Amsterdamsche Coöperatieve Woningvereeniging ‘Samenwerking’ B.A.Juni 2017

samensamensamensamensamen

Inhoud

Redactioneel

HerinneringenHet verbazingwekkende geheugen van Manna Mulder

Op de foto in oorlogstijdStudio Wolff 1943

HerinneringsmonumentDe onthulling vindt plaats op 30 juni

HofdamesElke woensdag door het stof

Dynastieën Een nieuwe serie over families die al generaties lang bij Samenwerking wonen

Brieven van ledenGeen huurverhoging, maar huurverlaging - het bestuur reageert

BestuurscolumnLucas Delfgaauw over de eeuwigdurende erfpacht

Uit het kantoorPeriodiek onderhoud, strategisch onderhoudsbeleidsplan,jaarrekening en jaarverslag en huurverhoging

05

06

10

13

14

20

26

28

30

RedactioneelU hebt waarschijnlijk de estafettecolumn gemist in de inhoudsopgave. Dat is mooi, want dat heeft de redactie ook. Er is echter niets aan de hand, want we gaan zeker door met deze traditie, die in april 2012 is gestart. Alleen had onze beoogde estafettecolumnist zoveel te vertellen dat we voor haar verhaal veel meer plaats moesten inruimen dan een column van rond de vijfhonderd woorden. Het eerste deel van haar jeugd herinneringen treft u in deze editie van SAMEN aan. Het tweede deel volgt in september. Dan ook zal zij een nieuwe estafettecolumnist nomineren.

Sommige families wonen al generaties lang bij Samenwerking. Zo ook de familie van Marjolijn Scherpenhuysen. Met haar verhaal wil de redactie de start maken met een nieuwe serie onder de weidse naam Dynastieën. Wij houden ons aanbevolen voor meer van dit soort verhalen.De fotoserie die elke editie van SAMEN opfleurt, laat deze keer zien wat er allemaal groeit en bloeit bij Samenwerking. Heel toepasselijk aan het begin van de zomer. Het begeleidende verhaal gaat over de vrijwilligers die de Harmoniehof onderhouden. Dat zij zichzelf de Hofdames noemen is zeer op zijn plaats, maar duidt wel op een wat eenzijdige samenstelling.In de rubriek ‘Brieven van leden’ bepleit een zestal leden van de ledenraad een huurverlaging in plaats van een huurverhoging. Het bestuur geeft hierop, desgevraagd door de redactie in het kader van hoor en wederhoor, zijn visie.De redactie dankt alle leden die de moeite hebben genomen bijdragen voor SAMEN te schrijven. Met uw hulp moet het lukken SAMEN viermaal per jaar te laten verschijnen. De uiterste inleverdatum voor het septembernummer is 1 augustus. Omdat het redactieadres van SAMEN regelmatig wordt verward met het e-mailadres van het verenigingsbureau van Samenwerking, info@samenwerking.org, luidt ons e-mailadres voortaan redactiesamen@samenwerking.org

0504

Later zal dit zich anders uiten; op het moment dat ik een achttien jaar oude Volvo op de kop getikt heb, wordt mijn garage-houder gebeld door waar-schijnlijk iemand vanaf de Reijnier Vinkeleskade. Deze iemand heeft hem getraceerd vanwege zijn bedrijfssticker op mijn achterruit: ‘Weet u van wie deze auto is of kunt u ervoor zorgen dat hij hier wordt verwijderd? Deze hoort hier niet in de buurt.’ Zo typerend voor hier, voor bewoners van Samenwerking. De Bram en Piet van toen was Jaap. Hij fietste met een bakfiets door de buurt. Ik geloof dat die nog steeds in de poort bij de Roelof Hartstraat staat. Jaap kwam langs voor al-lerlei klusjes. Bijvoorbeeld als er een klein ruitje ge-broken was. Want de

kleine ruitjes maakten pas ergens in de jaren zestig plaats voor de grote die er nu zijn. Jaap sneed een raampje op maat en plakte het vast met stopverf. Ik kreeg altijd een kluitje en was daar ontzet-tend blij mee. Het rook heerlijk, het was zacht en je kon er iets van maken en dat laten drogen.

LeveranciersAan de deur kwamen nog diverse leveranciers, zoals de melkboer en de bakker van de Wed. Rekers, met een bakfiets met houten deksel. Engel Bol was zijn naam. Hij heeft ons huis nog eens

06 07

Herinneringen Manna Mulder woont al ruim zestig jaar, vanaf 1956, in huizen van Samenwerking. Ze zette voor SAMEN enkele van haar jeugdherinneringen op papier. In twee delen - in dit nummer en het volgende – maken we u daar deelgenoot van.

SamenwerkingJuni 1956, ruim anderhalf ben ik en ik zet mijn eerste schreden hier in de buurt. Wij gaan verhuizen vanuit een zolderverdieping in de Rivierenbuurt, waar mijn ouders al een jaar of tien wonen met - inmiddels - drie kinderen. Mijn vader heeft van een collega bij Het Parool, waar hij werkt, een woningtip gekregen over Samen-werking en zo komen wij hier terecht. In de Gerard Terborgstraat op nummer 13. Een zevenkamerwoning, mét badkamer.

