SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de...

37
nlcte R&5 -. LES MANUSCRITS DE SAINT-ARNOUL DE CRÉPY j PAR PH. LAUER (s» w Extrait de la Bibliothèque de l'École des chartes, Année 1902, L LXIII. PARIS 1902 Document O il il Il 1111111111111111111111 0000000324526

Transcript of SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de...

Page 1: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

nlcte R&5

-.

LES MANUSCRITS

DE

SAINT-ARNOUL DE CRÉPY

j PAR

PH. LAUER(s»

w

Extrait de la Bibliothèque de l'École des chartes,

Année 1902, L LXIII.

PARIS1902

Document

O il il Il 11111111111111111111110000000324526

Page 2: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

LES MANUSCRITS

DE

SAINT-ARNOUL DE CRÉPY

« Les documents font entièrement défaut pour arriver à con-naître la composition de la bibliothèque du monastère de Saint-.Arnoul de Crépy, au . diocèse de Senlis..., » ainsi s'exprimeM. Henry Martin dans le tome VIII du Catalogue de la biblio-thèque de l'Arsenal'. En effet, Becker 2 et Gottlieb 3 ne men-tionnent aucun ancien catalogue de la bibliothèque de Saint-Arnoul de Crépy dans leurs répertoires en général si complets. Iln'est donc pas inutile de signaler un catalogue original duxus' siècle des manuscrits de cette bibliothèque, conservé à laBibliothèque nationale, dans le tome 177 de la collection dePicardie, au milieu des notes et des extraits de D. Grenier sur latopographie picarde, et un fragment du catalogue de la mêmebibliothèque au 1110 siècle transcrit à la fin du ms. de la Maza-rine 597 (280).

L'abbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n' siècle. Enl'année 1008, Gautier le Blanc, comte d'Amiens et seigneur deCrépy, la fonda, de concert avec sa femme Adèle. Quelquetemps après, en 1053, Raoul, comte de Crépy, fit au nouveaumonastère diverses libéralités.. Sifnon, son fils, donna Saint-Arnoul à Hugues de Cluny, et cette donation fut ratifiée par lesévêques de Senlis, Ives et Hugues. Devenu prieuré clunisien, lemonastère Saint-Arnoul de Crépy reçut encore en 1103 des

1. Paris, 1899, in-8'; page 438.2. Catatogi blôtiothecarum antiqui. Bonn, 1885, in-8'.3. Ueber Mfltetattertiche .BU'tiotheken. Leipzig, 1890, in-8'.

W_

Page 3: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

LES MANUSCRITS

reliques importantes, et sa réputation grandit bientôt'. C'est decette époque, probablement sous les abbés Étienne I° et Huguesque datent les accroissements de la bibliothèque de ce monastère.La liste des volumes qui la composaient au xrn° siècle nous estfournie par le volume de D. Grenier, auquel nous faisions allu-sion. Nous la publions la première, avant celle dà aile siècle,parce qu'elle sert à déchiffrer cette dernière entièrement grattéeet presque illisible. Elle est double en ce sens que les manuscritsy sont relevés deux fois, mais la seconde fois dans l'ordre inversede la première. Elle a subi divers grattages auxquels on n'a paspu toujours suppléer. Ces grattages paraissent d'ailleurs avoirporté uniquement sur des vies de saints. On aurait joint peut-être, à un moment donné, ces vies de saints à celles qui étaientcontenues dans le Lectionnaire (Passiortalis) et on les auraitalors supprimées dans le catalogue, parce qu'elles ne formaientplus de volumes distincts.

BibI. nat., Cou. de Picardie, t. 477, fol. 497 (feuillet de parch.réglé à l'encre de 0m31 sur 02O, paraissant avoir appartenu à unmanuscrit; il porte en haut le chiffre 7).

Bec sont nomma librorum ecclesie beati Arnulfi de Grispeio

I. - 1-3. Bibliotheca in tribus voluminibus.4-5. Passionalis in duobus voluminibus.6. Tres partes psalterli.7. Josephus.8. Ysidorus Ethimologiarum.9-9 bis. Prima et secunda pars Origenis super Velus TesLamentum.40-42. Moralia Job in tribus voluminibus.43. leronimus in Actibus Apostolorum.14. Liber Regum.45. Ie4onjimus super duodecim prophetas cl Cantica canlicorum.16. Passio sancti ArnuliL47. Augustinus super Johannem.18. Libèr magistri Hugonis de Sacramentis.49. Ecclesiastica historia, tripartita historia.20. Affricana historia.24. Epistole Pauli.

I. Gall. Christ., X, col . 1484-1486. Bourgedis, flistoire de Crépy et de sesdépendances (Mém. du comité archéol. de Sentis, 1867-1868, P. 3 et 175).

Page 4: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DR SARÇF-ÂIINOUI, DE CflTPY.

22. Epistola Jeronimi.23. Quatuor partes Omeliarum.24. Dialogus Gregorii.25. [ViLi sancti Mauri'].26. Textus Euvangeliorum,27. ViLa sancti Nieholai.28. Johannes Elernosinarius.29. Vita saneli Jeronimi.30. Liber quorundam doetorum de Trinitate.34. Diadenia nionachorum.32. Pastoralis Novus.33. Qollationes Patrum.34. Vitas Patrum majores et minores.35. Gregorius super lezeehielem.36. Augustinus super Cantica graduum.37. Vita [sancti Eligli].38. Ambrosius de Sacramentis.39. Siuonima Ysidori.40. Epistole Cesarii.41. Quadraginta omelie Gregorii.42................. 2

43. Epitaphium Arsenii.44. Jnstituta iuonachorum.45. Vita saneti Gregorli.46. Vila saneti Oddonis.47. Passio Saneti Vineentii.48. Expositio Jeronimi in epistola ad Titum et ad Phitemonem.49. Vita sancti Martini.50. Inventio Sanete Cruels.51. Augustinus super Johannem quod fuit ab inicio.5. Jeronimus super Danielem.53. Liber Pasehasii De Saeramdntis.54. Cogitis me o Paula.55. Vila saneti Pharonis.56. Vita sancte Pusinne.57. Liber magistri I1iori de Sacranientis.58. Passio sancti Dyonisii.

L Mots barrés.2. Mots grattés.

A

Page 5: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

LES MANUSCRITS

59. Parabole Salomonis.60..............61. Vita sancti Gutherti.62. Decreta Grcgorïi.63. Liber de computo vol loquela dictorum (sic pro digitorum).64. Vita sancti Remigli.05. Tractatus 2 magistri Petri super epistolas Pauli.66. Sermones magistri Petri Coniestoris.67. Liber de compoto.68. Quedam pars Aimonis super epistolas Pauli.69. IJnum de uir evangelistis. De excellencia euvangelii magistri

Zacharie. -70. In' elementario doctrine erudimentuin.71. Liber decretorum.72. Liber de Sancta Cruce.73. Parvus liber de dictis doctorum super Genesim.74. Leges4.75. Augustinusa super Jobannem usque lit Domini,76. Passio undecim milium virginum°.77. Passio beati Habile episcopi et martiris.78. Liber sancti Augustini contra quinque hereses7.In 8 nomine sancte et individue Trinit[atis 9j... prefata... Iezec[hiel].

Magistri Petri Parisius°. -

II. - 1. Liber Sancti Augustini contra quinque bereses (1, 78).2. Passio beati Babile episcopi et martiris (1, 77).3. Augustinus super Jobannem osque in cena Domini (1, 75).4 ................. II.5. Parvus liber de dictis doetorum super Genesim (I, 73).

1. Grattage.2. L'écriture devient pins grosse et l'encre est plus pâle à partir de ce mot.3. L'écriture redevient fine.4. Mot rajouté.5. L'écriture change. Les hastes des lettres sont beaucoup pins hautes.6. Ces trois derniers mots ont été exponctués.7. L'écriture de cc numéro est différente des précédentes.8. L'écriture change.9. Ces mots, écrits en marge, ont été coupés.tO. Ces mots sont écrits sur un grattage. Un c Petrus figure au nécro-

loge de Saint-Martin-des-champs (xv' siècle) comme donateur de manuscrits(Franklin, tes Anc. bibi, de yens, 1, 102).

Il, Grattage.

âk

Page 6: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SAINT-À1tNOUL DE CflIfry.

6. Liber de Sancta Cruce (1, 72).7. Liber decretoruin (1, 74).8. In elementario doctrine erudimentum (1, 70).9. Unum de ilijor evangelistis. ])e excellencia euvangelii magistri

Zacharie (1, 69).10. Quedam pars Aimouis super epistolas Pauli (1, 68).11. Liber de conpoto (I, 67).12. Sermones magistri Petri Gomestoris (I, 66).13. Tractatus magistri Petri super epistolas Pauli (1, 65).14. Vita sancti Remigii (1, 64)'.15. Liber de coputo (sic) vel loqucta doctorum (sic) (1 63).16. Decreta doctorum Gregorii (1, 62).47. Vita sancti Cutberti (1, 61).48..............49. Parabole Salomonis (1, 59).20. Passio sancti Dyonisii (J, 58).24. Liber magïstri Flori de sacramentis (1 57).22. Vita sancte Pusinne (1, 56).23. Vila sancti Pharonis (I, 55).24. Cogitis me o Paula (I, 54).25. Liber Paschasii de Sacramentis (1, 53).26. leronimus super Danielem (1, 52).27. Augustinus super Johannem quod fuit ab initio (1,51).28. lnvencio Sancte Crucis (1, 50).29 Vita sancti Martini (1, 49).30. Expositio leronirni in epistola ad Titum et ad Philomonem

34. Fassie sancti Vincencii (1, 47).32. Vita saneti Oddonis (1, 16).33. Vita sancti Gregorii (1, 45).34. lustituta monachoruin (1, 44).35. Epitaphium Arsenii 11, 43).3G........... 2

37. Quadraginta Omelie Gregorii (I, 44).38. Epistoic Cesarii (1, 40).39. Sinonima Ysidori (I, 39).40. [Ambrojsius de sacramentis (1, 38).

