bedrijfssucces als bv. boekhouding, marketing, …

• Een belangrijke bijdrage aan de efficiëntie van de bedrijfsvoering, productiviteit en de moraal van de werknemers, klantenservice en klantentevredenheid

• Een belangrijke bron van informatie en ondersteuning die nodig is om effectieve besluitvorming door managers en zakelijke professionals te stimuleren

• Noodzakelijk onderdeel bij het ontwikkelen van concurrerende producten en diensten die de organisatie een strategisch voordeel geven op de globale markt

• Dynamische en uitdagende carrièremogelijkheid

• Belangrijk onderdeel van de hulpbronnen, infrastructuur en vaardigheden van de huidige, via netwerken verbonden ondernemingen

1.2 Basisbegrippen: de onderdelen v informatiesystemen

Systeemgrondslagen: een basis (staat niet op slides)

Systeemconcepten liggen ten grondslag aan alle bedrijfsprocessen, ze geven ons inzicht in:

- Technologie: computernetwerken zijn systemen v onderdelen voor informatieverwerking en maken gebruik v verschillende soorten hardware, software, …

- Applicaties: elekrtonische bedrijfs- en handelsapplicaties omvatten onderling verbonden bedrijfsinformatiesystemen

- Ontwikkeling: ontwikkelen v manieren om IT te gebruiken in bedrijven bestaat onder meer uit het ontwerpen de elementaire onderdelen v informatiesystemen

- Management: Bij het beheer v informatietechnologie ligt de nadruk op de kwaliteit, de strategische bedrijfswaarde en de veiligheid v de informatiesystemen v een organisatie

Wat is een systeem?

• Een system:

– Is een verzameling onderling gerelateerde onderdelen

– Met een duidelijk bepaalde grens

– Die samenwerken om een gezamenlijke verzameling doelstellingen te verwezenlijken

– Door invoer op te nemen en uitvoer te produceren tijdens een georganiseerd transformatieproces

Alle systemen hebben 3 fundamentele functies:

- Invoer (input) bestaat uit het registreren en samenvoegen van elementen die het systeem voor verwerking binnenkomen (bv. grondstoffen, energie)

- Verwerking is het transformatieproces waarbij invoer in uitvoer wordt omgezet (bv. bewerking bij wiskunde)

- Uitvoer (output) bestaat uit het overbrengen van elementen die via het transformatieproces zijn geproduceerd, naar hun uiteindelijke bestemming (bv. eindproducten)

Terugkoppeling en regeling

Een systeem met terugkoppel- en regelfuncties wordt soms een cybernetisch systeem genoemd, dit is een systeem dat zichzelf bewaakt en aanstuurt

– Terugkoppeling (feedback) bestaat uit gegevens over de werking van een systeem bv. verkoopcijfers voor een verkoper

– Aansturing (regeling) is de registratie en het beoordelen van terugkoppeling om te bepalen of een systeem zich in de richting van zijn doel beweegt

Andere systeemeigenschappen

Een bedrijf is een voorbeeld van een organisatiesysteem

Een systeem bestaat niet in een vacuüm, het bestaat en functioneert in een omgeving die andere systemen bevat, als een systeem deel uitmaakt v een groter systeem is dat systeem een subsysteem en vormt het grotere systeem de omgeving

Verschillende systemen kunnen dezelfde omgeving delen, enkele v die systemen met elkaar verbonden zijn doordat ze een raakvlak hebben, een zogenoemde interface

Vele IS zijn zo opgezet dat ze veranderen in reactie op hun omgeving en dat ze adaptief zijn

(Zie blz 36 voor de toepassing van de definitie v een systeem)

Onderdelen v een IS

Informatiesysteemmodel

- Mensen, hardware, software, gegevens en netwerken zijn de 5 basale hulpbronnen v IS- Mensen zijn eindgebruikers en IT-specialisten; hardware bestaat uit machines en media;

software uit programma’s en procedures; gegevens kunnen gegevens of kennis omvatten en netwerken omvatten communicatiemedia en netwerkondersteuning

- Gegevensbronnen worden getransformeerd door informatieverwerkingsactiviteiten in verschillende informatieproducten voor eindgebruikers

- Informatieverwerking bestaat uit de systeemactiviteiten: input, verwerking, output opslag en regeling

Informatiesysteembronnen

• Personeel:

– Eindgebruikers: de mensen die het IS of de informatie uit het IS gebruiken (meeste eindgebruikers zijn kenniswerkers, mensen dien het grootste deel v hun tijd besteden aan communicatie en samenwerking in teams)

– IS-specialisten: de mensen die een IS ontwikkelen en bedienen (IS onwtikkelt op bais van informatie-eisen v de eindgebruikers en op basis v specificaties v systeemanalisten + systeem-operators bewaken en bedienen grote computersystemen en netwerken)

• Hardware

– Alle fysieke instrumenten die bij informatieverwerking worden gebruikt (niet enkel machines zoals computers, maar ook gegevensdragers Bv. papier, cdrom’s ,…)

– Voorbeelden van hardware zijn:

• Computersystemen: centrale verwerkingseenheid die ook verschillende onderling verbonden uitwendige apparatuur omvat bv. printers

• Perifere computerapparatuur: apparaten zoals toetsenbord, muis, ..

o Machines, datamedia, randapparatuur

• Software

– Alle groepen instructies voor informatieverwerking, met inbegrip van programma’s (waar de computerhardware aangestuurd wordt) en procedures (verzameling verwerkingsinstructies)

– Zels IS die geen gebruik maken v computers hebben een softwarecomponent

– Voorbeelden van software zijn:

• Systeemsoftware: besturingssysteemprogramma zoals Windows

• Applicatiesoftware: programma’s die directe verwerking voor een bepaalde computertoepassing door eindgebruikers aansturen (vb. programma voor verkoopanalyse)

• Procedures: instructies voor de mensen die een IS gebruiken (vb. instructies voor het invullen v een formulier)

• Gegevensbronnen

– Ruwe feiten of waarnemingen over fysieke verschijnselen of zakelijke transacties

– Verwerkte en georganiseerde informatie na informatieverwerking

– Databases met georganiseerde gegevens, pas als gegevens georganiseerd zijn kan men er iets uit afleiden en kunnen ze als informative dienen

• Netwerkhulpbronnen

– De term netwerkhulpbronnen benadrukt dat communicatietechnologie en netwerken fundamentele hulpbronnen zijn en deel uitmaken v alle IS

– Communicatiemedia (vb. Coaxkabels, draadloze technologie voor communicatie via microgolven, …)

– Netwerkinfrastructuur: er zijn heel wat hardware, software en gegevens nodig om de werking v het gebruik v een communicatienetwerk te ondersteunen

– Internet, intranetten en extranetten zijn noodzakelijk voor succesvol elektronisch zakendoen en elektronische handel en voor hun computerinformatiesystemen

Informatiesysteemactiviteiten

Input, verwerking, output, opslag en aansturing vinden plaats in elk IS

Input v gegevensbronnen

Gegevens over zakelijke transacties en andere gebeurtenissen worden geregistreerd en voorbereid voor verwerking via de input-activiteiten. Input heeft meestal de vorm v activiteiten voor gegevensinvoer zoals vastleggen en bewerken

Een brondocument is de oorspronkelijke, formele registratie van de transactie.

Gebruikersinterface: methoden voor input en output voor de eindgebruiker met een computersysteem

Verwerking v gegevens tot informatie

Gegevens worden meestal onderworpen aan verwerkingsactiviteiten zoals berekeningen, vergelijkingen, sorteren, indelen en samenvatten. Zo worden de gegevens georganiseerd, geanalyseerd en bewerkt en op die manier omgezet in betekenisvollene en nuttige info voor de eindgebruiker

Output v informaticaproducten

Tijdens de outputactiviteit wordt info in verschillende vormen doorgegeven aan eindgebruikers en voor hen beschikbaar gemaakt. Het doel is hierbij het produceren v de juiste informaticaproducten voor eindgebruikers

Opslag v gegevensbronnen

Opslag is een basaal systeemonderdeel v IS. IS-activiteit waarbij gegevens op georganiseerde wijze worden opgeslagen voor later gebruik. Deze organisatie zorgt voor een gemakkelijker gebruik wanneer men de info later moet oproepen of bewerken

Controle v systeemwerking

Een systeem dient feedback te produceren omtrent de activiteiten voor input, verwerking, output en opslag. Deze feedback dient bewaakt te worden en beoordeeld om te bepalen of het systeem aan de vastgestelde prestatienormen voldoet.

Herkennen v IS

Als bedrijfsprofessional dien je in staat te zijn naar een IS te kijken en te herkennen:

• De mensen, hardware, software, gegevens en netwerkhulpbronnen die ze gebruiken

• Het type informatieproducten dat ze produceren

• De wijze waarop ze de handelingen voor invoer, verwerking, uitvoer, opslag en aansturing uitvoeren

Hoofdstuk 2: Concurreren met informatietechnologie

Bij het opstellen van een bedrijfsstrategie is technologie niet langer een overweging achteraf, maar de feitelijke oorzaak en driver.

IT kan v invloed zijn op de wijze waarop bedrijven concurreren

Concurrerende strategieconcepten

De strategische rol v IS bestaat ondermeer uit het ontwikkelen v producten, diensten en vaardigheden waardoor het bedrijf belangrijke voordelen krijt t.o.v. haar concurrenten

Deze rol wordt verwezenlijkt door strategische IS (hierdoor worden de concurrentiepositie en strategieën v een bedrijf ondersteund of vormgegegeven)

Een strategisch IS:

- Elk soort informatiesysteem - Dat gebruik maakt van IT om een organisatie te helpen

o Een concurrentievoordeel te verkrijgen o Een concurrentienadeel te verkleinen o Of andere strategische bedrijfsdoelstellingen te verwezenlijken

Niet elk v deze strategieën worden tegelijkertijd toegepast, maar toch is elk v deze strategieën in bepaalde omstandigheden v waarde

Concurrentiekrachten en strategieën

Een bedrijf kan op lange termijn alleen succesvol zijn als het succesvolle strategieën ontwikkelt om 5 concurrentiekrachten te overwinnen die de structuur v de concurrentie in zijn bedrijfstak vormgeven

Klassiek model voor concurrentie (Micheal Porter), strategieën ontwikkelen om te strijden tegen:

o Rivaliteit v concurrenten binnen de bedrijfstako Bedreiging v nieuwkomers in een bedrijfstak en verwante markteno Bedreiging door vervangende producten die een marktaandeel zouden kunnen

verwerveno Onderhandelingsmacht v de klanteno Onderhandelingsmacht v de leveranciers

Concurrentie wekt een gezonde rivaliteit op, die een voortdurende inspanning stimuleert om een concurrentievoordeel op de markt te verkrijgen

Bedrijven kunnen bedreigingen v concurrentiekrachten waarmee ze geconfronteerd worden tegengaan door het implementeren van 5 elementaire concurrentiestrategieën:

• Kostleiderschap

– Verandering naar lage-lonen producent (lage kosten bij productie)

– Leveranciers of klanten helpen hun onkosten te verminderen

– Kosten voor concurrenten verhogen

– Voorbeeld: Priceline maakt gebruik van online bieden voor verkopers, zodat de koper de prijs vaststelt

• Differentiatiestrategie

– Manieren ontwikkelen om de producten van een bedrijf van die van de concurrenten te onderscheiden

– Kan zich op een specifiek segment of niche van de markt richten

– Voorbeeld: Men maakt gebruik van klantenontwerp online

• Innovatiestrategie

– Nieuwe manieren van zakendoen ontdekken

o Unieke producten of diensten

o Veroveren van unieke markten

o Radicale veranderingen van bedrijfsprocessen om de fundamentele structuur van een bedrijfstak te veranderen

– Voorbeeld: Amazon maakt gebruik van full-service klantensystemen online

• Groeistrategie

– Uitbreiding van de productiecapaciteit v goederen en diensten van het bedrijf

– Uitbreiding naar markten over de hele wereld

– Diversifiëren naar nieuwe producten of diensten

– Voorbeeld: bij het bestellen van artikelen volgt Wal-Mart artikelen over de hele wereld via satellieten

• Bondgenootschapsstrategie

– Verbindingen(koppelingen) en bondgenootschappen opzetten met

o Klanten, leveranciers, concurrenten, adviseurs en andere bedrijven

– Omvat fusies, acquisities, joint ventures, virtuele bedrijven

– Voorbeeld: Wal-Mart maakt gebruik van automatische voorraadaanvulling door de leverancier

Deze strategieën sluiten elkaar onderling niet uit Organisaties maken gebruik van één, enkele of alle strategie (strategieën)

Strategische toepassingen v IT

Andere concurrentiestrategieën

- Klanten en leveranciers binden door investeringen in IT en door waardevolle relaties met hen op te bouwen zodat ze er zich van weerhouden om naar de concurrentie over te stappen

- Het vinden van manieren om schakelkosten in te bouwen in de relaties tussen een bedrijf en zijn klanten of leveranciers (Overstapkosten inbouwen = switching costs) ( men is niet meer bereid tijd, geld, ongemak en inspanningen te investeren die nodig zijn bij een overstap naar de concurrentie)

- Investeringen in IT om de werking ervan te verbeteren of innovatie te bevorderen, zou kunnen leiden tot een verhoging van de barrières voor nieuwkomers

o Verhinderen of vertragen dat andere bedrijven de markt binnenkomen o Uitbreiding van technologie of investeringen die nodig zijn voor het betreden van de

markt

- IT-componenten in producten opnemen, dit maakt het vervangen van concurrerende producten moeilijker

- Investering in IT benutten door nieuwe producten of diensten ontwikkelen die zonder een sterk IT-vermogen niet mogelijk zouden zijn.

Een klantgericht bedrijf opbouwen

De belangrijkste succesfactor voor veel bedrijven is het maximaliseren v de klantwaarde

• Wat is de bedrijfswaarde van een klantgericht bedrijf?

– Houd klanten loyaal

– Loop vooruit op hun toekomstige behoeften

– Reageer op bezorgdheid van de klant

– Het bieden v klantenservice van de hoogste kwaliteit

Bij deze strategische nadruk op klantwaarde wordt erkend dat de kwaliteit, meer dan prijs de belangrijkste bepalende factor is geworden in wijze waarop de klant waarde beleeft

Bedrijven die voortduren de beste waarden leveren vanuit het perspectief van de klant zijn bedrijven die:

• Bijhouden wat de individuele voorkeuren zijn van de klant

• Trends in de markt bijhouden

• Producten, diensten en informatie leveren op ieder moment en overal

• Gebruik maken van systemen voor klantrelatiebeheer (CRM, Customer Relationship Management) om de klant centraal te stellen (door internettechnologie)

Internettechnologiën vormen een strategische kans voor bedrijven om het bovenstaande te verwezenlijken

Meestal maken klanten gebruik v internet om vragen te stellen, klachten in te dienen, producten te evalueren, ondersteuning te vragen en hun aankopen te doen en op te volgen. Dankzij internet en bedrijfsintranetten kunnen specialisten in bedrijfsfuncties in de hele onderneming een bijdrage leveren aan een effectieve reactie

IT-platform wordt gevormd door intranetten, extranetten, websites voor elektronische handel en door internet ondersteunende bedrijfsprocessen.

Een succesvol bedrijf stroomlijnt alle bedrijfsprocessen die v invloed zijn op klanten en ontwikkelen systemen voor klantrelatiebeheer, waardoor wn’s een volledig beeld krijgen v elke klant, zodat zij over de info beschikken die nodig is om de klanten een persoonlijke service v de hoogste kwaliteit te bieden

Een klantgericht bedrijf helpt zijn elektronische klanten zichzelf helpen, terwijl het het ook helpt hun werk te doen

De waardeketen en strategische IS

In het model v een waardeketen wordt het bedrijf als een keten of netwerk van elementaire activiteiten beschouwd, waardbij waarde aan zijn producten en diensten wordt toegevoegd + toevoeging v waardemarge aan bedrijf en klanten

• Bedrijfsactiviteiten zijn:

– Primaire processen die direct zijn gerelateerd aan het produceren of leveren van producten

– Ondersteunende processen die de dagelijkse bedrijfsvoering ondersteunen en die een indirecte bijdrage leveren aan producten of diensten

De waardeketen wordt gebruikt om te accentueren op welke plaatsen concurrentiestrategieën het best kunnen worden toegepast om de meeste waarde toe te voegen

Toepassingen van de IS in de waardeketen

Toepassing van IT voor strategisch voordeel

Strategische toepassingen van IT

Het doel hiervan is een strategie te ontwikkelen die een concurrentievoordeel oplevert

Herinrichting v bedrijfsprocessen

Een van de belangrijkste implementaties v concurrentiestrategieën is herinrichting v bedrijfsprocessen (BPR, business process re-engineering)

Bij herinrichting:

– Worden fundamentele bedrijfsprocessen opnieuw ontworpen en radicale heringericht (bevorderen v bedrijfsinnovatie

– Aanbrengen v verbeteringen bedrijfsprocessen

Om verbeteringen te bewerkstelligen ten aanzien van kosten, kwaliteit, snelheid en service. Wat leidt tot een betere concurrentiepositie

Potentiële terugverdientijd is lang, ook bestaat er groot risico voor mislukking. Maar het potentiële rendement is groot.