HerinneringenMijn herinneringen beginnen ongeveer als ik naar de Eerste Montessorischool in de Corellistraat ga. Ik loop naar en van school. Speel daarna buiten. De straten zijn nog leeg. Er kan ‘gestoept’ worden, we voetballen bij de poort en bij het postkantoor. Spelen verstoppertje in de buurt en verstoppen ons in portieken, portalen en de overkapte bakfietsen van de postbodes, en in de vuilnis-schuiten die in de Hobbemakade liggen. Soms mogen we spelen in het woonhuis op de begane grond van mevrouw Stolk, Gerard Terborgstraat 34. Als zij er zin in heeft, opent zij haar raam en kun je via de vensterbank naar binnen. Mevrouw Stolk zit in een stoel want is oud en slecht ter been. Zij heeft heel veel speelgoed en kleur- en knutselspullen. Spelen in het plantsoen van de Harmoniehof is ten strengste verboden. Als je al met één been in het plantsoen staat, wordt er vanuit de villa waar de rechter woont, handgeklapt ten teken dat je er onmiddellijk uit moet. Bij geen gehoor verschijnt binnen enkele minuten de blauwe politiekever van 5x8 (later de witte kever van 6x2). Iedereen stuift weg. Sowieso wordt in deze soms toch behoorlijk kindonvriende lijke buurt vanachter de vitrage op ruiten getikt ...

Manna aan de Reijnier Vinkeleskade (omstreeks 1956-1957)

Manna (voorgrond) op de trap van Gerard Terborgstraat nummer 20 met buurmeisje Machteld (omstreeks 1962)

08 09

geschilderd in zijn vrije tijd. Zijn concurrent was de bakkerij Coöp. Volgens verhalen een man die in de hal van de hoogbouw op de hoek van de Gerard Terborgstraat en de Hobbemakade urineerde. Hun nering werd in de hoogbouw in het liftje geplaatst, waarmee de bewoners op de hoger gelegen verdiepingen het naar boven konden hijsen middels een pedaaltje bij de grond. Ook de schillenboer kwam, de voddenman, met zijn bakfiets, de orgelman die overal aanbelde en voor wie we vanuit eenhoog wat geld in een papiertje gewikkeld naar beneden in zijn mansbakje mikten. Ook kwam de bladenman, later bekend als de Donald Duckman, een beruchte kindermoordenaar naar later bleek en bekend geworden onder die naam. Een chagrijn van de bovenste plank. Héél onaardig ook.

De Roelof HartVan de winkels in de Roelof Hartstraat zijn alleen de opticien, de Kaaswaag en de sigarenman nog over, min of meer zoals ze destijds waren. De bloemenwinkel en La Falote bestaan ook nog. Die laatste heette vroeger Kelbo, een broodjeszaak die gerund werd door een familie die op de Ceintuurbaan 212 woonde, het adres waar mijn vader als jongen ook gewoond heeft en in die tijd nog ‘op een vlotje door de fietsenstalling voer’, zoals hij zelf zei. Dat was nog vóór de bouw van deze buurt. Naast de opticien zat de elektrazaak van Pastor. Hier kochten wij onze eerste televisie in 1964, toen mijn vader meeging als sport-verslaggever naar Tokio, voor de Olympische Spelen. Tot die tijd werden wij soms geroepen door de overburen als mijn vader op tv was bij Sport in Beeld. De woonwinkel was destijds van Gosewehr, die zelf op de Hobbemakade woonde. Vrijwel alle winkeliers woonden ook binnen Samenwerking.

Aan sommige winkels bewaar ik bijzondere herinneringen: melkboer Bloemraad, die je tekeningen in de winkel ophing, de sportzaak van de familie Van Iterson, wonende in de Gerard Terborgstraat 3, en waar ik op vijftienjarige leeftijd mijn eerste All Stars kocht van het bij elkaar gespaarde geld dat ik bij het Algemeen Handelsblad verdiend had met abonneewerving. Nu zit de postzegelwinkel erin. En er was nog een honingdokter, zoals mijn vader deze man noemde, de naamgeving ontleend aan de artsenjas die hij in zijn Prosana-winkel droeg.

Dáár weer naast de brood- en banketbakkerswinkel van mevrouw Ceda, die je hypercorrect aansprak met ‘mevroj’. Waarschijnlijk had zij het ook over een beeldhouder. De poelier, de viswinkel, de slager, de melkboer, al deze zaken gingen ter ziele. Mede door de opkomst van aanvankelijk de kleine supermarkten, zoals Albert Heijn, waar nu de dierenartsenpraktijk Roelof Hart zit. Daar waar wij onze eerste koelkast met spaarzegels aanschaften. In de zaak van Perry van der Kar zit nu Elements. En hekkensluiter is de onlangs gesloten fotowinkel. Rond het Roelof Hartplein veranderde er ook van alles: in de zaak van Ab Swaak (kantoorboekhandel) kwam ’t Martyrium, opgericht door een oud-klasgenoot van mij van de IVO, destijds. Daartegen-over zat ooit een saaie tent als Het Hof van Holland, als ik me niet vergis. Later nog een tijdje opgevolgd door een chinees, waar op de ramen geschoten was, en nog heel lang een kogelgat te zien (ook toen al, toen andere groepen elkaar bestreden), toen een koffietent vanwaaruit Welingelichte Kringen gepresenteerd werd en uitein-delijk nu dus de florerende zaak van Wildschut. En beneden in de bibliotheek aten de vrijgezelle dames en heren uit het Nieuwe Huis of uit de omgeving. Hun tafels keurig gedekt met tafellinnen. (wordt vervolgd)