1. Grattage.2. Grattage.

Page 7: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

LES MANUSCRITS

44. Vila sancti Eligli (T, 37).42. Augustinus super Cantica graduuui (J, 36).43. Gregorius super Jezechielem (1, 35).44. Vitas patrum majores et minores (I, 34).45. Collationes Patruin (I, 33).46. Pastoralis Novas (I, 2).47. Diadema monachorum (J, 34).48. Liber quorumdarn doctorum de Trinitate (1, 30).49. Vita sancti Jcronimi (I, 29).50. Joharnies Elemosinarius (I, 28).54. Vita sancti Nicholai (1, 27).52. Textus Euvangeliorum (I, 26).53. Dialogus Gregorii (1, 24).54. Quatuor partes Omeliarum (1, 23).55. Epist&a Jeronimi (1, 22).56. Epistole Pauli (1, 21).57. Affricana historia (1, 20).58. Tripartita historia, Ecclesiastica historia (1, 191.59. Liber magistri Ilugonis de Sacramentis (1, 18).60. Augustinus super Johannem (1, 17).61. Passio sancti Arnulf (1, 16).62. leronimus in Auctibus (sic) Apostolorum (I, 13).63. Moralia Job in tribus voluminibus (I, 10-12).64. Prima et secunda pars Origenis super Vetus Tes[tam]entum

(I, 9-9 bis).65. Ysidorus Ethimologiarum (I, 8).66. Josephus (1, 7).67. Tres partes psalierli (1, 6).68. Passionalis in duobus vo[lum]inibus (J, 4.5).69. Bibliotheca in tribus voluminibus (1, 4.3).Hec sunt nomma librorum ecclesie beau Arnulfl de Crispeio.

Il convient de rapprocher de ce double catalogue un autre,également inédit, dont nous parlions plus haut, resté jusqu'à pré-sent sans identification: ce catalogue se trouve remplir la deuxièmecolonne du dernier feuillet (fol. 154 vo) du ms. 597 de la biblio-thèque Mazarine. Il a été presque entièrement gratté, et, ce quenous en avons déchiffré, nous le devons à la comparaison avecle catalogue publié ci-dessus. Le ms. Mazarine 597 provient deSaint-Arnoul de Crépy. 11 est donc très naturel de retrouver un

Page 8: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE 5AitÇTÂRN011L nu CRgPY.

catalogue des manuscrits de cette abbaye transcrit à la fin duvolume. L'écriture est du in 5 siècle'.-

H[ec suai nomina librorum] ecclesie sancli [Ar]nulfl [Gr]ispeiiBihI[iolheca in tri]bus vol[umini)bus continens Velus et Novum Tes-tamentum (J, 1-3). Josephus (1, 7). Tripartita historia, Ecclesiasticahistoria (I, 19). Africana historia (1, 20). V[ita] .........Qui-tuer libri homeliarum (1, 23). Textus euvangcliorum (1, 26). 1\lo[ra-lia Job in tribus] vol[umi]nibus (I, 10-12). Traclalus sancti Augus-Liai] super psaltp rium in tribus [volumin]ibus, August i nus superJohannem (1, 75). Augustinus contra y hereses (1, 78). Augustinussuper [cpistolam] Johannis « Quod fuit ah initio m (I, 54). Institutamonachorum (I, 44). Diadeina monachorum (1, 31). Vite patrummajores et minores (I, 34). Liber regurn (J, 14). Liber paslor[alisvelus] ..........[saucÉe] ..........Liber magistri Floride sacramentis (1, 57)...........natione. leronimus superxii prophetas (1, 15). Vitasancti Odonis (1, 46). Vila s[ancti] .....[Cantica Canticorum] (1, 15). Epislola leronimi (I, 22). Pa[rabole][Sa1o]onis (1, 59). Dia[togus] Gregorii (J, 24). [Passio apostol]orumPetri [et] Pauli. Johannes Elemo[sinarius] (1, 28). G[rego]rius superEzechielem (I, 35). Homelie Gregorii (1, 41). Expositio super Apoca-lipsim. Sïn[oninia Jsi]dori (I, 39). Jero[nimus super] Danielem(1, 52). Geronimus [in epistota] ad Philemonem (1, 48). Liber quo-rundam doetorum de [Trini]tate (1, 30). Vila sancti leronimi (I, 29).Vila sancti Gregorii (1, 45). Vita sancti Eligii (1, 37). Pas[sio]-beati[Ar]nuIO (1, 16). Passio [sancli Vinlcencii (1, 47). Vita [sancti]Mauri (1, 25). Vita saucti [liaronis (J, 55). Vita] sancti Nicholai (1,27). Vita sancte Pusinne (1, 56). Epilaphium Ar[se]nii (J, 43). [Vilasancti] Dionisii (1, 58). Cur Deus homo. Epistole Cesarii (J, 40).[Epistole] Pauli (J, 21). De[cr]et[a Gregorii] (1, 62). Vita sancti Mar-uni. [Vita sancli] Cuherti (1, 61)...........in duobus volumi-nibus ..........[collatione]s patrum 2 . Pastoralis novus. [On-genes] super Velus Testamentum in duobusvoluminibus (J, 9 .9 bis).Ambrosius de saeramentis (I, 38). Augustinus super catflica gra-duum (1, 36). leronimus in Actibus Apostolorum (J, 13).

t. M. Aug. Molinier avait ainsi signalé ce document dans le Catal.. des mu.de la 6fb!. M dz., t. I, p. 256 A la fui [du manuscrit) une colonne supplé-mentaire très effacée paraissant contenir un catalogue de bibliothèque. » Cesmots nous lotit fait retrouver.

2. 0e moi et les suivants ont été ajoutés de différentes mains.

Page 9: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

LES MANUSCRITS

Les numéros placés à côté des manuscrits fins ce cataloguesont ceux des manuscrits de la pSmière partie (I) du premiercatalogue publié. Presque tous les manuscrits inscrits dans cesecond catalogue figurent au premier, qui, étant quelque peupostérieur, —l'écriture le prouve, - renferme en outre diversnuméros supplémentaires et des additions faites après coup, aufur et à mesure des accroissements de la bibliothèque.

Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crépy ont, avec ceux del'abbaye cistercienne de Chaalis et du prieùré de Rueil-en-Brie,servi à reconstituer la bibliothèque de Saint-Martin-des.-Champs,qui avait été en grande partie dispersée au xvIc siècle. On apublié récemment le catalogue des manuscrits de l'abbaye deChaalis et quarante-sept ont été identifiés sur deux cent seize-'.La bibliothèque de Saint-Arnoul, moins riche que celle de Chaa-lis, a subi relativement moins de pertes. Voici les identificationsqu'on peut proposer

Les numéros sont ceux de la partie I du premier catalogue.4-5. « Passionalis in duobus voluminibus. » Doit être le Lec-

tionnaire de Saint-Arnoul de Crépy, conservé à la bibliothèquede l'Arsenal sous le n° 162 (204TL). C'est un manuscrit duxir siècle, parch., 303 feuillets, de O445 sur Øm330, à 2 colonnes,avec nombreuses additions. Les derniers feuillets notamment sontd'une écriture postérieure. Ce manuscrit, actuellement incom-plet du début, a pu antérieurement être divisé en deux tomes; ilcontient, outre les leçons pour la NoÉil, un grand nombre de viesde saints dont plusieurs ont été probablement indépendantes àun moment donné. Il est possible que certaines d'entre ellessoient précisément celles qui ont été grattées au catalogue. CeLectionnaire a porté le n' 176 dans la bibliothèque de Saint-Martin-des-Champs; bien qu'il n'ait conservé aucun ex-libris deSaint-Arnoul de Crépy, on peut affirmer néanmoins qu'il pro-vient de ce monastère, d'après l'étendue et l'enluminure desleçons pour la fête de saint Arnoul aux fol. 166 et suiv. (cf., pourla description détaillée du manuscrit H. Martin, Catai. desmanuscrits de la bibi. de l'Arsenal, I, 82-85).

I. D. Marner, Rist. mon, S. Martini, p. 212; L. Delisle, le Cabinet desmanuscrits de la Rlbliolhèque nationale, L. Il, p. 140; II. Martin, Cataloguedes manuscrits de la bibliothèque de l'Arsenal, L Viii, p. 436438.

2. B. Martin, op. cil., p. 440-445.

Page 10: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE 51 rçT4allouL ns t)

6. « Tres partes psaiterii. » Ce manuscrit est peut-être à

identifier avec le n° 147 du Catalogue de 1744 des manuscritsde Saint-Martin-des-Champs (Ars. 6194, fol. 473-480).

7. « Josephus. » Ce manuscrit paraît identifiable avec len° 20 du catalogue de Saint-Martin-des-Champs cité.

8. « Ysidorus, Ethimologiarum. » Cf. le n° 70 du mêmecatalogue.

9. « Prima et secunda pars Origenis super Vêtus Testamen-tum. » C'est le ms. de la Bibl. nat. lat. 17344 (Origène, sur l'An-cien Testament, XH° siècle), qui porte en tête l'ex-libris « Isteest liber beati Arnuiphi de Scripeio. Qui hoc male subtraxerit veltitulum deleverit anathema sit. » — Ànc. Saint-Martin 46.

10-12. «Moralia Job in tribus voluminibus. » Ces mss. sontà rapprocher de ceux de la Bibi. nat. lat. 16870-16872 (SaintGrégoire sur Job), anc. Saint-Martin 91-3, qui portent l'ex-librisde la bibliothèqie de Chaalis (nb 60-62 du catalogue publié parM. H. Martin, op. cil., t. VIII, p. 442). Cf. n° 28 du Catal.cité de saint_Martinrdes-Champs.