Het aanbrengen v veranderingen v bedrijfsprocessen om het rendement en de effectiviteit drastisch te verhogen, is geen gemakkelijke taak. Hiervoor maken veel bedrijven gebruik v software voor functie-overschrijdende planning v hulpbronnen van de onderneming (ERP, enterprise resource planning).

Het verschil tussen BPR en bedrijfsverbetering

Een goede aanpak v de hervorming v de organisatie vormt een belangrijke voorwaarde voor herinrichting, in combinatie met de toepassing v IT. Een algemene toegepaste benadering is bv. het gebruik maken v functie-overstijgende procesteams (samenwerken v wn’s uit verschillende afdelingen aan een product)

De rol van IT

Een functieoverstijgend proces (bv. ordebeheer – van klantencontract tot inning)

Vb. van IT die de herinrichting v ordebeheer ondersteunen

Een behendig bedrijf worden

• Alertheid/behendigheid is het vermogen van een bedrijf om te slagen:

– In een snel veranderende, voortdurend fragmenterende globale handel

– In een wereldwijde markt voor producten en diensten van goede kwaliteit, die goed functioneren en die op de klant zijn afgestemd

Een behendig bedrijf kan winst maken op markten met een brede verscheidenheid aan producten en met producten met een korte levensduur

Winst maken door afzonderlijke orders te produceren in partijen v willekeurige omvang

Winst maken door het ondersteunen van massale afstemming door geïndividualiseerde producten te bieden, terwijl een hoog productievolume wordt gehandhaafd.

Om behendig/alert te worden moet een bedrijf 4 strategieën implementeren:

• Levert producten als oplossingen voor de individuele problemen van de klant en niet op basis v productiekosten

• Werkt samen met klanten, leveranciers en concurrenten om producten zo snel en rendabel mogelijk op de markt te brengen (ongeacht waar de hulpbronnen zich bevinden of wie de eigenaar is)

• Een behendig bedrijf is zo georganiseerd dat het gedijt bij verandering en onzekerheid

• Maakt optimaal gebruik van de invloed van de personeelsleden en van de kennis die zij bezitten (stimuleren v ondernemingsgeest -> verantwoordelijkheid, aanpass.vermogen en innovatie bij wn’s)

Op welke wijze helpt IT een bedrijf alert/behendig zijn

Een virtueel bedrijf creëren

• Een virtueel bedrijf gebruikt IT voor het koppelen van

– Mensen,

– Organisaties,

– Bedrijfsmiddelen

– En ideeën

Virtuele bedrijven vormen meestal virtuele werkgroepen en bondgenootschappen met bedrijfspartners die onderling via internet, intranetten en extranetten verbonden zijn

Een virtueel bedrijf creëert informatiesystemen tussen verschillende bedrijven voor het koppelen van klanten, leveranciers, onderaannemers en concurrenten

Strategieën voor virtuele bedrijven

Waarom vormen mensen virtuele bedrijven?

- Beste methode om belangrijke bedrijfstrategieën en bondgenootschappen die succes beloven te implementeren

- Om over de nodige IT te beschikken om op nieuwe kansen in de markt in te springen

Het opbouwen v een kennisgenererend(of lerend) bedrijf

Kennisgenererende bedrijf of lerende organisatie:

– Creëert voortdurend nieuwe commerciële bedrijfskennis

– Verspreidt deze kennis in het gehele bedrijf

– En bouwt de nieuwe kennis in de producten en diensten in

Ze maken gebruik van 2 soorten kennis:

• Expliciete kennis

– Gegevens, documenten en zaken die zijn opgeschreven of die in computers zijn opgeslagen

• Impliciete kennis

– De kennis omtrent ‘hoe iets moet’, die is opgeslagen in de hoofden van de werknemers

• Een bedrijf dat kennis creëert, maakt deze impliciete kennis beschikbaar voor anderen

Door succesvol kennismanagement worden technieken, systemen en beloningen gegenereerd om wn’s te laten delen wat ze weten, zodat beter gebruik kan worden gemaakt v de gezamenlijke kennis omtrent de werkplaats en de onderneming

Systemen voor kennismanagement

Systemen voor kennismanagement sturen het leren in de organisatie en de bedrijfskennis aan

• Doel:

– Helpt werknemers kennis creëren, organiseren en beschikbaar maken, waar en wanneer dit binnen een organisatie nodig is

Hoofdstuk 3: Computerhardware

Een korte geschiedenis v computerhardware

Voor er computers waren:

• Tellen op vingers en tenen

• Abacus: het manipuleren van stenen of kralen om te tellen

– Het woord calculatie stamt van calculus, het Latijnse woord voor kleine steen

• Eerste mechanische telmachine (= Pascaline)

– Uitgevonden door Blaise Pascal in 1642

– Wieltjes om telramen te verplaatsen, dus niet langer met de hand

• Machines in de eeuw van de industrialisatie (in landbouw en industrie)

– Mechanisch weefgetouw met kaarten waarin gaatjes waren geponst (ponskaarten zijn kaarten waar een bepaald patroon in geslagen is)

ENIAC was de eerste elektronische digitale computer, had geen bewegende delen en was programmeerbaar. De machine was in staat problematische berekeningen op te slaan d.m.v. radiobuizen (computers met radiobuizen -> 1e generatie comp. genoemd) 140 m² en kon slechts één programma of probleem tegelijk verwerken.

Jaren ’50 UNIVAC (10 000 berekeningen per seconde)

Volgende generaties computers:

• Tweede generatie, eind jaren ‘50

– Transistoren vervangen de radiobuizen in elektrische computers

– 200.000 to 250.000 berekeningen per seconde

• Derde generatie, rond 1965

– Geïntegreerde schakelingen en halfgeleidertechnologie waardoor computers kleiner werden (miniaturisatie)

• Vierde generatie, 1971

– Verdere verkleining (miniaturisatie) van schakelingen

– Multiprogrammering en virtuele opslag

• Vijfde generatie, jaren ‘80

– Miljoenen berekeningen per seconde

Microcomputers

- 1975, ALTAIR De computer werd geprogrammeerd door schakelaars aan de voorkant aan- en uit te zetten

- 1977, Commodore en Radio Shack produceren personal computers- 1979, Apple computer, de snelst verkopende PC tot nu toe- 1982, IBM introduceert de PC die de markt verandert • Daarna gebruikte men de computerkennis die men vroeger al verworven had en

combineerden deze met nieuwe en innovatieve technologie

Typen computersystemen

Huidige computersystemen zijn verschillend v omvang, vorm en rekenvermogen

De categorieën worden ook gebruikt als indicatie voor het relatieve verwerkingsvermogen en het aantal eindgebruikers dat door verschillende typen computers kan worden ondersteund. (deze aanduidingen zijn niet nauwkeurig en vertonen overlap, daarom andere namen zoals pc’s, netwerkservers, …)

Deskundigen voorspellen dat de verschillende categorieën computers in elkaar zullen overgaan of verdwijnen

Microcomputersystemen

- Belangrijkste groep computersystemen- Meer dan een kleine computer voor gebruik door een individu, bv. meer rekenvermogen dan

mainframes v vorige generaties + veel goedkoper)

- Personal computer (PC) - microcomputer voor gebruik door particulieren (thuis voor persoonlijk of professioneel gebruik)

- Desktop - past op een bureau- Laptop - kleine, draagbare PC- Bepaalde microcomputers zijn krachtige werkstationcomputers die applicaties ondersteunen

met complexe wiskundige berekingen waarbij zware eisen worden gesteld aan grafische weergave (een krachtige, genetwerkte PC voor bedrijfsprofessionals)

- Netwerkserver - krachtiger microcomputers die telecommunicatie en het delen van hulpbronnen coördineren in kleine netwerken

Hoe inkopers bij bedrijven PC’s kiezen?

- Betrouwbare prestaties tegen een redelijke prijs

- Eenvoudig besturingssysteem

- Connectiviteit - betrouwbare netwerkinterface of mogelijkheden voor draadloos werken

Computerterminals

• Alle apparaten waarmee toegang tot een netwerk/computers mogelijk is (veranderen sterk)

• Dumb terminals - toetsenbord en beeldscherm met beperkte verwerkingscapaciteit – worden vervangen door intelligente terminals

• Intelligente terminals - gemodificeerde, door netwerken verbonden PC’s of netwerkcomputers

– Kunnen gegevensinvoer en enkele informatieverwerkingstaken zelfstandig uitvoeren (bv. transactieterminals in banken -> pinautomaat)

– Maken gebruik van keypads, aanraakschermen, …

• Netwerkterminals of computers(behoren tot de intelligente terminals)

– Windows terminals zijn afhankelijk van netwerkservers voor software, verwerking en opslag

– Internet terminals zijn afhankelijk van internet of intranetten voor besturingssystemen en applicatiesoftware (behoren tot computerterminals)

Netwerkcomputers

Vormen een groep microcomputers die primair zijn ontworpen voor gebruik met internetten en bedrijfintranetten. Ze hebben een lage Total cost of ownership

Informatie-Instrumenten

• Palmcomputers

• Hand-held microcomputers

• Personal digital assistants (PDA)

– BlackBerry

• Consoles voor videospelletjes

• Door internet ondersteunde mobiele telefoons

Middelgrote systemen

Middelgrote systemen zijn voornamelijk geavanceerde netwerkservers en andere typen servers die op grote schaal veel bedrijfsapplicaties kunnen verwerken.

Minicomputers voor wetenschappelijk onderzoek en industriële procesbewaking, maar worden ook gebruikt voor beheer v grote internetsites, bedrijfsintranetten en –extranetten.

Minder kostbaar om te kopen, te bedienen en te onderhouden dan mainframe (ook minder krachtig)

Ook gebruikt als front-end servers om mainframe computers te helpen bij verwerking.

Mainframe computersystemen

Mainframe systemen zijn grote, snelle en krachtige computersystemen. (duizenden miljoenen instructies per seconde)

• Grote primaire opslagcapaciteit

• Snelle transactieverwerking

• Complexe berekeningen

• Kunnen voor grote bedrijven als superservers worden gebruikt

• Zijn aanzienlijk kleiner geworden waardoor aanschaffings- en bedieningskosten sterk gedaald zijn

• Zijn populaire computerplatforms voor elketronische handel, datamining en -opslag

Supercomputersystemen

• Buitengewoon krachtige systemen

• Wetenschappelijke, technische en commerciële toepassingen bij buitengewoon hoge snelheden

• Wereldwijde weersvoorspellingen, defensie, universiteiten, …

• Parallelle verwerking van onderling verbonden microprocessoren

• Miljarden bewerkingen per seconde met drijvende komma per seconde (gigaflops)

• Miljoenen dollars

• Minisupercomputers (door een symmetrische multiprocessing SMP en een verdeelde, gedeelde opzet v het geheugen DSM), deze kosten duizenden dollars

Technische opmerking: het concept computersysteem

Een computer is een systeem, een onderling verbonden combinatie v onderdelen die de basale systeemfuncties uitvoeren v invoer, verwerking, uitvoer, opslag en controle, waardoor eindgebruikers een krachtig instrument voor informatieverwerking krijgen.

• Invoer

– Toetsenborden, muizen, optische scanners, aanraakschermen, …

– Zetten gegevens om in elektronische vorm voor invoer in een computersysteem

• Verwerking

– Centrale verwerkingseenheid (CPU, Central Processing Unit)

• Belangrijkste verwerkende eenheid v een computersysteem, die in 2 subeenheden kan worden opgedeeld:

o Rekenkundig-logische eenheid voert de rekenfuncties uit

o Controle/Besturingseenheid

• Uitvoer

– Beeldschermen, printers etc.

– Zetten elektronische informatie om in een vorm die voor mensen leesbaar is

• Opslag

– Primaire opslageenheid of het geheugen v de computer

– Secundaire opslag (ondersteund de primaire opslageenheid)

• Magneetschijven en optische schijfstations (hierop zijn gegevens en software-instructies opgeslagen die nodig zijn voor verwerking)

• Aansturing

– Aansturingseenheid van een CPU is de controlecomponent v een computersysteem

– Zendt aanwijzingen door die de de andere onderdelen van de computer aansturen

Computerverwerkingssnelheden

Vroeger:

• Milliseconde – duizendste van een seconde

• Microseconde – miljoenste van een seconde

Tegenwoordig:

• Nanoseconde – miljardste van een seconde

• Picoseconde – triljoenste van een seconde

MIPS – miljoen instructies per seconde

Teraflops – triljoenen bewerkingen met drijvende komma per seconde (supercomputer)

Kloksnelheid van der:

• Megahertz (MHz) – miljoenen cycli per seconde

• Gigahertz (GHz) – miljarden cycli per seconde

• Kloksnelheid v de microprocessor genoemd omdat deze worden gebruikt om microprocessoren in te delen naar het aantal specifieke instructies dat ze per seconde kunnen verwerken

• Dergelijke getallen kunnen misleidend zijn omdat de verwerkingsnelheid ook afhankelijk is v verschillende andere factoren

De wet v Moore: waar gaan we naartoe?

Moore nam een exponentiële groei waar, elke 18 tt 24 maanden een verdulleing van het aantal transistoren per geïntegreerd circuit en hij voorspelde dat deze trend zich zou voort zetten.

Een voortvloeisel v zijn wet is bijvoorbeeld dat de prijs v een bepaald niveau v rekenvermogen over dezelfde termijn wordt gehalveerd

Deze vooruitgang zou betekenen dat het aantal transistoren in de komende tien jaar met een factor groter dan honderd zal toenemen

Het zou kunnen dat deze wet tot in het oneindige kan blijven gelden

Perifere apparatuur

Randapparatuur of perifere apparatuur is een generieke naam voor alle apparaten voor invoer, uitvoer en secundaire opslag die deel uitmaken van het computersysteem, maar die geen deel uitmaken van de CPU

Is afhankelijk v directe verbindingen of verbindingen via telecommunicatie met de centrale processor v een computersysteem

Online apparaten

– Gescheiden van de CPU

– Maar kunnen elektronisch verbonden worden met en aangestuurd worden door de CPU

Offline apparaten

– Afgescheiden van de CPU en wordt er niet door aangestuurd

Randapparatuur valt onder online apparaten

Technologie voor invoer

Heeft tegenwoordig een natuurlijker gebruikersinterface voor computergebruikers. Invoeren van gegevens d.m.v. aanwijsapparatuur

Aanwijsapparatuur

• Toetsenbord: meest gebruikt voor invoer gegevens en tekst (maar geen aanwijsapparatuur)

• Aanwijsapparatuur is een beter alternatief voor het geven v opdrachten, maken v keuzes en reageren op aanwijzingen die op je scherm verschijnen

• Werken samen met de grafische gebruikersinterface (GUI of graphical user interface)

– Voorziet je van pictogrammen, menu’s, vensters, knoppen, balken

– Gebruikt voor selectie

Voorbeelden v aanwijsapparatuur:

• Elektronische muis (cursor over scherm bewegen en klikken voor keuze te maken)

• Trackball – stilstaand apparaat zoals een muis

– Rollende bol wordt gebruikt om de cursor over het scherm te verplaatsen.

• Aanwijsstok (trackpoint) klein apparaat als een gummetje op een potlood, in het toetsenbord

– Verplaatst de cursor in de richting van de druk die op de stok wordt uitgeoefend.