Honinghandel Prosana NV (rond 1973) - Roelof Hartstraat 20 (foto Eddy Posthuma de Boer)

10 11

Op de foto in oorlogstijd Studio Wolff 1943 An Huitzing

In het Nationaal Holocaust Museum in Amsterdam is een tentoonstelling te zien over Annemie Wolff-Koller en haar Joodse echtgenoot Helmuth Wolff. Zij waren in 1933 voor het naziregime uit München naar Amsterdam gevlucht. Zoals veel Duitse vluchtelingen waren ze in de Rivierenbuurt gaan wonen. Ze gingen er aan de slag als fotografen. Annemie was dat in Duitsland al. Helmuth – architect van beroep – wist veel van nieuwe ontwikkelingen, zoals kleinbeeld- en kleuren-fotografie.

Tot 1940 fotografeerden zij voor de gemeente Amsterdam de haven en Schiphol; ook maakten ze reisreportages en reclamefoto’s. Ze richtten het tijdschrift Kleinbeeldfoto op en de vereniging voor kleinbeeldfotografie. Annemie begon een kookrubriek in de Libelle.

1943Na de Duitse inval in mei 1940 deden zij een zelfmoordpoging, waarbij Helmuth stierf en Annemie werd gered. In de oorlog was fotograferen in de haven en op Schiphol onmogelijk. Annemie publiceerde tot 1943 in de Libelle en de Panorama. Vanaf januari 1943 maakte zij portretfoto’s in haar studio aan huis. Joodse en niet-Joodse Amsterdammers kwamen bij haar voor pasfoto’s voor vervalste papieren, foto’s van hun kinderen en foto’s voor de herinnering. Na de oorlog bewaarde Annemie honderd rolletjes met negatieven van 440 personen en haar kasboek met namen. Zij sprak er nooit over.

Annemie Wolff-Koller, Amsterdam jaren 30

13

In de vergetelheid en herontdektNa 1945 begon Annemie weer te fotograferen in opdracht van de gemeente. Haar kookrubriek verscheen voortaan in de Margriet; in de jaren vijftig en zestig maakte ze het Margriet Kookboek. Ze meed de publiciteit en raakte na haar pensioen in de vergetelheid. In 2001 werd haar nalatenschap – Annemie was in 1994 overleden – ontdekt door fotohistoricus Simon B. Kool, die onderzoek startte naar leven en werk van het echtpaar Wolff.

In 2011 richtte Samenwerking-bewoner An Huitzing de Stichting Annemie en Helmuth Wolff op om het streven naar een tentoon-stelling en een publicatie te ondersteunen. Zelf ging ze toen met haar dochter Tamara Becker op zoek naar de identiteit van de mensen op de oorlogsfoto’s. In ruim vijf jaar tijd vonden Tamara en An 325 van de 440 gefotografeerden terug en legden contact met hen of met hun nabestaanden. Ruim de helft van de gefoto grafeerden bleek Joods te zijn en – heel bijzonder – een meerderheid van hen had de oorlog overleefd. Hun verhalen werden vastgelegd in het boek Op de foto in oorlogstijd, dat onlangs verscheen bij uitgeverij Lecturis. Slechts één van de gevonden personen woonde (met haar ouders) in een woning van Samenwerking: Ans Knap- Veeze, Frans van Mierisstraat 132-I. Haar Joodse man en zij verborgen meerdere onderduikers.

De tentoonstelling Uit de vergetelheid. De herontdekte fotografie van Annemie en Helmuth Wolff is te zien tot 3 september 2017. Bij de tentoonstelling verscheen behalve het boek van Becker en Huitzing ook Uit de vergetelheid. De herontdekte fotografie van Annemie en Helmuth Wolff door Simon B. Kool. Uitgeverij Lecturis.

De Samenwerking-leden Tamara Becker en An Huitzing nodigen u uit voor een rondleiding in het Nationaal Holocaustmuseum, Plantage Middenlaan 27, op zaterdag 24 juni om 14.00 uur. Aanmelden bij anhuitzing@kpnmail.nl of via een briefje in C.v.d.Lindenstraat 11/1.

Meer informatie: www.jck.nl/uitdevergetelheid en http://lecturis.nl/product/op-de-foto-in-oorlogstijd/

12

Herinneringsmonument Samenwerking 1940-1945

In SAMEN van maart jongstleden hebben wij u bijgepraat over de stand van zaken van het monument. Nu, drie maanden later, zijn we in de eindfase beland: de vergunning is verkregen, de financiën zijn rond doordat we subsidie van de gemeente hebben gekregen, de onthullingsdatum is vastgesteld. Het monument wordt geplaatst aan de Gerard Terborgstraat tussen nr. 44 en nr. 46. De onthullingsplechtigheid vindt aldaar plaats.

Enkele omwonenden hebben bij ons bezwaar gemaakt tegen het bankje dat wij bij het monument wilden plaatsen, met als argument het risico voor overlastgevers, vooral ’s avonds en ’s nachts. Natuurlijk vinden we het jammer dat een rustige plek bij een monument moet wijken voor een dergelijk risico. Maar het bankje komt er dus niet.