13. « Teronimus in Actibus Apostolorura. » C'est peut-être lems. 274 (189 A) de la bibliothèque Mazarine, pour la partiecomprise entre les feuillets 1 et 33 y0 . Ce manuscrit, du t' siècle,n'est pas homogène. Il mesure 0m355 sur 0m274. Au feuillet 3,d'une main du xi° siècle, l'ex-libris : « Iste est liber SanctiArnuiphi de Scripeio. Qui hune male subtraxeritveltitulum (sic),anathema sit. » — Au bas du feuillet 2 y0 , la note suivante, du

xii0 siècle, qui paraît garder la trace du prêt de plusieurs manus-crits fait par Saint-Arnoul de Crépy à diverses abbayes : « Pas-torahs (Bestisi), Augustinus super epistolas Johannis Evange-liste (Lautiniaco), Sanctus leronimus super Danielem (Oerni.),lvliracula sancte Marie (Gcnn.), Liber de Trinitate (Lehunis). »Les mots mis entre parenthèses sont inscrits entre les lignes.Nous n'hésitons pas à reconnaître dans ces titres des manuscritsde Saint-Arnoul de Crépy qui figurent dans les catalogues publiésici, et il semble qu'il faille comprendre qu'ils ont été prêtés auxprieurés ou abbayes de Béthisy, Lagny, Saint-Germain-des-Prés et Lihons.

15. « Teronimus super duodecim prophelas et cantica cauti-corum. » C'est le ras. de la Bibl. nat. lat. 17373. Au haut dufol. I se lit l'ex-libris suivant « iste liber est beaU Arnulphi deCrispeio. Qui hoc. male subtraxerit vel titulum deleverit ana-

Page 11: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

10 LES MANUSCRITS

thema sit. » - C'est un manuscrit du f siècle, de 158 feuillets.Au fol. 1, au-dessous de l'ex-libris, est écrit le titre : « Jeroni-mus super duodecim prohetas (sic) et cantica canticorum, »d'une écriture presque identique à celle de la première partie ducatalogue de Saint-Arnoul. - Aue. Saint-Martin 108.

16. «Passio sancti Arnulfi, » Peut-être à identifier avec latranslation de saint Arnoul contenue actuellement dans le Lec-tionnaire (Ars. 162, fol. 208) ou encore avec le ris, de la Bibi.nat. lat. 10851 (and. suppl. lat. 294 6), qui renferme la vie desaint Arnoul en vers par Letselinus, une vie amplifiée du mêmesaint (fol. 31) et un sermon pour la fête de saint Arnoul (fol. 52).)U0 siècle.

17. « Augustinus super Johannem. » C'est le ris. de la Bibi.nat. lat. 47391 (anc. Saint-Martin 39), manuscrit du xii" siècle,qui porte l'ex-libris suivant en tête du IbI. I : « Iste est liberbeati Arnulphi de Crispeio. Qui hoc male subtraxerit vol titulumdeleverit anathema sit. » (xno siècle.) - Âne. Saint-Martin 34.

18. « Liber magistri Hugonis de Sacramentis. » Ce manus-crit est à rapprocher du n° 85 du Catalogue de Saint-Martin(1744) : « Hugo de Saneto Victore de Sacramentis, » I vol.

19. « Ecclesiastica historia, tripartita historia. » C'est le ma.de la Mazarine 1641 (538) : Cassiodore, Histoire ecclésias-tique, xi° siècle, 224 feuillets (0 m281 sur O195). Au bas desfeuillets 3-6 les distiques suivants

Quod cernis, lector, studio constare volumenNoscito hoc Petri prcpositi ac monachi

Quod tibi dat qua, martyr somme Arnulfe,Obtentu Christo vivat et ipse tuo.

Hoc ne quisque sibi presumaL toliere furtim.Testor per Christum Arnulfumque suum.

Ces vers prouvent assez la provenance du manuscrit. 11 y aplus. Au feuillet 222 se trouve l'ex-libris: « Liber sancti Arnulfiepiscopi et martyris. Si quis eum furaverit anathema sit. Fiat,fiat, fiat. Amen. » (w siècle.) - Au feuillet 222, quatre figuresreprésentent l'empereur Théodose et les trois auteurs de l'histoiretripartite, Sozomène, Théodoret et Socrate. - Anc. Saint-Mar-tin 144.

20. « Afi'ricana historia. » Ce doit être le ris. de l'Arsenal 840(371 TL) qui renferme au fol. 1 les dernières lignes d'une bis-

Page 12: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SÂINT'&RNÛITL DE CRÉPI. il

toire des Vandales : « ... Quo anno Justinianus orbi promulga-tus est, Victor quoque, Capuanus episcopus, librum de Paschascribensvictoriiatguit errores. Explicit historia Wandalorum. »- 11 faut évidemment identifier cet ouvrage avec l'Historiapersecutionis Africanoe provinciœ temporibus Geiserici et.Hunirici regum Wandolorum de Victor de Vite, ! éditée endernier lieu par Haim (Mon. Ger,n., Auci. antiquiss., t. III,I re partie, p. I et suiv.), d'après des manuscrits de Laon, Bain-berg, Berlin, Bruxelles, Vienne et Berne. - C'est avec raisonque M. Henry Martin, se fondant sur la présence au fol. 156 s'°du manuscrit de l'Arsenal de vers sur saint Arnoul, avait sup-posé que le manuscrit venait de Crépy, notre identification vientà l'appui de son hypothèse. Ce manuscrit est du xu° siècle. -Auc. Saint-Martin 464.

21. « Epistole Pauli. » Peut-être à identifier avec le ms. dela Mazarine 274(189 A) qui, au fol. 60, renferme les épîtres desaint Paul et provient de Saint-Arnoul de Crépy (cf. n° 13ci-dessus).

24. « Dialogus Gregorii. » Cf. Catal. de Saint-Martin (1744),n°30 bis.

25. « Vita sancti Mauri. » Peut-être la vie de saint Maurcontenue dans le Lectionnaire (Ars. 162, fol. 119).

26. « Tex4is Euvangeliorum. » Peut-être à identifier avec lefragment des Évangiles (xe siècle) transcrit au fol. 1 du ms. del'Arsenal 74 (31 ATL), qui provient de Saint-Arnoul de Crépy,d'après l'ex-libris du fol. 2v 0 « Iste liber est beati Arnuiphi deCrispeio. » - Anc. Saint-Martin 139.

27. « Vita sancti Nicholai. » C'est le ms. de la BibI. nat.lat. 18303 (anc. Saint-Martin 85), du in' siècle, avec peintures.En tête du fol. 2 se lit l'ex-libris « Iste est liber beati Ilernul-phi de Crispeio. Qui hoc male subtraxerit vel titulum deleveritanathema sit. » (xxii' siècle.)

28. « Johannes Elemosinarius. » C'est le ms. de la Bibl. nat.lat. 18299, fo). 1-70 (Vi taS . Johannis Elemosinarii, patriarchAlexandrini), qui provient de Saint-Arnoul de Crépy. Au fol. 2,d'une main du xm° siècle « Iste liber est beaU Arnulf . deCrispeio; qui male subtraxerit anatema sit, amen. » Outre la Vilasancti,Johannis, ce manuscrit renferme encore les Vite sanctccEup/irosina3, sancte Marie Egiptiacce, sanctcv MarieMagdatenw, sancti Mcd ardi.

Page 13: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

12 LES MANUSCRITS

29. « Vils sancti Teronimi. » Cf. le Lectionnaire (Ars. 162),fol. 212.

30. « Liber quorundam doctorum de Trinitate. » Cf. Catal.de Saint-Martin (de 1744), no 47

31. « Diadema monachorum. » Cf. Catal. de Saint-Martin(de 1744), n° 54 bis.

32. « Pastoralis novus. » Peut-être à identifier avec le ms.de l'Arsenal 255 (462 T L), fol. I (Saint Grégoire, Liber pas-torahs curai), qui provient de Saint-Marti ri-des-Champs (no 75).

33. « Collationes Patruni. » Pourrait être à identifier avec lems. de l'Arsenal 356 (409 TL), qui, au fol. I et 156, contientdiverses collations. Ce manuscrit, anc. Saint-Martin n" 10,provient de Saint-Arnoul de Crépy, suivant les ex-libris desfol. I et 3 y0 . xi' siècle (0'0288 sur 0m217).

34. « Vitas Patrum majores et minores. » Peut-être à rap-procher des vies du Lectionnaire (Ars. 162) ou de l'HistoriaLausiaca de Palladius contenue dans le ms. de la Mazarine 1712(1316), fol. 1, qui provient de Saint-Arnoul.

35. « Gregorius super Ezecbielem. » C'est le ms. de la Bibi.nat. lut. 17428 (anc. Saint-Martin 184), qui porte l'ex-libris deSaint-Arnoul (fol. 1: « Iste est liber beati Arnuiphi de Crispeio;qui hoc male subtraxerit -vol titulum deleverit anathetua sit. »xiii0 siècle) et renferme la Préface de saint Grégoire sur Ézéchiel(xii' siècle).

36. « Augustinus super Cantica graduum. » C'est le ms. del'Arsenal 356, fol. 1: « Expositio Psalmorum sancti Augustini.Super cantica giaduum, » - Ce manuscrit provient de Saint-Arnoul. Voy. plus haut, n° 33. Il faut en rapprocher les mss.suivants Maz. 597 (280), Commentaird de saint Augustin surles psaumes J à L; .Ars. 300(410 TL), fol. 1-224, Commen-taire de S. A. suries psaumes Li à C; Maz. 603 (278), Commen-taire de S. A. sur les psaumes CI à CL; tous manuscrits du xi'ou'xiP siècle, ayant appartenu à Saint-Martin-des-Champs etportént l'ex-libris de Saint-Arnoul de Crépy au premier fèuillet.

38. « Ambrosius de Sacramentis. ». C'est le ms. de la Bibi.iiat. lat. 18064 (anc. Saint-Martin 116), qui renferme l'ouvragecité (ix' siècle) et porte au fol. 2 l'ex-libris de Saint-Arnoul(d'une écriture du xiii 0 siècle, semblable à celle du premier cata-logue).

Page 14: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SÀ1?T41ttNOUL DE citih'y . 43

39. « Sinonima Ysidori. » Cf. Catal. de Saint-Martin (1744),n° 70.

40. « Epistole Cesarii. » Aucun des manuscrits contenant leslettres de saint Césaire employés pour l'édition des « EpistolœArelatenses, » par Gundlach (Mon. Gerrn., Epist., t. III,.p. I),ne paraît identifiable avec ce manuscrit.

41. « Quadraginta omelie Gregorii. » Cf. Catai. de Saint-Martin (1744), n°31.