• Touchpad - klein rechthoekig, aanraakgevoelig oppervlak

– Verplaatst de cursor in de richting waarin de vinger zich over het oppervlak verplaatst

• Aanraakscherm - computergebruik door een scherm aan te raken

– Beeldscherm dat een rooster van infraroodstralen, geluidsgolven of een zwakke elektrische stroom uitzendt

– Rooster wordt onderbroken wanneer het scherm wordt aangeraakt.

Computergebruik m.b.v. een pen

• Gebruikt in tablet-PC’s en PDA’s

• Drukgevoelige laag zoals aanraakscherm onder scherm met vloeibare kristalafbeelding

• Heeft snelle processoren en software voor het digitaliseren en herkennen van handschriften, en met de hand getekende afbeeldingen

Systemen voor spraakherkenning

Zou wel eens de toekomst v gegevensinvoer kunnen zijn en is wss de gemakkelijkste methode voor tekstverwerking, navigeren door applicaties en computergebruik

• Discrete spraakherkenning: pauze tussen elk tweetal woorden

• Continu: herkent continue spraak met normale conversatiesnelheid

• Systeem vergelijkt jouw spraakpatronen met een bibliotheek van geluidspatronen

– Training: om jouw stempatronen en unieke geluidspatronen te herkennen

– Spreker-onafhankelijk systeem: begrijpt stemmen die nooit eerder zijn gehoord

• Gebruikt in computers met voice-messaging

• Werknemers kunnen gegevens invoeren zonder hun handen te gebruiken -> Sneller en nauwkeuriger

Optische scanning

• Leest tekst of afbeeldingen en zet deze om in digitale invoer voor je computer

• Desktop of flatbed scanners (flatbed = duurder, sneller en hogere resolutie)

• Maken gebruik v foto-elektrische instrumenten om de tekens te scannen die worden gelezen -> gereflecteerde lichtpatronen worden in elektronische pulsen omgezet

• Optische karakterherkenning (OCR, optical character recognition):

– Leest karakters en codes

– Gebruikt om etiketten op artikelen te lezen, post te sorteren, tests te scoren

• Optische leespennen

– Leest streepjescodes zoals de universele productcode (UPC of Universal Product Code)(laserstraal die door de code wordt gereflecteerd)

Andere technologie voor invoer

• Magneetstriptechnologie

– Leest magneetstrips op creditcards

• Smart cards

– Microprocessorchip en geheugen op creditcard

– In Europa vaker gebruikt dan in de Verenigde Staten (bv. Identiteitskaart Bel)

• Digitale camera’s, stilstaande en bewegende beelden met geluid vastleggen op je PC

• Letterherkenning met magnetische inkt (MICR, magnetic ink character recognition)

– Identificatienummers van bank en rekening in magnetische inkt onderaan de cheque gedrukt

Technologie voor uitvoer

• Beeldschermen (video-uitvoer)

– Maken gebruik v een kathodestraal(buis) (CRT, cathode ray tube) vergelijkbaar met de beeldbuizen v televisies

o De meeste schermen van desktop PC’s (helderheid v het beeld is afhankelijk v het type beeldscherm en de grafische kaart v je pc)

– Schermen met vloeibare kristalweergave (LCD, liquid crystal display), verbruiken minder stroom en hebbene en dunne, vlakke weergave

o Laptop en PDA’s, sommige PC’s

• Gedrukte uitvoer (afdrukken v info op papier, meest voorkomende vorm v uitvoer)

– Inkjet printer (populair+goedkoop+ vrijwel geluidloos)

o Sproeien inkt op een pagina

– Laserprinter

o Elektrostatisch proces zoals een fotokopieermachine

o Zwart-wit uitvoer, duurdere kleurenlaserprinters populair voor bedrijfskantoren

• Systemen voor spraakresponds en multimedia-uitvoer komen steeds meer voor, in combinatie met videoweergave in bedrijfsapplicaties

Afwegingen in verband met opslag

Opslagmedia met hoge snelheid kosten meer per byte en hebben minder capaciteit. Opslagmedia met een grote capaciteit kosten minder per byte, maar zijn trager.

Halfgeleidergeheugen gebruikt als primaire opslag, maar soms ook als secundaire opslag met hoge snelheid.

Magneetschijven en –banden en optische schijven worden gebruikt als secundaire opslag om de geheugencapaciteit v computersystemen te verhogen

Primaire opslagcircuits(RAM-chips) verliezen hun inhoud als de elektriciteit wordt uitgeschakeld, daarom vormen apparaten voor secundaire opslag een meer permanent type opslagmedium

Elementaire concepten v computeropslag

• Aan-uit of binaire representative v gegevens

– Gegevens worden verwerkt en opgeslagen in computersysteem door de aan- of afwezigheid van eletronische of magnetische signalen

– Hetzij AAN (1) of UIT (0)

– Transistoren en andere halfgeleiderschakelingen verkeingen in een geleidende of niet-geleidende staat

• Bit (afkorting van binary digit)

– Kleinste element van gegevens

– Hetzij nul of één

• Byte

– Basale groepering van acht bits die als één enkele eenheid worden bewerkt

– Representeert één letterteken of cijfer (één karakter v gegevens)

• Computer voert berekeningen uit d.m.v. het binaire getallenstelsel dat slechts 2 getallen heeft, om dit te begrijpen moeten we inzicht hebben in machtsverheffing (2 tot verschillende machten verheven)

Geheugencapaciteit wordt vaak gemeten in:

• Kilobyte (KB): duizend bytes

• Megabyte (MB): een miljoen bytes

• Gigabyte (GB): een miljard bytes

• Terabyte (TB): een triljard bytes

• Petabyte (PB): een quadriljoen bytes

Directe en sequentiële toegang

Media voor primaire opslag worden direct acces memory of random-acces memory(RAM) genoemd

• Direct Access of Random Access

– Gegevens direct opslaan en opvragen door één van de locaties op het opslagmedium te selecteren en te gebruiken

– Elke opslagpositie heeft een uniek adres en kan in dezelfde tijdsduur worden opgevraagd

– Geheugenchips met halfgeleiders, magneetschijven

• Sequentiële toegang

– Gegevens worden via een sequentieel proces opgeslagen en opgevraagd, hebben geen unieke opslagadressen die direct opgevraagd kunnen worden

– Moeten in sequentie worden benaderd door voorafgaande gegevens te doorzoeken

– Magneetband

Halfgeleidergeheugen

Primaire opslag bestaat uit micro-elektronische geheugenchips met halfgeleiders

• Geheugenchips met halfgeleiders voor micro-elektronica

• Gebruikt voor primaire opslag

• Voordeel:

– Kleine omvang

– Snel

– Bestand tegen schokken en temperatuurwisselingen

• Nadeel:

– Vluchtigheid: moet ononderbroken elektrische voeding hebben, anders gaat het geheugen verloren (dus gegevens overzetten naar andere apparaten, noodstroom voorzien of inhoud v halfgeleiderapparaten permanent in branden)

Twee typen v halfgeleidergeheugen

• RAM: random access memory

– Meest gebruikte primaire opslagmedium

– Vluchtig geheugen

– Geheugen dat gelezen en gewijzigd(wegschrijven/overschrijven) kan worden

• ROM: read only memory

– Permanente opslag

– Kan worden gelezen, maar kan niet worden overschreven

– Vaak gebruikte programma’s worden tijdens fabricage in chips gebrand (firmware genoemd)

– Variaties: PROM(programmeerbaar) en EPROM (erasable/wisbaar)

Flash drive

• Nieuw type permanente opslag

• Maakt gebruik van geheugen met halfgeleiders

• Kleine chip met duizenden transistoren, die geprogrammeerd kunnen worden om gegevens gedurende vrijwel onbeperkte tijd zonder vermogen op te slaan

• Gemakkelijk te vervoeren

• Ook wel jump drive of USB flash drive genoemd

Magneetschijven

• Gebruikt voor secundaire opslag

• Snelle toegang en grote opslagcapaciteit

• Bevatten metalen schijven die aan beide zijden met registratiematerial zijn bedekt

• Gegevens worden in de vorm v kleine, gemagnetiseerde plekjes op sporen geregistreerd

Typen magneetschijven

• Diskettes (floppy disks)

– Magneetschijf in een plastic omhulsel

• Harde schijven

– Magneetschijf, armen voor toegang en bevatten koppen voor lezen/schrijven in een verzegelde module

• RAID (Redundant arrays of independent disks, redundante rangschikkingen van onafhankelijke schijven)

– Rangschikking van onderling verbonden harde schijven (soms gebruikt als vervanging v mainframe schijfstations), bieden vrijwel onbeperkte opslag online

– Fouttolerant dankzij verschillende kopieën op verscheidene schijven als gevolg van hun redundante opzet

Magneetbanden

• Secundaire opslag (nog steeds gebruikt in bedrijfstoepassingen als secundair opslagmedium)

• Bandspoelen en cassettes in mainframes, middelgrote systemen en kleine cassettes of cartridges voor pc’s

• Toegepast in robotische geautomatiseerde stations

• Langdurige archiefopslag en opslag van back-ups voor pc’s en andere systemen

Optische schijven

Snel groeiend type opslagmedium, waarbij gebruikt wordt gemaakt v verschillende belangrijke alternatieve vormen v technologie

Een versie wordt CD-ROM genoemd

Een laser legt gegevens vast door blijvend microscopische gaatjes te branden op een masterschijf, die nadien gelezen kunnen worden door schijfstations voor CD-ROMS d.m.v. een laserapparaat dat de binaire codes v de putjes leest

Bedrijfstoepassingen v optische schijven

• Verwerking v beeldmateriaal

– Langdurige opslag van historische beeldbestanden

– Documenten scannen en op optische schijven opslaan

• Publicatiemedium voor snelle toegang tot referentiematerialen in een handmatige, compacte vorm

– Catalogi, handleidingen etc.

• Interactieve multimediatoepassingen

– Videospelletjes, onderwijsvideo’s etc.

Radiofrequentie-identificatie

• RFID (radio frequency identification)

• Systeem voor etikettering en identificatie v mobiele voorwerpen

– bijv. winkelartikelen, postpakketjes, huisdieren

• Toepassing RFID-chips die een antenne hebben voor het zenden en ontvangen van radiosignalen

• Chips half zo groot als een korrel zand

• Passieve chips:

– Hebben geen vermogensbron en ontvangen voeding van het signaal uitgezonden door een leesinstrument

• Actieve chips:

– Voeden zichzelf en hoeven niet dicht bij een leesinstrument te zijn om hun signal uit te zenden

• Bv. identificatie huisdieren

RFID (als alternatief voor streepsjescodes)

o Scant vanaf grotere afstand

o Kan gegevens opslaan

o Er kan meer informatie per voorwerp mee worden gevolgd

• Bezorgdheid omtrent privacy omdat het system zo onzichtbaar is en omdat het tamelijk complexe berichten kan verzenden

Hoofdstuk 4: Computersoftware

Applicatiesoftware: applicaties voor eindgebruikers

Inleiding tot software

Wat is software? Software is de algemene term voor verschillende soorten programma’s die worden gebruikt om computers en hun perifere apparatuur te laten werken. Software wordt soms ook voorgesteld als het veranderbare deel v een computer ( hardware + onveranderbaar)

Typen software

• Applicatiesoftware (voor algemene doeleinden)

– Voert informatieverwerking uit voor eindgebruikers bv. tekstverwerking

• Systeemsoftware

– Stuurt bewerkingen van computersystemen en netwerken aan en ondersteunt deze bewerkingen

Applicatiesoftware

• Algemene functies

– Programma’s die veel voorkomende informatieverwerkingsfuncties voor eindgebruikers uitvoeren

– Bijv. tekstverwerking, spreadsheet etc.

– Ook wel productiviteitspakketten genoemd (verhogen productiviteit eindgebruiker)

• Applicatiespecifiek

– Programma’s die specifieke applicaties van eindgebruikers ondersteunen

– Bijv. elektronische handel, klantrelatiebeheer etc.

• Een andere veel gebruikte manier om software in te delen is gebaseerd op de wijze waarop de software werd ontwikkeld

Aangepaste software (=custom software)

o Software-applicaties die binnen een organisatie zijn ontwikkeld voor gebruik door die organisatie (organisatie die de software schijft, is ook de eindgebruiker ervan)

o Op maat van de klant

• COTS-software

o COTS-software (commercial off-the-shelf - “van het schap; in de handel verkrijgbaar”)

o Software die is ontwikkeld met de bedoeling verschillende exemplaren van de software te verkopen

o Geen customizatie(niet op maat v de klant), geen toegang tot de broncode of interne documentatie, …

o Intellectuele eigendom blijft bij de ontwikkelaar en de de organisatie die de software schrijft, is niet de gebruikersdoelgroep

• Open-source softwareo Hierbij werken ontwikkelaars samen aan de ontwikkeling v een applicatie met

programmeerstandaards waardoor iedereen aan de software kan bijdragen

Bedrijfsapplicatiesoftware (zie applicatiespecifiek)

Er zijn duizenden functiespecifieke applicatiesoftwarepakketten verkrijgbaar om specifieke toepassingen v eindgebruikers in bedrijven en elders te ondersteunen (vb. elektr. handel)

Softwaresuites en geïntegreerde pakketten

• Softwaresuites integreren softwarepakketten

– Voordelen:

• Kost minder dan wanneer afzonderlijke pakketten worden aangekocht

• Ze hebben allemaal een vergelijkbare gebruikersinterface

• Ze werken goed samen (bv. bestanden makkelijk importeren)

• Bv. Microsoft Office

– Nadelen:

• Functionaliteiten niet door alle gebruikers gebruikt, veel programma’s/functies binnen zo een softwaresuite worden zelden gebruikt

• Nemen veel schijfruimte in beslag ( daarom ook bloatware genoemd)

Als gevolg v deze nadelen zijn er geïntegreerde pakketten op de markt gebracht

• Geïntegreerde pakketten

– Combineren de functies van verschillende programma’s in één pakket

– Bijv. Microsoft Works, AppleWorks

– Voordelen:

• Veel functies voor lagere prijs en minder schijfruimte

– Nadeel:

• Beperkte functionaliteit: veel functies zijn weggelaten die afzonderlijke pakketten wel bevatten, hierdoor zijn ze minder krachtig

Webbrowsers en meer

• Software-applicaties die navigatie door informatiebronnen op internet ondersteunen via van hyperlinks voorziene bronnen op, vervolgens moet je de hyperlinks aanwijzen en erop klikken

• Surfen op internet

• Wordt een universeel softwareplatform voor applicaties op basis van internet, waarmee men naar informatie kan zoeken, multimediabestanden verzenden, forums, …

• Microsoft Explorer, Netscape Navigator, Firefox, Opera of Mozilla zijn browsers

• Soms universele clients genomed, het is het software-onderdeel dat op alle via netwerken verbonden computers en communicatie-apparaten v de gebruikers in een onderneming is geïnstalleerd

E-mail, instant messaging en weblogs

• E-mail

– Software voor communicatie door het verzenden en ontvangen van elektronische berichten en attachments via internet, intranetten of extranetten

– Email-software zoals outlook express, zorgen ervoor dat je emails kan opslaan, in mappen plaatsen, …

• Instant messaging (IM)

– Onmiddellijk ontvangen en verzenden van elektronische berichten

• Weblog of blog

– Een persoonlijke website in dagboekvorm (maakt gebruik v een logformat dat v een datum voorzien is)

– Dagelijks of regelmatig bijgewerkt met nieuwe informatie over een bepaald onderwerp of een reeks uiteenlopende onderwerpen

Tekstverwerking en desktop publishing

• Tekstverwerking

– Documenten creëren, bewerken, herzien en afdrukken

– Andere nuttige functies zoals spellingcontrole, grammatica- en stijlcontrole, …

– Bijv. Microsoft Word, Lotus WordPro en Corel WordPerfect

• Desktop publishing (DTP)

– Het ontwerpen van gedrukte materialen die er professioneel uitzien

– Clip-art, grafische afbeeldingen die bij het pakket worden geleverd

– Bijv. Adobe PageMaker, Microsoft Publisher en QuarkXPress

Elektronische spreadsheets

• Elektronische spreadsheets

– Werkblad met rijen en kolommen (kan naar HTML geconverteerd worden en dan op internet als webpagina worden opgeslagen)

– Gebruikt voor berekeningen en grafieken (om een beeld te hebben v de gevolgen v een beslissing ; “what-if?”)