Het bestuur van Samenwerking heeft ingestemd met ons verzoek om in deze eindfase zo veel mogelijk samen op te trekken. Momenteel wordt gewerkt aan het vervaardigen van het monument onder leiding van de ontwerper Victor Levie in overleg met Sven Hermens, hoofd Technische dienst. Het initiatiefcomité werkt aan de uitnodiging en het programma rond de onthulling, samen met Madeleine Heidenrijk van het bureau van Samenwerking.

Alle leden van Samenwerking zijn uitgenodigd voor de onthulling op vrijdag 30 juni a.s., 16.00 uur. Vanaf 16.30 uur zullen de aanwezigen ontvangen worden in de binnentuin van de Gerard Terborgstraat voor een kort programma, een drankje en een hapje.

Dan is dit monument ter herinnering aan allen die woonden bij Samenwerking en de dood vonden door het naziregime er toch gekomen!

Ido Abram - Guus Luijters - Dorine Winkels

14

De tuin, nu al bijna honderd jaar geleden in de toenmalige crisistijd aangelegd, was inmiddels totaal verwilderd, de vijver was bijna dichtgegroeid en de plateaus zaten vol onkruid. Er stonden meen ik alleen nog maar hosta’s en geraniums, en daarnaast zag je met veel moeite nog een aantal vaste planten staan, waaronder vaste fuchsia’s en lavendelstruiken. Al die hosta’s hebben we met de spade in hapklare blokken gestoken en over de borders verdeeld, en daarmee de symmetrie teruggebracht. Heel veel geraniums moesten het veld ruimen en er zijn er nu nog een aantal over die we goed in de gaten moeten houden. Evelien, die al enige tijd voorwerk had verricht, wist precies wat wel en niet in de hof kon blijven staan. Het bijhouden van de vijverbeplanting is nog steeds haar werk.

Ik moet zeggen dat we in de loop van de tijd veel hebben geleerd over het onderhouden van zo’n groot plantsoen en dat wordt alleen maar meer. Bijvoorbeeld hoe je graskantjes afsteekt, hoe de rozen gesnoeid moeten worden, waar je welke plant het beste kan planten of naartoe kan verplaatsen et cetera. Dit maakt het werk afwisselend en zorgt ervoor dat iedereen zo’n beetje haar eigen specialiteiten ontwikkeld heeft. Zo ben ik erg van ‘de kantjes knippen’, een slimme truc die in elke tuin met gras wonderen doet!

Hofdames in de Hof Ruth Tolsma

De Harmoniehof is een uniek Amsterdamse Schoolplantsoen: bij mijn weten zijn er in Amsterdam geen andere voorbeelden van. Een aantal jaren geleden werd ik door Dorothee Oorthuys benaderd of ik misschien op woensdagmorgen, onder leiding van hovenier Evelien Jansen, in de Harmoniehof wilde komen werken. Die eerste keer was ik geloof ik al meteen ‘verkocht’. Het was in het begin echt ‘buffelen’, want de tuin was de afgelopen jaren door de gemeente behoorlijk aan zijn lot overgelaten.

15

16

18

Gelukkig doen we dit alles niet op eigen houtje; enige sturing van Evelien blijft noodzakelijk, want we hebben er elke keer weer een hele klus aan om de ‘goede’ van de ‘kwade’ planten te onderscheiden. Het is dan ook echt bijzonder dat de club van vrijwilligers, te weten Ans, Anneli, Barbara, Dorothee, Erna, Geer, Josée, Saskia en ondergetekende, zo constant en toegewijd metdeze tuin bezig blijft. Soms krijgen we extra mankracht (John en Max) en kunnen er zware klussen geklaard worden. Het is altijd gezellig en er wordt veel gelachen. De koffie van Puck, met lekkere koekjes erbij, wordt op de stoep van de Cornelis van der Linden-straat geserveerd. Soms liggen de plaids al klaar om niet te veel af te koelen; we hebben dan veel bekijks. Meestal sluiten we de werkzaamheden af met een heerlijke lunch in de Coenen. Dus heb je tijd én groene vingers, kom dan op woensdagochtend eens kijken of je je energie ook in deze tuin wil gaan steken. En mocht je twijfelen of je groene vingers hebt: die krijg je hier vanzelf wel.

19

Dynastieën binnende huizen van Samenwerking Leo Pauw

Marjolijn Scherpenhuysen (68) woont sinds 2011 op de Harmoniehof. Zij benaderde de redactie van SAMEN met de suggestie om iets te schrijven over families die al (vrijwel) vanaf de start in de huizen van Samenwerking wonen. Het leidde tot de start van een nieuwe serie: Dynastieën binnen Samenwerking. Saillant detail: deze dynastie begon met een statushouder …

De grootvader van Marjolijn (van moederskant) was een vluchteling. René Claeys, geboren op 7 oktober 1885, studeerde Economische Wetenschappen aan de Universiteit van Gent, waar hij in 1909 promoveerde. Op zijn 31e werd hij hoogleraar in volkenrecht, staathuishoudkunde, economie en diplomatieke geschiedenis aan dezelfde universiteit. Hij vervulde die functie van 1916 tot 1918. De Eerste Wereldoorlog was in alle hevigheid losgebarsten, en toen het doceren in de Nederlandse taal werd verboden, besloot hij om samen met zijn vrouw, hun eerste kind én zijn moeder, die inmiddels weduwe was, België te ontvluchten. In die jaren trokken rond een miljoen Belgen de grens over naar Nederland; veelal burgers uit angst voor het oorlogsgeweld en de vermeende wreedheden van de Duitsers. Huisvesting was een groot probleem. Veel vluchtelingen werden in kampen ondergebracht.

