Wonen met meer-waarde

Roland Kums

10/03/2015

Platform Wonen Antwerpen

Samenhuizen vzwHistoriek :

1998 Voorloper: A'penhuys 2000 Opichting vzw als vrijwilligersvereniging 2010 Steun van de Koning Boudewijnsticting (Luchtkasteelfonds) 2011 Subsidie als sociaal-culturele beweging (tot 2015, wellicht 2020) 2013 ESF project Zelfontwikkeling gemeenschappelijk wonen (1 jaar)

Missie :

- platform en forum voor gemeenschappelijk wonen in ons land - bijdragen aan de verscheidenheid aan woonopties - de realisatie van projecten gemeenschappelijk wonen bevorderen - verzamelen en ter beschikking stellen van kennis - bijdragen aan een hiervoor ondersteunend en stimulerend beleid

Activiteiten Website en oproepjes Kennis verzamelen (infotheek) en informatie verstrekken Media-aandacht verhogen Bezoeken en studiedagen Open Dag Samenhuizen (3e zaterdag van mei)

Onderzoek stimuleren Publicatie « Knelpuntennota » Publicatie « Startgids voor Samenhuizers » Onderzoek en publicatie « Samenhuizen in België » (met steun van Luchtkasteelfonds Koning Boudewijnstichting)

Politieke interesse opwekken Startgroepen steunen (bvb. Pilootproject Tolhuislaan Gent)

Campagne ‘Samenhuizen in lokaal beleid (+ folders, brochure)

Adviescheques aan starters & bestaande groepen (LKfonds-KBS)

Uitdagingen wonen & welzijn

* Bevolkingstoename → 330.000 bijkomende gezinnen 2030

* Gezinsverdunning en vergrijzing• Andere woningtypes nodig

* Bestaand aanbod• Woningen• Bouwgronden

* Vlaanderen dichtbevolkt en versnipperd

Sam

enhuizen 12-2012

Gevolgen voor het leefmilieu en de woonkwaliteit

* Natuur en bos• speelruimte

* Waterbeheer• Aanleg en onderhoud rioleringen = 60% milieubudget!

* Waterkwaliteit

* Mobiliteit• Luchtkwaliteit• Verkeersonveiligheid

* Lawaai

* Klimaatveranderingenergieverbruik

1. Wat is samenhuizen ?

2. Voorbeelden

3. Meerwaarde

4. Knelpunten

Inhoud

Wat is samenhuizen?samenhuizen, woongemeenschap, gemeenschappelijk wonen, gemeenschapswonen, …

gemeenschapshuis, woongroep, friends-wonen, groepswonen, co-wonen, cohousing, leefgemeenschap, …

ecovillage, woonerf, woonpark, gated community, compoundwonen, quattrowonen, gedeeld wonen, solidair wonen, commune, boerderijwonen woonwerkgemeenschap, begijnhof, …

serviceflat, begeleid wonen, woon- en zorghotel, pensionwonen, opvangwonen, kangoeroewonen, duplexwonen, intergenerationeel wonen, tandemwonen, aanleunwonen, …

Samenhuizen = koepelterm alle vormen GW

Saenhuizen 9-2013

leeftijden

grootte van de groep

mate van gemeenschappelijkheid

locatie

combinatie metzorg, kunst, cultuur,

(stads)landbouw, workshops, natuur,

buurthuis, co-working, autodelen

insteek achtergrond

visie

karakter eigenheid

Een waaier aan mogelijkheden

Algemene definitieEen woongemeenschap omvat personen,

afkomstig uit verschillende gezinnen

die vrijwillig

in mindere of meerdere mate van betrokkenheid

ruimtes delen

en samen wonen in eigen beheer

met de bedoeling een sociale meerwaarde te creëren

Types samenhuizen : twee basisvormen

woningdelen :gemeenschapshuis

en woongroepco-wonen en cohousing

traditioneel wonen

Types : A. Aparte huishoudens

APARTE HUISHOUDENS

autonome woonsten &gedeelde ruimtes

beperkte gemeenschappelijke

ruimtes

uitgebreide gemeenschappelijke

ruimtes

Co-wonen

Cohousing

vanaf 3 units

vanaf 12 units

Beeld : hechte wijk Beeld : mini-dorp

Types : B. huishouden samen

HUISHOUDEN SAMEN

privé kamers in een gemeenschap

huishoudengedeeltelijk

samen

huishouden volledigsamen

Woongroep

Leefgemeen - schap

Beeld : post-studentenhuis Beeld : klooster

Potentieel voor gemeenschappelijk wonen : van niche naar mainstream

Peiling Universiteit Roskilde (DK, 2010): interesse voor cohousing bij 32% van de alleenstaande ouders

Peiling Harris Interactive voor Gecina (F, 2011): interesse voor gemeenschappelijk wonen bij 32% van de bevolking

(bij18-24jaar is dit 44%)

Peiling OIVO-CRIOC (B, 2010): interesse voor huisdelen bij 23,6% van de bevolking