43. « Epitaphium Arsenii. » C'est le manuscrit unique (dux° siècle) de la « Vita Waloe, » aussi connue sous l'autre titre,conservé actuellement à la Bibi. rat., lat. 13909 (anc. Saint-Germain-des-Prés 1412 et antérieurement Saint-Martin-des-Champs 552.2). Au fol. 2 se lit l'ex-libris du xiu° siècle : « Isteliber est beati ilarnulphi de Crispeio. Qui hoc male subtraxe-rit vel titulum deleverit anatiema sit. » Ce très intéressantopuscule vient d'être réédité par M. E. Diimmler (Abliandi. derKccnigl. Ahad. der Wissenschatt zu Berlin, P/zil.-hist.Classe, 1900, H, 18-98). Le précédent éditeur, Mabillon,l'avait découvert dans la bibliothèque de Saint-Martin-des-Champs'; et, en effet, on lit très bien au foi. 2 l'ex-libris duXVII5 siècle: « Ex libris monasterii Sancti Martini a Canipis, »quoiqu'une main plus récente ait écrit en surcharge sur les der-niers mots : Germani ci Pratis Paris. Ce volume a passé auxym° siècle dans la bibliothèque de Saint-Germain-des-Prés,ainsi que le prouvent l'ex-libris et le cachet armorié du fol. 1.

44. « Instituts monachorum. » Cf. Catal. de Saint-Martin(1744), nos 54 et 103.

45, 46, 47. Vies de saint Grégoire, de saint Eudes et desaint Vincent. Cf. le Lectionnaire (Ars. 162), foi. 136, 241 et121 y'.

48. « Expositio leronimi in epistola ad Titum et ad Philemo-nom. » Cf. Catal. de Saint-Martin (1744), n°39 (O

1. Mabillon, Acta Sanctor oS, S. itened., 1V, 1, 453. Mabillon vieillissaitun peu trop le manuscrit qu'il voulait être contemporain de Wal», écrit à Cor.bic et peut-être autographe. - Comme ce manuscrit porte des annotations dela main de D. Anselme Le Michel, il se pourrait que nous eussions là l'auteurde la translation du volume à Saint-Germain-des-Pit. ce bénédictin avait eueommunicatiOii d'un catalogue des manuscrits de Crépy, ainsi qu'on le verraplus loin.

Page 15: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

14 LES MANUSCRITS

49. « Vita sancti Martini. ». Cf. le Lectionnaire (Ars.. 162).fol. 234, et le Calai. de Saint-.Martin (1744), n° 130.

51. « Augustinus super Johannem quod fuit ah inicio. » Cf.ci-dessus le n° 17.

52. « lerQuimus super Danielem. » Cf. le ms. fragmentairede saint Jérôxne, Ars. 74 (31 ATL) provenant de Saint-Arnoul(voy. plus haut, n° 26), qui contient 1'Ecclésiaste, le Cantiquedes Cantiques, la Sagesse, l'Ecclésiastique, sans les ProphètesCf. Catal. de Saint-Martin (1744), n° 35 bis.

53. « Liber Paschasii de Sacramentis. » Ce doit être le 'c< Decorpore.et sanguine Domini »(Migne, Patrol. lat., t. CXX,col. 1255). Aucun des manuscrits employés par l'éditeur neparait provenir de Saint-Arnoul.

54. « Cogitis me o Paula. » C'est une des « Epistolœ lero-nimi. » Cf. le n° 22 et le Catal. de Saint-Martin (1744), n°167.

55. « Vita sancti Pharonjs. » C'est le ins. de la Bibi. nat.lat. 13763, fol. 103, 125. - Aux fol. 103 et 147 se lit la men-tion suivante: « Ex Crespeiensi monasterio. » (xv10_xvnb siècle.)

56. « Vita sancte Pusinne. » Cette vie n'a été publiée qu'unefois, par les Bollandistes, au tome HI d'avril des Acta iS'ancto-runz (p. 166-170), « ex ms. cœnobii Bodecensis, » d'après unmanuscrit de Bodec, au diocèse de Paderborn, avec lequel on nepeut identifier le manuscrit de Saint-Arnoul. Les reliques de lasainte champenoise, du vi° siècle, avaient été transportées àErfûrt en 860.

57. « Liber magistri Flori de Sacramentis. » Ce doit être1' « Opusculum de expositidne missze » de Florus de Lyon (Migne,Patrot. lat., t. CXIX, col. 15-72) édité par Martène d'aprèsun manuscrit de la reine Christine.

58. « Passio sancti Dyonisii. » Cf. le Lectionnaire (Ars. 162),'fol. 215 y0.

59. « Parabole Salomonis. » C'est le ms. Ars. 74 (31 ATL),fol. 2 : « Libri Salomonis, id est Parabole ejus secundum hebrai-cam veritatem translate ah Eusebio Hieronimo preshitero... » -Cette partie du manuscrit est du xC siècle. Le volume provientde Saint-Arnoul (cf. plus haut le n° 26). Cf. le Catal. de Saint-Martin (1744), n°35.

61. « Vita sancti Cutherti. » II existe trop de vies, ou de trans-lations de ce saint pour qu'une identification de ce titre laconique

Page 16: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SÂTtT4RNO1IL DE C1t9FY. 15

soit certaine. Cf. la Bibliotheca hagiographica latina desBollandistes, y0 Cuthbertus.

62. « Decreta Gregorii. »,Cf. CaLai. de Saint-Martin (1744),n° 30.

63. « Liber de computo vel loquela dictorum (sic). » Cf. lems. de la Bibi. nat. lat. 10851, fol. 28 y'.

64. « Vita saucti Remigii. » Cf. le Lectionnaire (Ars. 162,fol. 117) ou la Vie de saintliérni, par Hincmar, du rus. Maz. 1712,fol. 180, qui vient de Saint-Arnoul. Cf. u° 34.

65. « Tractatus magistri Petri super epistolas Pauli. » Cf.Catal. de Saint-Martin (1744), n°' 63, 94.

66. « Sermonesmagistri Petri Comestoris. » C'est le rus. dela Bibi. nat. lat. 18171 (une. Saint-Martin 55; cf.. le Catal. deSaint-Martin de 1744, n' 153), fol. 145 (Petri Cornestorissermones, xiii' siècle), qui porte au folio l'ex-librisiluxinu sièclede Saint-Arnoul de Crépy.

67. « Liber dé compoto. » Cf. le ms. BibI. nat. lat. 10851,fol. 28 y0 , et Maz. 274, fol. 210 y°.

68. « Quedam pars Aimonis super epistolas Pauli. » C'est lems. de la Mazarine 257 (191) « Aymo super epistolas Pauli.Le volume ne contient que le commentaire d'Flaimon de Halber-stadt sur l'épître aux Romains et sur les chapitres x-xxv 'de lapremière aux Corinthiens. II n'a jamais été fini. xxi' siècle,103 feuillets à 2 col. (0 m325 sur 0223). Au haut du fol. 1,l'ex-libris: « Iste liber est Sancti Arnuiphi de Scripeio (sic);qui hoc male subttaxerit vel titulurn deleverit anathema ait. »Anc. Saint-Martin 702, puis 404.

69. « Unum de JJJ1or evangelistis. De excellencia euvangeliimagistri Zacharie. » Ce doit être le ms. de Zacharie le Chryso-politain, Maz. 295 (675), du xii' siècle, qui provient de Saint-Martin-des-Champs.

70. « In elementario doctrine erudimentum. » Cf. le ms. dela Mazarine 3790 (453), fol. 1-188. •Ce manuscrit provient deSaint-Victor; mais les premiers feuillets qui renlerment l'ou-vrage de Papias sont visiblement indépendants du reste.

71. « Liber decretorum. » Cf. le Catal. de Saint.-Martin(1744), C 93, 156.

72. « Liber de Sancta Cruce. » Cf. le Catal. de Saint-Martin(1744), n° 9 (Rabbanus, de lande S. Crucis, 1 vol.).

Page 17: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

46 LES MANUSCRITS

73. « Parvus liber de dictis doctorum super Genesim. » Cf.Catal. de Saint-Martin (1744), 110 24.

74. « Leges. » Cf. Catal. de Saint-Martin (1744), n°92.95. « Augustinus super Johannem usque in Ceint Domini. »

Cf. le n' 17.Tels sont les manuscrits qu'une première recherche a permis

d'identifier ou de suivre. Le hasard ou des recherches plus appro-fondies amèneraient peut-être à en identifier encore quelques-uns;mais il y en n très certainement de perdus, et il n'est pas impos-sible que les feuillets de plusieurs d'entre eux, maculés de tachesd'encre, aient servi à confectionner les reliures en « parchemintacheté, » si fréquentes dans la bibliothèque de Saint- .Martin-des-Champs.

A quelle époque les manuscrits de Saint-Arnoul ont-ils passéà Saint-Martiu-des-Champs? C'est une question à laquelle il estactuellement difficile de répondre, car nous n'avons sur lareconstitution de la bibliothèque Martinienne aucun documentbien précis. Une note du xvii 0 siècle, relevée par M. LéopoldDelisle sur un manuscrit de Saint-Arnoul, nous apprend queSaint-Martin-des-Champs avait échangé quarante manuscritsavec Saint-Arnoul de Crépy /

Bibi. nat. lat. 18299, fol. I y0 « Ex iibris monasterii SanctiMartini a Campis per permutatio,nom abornai librorum coinquadraginta libris manuscriptis cum monasterio Sancti Arnulphide Crispeio.

D'autre part, nous possédons dans les papiers de Montfaucon(BibI. nat. lat. 13070-1) des inventaires de la bibliothèque deSaint-Arnoul de Crépy, dont l'un, daté de 1673, dans lequelnous retrouvons quelques manuscrits des anciens catalogues desxu° et xiii0 siècles. Ce serait donc postérieurement à 1673 etantérieurement à 1744, date du catalogue de Saint-Martin-des-Champs, où nous croyons retrouver (malgré la brièveté des titres)certains manuscrits de Saint-Arnoul, qu'il faudrait placer lepassage des manuscrits de Crépy à Paris. C'est aussi vers cetteépoque (première moitié du xviii 0 siècle) que, ne pouvant paspréciser non plus, M. Henry Martin a placé le transport desmanuscrits de Chaalis à Saint-Martin-des-Champs.

t. Catalogue des manuscrits de l'Arsenal, I. VIII, p. 443-444.