Na een kort verblijf bij een neef in Bergen (NH) werd René op 3 november 1919 ingeschreven in het Vreemdelingenregister in Amsterdam, aldus het Archief van de Gemeentepolitie (‘zonder papieren’). Eenmaal in Amsterdam, waar de woningnood enorm was, woonde hij met zijn gezin op verschillende adressen in bij

2120

Grootouders moederskant:R.V.G. Claeys + A. CornelisJacob Obrechtstraat 82hs

Frans van Mierisstraat 131hs

Grootouders vaderskant:A.A. Scherpenhuysen + A.J. Kuipers

Hobbemakade 94hsRoelof Hartstraat 84-II

Moeder van MarjolijnGodelieve

Scherpenhuysen-Claeys

Vader van MarjolijnAntonie

Scherpenhuysen jr.

Johanna Scherpenhuysen(fam. De Herder)

Corn. v/d Lindenstraat Reijnier VinkelkadeGerard Terborgstraat

Hobbemakade 91hs

Marjolijn ScherpenhuysenJ.M. Coenenstraat 15hs (1982-1986)J.M. Coenenstraat 21-1 (2009-2011)

Harmoniehof 9hs (2011-nu)

Nirita Scherpenhuysen

Broer Broer Broer Broer

22

uit 1987 (Coöperatief wonen tussen ideaal en werkelijkheid) schreef Jan Willem Kluit hierover: “Zowel de woningen als de woonomgeving werden tijdens de bouwfase dus luxueuzer uitgevoerd dan oorspronkelijk gepland. Bijna alle woonhuizen kregen er aan de achterkant bijvoorbeeld balkons bij. (…) Ten slotte werd het woonblok aan de Hobbemakade (blok A), wat meer opgeschoven in de richting van de Boerenwetering waardoor de binnenruimte van het blok aanzienlijk groter kon worden”. In 1928 verhuisde de familie naar een paar huizen verderop: Roelof Hartstraat 84-2, het pand met het prachtige trappenhuis op de hoek met de Hobbemakade. Waarschijnlijk hield de verhuizing verband met grootvaders werkzaamheden als schilder, want op de vierde verdieping van het woonblok bevond zich een atelier.

Zoon Antonie jr., de vader van Marjolijn, bracht vanaf zijn vijfde jaar zijn volledige jeugd door in de huizen op de Hobbemakade en de Roelof Hartstraat. Hij ging voor internist studeren en ontmoette in de oorlog in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Godelieve, de

23

anderen. Hij begon op Leidschekade 82hs (‘inwonend bij Weduwe van Aken’, zo noteerde de toegewijde ambtenaar); daarna Marnix-kade 8hs (‘bij Bouman’); twee jaar later op de Karel du Jardinstraat 8 (‘bij Twits’); en vier jaar later, in 1926, op de Weesperzijde 108hs. Inmiddels was het gezin in 1922 uitgebreid met dochters Godelieve (die later de moeder van Marjolijn zou worden), Ludgarda (1923), Hilde (1925) en Machteld (1927). Op 17 november 1928 betrok de familie een woning op de Jacob Obrechtstraat 82hs. Het was een van de eerste huizen van Samenwerking: de huizen in de Jacob Obrechtstraat waren in 1910 opgeleverd. Op dit adres werd in 1929 zoon Koen geboren. Het inmiddels grote gezin, zes kinderen en oma, verhuisde mei 1933 naar een huis op de Frans van Mierisstraat 131, om de hoek. In 1937 trok de familie naar de Amstelveenseweg 1048hs.

Het zal niet iedere vluchteling zo voorspoedig zijn vergaan. René Claeys was hoogopgeleid en had zo te zien vrijwel direct een baan. Uit de archieven blijkt dat hij al in 1919 werkzaam was als hoofdcommies bij het in 1894 opgerichte Gemeentelijk Bureau voor Statistiek van Amsterdam. René Claeys werd in 1934 genaturaliseerd als Nederlander en maakte snel carrière: eerst referendaris, korte tijd later plaatsvervangend directeur en van 1936 tot 1946 was hij directeur van het Gemeentelijk Bureau voor Statistiek. In 1942 werd hij eveneens benoemd tot lector in de Statistiek aan de toenmalige Gemeente Universiteit (de GU; de huidige Universiteit van Amsterdam, oftewel UvA), waar hij in 1947 eervol ontslag krijgt.