– Bijv. Lotus 1-2-3, Microsoft Excel, Corel QuattroPro

Grafische afbeeldingen voor presentaties

– Zet numerieke gegevens om in grafische presentaties (lijngrafiek,staafdiagram, …)

– Multimediapresentaties voorbereiden van grafische afbeeldingen, foto’s, animatie en videoclips en deze op internet publiceren

– Bijv. Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance, Corel Presentations

Het beheer v persoonlijke informatie

• Het beheer van persoonlijke informatie (PIM, personal information manager)

– Software voor productiviteit van de eindgebruiker en voor samenwerking

– Slaat informatie op over klanten, werkroosters, beheren van afspraken en taken, die je vervolgens kan organiseren, oproepen en beheren

– Bijv. Lotus Organizer, Microsoft Outlook

Groupware

• Software die werkgroepen helpt samenwerken om groepstaken af te handelen

– Maken gebruik v internet- en bedrijfsintra- en extranetten voor samenwerking op wereldschaal in virtuele teams

– D.m.v. E-mail, discussiegroepen, databases, videoconferencing

– Functionaliteiten voor samenwerking worden ook aan andere software toegevoegd

– Bijv. Lotus Notes, Novell GroupWise, Microsoft Exchange

Software-alternatieven

• Het uitbesteden van de ontwikkeling en het onderhoud van software (outsourcing + offshore/buitenlandse ontwikkelaars)

• Applicatieserviceproviders (ASPs)

– Bedrijven die applicatiesoftware in bezit hebben, bedienen en onderhouden en en computersysteemhulpbronnen hebben die nodig zij om de ASP tegen betaling als dienst aan te bieden

– Gebruik de applicatie tegen betaling via internet

– Betaal naar gelang het feitelijke gebruik of vast bedrag

– Voordeel: lage kosten v investering en korte tijd om het op te zetten en te doen werken

Softwarelicenties

• Alle software (COTS, ASP) is gelicentieerd

• Je koopt geen software(niet het eigendomsrecht): je koopt een licentie om de software te gebruiken onder de voorwaarden van de licentie-overeenkomst

• Gelicentieerd om de eigendomsrechten van de leverancier te beschermen

• Softwareverkopers: Licentieverstrekking vergemakkelijken, maar ook softwarepiraterij voorkomen

Systeemsoftware: beheer v computersystemen

Overzicht systeemsoftware

Software die bestaat uit programma’s die een computersysteem en de informatieverwerking daarin aansturen en ondersteunen

• Programma’s voor systeembeheer

– Programma’s die hardware, software, netwerk- en gegevensbronnen aansturen tijdens de uitvoering v de verschillende informatieverwerkingstaken v gebruikers

– Bijv. besturingssystemen, programma’s voor netwerkbeheer, systemen voor databasebeheer, systeemhulpprogramma’s

• Programma’s voor systeemontwikkeling

– Programma’s die gebruikers helpen programma’s en procedures voor informatiesystemen te ontwikkelen (en gebruiksprogramma’s voorbereiden voor computerverwerking)

Besturingssysteem

• Geïntegreerd systeem van programma’s die

– De werking van de CPU beheert

– De invoer/uitvoer en opslaghulpmiddelen en activiteiten van het computersysteem aanstuurt

– De ondersteunende diensten biedt terwijl de computer applicatieprogramma’s uitvoert

– Primaire functie: de productiviteit v een computersysteem maximaliseren door dit op de meest efficiënte manier aan te sturen

Functies besturingssusteem

Een besturingssysteem voert 5 elementaire functies uit bij het aansturen v een computersysteem:

De gebruikersinterface

• Deel van het besturingssysteem dat het mogelijk maakt met het systeem te communiceren (programma’s laden, bestanden openen, taken uitvoeren)

• Drie hoofdtypen:

– Aangestuurd door opdrachten (command-driven)(opdrachtgestuurde gebr.int.)

– Aangestuurd door menu’s (menusgestuurde gebruikersinterface)

– Grafische gebruikersinterfaces (GUI)

Bronbeheer

• Deel van het besturingssysteem dat de hardware en netwerkbronnen van een computersysteem beheert (d.m.v. programma’s voor bronbeheer gebruikt door het besturingssysteem)

– Bestaat onder meer uit CPU, geheugen, secundair opslagapparaat en randapparatuur voor telecommunicatie en voor invoer/uitvoer

• Virtueel geheugen (pc met virt. geheugen kan grotere progr. en meer gegevens verwerken)

– Het uitwisselen van delen van programma’s en gegevens tussen het geheugen en magneetschijven

Bestandsbeheer

• Deel van het besturingssysteem dat het maken, wissen en opvragen van bestanden en programma’s aanstuurt

Taakbeheer

• Deel van het besturingssysteem dat het verwezenlijken van computertaken van de eindgebruikers aanstuurt (bepaalt welke taak toegang krijgt tot CPU en hoe lang)

• Multitasking

– Benadering van taakbeheer waarbij verschillende taken ogenschijnlijk tegelijkertijd kunnen worden uitgevoerd

• Wijst slechts één taak tegelijkertijd aan de CPU toe maar schakelt zo snel tussen taken heen en weer dat het lijkt alsof alle programma’s tegelijkertijd worden uitgevoerd

– Ook multiprogrammering of time-sharing genoemd

– Pre-emptief multitasking: gelijke hoeveelheiden tijd per programma voor CPU

– Coöperatief: elk programma kan de CPU zo lang gebruiken als nodig is

– Virtuele machines: één computer die werkt alsof hij uit verschillende computers bestaat, doordar elk applicatieprogramma onafhankelijk op hetzelfde moment draait

Microsoft Windows (blz 172-172 lezen)

MS-DOS: lang het meest gebruikte besturingssysteem geweest voor microcomputers, voor één gebruiker en kon slechts één taak tegelijk uitvoeren. Later gecombineerd met windows, met als resultaat een GUI en met beperkte mogelijkheden voor multitasking, daarna windows 95:

• GUI, multitasking, netwerkverbindingen, multimedia

• Besturingssysteem van Microsoft

• Verschillende versies sturen servers aan

Unix

• Multitasking, verscheidene gebruikers, netwerkbeheer

• Draagbaar - kan op mainframes, middelgrote computers en PC’s draaien

• Populair voor web- en andere netwerkservers

Linux

• Goedkoop, krachtig, betrouwbaar op Unix gelijkend besturingssysteem (verovert marktaandeel bij netwerkservers en webservers in kleine en grote netwerken)

• Open-sourcesoftware

MAC OS X

• Besturingssysteem voor de Mac van Apple (gebaseerd op een vorm v Unix)

• GUI, multitasking, multimedia

• Mac os x verschilt sterk v eerdere besturingssytemen v Macintosh: pre-emptieve multitasking en geheugenbescherming

Andere programma’s voor systeembeheer

Naast besturingssystemen bestaan er veel andere belangrijke typen software voor systeembeheer, zoals databasebeheer en netwerkbeheerprogramma’s

Verschillende andere typen software voor systeembeheer worden als afzonderlijke programma’s op de markt gebracht of als deel v een besturingssysteem geleverd (bv. hulpprogramma’s)

• Hulpprogramma’s

– Diverse (huishoud)functies in verband met onderhoud en bestandconversie

– Voorbeeld: hulpprogramma’s van Norton zijn onder meer back-up van gegevens, virusbescherming, gegevenscompressie etc.

• Prestatiemonitoren

– Programma’s die toezicht houden op de prestaties v één of meer computersystemen en deze aanpassen om te zorgen dat ze efficiënt blijven werken

• Veiligheidsmonitoren

– Programma’s die toezicht houden op het gebruik v computersystemen en deze aansturen en waarschuwingsberichten geven en bewijzen v ongeautoriseerd gebruik van computerbronnen registreert + ongeautoriseerd gebruik probeert te voorkomen

Applicatieservers

• Vormen een middleware interface(een koppeling) tussen een besturingssysteem en de applicatieprogramma’s van de gebruikers

Middleware

• Software waarmee software-applicaties en door netwerken verbonden computersystemen gegevens efficiënter kunnen uitgewisselen en waarmee efficiënter kan worden samengewerkt

Programmeertalen

Met een programmeertaal kan een programmeur de verzameling instructies ontwikkelen waaruit een computerprogramma bestaat

Machinetalen

• Eerste-generatietalen: het meest elementaire niveau v programmeertalen

• Alle programmeerinstructies moesten worden geschreven in binaire codes die uniek waren voor elke afzonderlijke computer

• Programmeurs moesten een gedetailleerde kennis hebben van de interne werking van het specifieke type CPU dat ze gebruikten (moeilijk + je maakt makkelijk fouten)

Assembleertalen

• Tweede-generatietalen

• Ontwikkeld om het schrijven v programma’s in machinetaal te vergemakkelijken (ook nog steeds gebruikt om pc’s te programmeren in een machinegeoriënteerde taal)

• Symbolen worden gebruikt om operatiecodes en opslaglocaties te representeren

• Hebben vertaalprogramma’s (assemblers) nodig om de instructies v een dergelijke taal in machine-instructies om te zetten

• Gebruikt door systeemprogrammeurs (die systeemsoftware programmeren)

Talen v hoger niveau

• Derde-generatietalen

• Instructies die gebruik maken van statements: korte beweringen of rekenkundige expressies

• Macro-instructies: elke statement genereert verschillende machine-instructies wanneer ze door vertaalprogramma’s (=compilers/interpreters) van hoger niveau in machinetaal wordt vertaald

• Gemakkelijker te leren dan assembleertaal

• Minder efficiënt dan assembleertalen (meer computertijd nodig voor vertaling)

Vierde-generatietalen

• Uiteenlopende programmeertalen die op spreektaal lijken en niet-procedureel zijn

• Niet-procedureel - gebruikers stimuleren de gewenste resultaten te specificeren terwijl de computer de volgorde v de instructies bepaalt waarmee deze resultaten worden bereikt

• Natuurlijke taal (soms beschouwd als 5e generatietaal) - lijkt sterk op Engels of andere menselijke talen, progr.talen ontwikkelen die even makkelijk zijn als de moedertaal

Objectgeoriënteerde talen (ook als 5e generatietalen beschouwd)

• Combineren gegevenselementen en de procedures die met deze elementen zullen worden uitgevoerd tot objecten

• Een object kan bijvoorbeeld bestaan uit gegevens en uit de handelingen die met de gegevens kunnen worden uitgevoerd (bv. bankrekening)

• Op dit moment de meest gebruikte taal voor software-ontwikkeling

• Gemakkelijker te gebruiken en efficiënter voor grafisch-georiënteerde gebruikersinterfaces

• Opnieuw bruikbaar: kan een object uit de ene applicatie in een andere applicatie gebruiken

• Bijv. Visual Basic, C++, Java

Bij procedurele talen bestaat een programma uit procedures om op elk gegevenselement handelingen uit te voeren Bij objectgeoriënteerde systemen geven objecten aan andere objecten de opdracht handelingen met zichzelf uit te voeren

Webtalen en diensten (programmeertalen voor opbouwen v webpagina’s)

HTML

• Een taal voor het beschrijven van pagina’s waarmee documenten voor internet in hypertext kunnen worden gemaakt, er worden stuurcodes ingevoerd waardoor koppelingen ontstaan(hyperlinks) naar andere delen v het document

XML

• Geen taal voor het beschrijven v webpaginaformats zoals HTML

• Beschrijft de inhoud van webpagina’s door identificatie-tags of contextuele labels aan de gegevens in webdocumenten te geven

• Makkelijkere en efficiëntere elektronische handel + zakendoen

Java

• Objectgeoriënteerde programmeertaal die eenvoudig en veilig is en onafhankelijk van het computerplatform kan worden uitgevoerd (heeft een revolutie in het programmeren voor applicaties op het internet en bedrijfsintra- en extranetten teweeggebracht)

• Java-applets kunnen op elke computer worden uitgevoerd

.NET

• Van microsoft en is een groep programmeerondersteunende programma’s voor webdiensten• Bedoeld om individuele gebruikers en bedrijven een naadloos interoperabele en door

internet ondersteunde interface te bieden voor applicaties en computerapparatuur.

J²EE (JAVA) versus .NET

Webdiensten

• Software-onderdelen, gebaseerd op een raamwerk van op internet georiënteerde en objectgeoriënteerde standaards en technologie voor gebruik v internet waardoor applicaties v verschillende gebruikers en computerplatforms elektronisch worden gekoppeld

• Door zakelijke en IT-professionals omschreven als door internet ondersteunde bedrijfs- en computerfuncties OF voor diensten die door software en standaards voor webdiensten worden uitgevoerd

Werking v webdiensten

UDDI = de gouden gids v alle webdiensten en de wijze waarop deze worden gelokaliseerd en gebruikt

SOAP = een protocol op basis v XML met specificaties om de applicaties te verbinden met de gegevens die men nodig heeft

Het ziet er naar uit dat webdiensten de belangrijkste softwaretechnologie gaan worden voor de automatisering v de toegang tot gegevens en applicaties tussen bedrijven en hun handelspartners

Programmeersoftware

Programming language translators:

Computersprogramma’s bestaan uit verzamelingen instructies die in programmeertalen zijn geschreven, die moeten door een language translator worden omgezet in machinetaal v de computer voordat ze door de CPU kunnen worden verwerkt of uitgevoerd

• Vertalen instructies die in programmeertalen zijn geschreven, in machinetaal

• Assembler

– vertaalt statements gescrheven in assembleertaal naar instructies in machinetaal

• Compiler

– vertaalt statements geschreven in talen van hoger niveau naar machinetaal

• Interpreter

– compiler die elke afzonderlijke statement in een programma één voor één vertaalt en uitvoert, in plaats v eerst een volledig programma in machinetaal te vertalen

– Java wordt vertaald (java-applets worden onderweg geïnterpreteerd en uitgevoerd)

Programeerhulpmiddelen

• Hulpmiddel voor programmeurs om fouten te herkennen en te minimaliseren tijdens het programmeren (programmeren minder geestdodend + productiever en efficiënter)

– Grafische programmeerinterfaces

– Program editors

– Debuggers

• CASE tools

– Een combinatie van veel programmeerhulpmiddelen tot één enkele applicatie met een gezamenlijke interface

– Gebruikt in verschillende stadia van het proces van systeemontwikkeling

Hoofdstuk 5: Beheer v gegevensbronnen

Technische grondslagen v databasebeheer

Fundamentele dataconcepten

Karakter: bestaat uit één enkel alfabetisch(letter), numeriek(cijfer) of ander symbool (meest elementaire gegevenselement -> vergelijkbaar met een byte)

Veld of gegevensitem: een groep van verwante karakters

• Representeert een attribuut (een eigenschap of kwaliteit) van een entiteit (voorwerp, persoon, plaats of gebeurtenis)

• Voorbeeld: salaris(=attribuut) beschrijft een entiteit werknemer van een bedrijf

Record: groepering van alle velden die worden gebruikt om de attributen van een entiteit te beschrijven (records met vaste lengte bevatten gegevensvelden met vaste lengte, variabele bevatten een variabel aantal velden en veldlengten)

• Voorbeeld: salarisrecord met naam, RSZ nummer en salarisschaal

Bestand of tabel: een groep gerelateerde(verwante) records, kan beschouwd worden als een kaartenbak die strikt gezien uit gegevens en scheidingtekens bestaat, maar kan ook breder gezien worden, waarbij er zich een database in elk bestand bevindt in de vorm v rijen en kolommen

Database: een geïntegreerde verzameling van logisch gerelateerde gegevenselementen. In een database zijn records verzameld die eerder in afzonderlijke bestanden waren opgeslagen tot een groep gegevenselementen met gegevens voor vele applicaties

Databasestructuur

De relaties tussen de vele afzonderlijke gegevenselementen die in de databases zijn opgeslagen zijn gebaseerd op één of meer logische gegevensstructuren of modellen. Zo zijn er 5 elementaire databasestructuren:

Hiërarchische structuur

• Vroege DBMS-structuur (kwam meest voor in eerste jaren gegevensverwerking en computergebruik)

• Relaties tussen records vormen een boomstructuur

Alle records zijn afhankelijk en gerangschikt in een structuur met een aantal niveaus die bestaat uit één root record en een willekeurig aantal ondergeschikte niveaus

• Relaties zijn één tot velen , elk gegevenselement is alleen aan één bovengeschikt element gerelateerd

• Gegevenselement op het hoogste niveau v de hiërachie is het root element (van daaruit “takken” naar beneden)