Page 18: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SAINT-ARNOÏII, DE CRJI'Y. 47

Voici maintenant à titre de documents, et pour permettre lacomparaison avec les catalogues du moyeu âge que nous avonsretrouvés, les catalogues modernes des manuscrits de Saint-Arnoul au XVII' siècle

I. GnLooiJn DE LA PREMIÈRE MOITIÉ DU rvir SIÈCLE.

Manuscripta bibliolhecœ saneti Arnuiphi Grespeiensi.

1-1 ter. Biblia sacra in 3 voluminibus in-folio continens totumVelus et Novuni Testamentum, cum augmentis cl prologis beaUHieronimi super unumquemque librum. Est valde integra. Verbuminitiale cujuscunquc libri est caractcribus grandioribus, miniatis etdeauratis descirnatum (1, 1-31).

2. Aliud votumen continens Actus Apostolorum, Epistolas Cana-nicas, deinde episloim beati Pauli; 5 libros Gommentariorum heatiAugustini in Apocalypsim. Sont et aliquœ orationes in fine devotœ...(cf. 1, 21, Maz. 2742).

3. Pars Bihliœ complectens 4 Evangelistas cum indice suprascriptoomnium capitum in initio istius voluminis. Sont tres epistoke qua-rom 2œ D sunt divi FIieronymi ad Damasum papam, alia est Euse-bu. Item prologus ejusdem saucti Fiieronimi super 4 Evangelistas.

4. Totum Psalterium in usio volumine in-folio (cf. J, G).6. Omnes libri sapientiales in une volumine.6. Volumen continens epistolas divi Pauli, ordine Paulo diverso

ah eo qui in impressis nunc invenitur, euS summariis capitumdesuper scriptis (cf. 1,24). Item et Apocalypsim, Aclus Apostolorum,Epistolas canonicas secundum ordinem qui in impressis reperitur,et corn augmentis super unamquamque epistolam, huic voluminidesunt 7 ont 6 folia lam in initio quam medio et fine, vetustaliscausa.

Sacrte Seripturw interpretat.

7. Volumen complectens 2" partem Origenis super Vetus Testa-montant; qum 2m pars incipit per bomiliam 47 in Librum Numero-rum et 27 continet in eundem librutu initium D homili, scilicet

t. Les numéros mis entre parenthèses renvoient à ceux des manuscrits de lapartie I du premier catalogue publié (xiii' siècle).

2. cette identification est absolument certaine.

Page 19: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

18 LES MANUSCRITS

voluminis tale est « Divinis numeris cum cannes digni saut o(cf. 1, 9-9 bis).

8. Aliud volumen ejusdcm cont;inens reliquum bomiliarum sua-rutn super Librurn Numerorum (cf. I, 23). Insuper homitias ejusdemin libres .Judieum, Regum super Isaïam, Hiereiniam, et sontnumero 406. Ultima homilia sic incipit « Jpsum primum latronissermonem o. Cires finem ejusdem 'voluminis continentur 44 homilioecjusdem super Josue. 4a sic incipit : « Donavit Dominos—, » 14- sic« lias easdcm scripturas. »

9. 'Volumen continens 7 libres Qommentariorum dlvi Flieronimi3 super Amos quorum primus sic incipit « Amos prophcta quisequiur Joijiem, etc.3 super prophetam Oser, sic incipit l« Donc essem. parvulus..., » denique unum super Abdiam in calceejusdem voluminis rcperiuntur expositiones ejusdern authoris superCantica (1, 15).

10. Ejusdcm divi Hieronimi Qommentarii super epistolas adThom et ad Phulemonem in une volumine (1, 48).

11. Tractatus divi Augustini super Joannem continens 69 home-lias. Ullima liomilia est super illa verba : « Signifleans qua morteesset moriturus, et sic incipit « In co quod in terUo... o. Velu-men est valde integrum et lectu facile (cf. I, 54 et 75).

12-12 ter. Expositiones divi Augustini super omncs psalmosetiam graduales in tribus voluminihus in-folio (cf. 1, 36).

13. Volumen integrum homiliarum divi Grcgorii super Ezechie-lem (I, 35).

14. .Aliud continens 40 homilias ejusdem, cxceptis quibusdamlineis ultimis in quibus servalur ordo qui in impressis reperitur. ininitio voluminis videtur antiquus index earumdem homiliarum(I, 23).

Promiscui autliorcs.

15. Dialogi heati Gregorii (1, 24). Item in codera volumine sermoDiederici de adventu sancti Bcnedicti in Galliam.

16. Historia ecclesiaslica Sozomcni. item in fine voluminis repe-ritur an tiqua bulla Paschalis 2 deexemptione monasteriorum Qiunia-censium et eorurn quibusdam privilegiis (1, 10, Mazarine 1641 1).

17. Historia persècutionis Wandalicœ temporibus Geiserici et

1. Cette identification est absolument sûre. La butte de Pascal 11 est relevéedans le Catai. de la bibi. fifaz. (I.. II, p. 140), par M. Aug. Motinier.

Page 20: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SAINT-ÂR?{OUL DE CRtPY. 19

Hunnerici regum authore sancto Victore episcopo patriœ Uticensis(I, 20, Ars. 8401). Item in codent vo!umine liber fldei catholicaB deeodein sancW. Sic incipit « Rcguli irnperio, fidei catholi&e, etc...Item professio fidei ejusdem gaudi. Item I° et 2" liber de patriar-chis. In eodem ctiam volumine rcperire est duos libros sancti 4m-brosii de poenitentia (cf. I, 38) eum 5 aut 6 epislolis ejusdem addiversos missis circa finem.

18. Volumen in-folio Carolo 5 0 dicatum, gallice scriptum, quodsic inscriUitur « Des proprietés de toutes choses'. n Est et alia lus-eriptio talisSomme gcnerale qui traicte de toutes matieres. »

19. ive Carnotensis, De sacramentis dedicationis, de excellentiasacrorum ordinum, et vita ordinanclorum, de ordinum gradibus, demysterio levitarum, de sacerdotum ornamentis. Prophetia de Christigeneratione. Ordo missi. De Christi baptisme. De consecrationecorporis Christi. De creatione angelorum. De superbia eorum. Varieejusdcm epistole ad omnes episcopos Gallia et ad Superum Pontiil-cern rescritm. Quidam tractatus qui sic incipit « Prophetia estdivina inspiratio. » Item passio san&œ Justine virginis et martyris.Vita sancti Hugonis in 37 capitibus.

20. Sedulii poeUe vita. Pascale ejus carmen missum ad Maccedo-nium consulem eum epistola dedicatoria.

21. llcraclides de vitis Patrum (cf. 1, 34). Item vita saneti Remi-gii (1, 64). Item Hieronimus de 15 signis diei Judicii proximumfuturi indicibus. Item sermo de transiatione sancti Arnuiphi episcopi martyris. 11cm in eodem voturnine Gonfessio Berengarii (Maza-rine 47121).

22. Epistole divi Hieronimi ad multos sui temporis hereticos.Vita ejusdcm sancti (lieronimi in alio volurnine (I, 29).

23. Volumen in-folio continens varias plurimorum sanctorumpatrum homilias super Evangelia eo ordine quo reperiuntur in lire-viario.

24. Velus Rituale ad usure moriachorum hcnedictinorum proemitte[nd]is voUs (I, 31 44). Item antiquos ritus quotannis diejovis 50 servari solitus in susceptione absolutionis, que dabatur pro

1. Cette identification est aussi absolument certaine. Malheureusement,, il nesubsiste plus qu'une partie insignifiante de ce ois.

2. C'est ta traduction de Jean Corbichon. Cf. L. flelisle, le Cabinet des mss.,1, 41, III, 130.

3. Identification sûre.

Page 21: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

20 LES MANUSCRITS

totius àuni defectibus (?). Est et in hoc libre juxia finem EpitaphiurnArsenii cujusdam (1, 43, BibI. rial., lat. 43909').

25. Volumen continens vitam sancti Maioli. Item libruni diviAugustini de vitiorum et virtutum conf]ictu. Alium item librumqutestionum ejusdem sancti.

26. Varii ser.mones diversorum authorum in Lesta sacratissimœVirginis. In fine recte scripta surit diversa niiracula ejusdem sane-tissimm Virginis.

27. Volumen continens vitas plurimorum sanctorum.28. Vitîc multorum sanctorum in une volumine in-folio, quorum

potier pars est incognita, nec habetur in calendario Breviarii. In envolumine peculiaris ordo servatur Dividit enim author, in prologodesuper scripte, omnia tempora in tempos deviationis, renovationisseu reconciliationis et peregrinationis; et 4 4 agit de festis occurenti-bus tempore renovationis, id est Lempore Adventus, postmodum delis qum tempore Reeonciliationis.et sic etc. Notandum insuper quodomnes vitw incipiunt ah etimologia nominis sancti cujus scribit[ur]vita (cf. le Leclionnaire de l'Arsenal, n° 162).

29-29 bis. Vitre inultorum adhuc sanctorum in duobus volumi-nibus in-folio.

.30. Psalterium cum hymnis antiquis et propriis omnium feresanctorum, et hoc notis illustratum (cf. I, 6).

31. Vitre sanctorum corn omnibus serrnonihus super unamquam-que anni celebritatem authore Jacobo de Voragine Germens! ordinisFratrum Prredicatorum.

32. Volumen pervetustum litteris gothicis exaratum sicinscrip-tum Liber primus de ornciis ministrorum beati Ambrosii epis-copi. Sic incipit « Cum ipso humilitatis magister dixerit Venite« filli, etc., omnino arbitror (cf. I, 38).

33. iMonotessaron Zacharire Chrysopolitani in quo agitur de loqueladigitorum et allis rebus curiosis, deinde Rationale temporum ejus-dem in eodem volumine (cf. 1, 63 et 69).

34 et suiv. Surit et alla mulla breviaria, missalia, ritualia et tee-tionaria antiqua, corrosa, et semilacera. Sont et major pars eorumquorum tituli indicem hic videre licet.

Bibi. nat., lat, 13071, foi 87 (écriture de la première moitié du xvii' siècle).