De andere grootvader van Marjolijn (aan vaderskant), Antonie Scherpenhuysen, werd op 10 april 1886 geboren in Haarlem. Hij trouwde in 1910 met Augusta Johanna Kuipers. Hij werd tekenleraar en schilder, en na een periode in Sneek, werd het echtpaar in augustus 1916 in Amsterdam ingeschreven, op de Valeriusstraat 64. Op dat adres werd in 1917 de toekomstige vader van Marjolijn geboren: Antonie jr., broertje van Johanna (1915).Op 9 oktober 1922 betrok het gezin een benedenwoning van Samenwerking, aan de Hobbemakade 94. Zeer waarschijnlijk als de eerste bewoners, want dat blok moet rond die tijd gereed zijn gekomen. Het waren ruime woningen. In zijn onvolprezen scriptie

Roelof Hartstraat 84 rond 1930(foto privé-collectie Marjolijn Scherpenhuysen)

082524

toekomstige moeder van Marjolijn. Ze werkte daar als medisch laborante. Antonie vertrok in 1945 naar Indonesië, waar hij voor het Rode Kruis een bloedtransfusiedienst ging opzetten. Godelieve volgde hem een jaar later, ze trouwden in 1946 aldaar en in 1947 werd er de oudste broer van Marjolijn geboren. Weer een jaar later reisde het jonge gezin terug naar Nederland.

De vader van Antonie was al in 1945 overleden en zijn moeder over leed kort daarna, toen hij in Indonesië was. Toen het jonge gezin in Nederland aankwam, had het dus weinig om op terug te vallen, maar Antonie mocht vanwege de bijzondere omstandigheden het oude lidmaatschapsnummer van zijn vader gebruiken, en kon zodoende al gelijk een benedenwoning op de Hobbemakade (nr. 91) betrekken. Daar kwam op 20 november 1948 Marjolijn ter wereld. Haar vader begon kort daarop een internistenpraktijk in Velp, en als gevolg daarvan vertrok het gezin in 1949 uit de huizen van Samen-werking. Marjolijn zou haar jeugd dus niet in Amsterdam-Zuid

Uitzicht op de Ceintuurbaan vanaf Roelof Hartstraat 84-2 (rond 1930)(foto privé-collectie Marjolijn Scherpenhuysen)

doorbrengen. Haar vader werd na korte tijd geneesheer-directeur van het ziekenhuis in Velp, dat sinds 1894 gevestigd was in een villa en zoetjesaan was uitgebreid met villa’s die eromheen stonden. Een ziekenhuis met een huiselijke sfeer. Marjolijn koestert er bijzondere herinneringen aan: “Het was één grote familie. Na een brand op de kinderafdeling heeft mijn moeder ook nog in het ziekenhuis gewerkt. En al ons speelgoed en al onze boeken gingen altijd naar de kinderafdeling als wij ‘eruit gegroeid waren’. Kerst en Sinterklaas vierden we mee in het ziekenhuis. Toen mijn vader in de nieuwe uitbouw een eigen kamer kreeg, gingen we soms op zaterdagochtend mee. Dat kon allemaal.” Andere tijden.

Marjolijn zou pas in 1967 in Amsterdam terugkeren, waar ze startte met haar studie Sociale Geografie en Planologie aan de GU. Na verschillende adressen in Amsterdam-Zuid kon ze in 1980 opeens lid worden van Samenwerking (de sluisdeur ging even open), en kwam ze met enig geluk al snel in aanmerking voor een woning op de J.M. Coenenstraat (15hs.), waar ze vier jaar bleef wonen. Na een

periode in Amstelveen - waar hun dochter Nirita in 1989 werd geboren - keerde het gezin in 2009 terug naar de J.M. Coenenstraat (21-1). Een paar jaar later streek ze met man en hondje neer in de vredige rust van de Harmoniehof. Haar dochter, uiteraard al wel lid, woont vooralsnog niet in een huis van Samenwerking, al heeft ze zich onlangs voor het eerst ingeschreven op een vrij-komende woning. Zo zie je maar waar de huisvesting van een vluchteling toe kan leiden.

Marjolijn Scherpenhuysen (foto Leo Pauw)

26

kunnen zijn bij de onderhandelingen met de gemeente over de nieuwe erfpacht. Ook zouden we een pilot kunnen houden voor uitbreiding van een aantal nieuwe leden vanbuiten. Ook dit kan gunstig zijn bij onze onderhandelingen met de gemeente. Wij pleiten voor de handhaving van de regeling dat kinderen van leden vanaf hun 18’e lid van de vereniging kunnen worden. Dit thema leeft sterk onder de leden en de regeling draagt bij tot de sociale cohesie van de buurt.

Bob Wouters, Frank Beunk, Jhim Lamoree, Liesbeth Nieuwenhuijse, Ria de Hoop, Theo Trautwein

Naschrift bestuurHet bestuur heeft uiteraard kennisgenomen van de andere kijk van zes ledenraadsleden op de fi nanciële perspectieven van onze vereniging. Kort samengevat constateert het bestuur dat de andere kijk helaas niet ziet op twee ontwikkelingen die voor Samenwerking grote fi nanciële consequenties hebben: het gemeentelijk voorstel voor eeuwigdurende erfpacht en het nieuwe strategisch onder-houdsbeleidsplan. De komende maanden zal meer duidelijkheid komen over de betekenis hiervan. Het bestuur vindt het niet verstandig om vooruitlopend hierop de meevaller die zich in 2018 aandient (het vervallen van de verhuurderheffi ng) te verdisconteren in een verlaging van de huren per 1 juli 2017.Overigens deelt het bestuur ook de verontrusting van de zes ledenraadsleden niet ten aanzien van de huurstijging tussen 2009 en 2017: die is met de genoemde 28% (inclusief de huurstijging door nieuwe verhuringen) vrijwel gelijk aan de landelijke huurstijging over deze jaren.Voor een uitgebreidere beschouwing verwijzen we graag naar de bestuurscolumn in dit nummer van Samen en de reactie van het bestuur in de 23e editie van Samengevat (te vinden op de website).