Netwerkstructuur

• Toegepast in bepaalde DMBS-pakketten voor mainframes

• Hierin kunnen complexere logische relaties worden gerepresenteerd

• Relaties: velen tot velen, het netwerkmodel kan een gegevenselement benaderen door verschillende paden te volgen want elk gegevenselement kana an een willekeurig aantal andere gegevenselemnten gerelateerd worden

Relationele structuur

• Meest toegepaste structuur (zowel voor DBMS-pakketen in microcomputers als mainframes)

• Volgens dit model zijn gegevenselementen binnen de database in de vorm v eenvoudige 2D tabellen (soms relaties genoemd) opgeslagen

• Elke rij representeert één record in het bestand

• Elke kolom representeert een veld

• In een database kan men gegevens in één bestand relateren aan gegevens in een ander bestand indien beide bestanden een gegevenselement gemeenschappelijk hebben ( kaartenbak: enkel gegevensattributen die voor één bestand zijn gespecifeerd)

• Kan info creëren door gegevens uit verschillende bestanden op te vragen

Relationele operaties

• Selecteren:

– Een deelverzameling van records creëren die aan een bepaald criterium voldoen

– Voorbeeld, selecteer werknemers die meer dan € 30.000 verdienen

• Samenvoegen:

– Twee of meer tabellen tijdelijk combineren

– Een gebruiker krijgt de relevante gegevens te zien in een vorm waarbij het lijkt dat ze zich in één grote tabel bevinden

• Projecteren:

– Een deelverzameling van kolommen in tijdelijke tabellen te creëren die door de operaties selecteer en samenvoegen waren gecreëerd

Multidimensionale structuur

• Variant van het relationele model

• Maakt gebruik van multidimensionale structuren om gegevens te organiseren en om relaties tussen gegevens uit te drukken

• Volgens dit model zijn gegevenselementen in kubussen opgeslagen (blokjes v gegevens en blokjes binnen blokjes v gegevens)

• Geven een compacte en inzichtelijke manier voor het visualiseren en bewerken v gegevenselementen

• Populair voor analytische databases die Online Analytical Processing (OLAP) ondersteunen

Objectgeoriënteerde structuur

• Object bestaat uit

– Gegevenswaarden die de attributen(eigenschappen) van een entiteit beschrijven

– Bewerkingen die met de gegevens kunnen worden uitgevoerd

• Inkapseling:

– Het combineren van gegevens en bewerkingen

• Overerving:

– Nieuwe objecten kunnen automatisch worden gecreëerd door enkele of alle van de eigenschappen van moederobjecten te repliceren

Voorstanders objectgeoriënteerde str. zeggen dat je veel efficiënter kan werken met complexe typen gegevens (bv. Grafische afb., videoclips, …)

Toegepast in objectgeoriënteerde systemen voor databasebeheer (OODBMS, object-oriented database management systems)

Evaluatie v databasestructuren

• Hiërarchisch

– Werkt voor gestructureerde, routinematige transactieverwerking

– Kan geen relaties van velen tot velen verwerken en in de loop v de tijd was er vaak informatie nodig over records die geen hiërarchische relatie hadden)

• Netwerk

– Flexibeler dan hiërarchisch (verwerkt makkelijk relaties v velen-tot-velen)

– Niet in staat ad hoc verzoeken te verwerken

• Relationeel

– Kan gemakkelijk op ad hoc verzoeken reageren (want niet alle relaties tussen gegevenselementen in een relationeel georganiseerde database hoeven tijdens het creëren v een datbase te worden gespecifeerd)

– Gemakkelijker om mee te werken en te onderhouden (door gebruikt te maken van het delen v gegevens uit verschillende tabellen)

– Minder efficiënt en minder snel dan hiërarchisch of netwerk (bij grote hoeveelheden bedrijfstransacties)

Database-ontwikkeling

• Database administrator (DBA)

– Belast met het beheer v database-ontwikkeling in de onderneming (uitbesteden v databasebeheer verbetert integriteit en veiligheid v databases)

• Data definition language (DDL)

– Ontwikkelen en specificeren van de inhoud, de relaties en de structuur van de gegevens v een database

– Deze specificaties worden in de gegevensbibliotheek opgeslagen

• Datadictionair

– Databasecatalogus voor databasebeheer of directory die metadata bevat

– Metadata zijn gegevens over gegevens

– Kunnen door de DBA worden doorzocht om verslag uit te brengen over de status v alle aspecten v de metadata v een bedrijf

Bij het ontwikkelen v een grote database v complexe typen gegevens werken DBA’s, systeemanalisten en eindgebruikers samen en bepalen ze:

o Welke gegevensdefinities in de database moeten worden opgenomeno Welke structuren en relaties er tussen de gegevenselementen moeten bestaan

Databaseplanning en database-ontwerp

Gegevensplanningsproces

• Ondernemingsmodel

– Omschrijving elementaire bedrijfsprocessen van de onderneming – Ontwikkeld door DBA’s (database administrators) samen met eindgebruikers

• Gegevensmodellen

– Relaties tussen gegevenselementen identificeren, elk gegevensmodel definieert de logische relaties tussen de gegevenselementen die nodig zijn om een elementair bedrijfsproces te ondersteunen

– Entiteitsrelatiediagram (ERD, Entity Relationship Diagram= een model v de relaties tussen de vele entiteiten die bij bedrijfsprocessen een rol spelen) veel gebruikt hulpmiddel voor modellen

– Dienen als raamwerk voor logisch ontwerp (schema’s en sub-schema’s)

– Raamwerken bepalen de fysieke opzet v databases en de ontwikkeling v appliactieprogramma’s om de bedrijfsprocessen v een organisatie te ondersteunen

ERD zijn eenvoudige grafische modellen v de verschillende bestanden en hun relaties, opgenomen in een databasesysteem

Logisch ontwerp

o Schema - algeheel logisch overzicht van relaties tussen gegevenselementen in een database

o Subschema - logisch overzicht voor specifieke eindgebruikers

o Gegevensmodellen voor DBMS

Fysiek ontwerp

o Werkelijke gegevens worden bekeken en de wijze waarop gegevens op opslagapparaten moeten worden opgeslagen en opgevraagd wordt beschreven

Beheer gegevensbronnen

Gegevens vormen een essentiële hulpbron v organisaties, daarom is het de activiteit van de managers v een organisatie om de gegevens te beheren

Bij het beheer maakt men gebruik van IT zoals gegevensbeheer en data warehousing om gegevensbronnen te beheren, om in de informatiebehoeften van degenen die bij het bedrijf zijn betrokken te voorzien

Typen databases

Voorbeelden belangrijkste typen databases

Operationele databases

In operationele databases zijn gedetailleerde gegevens opgeslagen om bedrijfsprocessen en bedrijfsvoering te ondersteunen (ook subject areas, transactie- of productiedatabases genoemd)

Bv. klantendatabase, voorraaddatabase

Gedistribueerde databases

Kopieën of gedeelten van databases op netwerkservers op verschillende locaties repliceren en distribueren, deze gedistribueerde databases kunnen zich op netwerkservers op internet, bedrijfsintra of extranetten bevinden

Door replicatie en distributie v databases wordt de effectiviteit v databasases op de werkplaatsen v de eindgebruiker verbeterd

Voordeel: bescherming v waardevolle gegevens (door op meerdere plaatsen te bewaren, bv.bij brand nog een kopie achter de hand), controle over plaatselijke gegevens terwijl ook andere fillialen die gegevens kunnen raadplegen

Probleem: elke gegevensverandering op de ene locatie moeten op alle andere locaties worden doorgevoerd -> dit kan op 2 manieren:

Replicatie:

– Kijk naar elke gedistribueerde database en zoek naar veranderingen

– Brengt vervolgens veranderingen aan in elke gedistribueerde database

– Zeer complex + kan veel tijd in beslag nemen

Duplicatie

– Eén database is het stambestand (veranderingen hierin aanbrengen)

– Dupliceer dan die database na sluitingstijd op alle locaties

– Gemakkelijker

– Nadeel: buiten op de master (stambestand) kunnen er geen veranderingen in de database worden aangebracht

Externe databases

Databases beschikbaar tegen betaling bij commerciële online diensten of gratis op internet

Voorbeelden: statistische databanken, bibliografische databases en databases met volledige tekst

Hypermedia database

Databases met hypertext en hypermediadocumenten zijn enorm toegenomen. Op een website is dergelijke info opgeslagen in een hypermedia database, deze bestaat uit pagina’s multimedia (tekst, afbeeldingen, videoclips, audiosegmenten) die via hyperlinks zijn verbonden

Data warehouse en data mining

In een data warehouse zijn gegevens opgeslagen die onttrokken zijn aan de operationele, externe en andere databases v een organisatie. Het is een centrale bron v gegevens die zijn opgeschoond, getransformeerd en gecatalogiseerd:

Gebruikt door managers en professionals voor

– Data mining,

– Analytische verwerking online,

– Bedrijfsanalyse,

– Marktonderzoek,

– Beslissingsondersteuning

Data warehouses kunnen worden onderverdeeld in datamarts, waarin deelverzamelingen v gegevens zijn opgeslagen over bepaalde aspecten v een bedrijf, zoals een afdeling of een bedrijfsproces

Belangrijke eigenschap in een data warehouse is dat de gegevens erin statistisch zijn, dit betekent dat ze nooit veranderen zodra ze eenmaal verzameld zijn typische db: voortdurend veranderingen

Data mining

Maakt gebruik v db’s in data warehouses en de statistische gegevens die ze bevatten

Data mining betekent het analyseren v de gegevens in een data warehouse worden geanalyseerd om verborgen patronen en trends in de geschiedenis v de bedrijfsvoering aan het licht te brengen

Voorbeelden:

– Voeren analyse van het winkelwagentje uit om nieuwe bedrijfsprocessen te identificeren

– Vinden oorzaken voor kwaliteitsproblemen

– Cross-selling aan bestaande klanten

– Klanten nauwkeuriger profileren

Conventionele (traditionele) bestandsverwerking

Gegevens worden in onafhankelijke bestanden opgeslagen

Problemen v bestandsverwerking

– Redundantie v gegevens: onafhankelijke gegevensbestanden bevatten veel dubbele gegevens (want in meerdere bestanden opgeslagen), geeft problemen als gegevens geactualiseerd moeten worden

– Gebrek aan gegevensintegratie: als gegevens in afzonderlijke bestanden opgeslagen zijn, is het moeilijk informative te geven aan de eindgebruiker voor ad hoc verzoeken

– Gegevensafhankelijkheid: tussen de organisatie v bestanden, opslagapparatuur en applicatiesoftware is er een sterke afhankelijkheid

– Gebrek aan gegevensintegriteit of standaardisering: gegevenselementen worden op verschillende wijzen gedefinieerd

Benadering databasebeheer (oplossing voor problemen met benadering voor bestandsverwerking)

Bestaat uit de consolidering van gegevens in databases die voorheen in afzonderlijke gegevens werden opgeslagen, tot databases door verschillende programma’s kunnen worden benaderd

Maakt gebruik van een systeem voor databasebeheer (DBMS)

Databasebeheersysteem

DBMS dient als interface tussen gebruikers en databases, waardoor gebruikers gemakkelijk toegang hebben tot de gegevens in de database

Belangrijskte softwarehulpmiddel voor databasebeheer, omdat hiermee het opzetten, het onderhoud en het gebruik van databases wordt aangestuurd

Drie belangrijkste functies:

- Database-ontwikkeling: het definiëren en organiseren v de inhoud, relaties en structuur v gegevens die nodig zijn om een database te bouwen

- Database-onderhoud: bestaat uit systemen voor transactieverwerking en andere hulpmiddelen om gegevens in een db toe te voegen, te wissen en te corrigeren

- Database-ondervraging:

o Eindgebruikers gebruiken een DBMS door om informatie te vragen via een functie zoekopdracht of via een rapportgenerator

o Querytaal - onmiddellijke antwoorden op ad hoc verzoeken om gegevens

SQL (Structured Query Language) een internationale standaard querytaal

Grafische zoekopdrachten - aanwijs-en-klikmethoden

Natuurlijke zoekopdrachten - verwant aan gesproken Engels

o Rapportgenerator - specificeert snel een rapportformat voor de informatie die je in de vorm v een rapport gespresenteerd wilt hebben

SQL-zoekopdrachten (Structured query language): internationale/gestandaardiseerde taal voor zoekopdrachten

Grafische query

Database-onderhoud

Hetvoortdurend bijwerken van een database, zodat zen een reflectie vormen v nieuwe zakelijke transacties, bijvoorbeeld nieuwe verkooptransacties

Uitgevoerd door systemen voor transactieverwerking met ondersteuning van DBMS

Applicatie-ontwikkeling

Maakt gebruik van hulpmiddelen voor DBMS-software om aangepaste applicatieprogramma’s te ontwikkelen

Data Manipulation Language (DML): statements in de software die communiceren met het DBMS om gegevensverwerking uit te voeren

Hierdoor is het niet nodig om gedetailleerde gegevensbehandelings routines te ontwikkelen gebruik makend van conventionele ontwikkelingssoftware

Hoofdstuk 6: Telecommunicatie en netwerken

Netwerkconcepten

Een netwerk is een onderling verbonden of gerelateerde keten, groep of systeem

Aantal mogelijke interacties/verbindingen in een netwerk is N * (N-1) (exponentiële toename)

• Waarbij N = het aantal knooppunten (verbindingspunten in het netwerk)

• Voorbeeld: als een netwerk 10 computers bevat, zijn er 10 * 9 = 90 mogelijke verbindingen

Wet van Metcalfe

Het nut of het rendement van een netwerk is gelijk aan het kwadraat van het aantal gebruikers (vb. telefoon, als enkel jij en je beste vrienden er één hebben -> beperkt nut)

Op een klein netwerk is een verandering van technologie alleen van invloed op de technologie

Op een groot netwerk zoals internet is een verandering van technologie van invloed op sociale, politieke en economische systemen (dit is wanneer het kritiek aantal gebruikers bereikt is)

Telecommunicatie

De uitwisseling van informatie in welke vorm dan ook (gesproken woord, gegevens, tekst, beelden, audio, video) via netwerken

Belangrijke trends op het gebied v telecomm. hebben een grote invloed op managementbeslissingen

Trends in de bedrijfstak

Brede keuze v telefoondiensten, mobiele radio, kabeltv, mobiele telefoondiensten, internettoeggang

Explosieve groei internet zorgde voor veel nieuwe telecomm.producten, diensten en aanbieders. Bedrijven stimuleren die groei, reageren erop en breiden het gebruik v internet uit (bv. elektronische handel)

Technologische trends

Open systemen met beperkte connectiviteit en die gebruik maken v internet netwerktoechnologie, zijn momenteel de belangrijkste stimulans voor technologische ontwikkelingen

Open systemen zijn informatiesystemen die gebruik maken van gemeenschappelijke standaards voor hardware, software, applicaties en netwerken

- Netwerktechnologieën voor internet zijn een gezamenlijke standaard voor open systemen

- Bieden een grotere connectiviteit, dit is het vermogen van genetwerkte computers voor gemakkelijke onderlinge toegang en communicatie en het delen van informatie

- Bieden een grotere interoperabiliteit, het vermogen van een open systeem om applicaties van eindgebruikers uit te voeren op verschillende, uiteenlopende computersystemen met verschillende softwarepakketten en databases van uiteenlopende, onderling verbonden netwerken.