Ce catalogue a étè adresàé comme on le voit au dos « Au

t. Cette identification est absolument certaine, le ms. étant unique.

Page 22: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SÀINTÀRNOUL DE CBb!. 21

Reverend Pere, le R. P. dom Anselme Michel, religieux benedic-tin, demeurant a Saint .-Germain-des-Prez, a Paris. »

Il. CATALOGUE DE 1673.

M me transmissus n R. P. Josepho Homassel priore S. Arnulfi,1673.

Catalogue librorum manuscriptorum monastcrii Sancti Arnulphi,per numeros.

1 0 Ordo ad faciendum monacbum. Item orationes pize auto sacrum(cf. 1, 444). Item ordo ad faciendum clericum. Item « les demandesqui se font aux enfants que l'on presente pour recevoir l'habit desaint Benoist et aux parents aussy ".

20 Passio sancti Georgii martiris. Item vita sancti Apri episcopi.Miracula et translatio ejusdem. 11cm passio sancti Cornelil papa3 etsancti Cypriani episeopi. Item dedicatio eccleske sancti Michaelisarchangeli in occiduis partibus in monte qui dicitur Tumba. Item deconstructione loci et de obtentu aqual per angelicam revelationem.Item passio sancti Benigni martiris. Deest vita dbrnni Adalberonisepiseopi, extractis folfls; deest ci passio sanctorum Simplicii, Faus-tini et Beatricis excepta unica pagina qua superest de corum histo-ria. Sequitur vita sancti Yincentii martiris et Ievit. Item sermosancti Augustini de passione sancti Vincentii (cf. 1, 47). Item passioinnumerabitium martirum Valentûe in Jiispaniajussu Daciani presi-dis post martirium sancti Vincentii, sed qumdam corrosa sunt tanin initio quant in fine libri.

30 Epistola I cujus tarnen deest initium et carmins, qurndam desapienlia cujusdam ad virginem nobilissimam, et videritur esseAlbini ad filiam Caroli Magni. Item liber ejusdem Albini de SanctaTrinitate S Fredegisum. Item sermones de Assumptione beaunMar1îe virginis. Item lectiones 8 in festo sancti Petri apostoli. Itemsermo in Natali sancti Arnuiphi episcopi « De gloria clesti. o Itemhomilia in illud Lncœ « Qui vos audit me audit. ».Item viLe S. Oie-mentis episcopi Metensis et aliorum episcoporurn Metensium osquead Angeiramnum, a Paulo fliacono S eumdem Angetramnum cou-scriptœ, ubi de sancto Arnuipho et annule ejus. Item initium 5cr-

I. Les chiffres entre parenthèses renvoient aux numéros des manuscrits deta partie 1 du catalogue du mie siècle.

Page 23: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

22 LES MANUSCRITS

monis In cathedra sancti Petri. 11cm passio sancti Benigni mar.tins. Item sermo in dcdicatione eccicsia Item in Assumptionebeatœ Marhe. Item serran de sancto Arnuipho. Item tractatus demusica.

4° Duo libri Paschasii, urbis RomLe diaconi, de Spiritu Sancto.Item liber Paschasii Radherti de Eucharislia ad Placidium (cf.!, 53).

50 Liber de poenitentia et confessiofle. Item de incarnationeChristi. Item de Eucharistia. Item de fide, spe et charitate. item desacramentis. Item de Resurreclione. Tractatus theologici.

60 Prefatio Juliani episcopi Toletani ad Idalionem Bareinonenscmepiscopum. In librum prognosticorum et oratio ejusdem Juliani.Sequitur liber de prognosticis. Item sermo sancti Augustin! Inconversione sancti Pauli apostoli. Item relatio miraculi per iniagi-nem Salvatoris Byrritti inter TyrurÊ et Sydonem. item liber sanctiAugustini de varus virtutibus, etc., in capitulis 240t. Item sermoejusdem de egrediente anima.

70 Expositio in 12 prophetas minores.0 Vilasancti Odonis abbatis Clunacensis jcf. 1, 46).

90 \Tj( saneti Audoeni archiepiscopi. Item passio saneti Mussiprcsbiteri consummata Bysantii 3. idus maii. hem vita saneti Ermen-landi abbatis et conditoris monasterii qnod vocatur Antrum in insalaLygeris. Item vita et passip sancti Kyliani episcopi martiris. Item deAntichristo piomodo nasci debeat per Albivinum ad HeribertumGoloniensem episcopum. Item de miraculosancti Nicolai Myrensis inpersona Adeodati fui Cedronis e manibus regis Agarenoruni libe-rati. Item vita sanetœ Uisuloe et sociarum. Item tractalus utilis etplus de coeremoniis missw. et videtur esse Albini, magistri GaroliMagni, quia sequitur ail eundem Albinum, abbatem et magistrumsuum, tractatuscjusdcm Caroli de septuaginta, 601 , 50 a et 400, mul-tum eruditus. Item tractatus de partu Beate Virginis a quodammonaeho sens ad vencrabilem niatronam et illius consortes virgines;- sed est ineomplelus, ablatis quibusdam fouis.

100 Petits traictôs spirituels et oraisons.14 4 Autres petits traictés spirituels et 18 vies de saincta.12 0 Vila sancti Eusebui Vercellensis episcopi. Item vita sancti

Goluinhani abbatis. item inventio capitis Pnecursoris. item vitasancti Maximini Trevirorum episcopi. Item miracula sancti ilylarii,Pictavorum episcopi. Item cpistola sancti Ilylanii ad Abiam fhiam.Item vita sancti Goaris confessons. Item passio sanctorum Clau-dii, Nicostrati, Symphoriani, Gastorii, et Simplicii. Item passio

Page 24: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SAINT-ÀRNOUL DE ca g I? y. 23

sancti Theodori. Item passio sancti Mennai. Hem sancta, Felicitatiscum fitiis septem. Item saneti Apollinaris martiris. Item sanctorumCalisti et Calepodii. Item passio sancti Pauli apostoli. Item sanetiGencsii. item sanctorum Gorgonil et Dorothei. Item passio eorum-dem Gorgonii et Dorothei eodem quidem sensu sed non iisdem ver-bis a Muons episcopo direeta Immoni abbati Gorziensi s quo aliasbenigne fuerat susceptus, ut constat ex prologo ejusdem Milonis.Item miraeula multa sancti Gorgonii. Item vita saneti Agerici Virclu-nensis episeopi, et versus Fortunati ad contient. Item vils sancta3Bri,,iLtae virginis in Scotia, et quwdam ejus miraeula. item vita sanctmSeolastice virginis, sororis saneli Benedieti. Item carmina ad tandemejusdem sanetœ Scolasticœ. Item hornilia in illud Mathei : « Simileest regnain coelorum homini negotiatori qurenti bonas marga-ritas.

13° Vils beatissimi Clodulphi episeopi, ubi et multa habentur degenealogia sancti Arnuiphi. Hem initiutn vite sancti Arnulpixi epis-eopi Mctsnsis; sed reliqua sont ablata. Supplet [amen aliud manus-criptum sed recenti charactere. Item passio sancti Gorgonii martiriset ejus translatio per Grodegandum episeopum. Aliqua tamen desuntin fine.

44 0 Un petit livre de diverses preceptes pour maladies.15° De mendieitate caput unicum. Item stella clericoruni in capi-

tulis 22. Item aliqui tractatus verso et prosa de varus. Item medita-tiones sancti Bernardi. item aliqui pii traetatus, et de administra-houe sacramentorum, son lumen curatorum, scriptutn per manusNicasii. De atrio 1559. Item alU breves tractatus de diversis. Itemtractatus de regimine corporis humani ex libro secretorum vol epis-tola Aristotelis ad Alexandrum regem, scriptus per manus ejusdcniNicasii, 4560. Item de poenitentia tain quoad poenitentem quam con-fessorem. item explicatio Paraholarum Alani de insula.

160 Liber Juvenci preshiteri. De factis Domini in 40F Evangelia adimperatorem Constantinum carmine.

470 Vils admirabilis sancte Angela de Eulginio que obiit pridienonasjanuarii anno Domini 4309.

48° Un livre curieux de la medecine en vers et divers preceptestant au commencement qu'a la fin du livre.

190 Rabanus, 9e divinis offlciis, ornamentis et gradibus ecclesias-ticis. Item expositio sancti Augustini episeopi super Orationem Domi-nicam. Item expositio Symboli - Desunt tamen plurima—. item toni.Item canones et decreta suinmorum pontificum et Patrum. item liber•

Page 25: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

24 LES MANUSCRITS

qui dicitur Egloga de ordine romano et de quatuor orationihus epis-coporum sive populi in missa.

200 Homiliœ decem heati Coesarii Arelatensis episcopi ad mona-ehos Turriensis monasteril. Item vite saucti Joannis AlexandriniEleemosinarii per Leontium episcopuin Neapoleos (1yprorum insuhe,qui quidem Leontius supplevit quae omissa fuerant a Joanne etSophronio seriptoribus (cf. 1, 28). Nicolaus vero papa jussit Anasta-sio interpretari ejusdem Leonlii narrationem. Item quœdam excerptaex seriptis heati isidori ad instit!ltioncm vitte, et in fine ejusdemopusculi hec hahentur precanti Thezelino vel scrihenli Regimhertovita salusque sit. item tractatus Beda de lods sanctis. - Ocest Genea-logia sancli Arnuiphi episcopi, foUis detractis, cum in indice libriannotetur.

24 0 1-iorosius preshiter ad sanctum Augustinum De ortu regnoruruet beilis, libri A Oe contra paganos.

220 Psalmi David.230 Legenda sanctorum per fr. Jacobum, natione .Januensem, de

ordine predicatorum (cf. Bibi. rat, lat. 17001).24 0 Narratio Mamerlini pagani de conversione sua per sanctum

Germanum Antisiodorensem. Item vita sancti Germani Antisiodoren.sis episcopi per Consiantium preshiterum S Patientera et Gcnsu-rium episcopos. Item vite sancti Gaili ahbatis per \Valafridum SIre-bonem ad Goihertum abbatern sancti Galli. Item vita sancti GermaniCapuani episcopi. Item vita sancti llcmacli episcopi. item sancti EUgii episcopi. Item sancti Sulpitii Bicturicensis episeopi. item vitesancite Marine monache. Item sancit Melanize. Item sanct Pela-giœ. Item vite sancti Eustaehii martiris. Item passio sancti Blasiiepiscopi Sealtensis. Item vita sancti Simeonis Stilitœ. Item serinedormi Odonis abbatis in transiatione sancti Benedicli. Item historiade transiatione corporis sancti Benedicti et Scolasticze sororis ejus50 idus julii.