Het bestuur van Samenwerking

27

BRIEVEN VAN LEDEN

Een andere kijk op Samenwerking

Per 1 januari aanstaande vervalt voor Samenwerking de verhuurderheffi ng. Dat betekent een meevaller van 800.000 euro. Om die reden hebben zes leden van de ledenraad een motie ingediend waarin gepleit wordt voor een huurverlaging van vijf procent. Het bestuur verhoogt echter opnieuw de huren gemiddeld boveninfl atoir, veel meer dan de stijging van de kosten van levensonderhoud dus.

Feitelijk: de gemiddelde huur voor de leden van Samenwerking is gestegen van 594 euro in 2009 tot 750 euro in 2016, en stijgt in 2017 naar 763 euro (door zittende huurders en door huurharmonisatie nieuwe huurders); een stijging van 28% vanaf 2009. Het bestuur houdt geen rekening met de substantieel lagere kosten vanwege het vervallen van de verhuurderheffi ng. De winst van Samenwerking zal nu extreem stijgen. Onnodig, de vermogenspositie van Samen-werking is al uitstekend. Samenwerking is geen commerciële onderneming die veel winst wil maken, maar een vereniging zonder winstoogmerk, die haar leden een primaire levensbehoefte aanbiedt: een dak boven hun hoofd; voor een gematigde huur.

Wij indieners van de motie tot het verlagen van de huur met 5% constateerden dat ons voorstel een brug te ver is voor het bestuur. Om die reden hebben we een verzoeningsvoorstel ingediend om voorlopig de huren dit jaar te bevriezen. Gelijktijdig hebben we ook een aantal kwesties onder de aandacht van bestuur en ledenraad gebracht. Zoals een pilot om een deel van de nieuwe verhuringen onder de liberalisatiegrens aan te bieden. Bedoeld voor leden die door hun inkomen niet in aanmerking komen voor een woning boven de 710 euro per maand, zodat dan alle leden kunnen worden “bediend”. Een dergelijke maatregel zou gunstig

2928

BESTUURSCOLUMN

Erfpacht Sinds 1 juli 2016 kent Amsterdam voor nieuwbouw een gewijzigd erfpachtstelsel: eeuwigdurende erfpacht. Kern is dat de gronduitgifte voor altijd is. Eenmalig wordt de prijs bepaald voor de grond waarop gebouwd gaat worden. Die kan voorgoed in één keer worden afgekocht, of jaarlijks met een canon betaald.

Tot dan toe kende het erfpachtstelsel voor particulieren vooral het systeem van voortdurende erfpacht. Als regel huurde je de grond voor 50 jaar en na afloop van die periode kon je dat weer voor 50 jaar verlengen. De canon werd dan met een prijsindex aangepast. Vaak moest ook een conversiesom betaald worden als compensatie voor de prijsstijgingen in de verlopen periode. Invoering van eeuwigdurende erfpacht heeft als belangrijkste doel huiseigenaren meer zekerheid over de waarde van hun bezit te geven.

De afgelopen tijd is de Amsterdamse erfpacht vaak in het nieuws geweest. Dat had vooral te maken met de zogenaamde overstap-regeling: het omzetten van de huidige voortdurende erfpacht-contracten naar eeuwigdurend. Het college van burgemeester en wethouders heeft in april, na een inspraakronde, een herziene regeling vastgesteld. In juni 2017 zal de gemeenteraad daar een beslissing over nemen. De verwachting is dat middels een referendum in 2018 alle stemgerechtigde Amsterdammers een kans krijgen zich voor of tegen deze regeling uit te spreken.

Voor Samenwerking is de overstapregeling van groot belang. Met uitzondering van de eigen grond van de vijftig oudste woningen is de grond van alle andere woningen in voortdurende erfpacht uitgegeven tot en met 2038 (voor de Beethovenstraat tot en met 2053). Samenwerking kan tot 2020 vrijwillig overstappen, of anders verplicht in 2038 (en voor de Beethovenstraat in 2053).

De overstapregeling kent een andere waarderingssystematiek dan de huidige verlengingsregeling. De indexering is niet langer de maat, maar de WOZ-waarde van de woningen en een nieuw geïntroduceerde extra waarderingsfactor: de buurtstraatquote. In beide waarderingen scoort het woningbezit van Samenwerking hoog. Aantrekkelijk bij een overstap tot 2020 kan voor sommige erfpachters zijn dat gekozen kan worden uit de laagste WOZ- waardering 2014 of 2015 en een eenmalige korting van 25% op de afkoopsom of canon. Redenen genoeg voor het bestuur om de erfpacht hoog op de agenda te zetten en te onderzoeken of een vervroegde overstap voor Samenwerking zin heeft.