Peiling Metlife voor AARP Health Care (USA, 2004): interesse voor een cohousing-like setting bij 34% van de 50-65jarigen

Peiling ILIV Thuis-Trendrapport (B, 2013): interesse om met meerdere gezinnen samen te wonen en ruimtes te delen

bij 32% van de totale bevolking

Stel interesse bij slechts 5% van de Vlaamse bevolking = 300.000 bewoners in ca 8.000 projecten = 25 projecten per gemeente (van elk gemiddeld 40 personen)

gemeenschapshuis en woongroep

Peninsula (USA)

Haniahof (NL)

Laken (B)

Keimblatt (Oostenrijk)

2. voorbeelden

woongroep Utopia - Haaltert

5 woonsten tontine volwassenen

woongroep Andromeda (Woluwe)5 bewoners - huur - senioren

K73 (St-Agatha-Berchem)4 bewonersSamenhurenjongvolwassenen

Woongroep senioren : Abbeyfield (55+)

Entre Voisins (Etterbeek, B)

8 woonsten

Martin-Pêcheur(Watermaal-Bosvoorde, B)

8 woonsten

Woongroep / leefgemeenschap

Luchtkasteel, Doornik 12 bewoners

De Haringrokerij

(Antwerpen)

11 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

co-wonen

Sam

enhuizen 19-9-2012

De 3 Torekens

(Antwerpen)

8 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

co-wonen

co-wonen

Huiself (Lebbeke)

5 woonstenco-wonen

co-wonen

La Placette, Wezembeek-Oppem

11 woonstenco-wonen

co-wonen

Drie Huizen, Merksplas

3 woonstenMINI-co-wonen

Biplan, Haren/Brussel

6 woonstenco-wonen

mede-eigendom

co-wonen

CotéKanaL (Brussel) 17 woonstenco-wonenmede-eigendomgemengde leeftijden

co-wonen

De Molen van Rotselaar

12 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

co-wonen

Sam

enhuizen 19-9-2012

co-wonen

Meerhem (Gent)

8 woonstenmede-eigendom verbouwde school

Sam

enhuizen 19-9-2012

cohousing Trudeslund(Denemarken)

33 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

cohousing

Ecovillage IthacaIthaca NY (USA)

2 x 30 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden3e fase

in aanbouw

cohousing

22 woonstengemengde leeftijden

juridisch : mede-eigendom

La Grande Cense (Clabecq, B)

cohousing

Vinderhoute (B) 17 woonsten mede-eigendom gemengde leeftijden

Retrofit cohousing

N-Street, Davis, CA

Wijk jaren '50, 3 slpk, 2 bdk

Retrofit cohousing

N-Street

1986 : eerste 2 woningen gekoppeld1999 : erkenning 'planned development'2005 : nieuw common house2013 : 19 woningen50 volwassenen en 10 kinderen

Serviceflats

Dit is géén gemeenschappelijk wonen

Peda

Externe aanbieder bvb. studentenhuis, opvangtehuis, beschut wonen, rusthuis, service flats, …Enkel gedeelde publieke ruimte

Enkel aankoop en/of bouwproces collectief

Slechts 1 aspect, zonder gemeenschappelijkheid

Woonerf Sociale woningbouw

1

samenhuizen & sociale huisvesting

Sam

enhu izen 22 - 9 - 2014

betaalbaar samenhuizen

• Sociale leningen : cfr. Voorstel van Decreet rond cohousing (Woningfonds)

• Community Land Trust (grond blijft in een trust)

• Erfpacht

• Cohousing via Actoren Sociale Woningbouw

• Rol van de lokale overheid

• Doelgroepen (bvb. mindervaliden poolen PAB, PVF)

3S

amenhu izen 22 - 9 - 2014

Sporen   Sociale Huisvesting    (nota rondetafel samenhuizen)

1. Algemeen - Nood aan definitie van gemeenschappelijk wonen - Vaststellen van vraag en onderliggende behoeften

2. Toewijzing en Wachtlijst - Interne mutaties naar GW (binnen de wijk ; vanuit onaangepaste woning) - Individuele kandidaten van de wachtlijst naar GW - Gestippeld invulproject - Toewijzing aan een groep, naast individu en gezin (voor sociaal draagvlak!)

* SHM : contract met individu + convenant met groep * filter criteria door Huisvestingsactor + selectie door groep

- Regeling rond zelfbeheer en onderhoud - Inclusie van kwetsbare personen in woongemeenschappen

3. Oppervlaktenormen & Kostprijs - Ingeleverde gedeelde oppervlakte bij de privaatwoning rekenen - Financiering van gemeenschappelijke ruimte voorzien

4. Aanloop - Werkgroep: Sociale huisvestingsector + Vlaamse Overheid + Middenveld - Proefprojecten (regelluwte, diverse types en sporen)

Kollektivhus ‘Sjofarten’, Familjebostader, sociale woningbouwmaatschappij (Stockholm, S)

Voorbeelden buitenland

Centraal Wonen Alphen aan de Rijn, woningbouwcorporatie (Alphen, NL)