250 Glosœ Veteris ac Novi Testamenti et in fine tres paginœ devarUs.

260 Liber qustionam 427 dieU Augustini, in Velus ac NovumTestamentum et in duabus primis paginis, oratio Catilime cd conjh.rates et in ultima pagina oratio Mieipsa ad Jugurtham.

270 Passio sanctorum Viti Modesti et Creseentiœ. Item epistoladicti Hieronimi ad Tesiphontem. item liber dicti Hieronimi sub dia-logo Attici et Cretoboli contra Pelagium. 11cm epistola I3edœ adAccam episcopum. De templo Salomonis. Item brevis epistülac Boche

Page 26: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SAINT-ÂRNOLII DE Cft1PY. 25

ad Albinum abbatem. Item expositio Bedœ ad Nothelium quorumdamcapitum Libri Regum et in ultima pagina initium commonitorii sancliAugustini ad Fortunatum.

280 Proecepta vivendi carmine. Item glosze super Genesim. Itemsanctus Isidorus Spalcnsis episcopus De elementis mundi. Item dia-logus inter discipuLum et magistrum de scripturis sanctis.

290 Vila sancti Simeonis reclus! Treviris apud Portam Nigram.Item vita sancti Nicolai, MyrEe episcopi, per Joannem diaconum Nea-politanum. Item passio saneti Mathai apostoli. Item vita et conversa-lieheaue Mante Magdeleme. Item vita Maichi monachi a sanctoIlieronimo composita et aliorum sanctorum Anachoretarum.

30° Monita sancti Ephrem ad monachos, et varii ejusdem sermo-nes. item sermones et homilia breves de diversis sanctorum PatrumGregorii, Hieronimi, Augustini, Isidori, etc., et in lis refertur histo-ria injuniosi Arverni, et obitus ipsius sicut et puellT cujusdam qua-cum cœlibemvitam duxerat. Item habetur obitus Disola3 monialis inmonasterio sanctae Radegundis. Item in fine relaie de beato Salvioepiscopo et resurrectione ipsius post mortem. Item relatio Simonisepiscopi de eversione urbis Antiochi,

34° Liber de verbis et nominibus. Item explicatio prolixa et anti-qua poete Virgilii.

32° Capitulum 33m ex capitulis domni Garoli de sacendotum purga-tione. Item de forma celebrandi concitii. Item exemplar libertatis.Item exemplar formatm ab Adventio Melensi episcopo. Item liberde utilitate pœnilentia. Item diversi canones sanctorum Patrum,pontificum, conciliorum, cum repertoriis amplissimis corumdemcanonum. Item mentie prtecipuorum concitiorum. In pagina prece-dente capitula libri 21.

3° Libri sex sancti Augustini de musica.34° Altercatio dicti Augustini contra Felicianum. Ejusdern ad

eumdem de sancta Tninitate. Item de diversis interrogationibus etejus nesponsis. Item dicta de fide catholica. Item libni 40F de sym-bob. Item liber de 40F virtutibus charitatis. Item liber de canticonono. Item liber de 4' feria. Item liber ejus de catechismo. Itemliber ejus de tempore barbaico. Item breves aliqui sermones legendiin Vinculis saneti Petri, in festo saneti Joannis Baptiste. In dieParasceves, in die sancte Paschm. Item sermones de nativitate Prœ-oursons flomini. Item expositio Rufini in Syznbolum. Item sermonesvanii de, Pascha. item lectiones in teste Omnium Sanctorum.

Page 27: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

26 LES MANUSCRITS

35° Libri /•nr dicti Augustini de doctrina christiana. Item ejusdemliber contra Faustum Manichœum de Veteri Testamento et in secondalibri pagina quœdam de coloribus.

360 Haymo super epistolas dlvi Pauli (1, 68).370 Liber dlvi Augustini de doctrina c.hristiana.38' Vite santorum (sic) Patrum (1, 34).39° Chronicon Reginonis, et in initio libri epistola satis prolixa

Caroli Nagni ad Odilbertum archiepiscopuni de zelo religionis etprœdiationis, et in fine libri relatio sornnii ejusdem Caroli de statusuccessorum in regno (Bib!. nat., lat. 5017).

400 Divus Augustinus de decem confis. Item ejusdem Ires libri denatura et origine anime S Renatum, Petrum et Vincentium, Victo-mm. Item expositio mussa item epistola Clementis papte de sacra-mentis ecclesiasticis ad Jacobum. Item tres libri de religione obla-tionum Dei directi ac Pipinum regem, Lilium Ludovici a coetuepiscoporum et sacerdotum Aquisgrani, ubi multa pie et docte.Item epistola Caroli imperatoris M Baugulphum abbatern de studiislitterarum instituendis in monasteriis.

41° Epistola Ludovici Pli irnperatoris ad Hilduinum abbatemSancti Dionisii de scribenda van ejusdem santi (sic). Multa ihi refe-rentur eximia. item responsio Hilduini ad Ludovicum imperatoremqualiter ex groecis et latinis sumpsit notitiam de sancto lllionisioibique plurima sont notanda. Item cpistola Hulduini ad cunctosEcctesiœ fihios de eadem vita. item sequitur vita sancti Dionisii Areo-pagita3 Francoruin apostoli. Item bimnus de sancto Dyonisio compo-situs a sancto Eugenio Toletano episcopo. Item alter himnus deeodem, scriptus a Fortunato. Item epistola Hinemari œpiscopi SGarolum Augustum cum vita et passione cjusdcm sancti IJionisli aMetbodio Constahtinoo1i Homam directo groece dictais et ah Anas-tasio Bihliothecario translata, ubi et multa dicnntur de sancto Sanc-tino Meldensi episcopo, et alla scitu digna. Item prologus Hincmariin Vitam sancti Reniigii Remensis oepiscopi. Item vita sancti Remi-gii amplissima, et in fine testamentum ejusdem. item carminareporta in scrinlo corporis sancti Reinigii. item homilia in illud« Designavit et alios septuaginta duos. Item regula sancti Basilii Cap-padocis episcopi. Item docirina ejusdem ad monachos. Item vitasancti Gengulphi martiris. Item vita sancti Foiillani episcopi clrnarti ris.

420 Liber dlvi Augustini ad Pauham de videndo Deo (cf. 1, 54).

Page 28: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SÂJNT-.AItNOUL DE CR}5PY. 27

Item ejusdem liber ad Italicam de visione Dci et in fine 40T distichade superbe. Item libri duo divi Augustini de Sernione Domini inmonte. item liber ejusdem ad Eutropium et Paulum episcopos deperfectione justiti. Item epistola Hilarii ad sanetum Augustinum etrespouslo Augustini ad Ililarium. Item liber dlvi Augustini contraquinquc sacerdotes. Item quœdam homi1ia in evangelia. Item oratiopia super erucern et modem Domini. Item lectiones in triduo autoPascha.

43° Divus Augustinus de fide et operibus. item de cura pro mer-Luis habenda, ad Paulinum, Nolensem episcopum. Item de continen-lia. Item divus Ubrisostomus de compunctione cordis et de repara-lione .Iapsi.

44 0 Liber pastoralis sancti Gregorii papc et in la pagina quœdatnde sancto Augustine.

450 Epistola et sermones saneti Gypriani episcopi.46° Liber saneti F'ulgentii ad Donatum de fide Sanctœ Trinilatis.

Item liber sancti Augustini de natura et gratia adTimasium et Jaco-Imm. Item dum ejusdem epistoke ad Valentinum monachum de gra-tia et libero arbilrio, et liber ejusdem de corruplione et gralia. Itemejusdem liber ad Foelicem de fkle Sancta Trinitatis. Item epistolaProsperi ad Augustinum et epistola llylarii ad Augustinum. Itemliber saneti Augustini ad Prosperum et Ilylarium de prdestina-tione sanctorum. Item ejusdem liber de boue perseverantiœ. Et ininitio libri quœdam de seriptis sancti Eulgentii et alla notatu digna,et in fine qinedam carmina.

470 Liber exhortationis saneti Augustini ad quendam comitem.Item epistola Jiinemari ad Garolum de epistola quam sanctus Grego-nus papa misit Recharedo regi Visigothorum. Item epistola ipsasaneti Gregonii ad Reeharedum etsermo de misericordiœ operihus, etepilogus Hinemari ad Garolum. hem sermo saneti Auguslini habitusGartliagioe in basilica Saneli Petri.

480 Sermo sancti Augustini de purgalorio. Item epistola Gratianiimperatorisad sanctum Arnbrosium. Item Ires libri de Spiritu Sanclodivi Arribrosii ad Gratianum imperatorem. Item ejusdem tractatusdo Incarnatione Domini. Item tres libri dlvi Ambrosil de fide. Itemgesla episcoporum habita Aquileim contra Arianos, et subseriptioepiscoporum cum quibusdam a saneto Ambrosio dictis contra Palla-dium et Secundianum.

490 Duo libri divi Augustini Retractationum. Item ejusdem devera

Page 29: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

28 LES MANUSCRITS

religione liber unus. Item ejusdem de moribus SanctT Ecclesia3Gallo1ieœ liber nous. Item serran ejusdem de patientia. Item ejus-dem liber de beata vita. Item liber magni Aurelil Cassiodori senato-ris de anima sub capitulis 18. Item oratio ejusdem. Item sanctiCypriani martiris liber de duodecim ahusivis hujus sœeuli.

50 0 Prefatio brevis dlvi Hieronimi de Seneca. Item epistolœ 14 dlviPauli apostoli et Seneea3. Item epitaphium Senece. Item epistoimmorales Lucii Annai Seneeœ ad Lucium in libris quindecim. Desuntsepteni libri, et in ultima pagina 27 carmina pia.