Als het erfpachtcontract van Samenwerking verlengd zou worden onder de oude regeling, dan zou in prijspeil van 2017 een afkoopsom van € 28 miljoen betaald moeten worden. Ondanks de meevaller van het vrijwel vervallen van de verhuurderheffing na dit jaar, is dat financieel een zeer pittige belasting voor Samenwerking. Indien gebruikgemaakt gaat worden van de nieuwe overstap-regeling, dan wordt de afkoopsom voor Samenwerking ruim € 65 miljoen, eveneens in prijspeil 2017. Deze financiële ruimte heeft Samenwerking niet. Daarom is het bestuur in gesprek met de gemeente om te proberen de overstap voor Samenwerking passender te maken.

Het bestuur is van mening dat door de gemeente geen of onvol-doende rekening is gehouden met bijzondere eigenaren, zoals onze coöperatie. Voor Samenwerking is het echt nodig dat de over-stap naar eeuwigdurend haalbaarder wordt. De gemeente zal dan rekening moeten houden met het coöperatieve karakter van Sa-menwerking, een vereniging zonder winstoogmerk, die bovendien geen woningen verkoopt en uitsluitend woningen in het midden-segment verhuurt. Een grote uitdaging om daar met de gemeente uit proberen te komen!

Namens het bestuur, Lucas Delfgaauw

We hopen na de zomer een meer voldragen plan te hebben, dat op hoofdlijnen ook is doorgerekend.

In de eerste maanden van het jaar is ook weer hard gewerkt aan de jaarrekening en het jaarverslag. De accountant was tevreden; hij stelde vast dat de administratievoering bij Samenwerking van een goed niveau is. Hij vroeg aandacht voor de in de Wet Bescherming Persoonsgegevens opgenomen verplichtingen die organisaties hebben bij het ontstaan van ernstige datalekken. We zullen hierover in overleg treden met onze ICT-leverancier. De ledenraad vroeg in aanvulling hierop aandacht voor de wijze waarop het project zonnepanelen wordt gefinancierd. We hebben nu drie complexen van panelen voorzien; het bestuur zal een voorstel doen hoe hiermee verder te gaan. In het derde complex (Hobbemakade-Cornelis van der Lindenstraat) vielen de installatiewerkzaamheden overigens tegen: de panelen liggen allang klaar op het dak, maar bij de aansluiting van de elektriciteitsmeters stuitten we op asbest in de meterkasten. Niet erg als je ervan afblijft, maar wel vervelend als je erdoorheen wil boren. Er wordt nu hard gewerkt aan de verwijdering ervan.

Een laatste activiteit van dit voorjaar: het versturen van de huurverhogingsbrieven. Verreweg de meeste bewoners hebben nu een (inflatievolgende) huurverhoging van 0,3% aangezegd gekregen. Ruim 30 bewoners met een huur onder € 711 kregen een inkomensafhankelijke huurverhoging van 4,3%. En met de coöperatieve vereniging Het Nieuwe Huis zijn we druk in gesprek over een hogere huurverhoging (10%), waarmee we ons exploitatie-tekort op dit complex in belangrijke mate willen terugdringen.

30

Uit het kantoorEvert Bartlema

Er wordt hard gewerkt aan het bezit. Vooral de bewoners in de Gerard Terborgstraat hebben het flink te verduren. Aan de even zijde van de straat staan de woningen zowel voor als achter in de steigers voor het periodieke onderhoud. Het voeg- en metselwerk wordt hersteld, houtrot wordt gerepareerd en er wordt geschilderd.

Vooral het herstel van voegen en metselwerk geeft een hoop kabaal. Ik merk het als achterbuurman, op gepaste afstand, maar besef dat het voor de bewoners zelf geen fijne weken zijn. Ook de overburen ondervinden er hinder van. Maar we doen het werk grondiger dan eerder en hopen dat het daardoor de volgende keren weer meevalt. Ook hopen we dat de vochtdoorlatendheid van de gevel door de ingreep flink afneemt. Het werk aan de voorgevel valt tot nu toe tegen; van dichtbij zijn er meer problemen te zien dan we vooraf konden inschatten. Aan de achtergevel valt het juist weer wat mee. Ook de Moreelsestraat en Het Nieuwe Huis staan in de steigers; ook hier worden de komende maanden min of meer dezelfde werkzaamheden verricht.

Ondertussen werken we met een extern adviesbureau (Mondria) aan een strategisch onderhoudsbeleidsplan. Daarin kijken we om te beginnen weer eens met een frisse blik naar het huidige meerjarenonderhoudsplan (dat loopt tot 2040). Maar we kijken ook naar wat we de komende jaren zouden moeten gaan doen aan verduurzaming. Daarbij denken we in de eerste plaats aan maatregelen op het vlak van isolatie. Ook thema’s als brand-veiligheid en levensloopbestendigheid krijgen aandacht. En we stellen onszelf de vraag wat we wanneer moeten doen: wachten we op het leegkomen van een woning of kunnen we met bepaalde maatregelen ook al eerder, meer planmatig, aan de slag?

31

Amsterdamsche Coöperatieve Woningvereeniging “Samenwerking” B.A.Roelof Hartstraat 42, 1071 VK, Amsterdam, www.samenwerking.org, 020 66 285 84Redactie: Jacques Bettelheim, Els van Eijden, Leo Pauw en Reinder Tonkens. E-mail: redactiesamen@samenwerking.org Ontwerp: joseph plateau. Fotografie: Pat Kockelkorn. Drukwerk: Straatsma PMS