Middleware

Alle programma’s die als functie hebben twee afzonderlijke programma’s ‘aan elkaar te lijmen’ of te intermediëren (om samenwerking tussen uiteenlopende systemen te bevorderen)

Ook leidingen v een informatiesysteem genoemd, omdat ze gegevens en informatie op transparante wijze tussen verschillende back-end gegevensbronnen en applicaties v de eindgebruikers leiden

Digitale netwerktechnologie

Snelle verandering van analoge naar digitale netwerktechnologie

Analoog: transmissie op basis van spraak, geluidsgolven Digitaal: discrete pulstransmissie (digitale transmissietechnologie waarmee informatie in de

vorm v discrete pulsen wordt overgezonden)

• Voordelen van digitaal:

– Hogere transmissiesnelheid

– Verplaatsing v grotere hoeveelheden informatie

– Grotere besparingen

– Kleinere foutpercentages dan bij analoge systemen

– Verschillende communicatievormen op dezelfde schakeling

Een andere belangrijke trend is de overgang naar draadloze technologie (glasvezelkabels, mobiele telecomm. en comm.sattelieten)

Trends in bedrijfstoepassingen

Het aantal werkende telecomm.-applicaties neemt enorm toe en telecomm.netwerkwern spelen een belangrijker rol in bedrijfsprocessen op basis van internet

Internet2

Is de volgende generatie internet en is een Netwerk met hoge prestaties en een grote capaciteit dat gebruik maakt v een totaal andere infrastructuur dan we nu kennen

In gebruik bij 200 universiteiten, wetenschappelijke instellingen, communicatiebedrijven

Is geen vervanger v ons huidige internet, het doel ervan is een conceptroute uitbouwen die tijdens het volgende innovatiestadium van ons huidige internet kan worden gevolgd

De commerciële waarde v telecommunicatienetwerken

Door gebruik v internet, intranetten, extranetten en andere telecommunicatienetwerken, worden aanzienlijke besparingen gerealiseerd, meer klanten geworven, wordt de responstijd verkort, …

Door deze voordelen wordt de toepassing v telecomm. strategischer en belangrijker voor bedrijven die steeds nieuwe manieren moeten vinden om met elkaar te concurreren

Internet

Belangrijkste en grootste netwerk der netwerken, dat zich heeft ontwikkeld tot de informatiesnelweg

Netwerk dat bestaat uit miljoenen kleinere netwerken, die onafhankelijk of in samenwerking met alle andere met internet verbonden netwerken kunnen opereren

• Meer dan 46 miljoen servers (2004)

• 710 – 945 miljoen gebruikers (2004)

• Geen centraal computersysteem (wel 13 rootservers om verkeer tussen computers te geleiden)

• Geen centraal bestuur of hoofdkantoor

• Geen eigenaar

Internet Service Providers

Bedrijven die een gemakkelijke verbinding met internet leveren, voor een maandelijks bedrag krijg je software, gebruikersnaam, wachtwoord en toegang. ISP’s zijn met elkaar verbonden via netwerktoegangspunten (network acces points) zo kan een ISP makkelijk info krijgen v een andere ISP over het adres v een website of het knooppunt v een gebruiker

Toepassingen v internet

Bedrijfstoepassingen v internet

De commerciële waarde v internet

- Nieuwe inkomsten generen v verkoop online- Transactiekosten verminderen door verkoop en klantenondersteuning online- Nieuwe klanten aantrekken via marketing en adverteren op internet en verkoop online- Loyaliteit v bestaande klanten verhogen via verbeterde klantenservice en –

ondersteuning via internet- Nieuwe op internet gebaseerde markten en distributiekanalen ontwikkelen voor

bestaande producten- Nieuwe op informatie gebaseerde producten ontwikkelen die via inet toegankelijk zijn

Intranet

Een netwerk binnen een organisatie:

- Dat gebruik maakt van internet (zoals webbrowsers en servers, TCP/IP protocols, HTML, etc.) om binnen de organisatie een op internet gelijkende omgeving te creëren

- Voor het delen van informatie, communiceren, samenwerking en het ondersteunen van bedrijfsprocessen

- Beschermd door veiligheidsmaatregelen (wachtwoorden, encryptie, en firewalls)

- Kan door geautoriseerde gebruikers via internet worden benaderd

Commerciële waarde v intranetten

Intranetten kunnen de communicatie en samenwerking binnen een onderneming in hoge mate verbeteren

Web-publishing, het ontwikkelen en publiceren v multimediadocumenten die v hyperlinks zijn voorzien, heeft een voordeel t.o.v. hypermediadatabases die op internet toegankelijk zijn

Bedrijfsvoering en management, intranetten worden ook gebruikt als platform voor ontwikkeling en implementatie v belangrijke bedrijfsapplicaties voor ondersteuning v bedrijfsvoering en managementbesluitvorming in de gehele onderneming die via intranet verbonden is

Bedrijfsinformatieportal

Extranet

Netwerkverbindingen die gebruik maken van internettechnologie om het intranet van een bedrijf te verbinden met de intranetten van de klanten, leveranciers of andere commerciële partners van het bedrijf

Bedrijven kunnen ook directe particuliere onderlinge netwerkverbindingen opzetten of particuliere, beveiligde internetverbindingen creëren, zogenoemde virtuele particuliere netwerken (=VPN)

Of gebruik maken van encryptie van gevoelige gegevens en van zijn eigen firewall

Commerciële waarde extranetten wordt aan verschillende factoren ontleend:

- Klanten en leveranciers: makkelijkers toegang tot de bronnen op intranetten- Aanbieden v nieuwe soorten interactieve, door internet ondersteunde diensten- Samenwerking met klanten en bedrijfspartners wordt verbeterd- Vergemakkelijken interactieve productontwikkeling

Alternatieven voor telecommunicatienetwerken

Een netwerkmodel voor telecommunicatie

Een telecommunicatienetwerk: elke uit verschillende onderdelen bestaand geheel waarbij een zender een bericht uitzendt naar een ontvanger via een kanaal dat uit een bepaald type medium bestaat

Onderdelen telecommunicatienetwerk

- Terminals: elk apparaat voor invoer/uitvoer dat gebruik maakt van netwerken voor het zenden of ontvangen van gegevens

- Telecommunicatieprocessoren: apparaten die het verzenden en ontvangen van gegevens tussen terminals en computers ondersteunen (bv.modem voert controle en ondersteuningsfuncties uit, converteren gegevens v analoog naar digitaal en andersom)

- Telecommunicatiekanalen: media waarover gegevens worden verzonden en ontvangen

- Computers: van elke omvang en elk type zijn onderling met elkaar verbonden via telecomm. netwerken zodat ze informatieverwerkingstaken kunnen uitvoeren

- Besturingssoftware telecommunicatie: bestaat uit programma’s die telecommunicatie-activiteiten reguleren en de functies v telecomm.netwerken beheren

Typen communicatienetwerken

Globaal netwerk (wide area network, WAN)

Telecommunicatienetwerk dat een groot geografisch gebied bestrijkt, veel gebruikt door multinationals om informatie te ontvangen en verzenden tussen werknemers en bedrijfspartners. Netwerken die zich over een grote stad uitsrekken zijn Metropolitan Area Networks

Lokaal netwerk (local area network, LAN)

Verbindt computers en andere apparaten voor informatieverwerking binnen een beperkt fysiek gebied zoals een kantoor, klaslokaal of gebouw

Maken gebruik v een netwerkserver (krachtige microcomputer), die een netwerkbesturingssysteem bevat om telecommunicatie aan te sturen

Virtuele particuliere netwerken (VPN)

Een beveiligd netwerk dat gebruik maakt van internet als balngrijkste ondersteunende netwerk, maar afhankelijk is van firewalls, encryptie en andere beveiligingen

Een pijpleiding door internet, internet gebruiken om bijvoorbeeld veilige intranetten op te zetten tussen filialen en fabrieken op afstand

Client/Server netwerken

Clients: personal computers eindgebruiker of genetwerkte computers

De clients zijn onderling verbonden door LANs en delen applicatieverwerking met netwerkservers, die de netwerken ook aansturen. De verwerking wordt gedeeld tussen clients en servers

Een trend is de verkleining v computersystemen doordat deze door client/server-netwerken worden vervangen, die als rendabeler en flexibeler worden beschouwd

Netwerkcomputergebruik

Netwerken zijn de centrale rekenbron van elke computeromgeving

Thin(dunne) clients: netwerkcomputers en andere clients vormen een gebruikersinterface op basis van een browser voor het verwerken v kleine applicaties (applets)

Peer-to-peer netwerken

Netwerken die de ene PC met de andere verbinden, een veel voorkomende toepassing is het downloaden en uitwisselen van bestanden

Er zijn 2 belangrijke modellen van peer-to-peer netwerken:

- Centrale server-architectuur: P2P software bestandsindeling verbint jouw pc met een centrale server die een directory bevat v alle gebruikers (peers) in het nerwerk. Als je een bestand opvraagt, dan zoekt de software in de directory naar andere gebruikers die dat bestand hebben en op dat moment online zijn. Dan worden je pc’s met elkaar verbonden

- Zuivere peer-to-peer netwerkachitectuur: er is geen centrale directory of server, maar de software verbindt jouw pc één v de online gebruikers in het netwerk. Dan wordt een actieve koppeling met je gebruikersnaam naar alle online gebruikers in het netwerk de die ene gebruiker. Naarmate het netwerk vaker wordt gebruikt, verspreiden zich koppelingen naar steeds meer gebruikers

Voordelen en beperkingen centrale server-architectuur hebben te maken met de centrale directory en server waar ze van afhankelijk is, want deze kan overbelast geraken. Maar anderzijds biedt het echte ook een platform voor het netwerk, waardoor de integriteit en beveiliging v de inhoud en de gebruikers v het netwerk beter kunnen worden beschermd

Algemene toepassingen zijn downloadprogramma’s zoals limewire, naptser, kazaa, …

Digitale en analoge signalen

Bij een analoog systeem wordt een elektrische spanning of stroomsterkte gegenereerd die evenredig is met de hoeveelheid die wordt waargenomen. (Als we enkel met analoge apparaten zouden werkten, zouden we de uitvoer v het apparaat in digitale vorm moeten omzetten wanneer we het i een computer willen invoeren)

In een digitaal systeem wordt de waargenomen hoeveelheid in de vorm v een getal uitgedrukt. (Voordelen hiervan zijn dat de meting in een computer kan worden ingevoerd en naar believen kan worden bewerkt zodra ze in digitale vorm uitgedrukt is)

Telecommunicatiemedia

Telecomm.kanalen maken gebruik v uiteenlopende telecomm.media

Kabeltechnologie

Twisted-pair kabel (meest gebruikte medium voor telecomm.):

- Gewone telefoonkabel

- Koperdraad tot paren gedraaid

- Transmissiesnelheden v 2 tot 100 miljoen bits per seconde

Coaxiaal kabel:

- Stevig koper- of aluminiumkabel omwikkeld met spacers (isoltaiemateriaal) om deze te isoleren en te beschermen

- Minimale interferentie en vervorming v signalen

- Transmissiesnelheden v 200 tot 500 miljoen bits per seconde

Glasvezelkabel:

- Een of meer haardunne filamenten van glasvezel verpakt in een beschermend omhulsel

- Snelheden tot honderden keren hoger dan coaxkabel

Probleem v de laatste kilometer

Netwerkaanbieders bieden glasvezel dat als skelet dient, die een hogere bandbreedte en grotere telecommunicatiesnelheid biedt. Maar huizen zijn met het skelet verbonden via twisted-pair kabels, die niet zo’n grote snelheden aankunnen en hierdoor kunnen ze niet profiteren van de snellere, betere technologie (oplossing één enkele draad of WiMax in de toekomst)

Draadloze technologie

Radiogolven, microgolven, pulsen v infrarood- en zichtbaar licht om digitale signalen te geleiden zonder kabels tussen communicatieapparaten

Microgolven via grondstations

- Microgolfsystemen op aarde die radiosignalen van hoge snelheid uitzenden in een directe zichtlijn tussen zendstations met een onderlinge afstand van circa 45 km

Communicatiesatellieten

- Maken gebruik van microgolfsignalen als telecomm.medium- Op aarde maken ze gebruik v schotelantennes om microgolfsignalen naar de satellieten

te zenden

Cellulaire en PCS-systemen voor telefoons en pagers

- Verdelen het geografische gebied in kleine gebieden of cellen

- Elke cel heeft zijn eigen zender met klein vermogen of - of antenne om signalen van de ene naar de andere cel te sturen.

Draadloze LANs

- Radiosignalen binnen een kantoor of gebouw

- Verbinden PC’s met netwerken (bv. Wi-Fi

Bluetooth

- Draadloze technologie voor korte afstand

- Om PC met randapparatuur te verbinden zoals een printer

Draadloos internet

Verbindt draadloze communicatie-apparatuur met internet

Veel gsm’s, PDA’s en andere draagbare apparaten zijn very thin clients geworden in draadloze netwerken d.m.v. WAP (wireless appliaction protocol – stimuleerde ontwikkeling v draadloze webapparaten en diensten)

Processoren voor telecommunicatie

Modems: Zetten digitale signalen van een computer aan het ene uiteinde v een communicatieverbinding om in analoge frequenties die via gewone telefoonlijnen kunnen worden verzonden (modulatie)

Een modem aan het andere uiteinde vertaalt de overgezonden gegevens bij een ontvangende terminal opnieuw in digitale vorm (demodulatie)

Vergelijking van modem en andere vormen van technologie

Internetwerkprocessoren

- Switch - maakt verbindingen tussen telecommunicatiecircuits in een netwerk

- Router - intelligente communicatieprocessor voor de onderlinge verbinding van netwerken hierbij worden verschillende regels of protocols toegepast

- Hub - een schakelstation tussen verschillende communicatieprocessoren

- Gateway - verbindt netwerken met verschillende communicatie-architecturen

Multiplexers

Zijn communicatieprocessors waarmee één enkel communicatiekanaal tegelijkertijd datatransmissies vanuit verschillende terminals kan overdragen

2 soorten:

• Frequency Division Multiplexer: verdeelt een multiplexer een kanaal met hoge snelheid in feite in verschillende kanalen met lage snelheid

• Time Division Multiplexer: hierbij verdeelt de multiplexer de tijdsperiode waarin elke terminal de hogesnelheidslijn kan gebruiken in heel korte tijdsintervallen

• Gebruikt door servers en andere computers om de activiteiten van het netwerk aan te sturen

• Servers in LAN en andere netwerken maken vaak gebruik v netwerkbesturingssystemen

• Veel bieden ook telecomm.software zoals middleware aan, zo kunnen verschillende netwerken met elkaar communiceren

Netwerkbeheer

- Beheer gegevnsverkeer - het aansturen van netwerkhulpbronnen en verkeer om verstopping te voorkomen en het serviceniveau(datacommunicatie) voor gebruikers te optimaliseren

- Beveiliging - biedt authentificatie, encryptie, firewall, controle (toezicht) en naleving

- Netwerktoezicht – signaleren en oplossen v problemen, bewaken van het netwerk, het informeren van netwerkbeheerders omtrent mogelijke problemen voordat deze zich voordoen

- Capaciteitsplanning - het bijhouden van netwerkbronnen en patronen in het dataverkeer en behoeften van gebruikers om te bepalen op welke wijze het netwerk het best aan de groeiende communicatiebehoefte kan worden aangepast

Netwerktopologie

- Topologie: structuur van een netwerk

- Ster: verbindt computers van eindgebruikers met een centrale computer

- Ring: verbindt lokale computerprocessoren tezamen in een ring op een relatief gelijke basis

- Bus: locale processoren delen hetzelfde bus of hetzelfde communicatiekanaal

Een variant op het ringnetwerk is het mesh-netwerk (gemaasd netwerk), waarbij men gebruik maakt v directe communicatielijnen om enkele of alle v de computers in de ring met elkaar te verbinden

Een sternetwerk heeft een gecentraliseerde opbouw, bus en ring een gedecentraliseerde

Dit is echter niet altijd het geval, het is bv. mogelijk dat de centrale computer in de sterconfiguratie enkel als switch(schakelstation) werkt die de berichten tussen de overige computers in het netwerk doorgeeft

Ster-, ring- en busnetwerken verschillen ten aanzien van prestaties, betrouwbaarheid en kosten

Zuiver sternetwerk: minder betrouwbaar dan ringnetwerk (andere pc’s afh. v centrale pc)

Netwerkarchitecturen en protocols

Tot voor kort ontbraken standaards voor de interfaces bij hardware, software en communicatiekanalen v telecomm.netwerken, waardoor het gebruik v telecomm. belemmerd werd, de kosten verhoogden en efficiëntie en effectiviteit afnamen. Reactie: ontwikkeling standaards, zogenoemde protocols en netwerkarchitecturen

Protocol: verzameling van standaardregels en -procedures voor de aansturing van de communicatie in een netwerk (doel v architecturen is het verhogen v de standaardisering en compatibiliteit tussen communiciatieprotocols)

Netwerkarchitectuur:

- Algemeen plan van standaardprotocollen, hardware, software en interfaces tussen eindgebruikers en computersystemen

- Doel is het bevorderen van een open, eenvoudig, flexibel en efficiënt telecommunicatie-omgeving

Het OSI-model

Open Systems Interconnection (OSI) Model (model voor onderlinge verbinding van open systemen)

- Een model van zeven lagen die aan beide uiteinden v een communicatie worden uitgevoerd, dat dient als standaardmodel voor netwerkarchitecturen (elke communicatiegebruiker- of programma bevindt zich in een computer die van 7 lagen functies voorzien is)

- Model voor de wijze waarop berichten tussen twee punten in een netwerk dienen te worden overgezonden

- Elke laag voegt een eigen verzameling special, gerelateerde functies toe

- Doel is degenen die producten implementeren, zodanig te begeleiden zodat ze op consistente wijze met andere producten samenwerken

OSI verdeelt telecomm. In 7 lagen

Lagen nog aanvullen met beschrijving van in boek !