CW Het Aardrijk, woningbouw-corporatie (Breda, NL)

NederlandDenemarkenZwedenFrankrijke.a. …

Trekanten (Stockholm, S)

Sam

enhu izen 22 - 9 - 2014

Toulouse  (F)

Projectoproep door de Stad in 2013 ; deel sociale huurwoningen

- Binnen de stadsuitbreidingszone ‘La Cartoucherie’ (voor 3.000 woonsten) worden 90 woonsten (3.200 m²) gereserveerd voor gemeenschappelijk wonen- Deel voor groepen in zelfontwikkeling, deel voor sociale huur- Een woningbouwmaatschappij (sociale huur) is aangesteld voor : * coördinatie van de ontwikkeling * begeleiding van de bewonersgroepen (bouwgroepen) * bouw sociale huurwoningen-Timing : mei 2013 pool van 140 gezinnen ; voortraject door Koepelvereniging GW (groepsorganisatie ; samen ontwerpen) ; begin 2014 bouwaanvraag en bouw

Sam

enhu izen 22 - 9 - 2014

3Voorbeelden in Vlaanderen

Schorvoort (Turnhout)

Sam

enhu izen 22 - 9 - 2014

En ….

3. Meerwaarde van samenhuizen voor bewoners, gemeenschap en leefmilieu

praktisch

sociaal

ecologisch

maatschappelijk

• delen van ruimte en middelen

• samen aankopen, maaltijden voorzien

• kinderopvang,

• multigenerationele uitwisseling, senioren, …

• elkaar helpen en leren van elkaar

Praktische voordelen

Ecologisch • compact wonen, vrijwaren van ruimte en groen

• eco-bio opties (draagvlak schaal, groep) :

materialen, energie, water, …

• autodelen, delen van werktuigen, ruilen, recycleren,

…

Interne sociale meerwaarde • contact, gezelschap, activiteiten, …

• solidariteit, steun, veiligheid, …

• burenhulp, zorg, opvang, …

Maatschappelijk • cohesie buurt, integratie, uitstraling, dynamiek

• Integratie en ondersteuning van kwetsbare en

zorgbehoevende mede-bewoners

• bewust burgerschap, lokale veerkracht,

empowerment, basisdemocratie, zelfbeheer

• reconversie van gebouwen, bewaren van erfgoed

4. Knelpunten

Gemeenschapshuizen en woongroepen : 61%

co-wonenen cohousing : 90%

Ben je moeilijkheden tegengekomen in de loop van je project?

Algemene knelpunten

- relatief onbekend

- vooroordelen

- rechtsongelijkheid door verschillende interpretatie wetgeving op lokaal vlak

- niet opgenomen in wetteksten, enkel zorgwonen

Sam

enhuizen 12-2012

Knelpunten woningdelen

Voornamelijk in de huursector

– inschrijving in de gemeente

– uitkeringen, sociale zekerheid, leefloon(alleenstaanden worden als samenwonend beschouwd)

– ruimtelijke ordening / stedenbouw bvb opsplitsing

– huurcontracten

Sam

enhuizen 12-2012

Knelpunten cohousing en co-wonen (1)

Voornamelijk in de koopsector

– vooral stedenbouwkundig

– in concurrentie met projectontwikkelaars (nieuwbouw), financieel en beslissingskracht

– bestemming (renovatie)

– financieel moeilijke aanloopfase

– lange aanloopfase, drempel te hoog, slaagkansen laag

– organisatie van de groep: van droom tot werkelijkheid

– durven aanspreken van begeleiding, van experten, complementair aan de interne competenties

Sam

enhuizen 12-2012

Knelpunten cohousing en co-wonen (2)

– site vinden en verwerven

– premiestelsel niet afgestemd op samenhuizenmoeten bewezen worden met individuele uitgaven, opsplitsen van facturenook bvb dakisolatie niet voor verhuurders + per dak en niet per wooneenheid

– bij beschermd erfgoed in principe 'meer mogelijk', maar geen evident proces

– juridisch nog weinig expertise in Vlaanderen

– reflex naar ondersteuning vanuit steden, sociale huisvestingsmaatschappijen en autonome gemeentebedrijven blijft beperkt

Sam

enhuizen 12-2012

Knelpunten cohousing en co-wonen (3)

– betrekken van bescheiden inkomenscategorieën, gemengde groepen, gemengd project huur-koop

– grond- en pandendecreet: weinig ervaring hoe dit zou moeten gerealiseerd worden (% sociale woningen)

– nutsvoorzieningen soms verplicht individueel aan te sluiten, collectieve aansluitingen 'bestaan' niet, een groep dreigt als bedrijf gezien te worden, als verdeler/leverancier enz

Sam

enhuizen 12-2012

Vauban (Freiburg, D)

cohousing zones

cohousing zones Trekroner (Roskilde DK) heden 10 projectenS

amenhuizen 17-8-2012

Pilootproject Tolhuislaan Gent

Samenhuizen 17-8-2012

www.samenhuizen.be