Transmission Control Protocol / Internet Protocol (TCP/IP) van nternet

De protocolsuite van internet wordt TCP/IP genoem, dit is een uit vijf lagen bestaand telecommunicatieprotocol waarvan door internet gebruik wordt gemaakt

Je kan TCP/IP vergelijken met de post, bij deze vergelijking staat TCP voor het postgebouw en de werking daarvan, terwijl de IP de postcode en het adres representeren

Het eerste deel v een internetadres geeft het netwerk aan waarop de host verblijft, het tweede deel geeft de specifieke host op het gegeven netwerk aan

Door ip-adressering kan een specifiek netwerk worden aangegeven dat met internet verbonden is, om de flexibiliteit te bieden die nodig is om netwerken v verschillende omvang te ondersteunen, wordt de ruimte v het IP-adres in drie klassen verdeeld: A,B en C

Voice Over IP

Ineternettelefonie: het gebruik van een internetverbinding om spraakgegevens door te geven via IP, ook wel Voice over IP (VoIP) genoemd. Met VoIP kan iemand functioneren alsof hij direct met een gewoon telefoon netwerk verbonden is. Hiermee kunnen de gewone telefoonkosten voor internationale gesprekken worden vermeden (bv. Skype)

Bandbreedte alternatieven

Bandbreedte

- Staat voor de capaciteit v de verbinding (hoe groter, hoe meer gegevens met grotere snelheid v het ene naar het ander punt kunnen worden verplaatst en hoe groter de kans op betere prestaties)

- Frequentiebereik van een telecommunicatiekanaal bepaalt de maximale transmissiesnelheid

- Snelheid en capaciteit v datatransmissiesnelheden is uitgedrukt in bits per seconde (bps)

- Kan je vergelijken met een pijpleiding (smalle leiding: minder water grote: meer)

- Als een grote bandbreedte gegevens naar een netwerk met een kleinere bandbreedte verplaatst, bepaalt de kleinere de transmissiesnelheid

Transmissiesnelheden:

- Smalle band – lage snelheid (vroeger max 64kbps, maar nu 2mbps)(onafg. twisted-pair kab.)

- Medium speed afgeschermde twisted pair kabels, snelheden tot 100 mbps

- Breedband – hoge snelheid (265 kbps tot miljarden bps) microgolf, glasvezel of sattelietransmissie

Alternatieven voor switching

Circuit switching (bv. gewone telefoondiensten)

- Schakelaar opent een circuit om verbinding te leggen tussen een zender en een ontvanger, deze blijft open totdat de communicatiesessie is voltooid

- Message switching: een bericht met 1 blokje wordt tegelijkertijd v het ene naar het andere switch-apparaat doorgegeven (=packet switching -> breekt berichten af tot groepen die pakketten worden genoemd en verzendt die pakketten afzonderlijk)

Packet Switching

- Communicatieberichten worden onderverdeeld in groepen met vaste of variabele lengte, zogenoemde packets of pakketten

- Verzendt pakketten afzonderlijk

Netwerkinteroperabiliteit

- Zorgt ervoor dat iedereen, overal op één netwerk kan communiceren met iedereen, overal op een ander netwerk , zonder zich te hoeven afvragen of ze wel dezelfde telecomm.taal spreken

- Zonder interoperabiliteit zou telecommunicatie en de commerciële waarde ervan zoals die in dit hoofdstuk is besproken, niet mogelijk zijn. Internet, het delen v bestanden en e-mails versturen zou onmogelijk zijn.

Hoofdstuk 7: Elektronische bedrijfssystemen

Functie-overstijgende bedrijfstoepassingen

Overstijgen de grenzen van traditionele bedrijfsfuncties voor de herinrichting(herstructurering) en verbetering van belangrijke bedrijfsprocessen in de gehele onderneming (+ strategische relaties ontwikkelen met klanten, leveranciers en commerciële partners)

Bedrijven over de hele wereld maken gebruik v internet, intranetten en extranetten als technologieplatform voor functie-overstijgende informatiesystemen tussen bedrijven onderling

Bedrijfsapplicatie-structuur

Is een functie-overstijgende bedrijfsapplicactie die veel bedrijven hebben, nadruk ligt hierbij op de rol v de bedrijfssystemenbij het ondersteunen van klanten, leveranciers, partners en werknemers v het bedrijf

Klantrelatiebeheer (=CRM of Customer Relationship Management)

Klantrelatiebeheer maakt gebruik van informatietechnologie om:

- Een functie-overstijgend bedrijfssysteem te creëren, dat veel van de klantenprocessen bij verkoop, marketing en klantenservice waarmee klanten te maken hebben, integreert en automatiseert

- Een raamwerk te creëren van door internet ondersteunde software en databases die deze processen met de rest van de bedrijfsvoering integreren

Contact- en accountantmanagement

Hulpmiddel voor verkoop-, marketing- en servicepersoneel, die hiermee relevante gegevens kunnen registreren en bijhouden over voorgaande en geplande contacten met klanten en toekomstige (potentiële) klanten. Info vanuit alle contactpunten met klanten wordt geregistreerd en in een gezamenlijke klantendatabase opgeslagen.

Verkoop

Voorziet verkoopvertegenwoordigers van softwarehulpmiddelen en gegevens die ze nodig hebben om verkoopactiviteiten te ondersteunen en te beheren (+optimaliseren cross- en up-selling)

Cross-selling is proberen een klant die één product koopt, een verwant product te verkopen (door dit toe te passen zijn ze hun klanten beter v dienst + ze verbeteren hun verkoop)

Up-selling is proberen klanten een beter product te verkopen dan ze in gedachten hadden

Marketing en fulfilment (vervulling)

Helpen marketingpersoneel directe marketingcampagnes realiseren door taken te automatiseren zoals het kwalificeren van potentiële klanten voor gerichte marketing en het plannen en opvolgen van directe mailings (vervolgens kunnen gegevens v potentiële klanten geregistreerd, beheerd en geanalyseerd worden) (gepersonaliseerde marketing aanbieden)

Klantenservice en -ondersteuning

Voorziet verkoopvertegenwoordigers van software en toegang tot de klantendatabase die door het personeel van verkoop en marketing wordt gedeeld

Helpt serviceverzoeken van klanten creëren, toewijzen en beheren

Software voor callcenters routeert telefoontjes naar werknemers bij klantenondersteuning op basis van de werknemers hun vaardigheden en het type oproep

Software voor de helpdesk werknemers van de klantenservice, die klanten met problemen helpen, van de relevante servicegegevens en van suggesties voor het oplossen van problemen

Programma’s voor retentie (klantenbinding) en klantentrouw (loyaliteit)

Proberen een bedrijf te helpen hun trouwste en meest winstgevende klanten te identificeren, te belonen en hun marketing op hen te richten

CRM-software bestaat onder meer uit hulpmiddelen voor datamining en analytische marketingsoftware

CRM-databases kunnen bestaan uit een datawarehouse voor klanteninformatie/registratie

De drie fasen v CRM (geeft de levenscyclus v een klant weer)

Klantrelatiebeheer ondersteunt de levenscyclus van klanten

Acquisitie: een bedrijf is afhankelijk v CRM –softwarehulpmiddelen en databases om nieuwe klanten te verwerven d.m.v. een uitstekend beheer v contracten, het werven v potentiële klanten, verkoop, directe marketing en fulfilment. Doel is klanten helpen de waarde v een superieur product te laten inzien dat door een goed bedrijf wordt geleverd

Bevorderen: met het account management end e klantenservice zorgen voor klantentevredenheid door een uitstekende service + automatisering waardoor cross- en up-selling worden bevorderd waardoor de winst v het bedrijf stijgt.

Retentie: meest loyale en winstgevende klanten proactief indentificeren en belonen

Voor- en nadelen CRM

- De beste klanten identificeren en gericht benaderen

- Aanpassing en personalisatie van producten en diensten in real-time

- Volgen wanneer een klant contact opneemt met een bedrijf

- Het bieden van een consistente klantenbeleving en een uitstekende service en ondersteuning

CRM-mislukkingen

- Door een gebrek aan inzicht en voorbereiding - Erop vertrouwen dat de applicatie een probleem oplost zonder dat de bedrijfsprocessen

eerst worden veranderd - Bedrijfspartners nemen geen deel en zijn niet voorbereid

Wat is ERP?

Functie-overstijgend bedrijfssysteem aangedreven door een geïntegreerde suite v softwaremodules, die de elementaire interne bedrijfsprocessen van een onderneming ondersteunen

Onderdelen v ERP-applicaties

ERP heeft een bedrijf een geïntegreerd inzicht in real time v zijn bedrijfsprocessen (+ ondersteunt alle afdelingen weergegeven op de afbeelding, alle interne processen worden door de ERP geregeld)

ERP-systemen volgen bedrijfsmiddelen en de status v verplichtingen v het bedrijf (ERP=overkoepelend systeem)

Voor- en nadelen v ERP

Kwaliteit en efficiëntie: creëert een raamwerk voor de integratie en verbetering v interne bedrijfsprocessen, resulteert in hogere kwaliteit en efficiëntie v kl.service, productie en distributie

Afgenomen kosten: afname verwerkingskosten v transacties, hardware, software en IT-personeel

Beslissingsondersteuning: biedt snel, essentiële info over zakelijke prestaties, waardoor managers makkelijker tijdig beslissingen kunnen nemen

Bedrijfsbehendigheid: sloopt veel bestaande muren tussen afdelingen en functies v bedrijfsprocessen, informatiesystemen en informatiebronnen -> flexibelere organisatie

De kosten v ERP

Kosten van het implementeren van een nieuw ERP

Kosten v het opnieuw opzetten v bedrijfsprocessen en het voorbereiden v werknemers op het nieuwe systeem zijn het hoogst

Dataconversie, alle bestaande systemen die aparte toepassingen waren, moeten nu in ons ERP-systeem terecht komen

Brengt aanzienlijke risico’s en kosten met zich mee (kosten vaak onderschat)

Oorzaken v ERP-mislukkingen

- Onderschatting van de complexiteit van planning, ontwikkeling en training

- Werknemers die ermee te maken krijgen, worden niet bij planning en ontwikkeling betrokken

- Proberen te veel te snel te doen

- Onvoldoende training in

- Nieuwe werktaken

- Dataconversie en tests worden niet uitgevoerd

- Overmatig vertrouwen in verkoper ERP of adviesbureaus

Wat is SCM?

Beheer van de toeleveringsketen (supply chain management of SCM) is een functie-overstijgend systeem tussen verschillende bedrijven dat gebruikt maakt v informatietechnologie voor de ondersteuning en het beheer v de koppelingen tussen de belangrijkste bedrijfsprocessen van een bedrijf enerzijds en die van zijn leveranciers, klanten en zakelijke partners anderzijds

Doel: creëren v een snel, efficiënt en goedkoop netwerk v zakelijke relaties OF toeleveringsketen om producten v een bedrijf vanaf het ontwerp op de markt te brengen

Onderlinge relaties met leveranciers, distributeurs en ander bedrijven die nodig zijn om een product te ontwerpen, te maken en te verkopen, vormen het netwerk v bedrijven, relaties en processen dat het toeleveringsnetwerk wordt genoemd

Elementaire bedrijfsprocessen in de toeleveringsketen den de functionele SCM-processen waardoor ze ondersteund worden

Doel: kosten verlagen, efficiëntie verhogen en doorlooptijd v de toeleveringsketen verkorten

Elektronische gegevensuitwisseling (EDI of electronic data interchange)

De elektronische uitwisseling van documenten van bedrijfstransacties via internet en andere netwerken tussen handelspartners in een toeleveringsketen

Data die verschillende transactiedocumenten representeren worden automatisch uitgewisseld tussen computers. EDI is een vb. v bijna volledige automatisering v een toeleveringsketen

De functies v SCM (niet in slides)

Blz. 338-339 lezen

Voor- en nadelen v SCM

Voordelen zie figuur 7.14, staan niet vermeld in slides

Oorzaken van problemen met SCM:

- Gebrek aan de juiste kennis, hulpmiddelen en richtlijnen voor het plannen van de vraag

- Onnauwkeurige of te optimistische voorspellingen omtrent de vraag

- Onnauwkeurige gegevens over productie, voorraad en andere zaken

- Onvoldoende samenwerking binnen het bedrijf en tussen partners

- Gedacht wordt dat software voor SCM onvolledig is, onvoldoende is ontwikkeld, en dat deze moeilijk te implementeren is

Integratie bedrijfsapplicaties (Enterprise Application Integration of EAI)

EAI verbindt functie-overstijgende systemen, wordt veel gebruikt door bedrijven om hun belangrijkste applicaties voor e-business te koppelen

Met EAI kunnen gebruikers bedrijfsprocessen modelleren die nodig zijn voor interacties die tussen bedrijfsapplicaties zouden moeten plaatsvinden

EAI bevat ook middleware(toepassingsplatform dat het mogelijk maakt dat verschillende toepassingen met elkaar kunnen communiceren):

- Voor gegevensconversie en -coördinatie

- Als communicatie tussen systemen

- Voor toegang tot systeeminterfaces

Werking EAI

Transactieverwerkingssystemen

Blz 343-346 niet in slides

Integratie bedrijfsapplicaties

Systemen voor samenwerking in de onderneming (enterprise collaboration systems of ECS) zijn

functie-overstijgende IS die communicatie, coördinatie en samenwerking tussen leden van bedrijfsteams en werkgroepen bevorderen

Het doel van ECS is dus ons in staat te stellen gemakkelijker en effectiever samen te werken, door ons te helpen bij:

- Communicatie: informatie uitwisselen met elkaar

- Coördinatie: coördineren v individueel werk en gezamenlijk gebruik van hulpbronnen

- Samenwerking: coöperatief samenwerken aan gezamenlijke projecten en taken

Hulpmiddelen voor bedrijfsintegratie

Bv. webbrowsers en servers, hypermediadocumenten en databases, intra- en extranetten bieden de benodigdheden voor bedrijfsintegratie die commerciële gebruikers nodig hebben

Hulpmiddelen voor elektronische communicatie: delen v documenten, spraak en tekstberichten met teamleden ongeacht waar ze zich bevinden

Hulpmiddelen voor elektronisch vergaderen: communiceren en samenwerken

Hulpmiddelen voor integratiemanagement: werkactiviteiten realiseren of managen

Functionele bedrijfssystemen

Uiteenlopende informatiesystemen (transactieverwerking, managementinformatiesystemen, beslissingsondersteuning etc.)die de volgende bedrijfsfuncties ondersteunen: Boekhouding, administratie, marketing, aansturing van de bedrijfsvoering en personeelsmanagement

IT in het bedrijfsleven

Voorbeeld v functionele informatiesystemen. Er is afgebeeld op welke wijze informatiesystemen tot categorieën bedrijfsfuncties kunnen worden gegroepeerd. Informatiesystemen kunnen bijvoorbeeld worden geanalyseerd aan de hand v de bedrijfsfunctie die ze ondersteunen.

Marketingsystemen

Bedrijfsfunctie marketing houdt zich ezig met prijsbepaling, promotie en verkoop v bestaande producten op bestaande markten en ontwikkeling v nieuwe producten op nieuwe markten, met als doel beter in staat te zijn bestaande en potentiële klanten aan te trekken en van dienst te zijn

Marketinginformatiesystemen bieden informatietechnologie waarmee belangrijke onderdelen v de marketingfunctie ondersteund worden

Interactieve marketing

Een klantgericht marketingproces dat gebruik maakt v internet, intranetten en extranetten om transacties tussen twee partijen te verzorgen, tussen een bedrijf en zijn klanten of potentiële klanten

Doel: Een bedrijf in staat stellen om deze netwerken op winstgevende wijze te benutten voor het aantrekken en behouden van klanten die partners van het bedrijf zullen worden bij het creëren, inkopen en verbeteren van producten en diensten

Klanten worden actief betrokken bij proactieve en interactieve, door netwerken ondersteunde processen.

Interactieve marketing stimuleert klanten tot betrokkenheid bij productontwikkeling en –levering en bij service (die betrokkenheid wordt mogelijk gemaakt door verschillende vormen v internettechnologie)

Doelgerichte marketing

Een managementconcept voor adverteren en reclamecampagnes dat uit vijf doelgerichte onderdelen bestaat.

Onderdelen doelgerichte marketing

• Groep - pas advertenties zodanig aan dat ze aantrekkelijk zijn voor mensen van specifieke virtuele groepen

• Inhoud - advertenties worden geplaatst op uiteenlopende geselecteerde websites die op een specifiek publiek zijn gericht

• Context - advertenties worden geplaatst op webpagina’s die relevant zijn voor de inhoud van een product of dienst. Hierdoor is de reclame alleen gericht op mensen die al op zoek waren naar informatie over een bepaald voorwerp

• Demografische/psychografische groep - webmarketingcampagnes die zich richten op specifieke typen of klassen mensen bv. ongehuwd, tot 18j, …

• Gedrag online - advertenties reclamecampagnes die zijn afgestemd op elk bezoek aan een site door een individu, bv. met behulp van cookies (met cookies kan men het surfgedrag van iemand in kaart brengen)

Automatisering verkooppersoneel

Computers en internet vormen in steeds sterker mate de basis voor automatisering v het verkoopspersoneel

Voorzie het verkooppersoneel van laptops, webbrowsers en software voor het beheer van verkoopcontracten en verbind hen met websites voor marketing en met het bedrijfsintranet

Doel:

- Het verhogen van persoonlijke productiviteit

- Het versnellen van de registratie en analyse van verkoopgegevens vanuit het veld naar marketingmanagers

- Strategisch voordeel verkrijgen (doordat management het personeel beter kan informeren en ondersteunen)

Productiesystemen

Informatiesystemen voor productie ondersteunen de functies v productie en de operationele functies (procesbeheer), dit omvat alle activiteiten die betrekking hebben op het plannen en aansturen van de productie van goederen en diensten

Computer-geïntegreerde fabricage (computer-integrated manufacturing, CIM)

Doelstelling CIM:

- Het vereenvoudigen van productieprocessen, productontwerp en fabrieksorganisatie als noodzakelijke basis voor automatisering en integratie

- Het automatiseren van productieprocessen en de bedrijfsfuncties waardoor deze processen m.b.v. computers, machines en robots worden ondersteund

- Het integreren van alle productie- en ondersteuningsprocessen met computernetwerken, functie-overstijgende bedrijfssoftware en andere vormen van informatietechnologie

Het algemene doel is het creëren v flexibele, behendige productieprocessen waarbij producten v de hoogste kwaliteit op rendabele wijze worden geproduceerd

CIM ondersteunt de concepten v flexibele productie, behendige productie en totaal kwaliteitsmanagement

CIM-systemen

Met behulp v informatiesystemen voor productie kunnen bedrijven een groot deel v de activiteiten die nodig zijn voor de productie v goederen vereenvoudigen, automatiseren en integreren

- Computer-aided manufacturing (CAM) (computerondersteunende productie): automatisering van het productieproces

- Manufacturing execution systems (MES) – informatiesystemen voor het meten v de prestaties en de effectiviteit v de activiteiten op de werkvloer(Bewaken en sturen volgende onderdelen aan: grondstoffen, apparatuur, personeel, instructies en specificaties en productiefaciliteiten zodat het productieproces flexibel en goed verloopt)

- Procesbewaking - aansturing v continue fysische processen (hiervoor gebruikt men sensoren die bv. temperatuur en drukveranderingen meten)

- Machinebewaking – computers worden gebruikt om de werking van machines aan te sturen, ook numerieke besturing genoemd

(Blz 361-365 niet in slides en niet behandeld in hoorcollege)

Hoofstuk 8: Elektronische handelssytemen

Inleiding tot de elektronische handel

Voor de meeste huidige bedrijven meer dan alleen het kopen en verkopen van producten online

Elektronische handel omvat het gehele proces online van het ontwikkelen, marketen, verkopen, leveren, klantenservice bieden en betalen voor producten en diensten

Deze producten of diensten worden gekocht of geleverd op de via internet verbonden globale, genetwerkte marktplaatsen van klanten, met de ondersteuning van een wereldwijd netwerk van commerciële partners

Zie case 8.1

De reikwijdte v elektronische handel

Bedrijven die zich al koper of verkoper bezighouden met elektronische handel, zijn afhankelijk v door internet ondersteunde technologie en v applicaties voor elektronische handel en diensten om de marketing, het vinden v klanten, de transactieverwerking en de product- en klantenserviceprocessen te realiseren

Door elektronische handel kan men zaken doen met vrijwel iedereen en overal

Categorieën v e-commerce

Veel bedrijven nemen deel aan of steunen 4 elementaire categorieën elektronische handel:

Business-to-Consumer (B2C) e-commerce bedrijven moeten hierbij aantrekkelijke elektronische marktplaatsen ontwikkelen om producten en diensten aan consumenten te verkopen

Business-to- Business (B2B) e-commerce bestaat uit elektronische bedrijfsmarktplaatsen en uit directe verkoopcontacten tussen bedrijven bv. catalogi voor elektronische handel voor hun bedrijfsklanten en leveranciers op beveiligde websites, intra- of extranetten

Consumer-to-Consumer (C2C) e-commerce veilingen online waar consumenten onderling kunnen kopen en verkopen. Vormen v elektronische handel voor consumenten onderling: elektronische persoonlijke advertenties voor producten of diensten die particulieren bij elektronische krantensites kunnen kopen of verkopen, … bv. ebay

Er is ook nog business to government (B2G) (wordt niet behandeld in het handboek)

Essentiële processen voor elektronische handel

Belangrijke architectuur van processen voor elektronische handel, die 9 essentiële processen voor elektronische handel onderscheidt

Toegangscontrole en beveiliging

Processen voor elektronische handel moeten wederzijds vertrouwen opbouwen en beveiligde toegang bieden voor beide partijen bij een transactie d.m.v. elektronische handel

Dit wordt gerealiseerd door gebruikers te authentificeren, toegang te autoriseren en toe te zien op de uitvoering van beveiligingsfuncties

Bij deze processen gaat met vaststellen wie de klant is via gebruikersnaam, wachtwoord, … De site voor elektronische handel moet vervolgens die gebruiker enkel toegang bieden tot de delen van de site die hij nodig heeft om zijn transacties te voltooien

Profilering en pesonalisering

Als je toegang hebt verkregen tot een site voor elektronische handel, kunnen profielringsprocessen plaatsvinden waarbij gegevens over jou en je gedrag en keuzes op website worden verzameld

Opbouwen v een elektronische profiel van je eigenschappen en voorkeuren (d.m.v. gebruikersregistratie, cookie-bestanden, …)

Profielen worden gebruikt om jou te herkennen en je te voorzien van een gepersonaliseerde aanblik van de inhoud van de site met aanbevelingen van producten en met gepersonaliseerde advertenties

Deze marketingstrategie wordt one-to-one marketing genoemd

Zoekbeheer

Een websitefunctionaliteit die klanten d.m.v. zoekprocessen helpen het specifieke product of de specifieke dienst te vinden die ze willen beoordelen of willen kopen (bv. eigenschap product zoeken)

Contentbeheer en catalogusbeheer

Contentbeheer: software waarmee bedrijven voor elektronische handel op websites voor e-commerce, tekstgegevens en multimedia-informatie kunnen ontwikkelen, genereren, leveren, actualiseren en archiveren

Catalogusbeheer: software waarmee catalogusinhoud kan worden gegenereerd en beheerd

Kunnen samenwerken met hulpmiddelen voor profilering, waardoor de inhoud v webpagina’s kan worden gepersonaliseerd voor een bepaalde afzonderlijke gebruiker

Kunnen worden uitgebreid met processen voor productconfiguratie, die zelfbediening op internet en aanpassing v producten v een bedrijf ondersteunen

Workflowbeheer (Werkstroombeheer)

Software waarmee werknemers elektronisch kunnen samenwerken om gestructureerde werktaken te kunnen uitvoeren binnen op kennis gebaseerde bedrijfsprocessen

In workflowmodellen zijn op voorhand een aantal bedrijfsregels opgenomen, bv. rol v belanghebbenden, autorisatie-eisen, …

Zorgt ervoor dat de juiste transacties, beslissingen en werkactiviteiten worden uitgevoerd en dat de juiste gegevens en documenten aan de juiste werknemer, klant of leverancier worden geleverd.

D e rol v catalogus-, content- en workflowbeheer bij een inkoopproces op basis v interner

Event-berichtgeving (berichtgeving gebeurtenissen)

De meeste applicaties voor elektronische handel zijn event-driven systemen die door gebeurtenissen aangestuurd worden. Deze reageren op evenementen zoals het eerste bezoek van een klant aan de website, betaling, levering ( alle handelingen i.v.m. klantrelatiebeheer en toeleveringsketenbeheer), zo houdt men alle belanghebbenden op de hoogte v alle gebeurtenissen die van invloed zijn op hun status tijdens een transactie

Software voor berichtgeving omtrent de gebeurtenis houdt toezicht op het proces van elektronische handel en registreert hierbij alle relevante gebeurtenissen, met inbegrip van probleemsituaties

Stelt alle betrokken belanghebbenden op de hoogte bv. email bij aankoop product

Samenwerking en handel

Processen die de belangrijke samenwerkingsafspraken en handelsdiensten ondersteunen die klanten, leveranciers en andere belanghebbenden nodig hebben om transacties voor elektronische handel te voltooien

Gebruik maken v hulpmiddelen zoals E-mail, chat en discussiegroepen om online groepen v belangstellenden v werknemers en klanten die van belang zijn te stimuleren, om klantenservice te bevorderen en klantentrouw in elektronische handel op te bouwen

Elektronische betalingsprocessen

Betalingsprocessen zijn niet eenvoudig omwille v de vrijwel anonieme aard v transacties die plaatsvinden via de door netwerken verbonden computersystemen v kopers en verkopers + beveiligingsproblemen

Betaling via internet (webbetalingsprocessen)

- Betaling via creditcard

- Andere, complexere betalingsprocessen op basis v inkooporders

Bij beiden types maakt men gebruik v een winkelwagentje, waarbij klanten kunnen kiezen tussen catalogi op het internet

Elektronischeoverboekingen/overdracht van gelden (electronic funds transfer of EFT)

Het registreren en verwerken van geld- en kredietoverdracht tussen banken en bedrijven en hun klanten

Voorbeeld v een veilig elektronisch betalingssysteem met verschillende betalingsalternatieven

Beveiligde elektronische betalingen

Network sniffers: software die creditcardinformatie onderschept en creditcardformats van creditcardnummers herkent

Beveiligingsmaatregelen om network sniffers te bestrijden:

- Encryptie (coderen en karakters verwisselen) v gegevens die tussen klant en verkoper uitgewisseld worden

- Encryptie creditcard autorisatie

- Gevoelige informatie van internet afhalen (offline inwinnen)

Wat ook gebruikt wordt als beveiliging is een digitale portefeuille, waarbij creditcardgegevens zodanig gecodeerd worden zodat enkel de bank de informatie over de creditcardtransactie te zien krijgt

Applicaties en problemen v elektronische handel

Elektronische handel bracht heel wat wijzigingen met zich mee wat betreft zaken doen, zowel intern als extern en ook de wijze waarop de elektronische handel gebruikt wordt verandert voortdurend, daarom moeten managers steeds aanpassingen doorvoeren

Zie case 8.2

Trends in de elektronische handel

Gewoon de ontwikkelingen a.d.h.v. deze tekening kunnen beschrijven

Elektronische handel voor business-to-consumer

Er zijn al heel wat mislukkingen geweest binnen bedrijven die zich met B2B of B2C e-commerce bezighouden, om dit te voorkomen zijn er een aantal noodzakelijke succesfactoren en functionaliteiten

Succesfactoren voor elektronische handel:

Plaats: internetwinkels zijn allemaal op dezelfde locatie gevestigd en geen plaats is dichterbij

Assortiment en waarde: mensen die op internet winkelen aantrekkelijke productselecties en een goed assortiment aanbieden tegen concurrerende prijzen. Garantie op tevredenheid en op ondersteuning van de klanten bieden na de verkoop en zo een goede reputatie opbouwen

Prestaties en service: site zo ontwerpen dat snel en gemakkelijk navigeren mogelijk is. Snel en makkelijk winkelen en kopen + zorgen voor een snelle verzending en levering (zorgen voor voorraad) + winkelen en de klantenservice moeten ook vriendelijk, behulpzaam, snel en makkelijk zijn

Uitstraling (uiterlijk en beleving): Aantrekkelijke webetalage, verzendgebieden vanaf de website, multimedia pagina’s productcatalogus en winkelfuncties

Advertenties en promotie-acties: Doelgericht adverteren op gerichte en gepersonaliseerde banners en reclamecampagnes op webpagina’s en via e-mail. Klanten aanmoedigen om ter kopen en terug te keren d.m.v. kortingen en speciale aanbiedingen met inbegrip van adverteren op verwante sites en adverteren voor gelinkte websites.

Verschillen tussen traditionele marketingcommunicatie en communicatie via webmarketing bij elke stap v het koopproces

Persoonlijke aandacht : personaliseren v je winkelervaring stimuleert je tot kopen en tot terugkeer. D.m.v. elektronische handel details omtrent bezoekers vastleggen en gebruikersprofiel opbouwen, om dan persoonlijke webpagina’s, gepersonaliseerde productaanbevelingen, webadvertenties en berichtgeving via e-mail en interactieve ondersteuning voor alle klanten aan te bieden

Groepsrelaties: Klantentrouw en –waarde opbouwen door internetklanten het gevoel te geven dat ze tot een unieke groep v eensgezinde individuen behoren. Ontstaan v virtuele groepen van klanten , leveranciers, bedrijfsvertegenwoordigers en anderen via nieuwsgroepen, chat rooms en links met verwante sites bevorderen

Beveiliging en betrouwbaarheid: Beveiliging van klanteninformatie en website-transacties, betrouwbare productinformatie en betrouwbare ordervervulling

Eisen aan internetwinkels

Bij internetwinkels ligt het accent primair op het ontwikkelen, bedienen en beheren v de website, zodat deze tot een bestemming met hoge prioriteit wordt voor consumenten die daar herhaaldelijk aankopen zullen doen

Deze websites moeten blijk geven v de succesfactoren die we besproken hebben

Eisen webwinkel

Het ontwikkelen v een internetwinkel

Website bouwen voor elektronische handel

– Gebruik eenvoudige ontwikkelingshulpmiddelen voor websites

– Gebruik van tevoren ontworpen sjablonen

– Bouw je eigen website of besteed dit uit

Na het bouwen v de website, moet je deze ontwikkelen to een detailhandel op internet door ze op verschillende manieren te marketen om zo bezoekers aan te trekken en hen tot loyale klanten te transformeren

Je klanten bedienen

Bied service aan klanten door gebruikersprofielen te creëren, via persoonlijke webpagina’s en acties waarmee een één-op-één relatie kan worden ontwikkeld, zodat je ze persoonlijk en efficiënt kan verwelkomen zodat ze terugkomen

Voer transacties met klanten uit door hen een aantrekkelijke, vriendelijke en efficiënte uistraling van de webwinkel te bieden.

Ondersteun klanten met (bieden v klanten ondersteuning is een noodzakelijke webfunctionaliteit)

- Menu’s voor zelfhulp, handleidingen, veel gestelde vragen, discussieforums

- E-mail correspondentie met vertegenwoordigers van de klantenservice

Het beheren van een webwinkel

Een internetwinkel moet als bedrijf en als websiteworden beheerd

- Registreren en analyseren v verkeer, voorraad en verkoopresultaten

- Koppeling met boekhoudsysteem, zodat financiële overzichten en rapporten opgesteld kunnen worden

Zorgen dat internetklanten 24 uur, zeven dagen per week terecht kunnen bij het bedrijf, voor deze bereikbaarheid is het nodig dat ze voldoende netwerkcapaciteit opbouwen of huren om een maxiamle internetbelasting te kunnen verwerken + reserver bij stroomuitval of defect

Bescherm transacties en klantengegevens, gebruik firewalls en weer aanvallen van hackers af