51 0 Tractatus tbeoIoieus de varUs in libris tribus seriptus anno41,140 per Joannem fich. Item dum epistolw de Jesu Christo quaruri]prima missa fuit ad senatum romanum per \Tcntalum officialeniromanum in Judtea, aitera ad Tiberium iniperatorem per PonciumPilatum super Crueifixione et Besurrectione Christi. Item summa debaptisme et allis sacrarnentis. Item de septuagesima, 60°, 50 2 , 40° etalus El cciesiœ ritibus. Item somma poenitentim et de peccatis. Itemtestimonia de Christo domino contra Judceos tractatus brevis. Itemarbor genealogke beatœ Marias Virginis. Item offlcium totius sacra-menti son speculum Eeclesiœ per Hugonem cardinalem. Item diviAugustini sermo brevis ôum expositione Orationis l)ominice. Itemdlvi Ambrosii sermo super eandem Oralionem Dominicam. Item tractalus theologieus seu liber creaturrn sive de homme, compositus nHaymondo Sibendœ in aima universitate tholosana professore. Itemhistoria fundationis écciesioe saneti Johannis sen apostolorum, modosaneti Arnulphi, et de privilegiis, donationibus, instrumentis ahbatiaSancti Arnulphi, et de quibusdam abbatibus ejusdem loci sieut etiamreferuntur in alUs ehartis.

520 Passio sanctai Catharinai virginis. Item sermones varii sanc-torum Patrum. Item Hugo de Saneto Victore de elaustro animte.Item liber dlvi Bernardi ad fratres de Monte Dei.

530 Translatio et miracula sanctorum Marcellini et Petri ahEinhardo son Eginhardo, Caroli Magni seeretario, composito, annoChristi 828 0. Item vita eorumdem et ah eodem conscripta carmine.Item passio eorumdem sanctorum breviter relata, cum quibusdamversibus n Damaso papa compositis.

54 0 Quaidam notanda et seitudigna de dedicatioue templi SanctiArnulphi a saneto Leone papa 7 0 et dente sancti Joariiiis aliisquereliquis a saneto Patiente aliatis. Item oratio ad sanetum Nico-laum. Item reliquhe inclusai in braehio igneo deaurato et argenteo.

Page 30: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SAINT-ÀRN0UL DE ctut'i. 29

Item prologus Joannis monachi ad imperatricem, viduam Ilenriciimperatoris, in opus a se compositum ad ipsius petitionem variarumprecum ex Scripturis et Patr bus excerptarum. Hec autem impera-trix, ut constat ex prologo, vivehat in monasterio cum sanctimonia-libus; antea vero peragrarat pene totam Italiam in operibus pus.Et sequitur libellus prdictus precum, (amen non invenitur quoddicit in prologo de vita et moribus virginum ad instituendas sancti-moniales monasterii przedicte imperatricis. Sequitur oratio antemissam. Item oratio domni Willelmi abbatis ante sacrum. Itemplanctus beatissimœ Virginis. item oratto vel meditatio theorica.Item missa pro pueris in die oblationis eoium. Item de altaribusSancti Arnuiphi et reliquiis in ils ihelusis. Item commutatio bono-rum inter Santum (sic) Arnuiphum et sanctum Gunibertum Colo-niensem tempore Herimanni episcopi Metensis. Item orationes adsanctam Mariam et sanetum Benedictum, sanctum Joannem et alios,et pro amicis et inimicis.

55° Historiœ tripartiLae libri 12 de greo in latinum transiati perEpiphanium Scolasticum jussu Cassiodori Romani senatoris et in 1'pagina quidam versus de ipsa historia (I, 19).

560 Bedffl de expositione tabernaculi et de vasis ejus et vestibussacerdotis libri tres, et in 1° pagina quadam de kdalberone episcopo.

570 Amalarius episcopus, De officiis ecclesiasticis etc. capitula 57.Item tabuLa Dionisii de pertinentibus ad computum. Item paginauua de proprietatibus cujuslibet luna Item in ultimo folio quSamstatuta summorum pontifieum et in fine ultime pagina referuuturmanusàripta SancLi Symphoriani et Sancti Vincentii quœ non erantapud Sanctum Arnulphum.

58° Dialogus Basilii et Chrysostomi. Item homilim 29 ejusdemChrysostomi et in initio et fine libri quœdam carmine (sic) de varUs.

590 Liber Dialogorum sancti Gregorii papœ (cf. I, 24).600 Sanctus Hieronimus ad Paulam de aiphabeto Hebrœorum.

Item derinitiones Ciceronis de virtutibus. Item Ambrosius, Macro-bius, Theodorus de diversitate et nominibus somniorum. Item sanc-tus Gregorius papa de modis somniorum. Item liber qustionumhebraïcarum Veteris ac Novi Testamenti a divo Hieronimo. Itempagina ana circa medium, de Dei nominibus. Item divus Hieroni-mus, De interpretationibus quorumdam vocabulorum Biblia

64 0 Liber de medicina.620 Pars lertia Moralium in Job divi Gregorii papœ (cf. 1, 10-12).

Page 31: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

30 LES MANUSCRITS

63° Cassiani de InstiLutione monaoborum libri 22 incompleti(cf. 1, 44).

64° Gatalogus librorum Jlibliœ editus a divo isidoro. Item aheodum vita et obitus sanctorum qui in Domino proecesserunt. itemejusdem allegoriœ super Vetus et Novum Testamentum. item ejus-dem de ofûciis, gradibus et ministris Ecclesile. Item ejusdem degenerihus et speciebus differentiarum. Item ejusdem liber Solilo-quiorum. Item ejusdem de differentia ecclesiasticorum dogmatum etarticulorum fldei. item papa Gelasius de libris qui recipiendi sont ahEcclesia accoutra.contra. Item nomina librorum apoeryphorum. Item libel-lus de ortographia. Item liber divi Augustini contra Pelagianos. Itemliber divi Prosperi de responsionihus contra calumniatores dictorumsanti (sic) Augustini. item ejusdem de lande santorum (sic) virorum.Item ejusdem de proprietatibus vitiorum. item ejusdem de virtu-tibus. Item ejusdem de vita activa et contemplativa.

65° Quarta pars Moralium in Job dlvi Gregorii pap (cf. J, 10-12)et in duabus ultimis paginis Jibri epistoim insignes super confrater-nitate canonicorum Laudunensis ecclesiœ cum fratribus Saucti Remi-gii anno 929 0, indictione 70 idihus (sic) junii et cpistola circulariset multum pia fratrum divi Dionisii commendantium animas duo-roue fratrum defunctorum.

660 Vila sancti &regorii papm non complota. Item vita sanctiJoannis abbatis Reomaiis a Jona discipulo santi Columbani conscriptaet quœdam de Silvestro successore sancti Joannis. Item himni etofUcium ejusdem sancti bannis. Item translatio et miracula ejus-dem. item vita sancti Samsonis episcopi. Item sant Walburgo vir-ginis calendis mail. Item passio sancti Donati episcopi 70 idusAugusli. Item vita sancti Ponati alterius et passio sancti Valentiepiscopi salis corrosa, et in 1 0 libri folio quœdam decreta conciliihabiti tcmpore Ludovici Pli.

670 Excerpta ex flieronimo, Augustino, Isidore, etc., super librosVeteris Testamenti. Item Augustini quœstiones in Lucam. Itemepistola ad Dardanum de terra repromissionis. Item epistola diviHieronimi ad f'aujinum de omnibus divinœ historiœ libris.

680 Epistola sancti Fulgentii episcopi ad Donatum de fide Sancta3Trinitatis. Item liber ejusdem ad Petrum de regula venu fidei. Itemaltercatio sancti Augustini contra Maximinum hoereticum (posteascriptum est). Maximinus episcopus subscripsit, et post collationcmpresentium Augustinus ista dictavit (scilicet multa quœ sequuntnr).

Page 32: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SAINT—ÀIINOUF. DE CRIfPT. 31Item dicta Laurentii vicarii ad Augustinum. Item altercatio sanctiAugustini contra Foelicianum kereticum. item Augustinus de Trini-tate ad Felicianum. Iteffi liber saneti Augustini de divcrsis inlerro-gationbus et responsis cjus. Item ejusdem libri 4 0 de symbolo.Item Expositto sancti Augustini de Genesi contra Manicliwos libriduo. item epistola cujusdum episeopi de vita commuai ctericorumsuorum obi mulla utilia. Item epistola dlvi Augustini ad Januariumde Eucharistia sumenda.

690 Divus Augustinus in Psairnos a psalmo centesimo primo adultimum.

700 Periermenie Aristotelis. item pagina una de definitionibus phi-losophiac et ipsius partium ab Alcuino. item tractatus Apuleii superPeriermenias Aristotelis. item Boetii in coudera librum, sed desuntquaidam toua. item in fine epistola brevis sed luculenta Joannis,abbatis Fiscanensis monasterli, ad aUbatem Warinum Sancti Arnul-phi repetentis suum, ut asserebat, monachum nomine Benedictum.Item responsio Warini ad cumdem Joannem vendicantis sibi de suemonasterie Saneti Arnuiphi pnedictum Benedictum, natione Judœum,stylo eleganti et prolixo, ubi mulla selle dignissima quoad regukeobservationem et in ultima pagina libri quadam curiosa.

74° Expositio psalmi 418' a sancto Ambrosio et in fine revclatiofacta divo Ambrosio de corporibus sanctorum Gervasii et Protl'asiiet in 28 libri pagina revelatio sancti Pdichaelis archangeli fada sanctoAnsberto cpiscopo sub Childeberto rege Francorum, et in Inlibri epistola admodum pia ad A., magistrum suum, de contemptumundi et bonn rdligiosi status.

720 Sermones 42 sancti Joannis Chrisostomi quorum jus esset desubscriptione psalmi 501 et ultimus de reparatione laps! et 40118 etÇ4uo de compunetione cordis.

130 Divas ilieronimus super Matheum.14 0 Expositiones in evangeia. - (En surcharge :) Ilomiliie sancti

Gregorii.75° Trcs breves scrmones beati Ephrem. Item dicta sancti Isidori.

Item epistola sancti Cesarii episeopi ad monachos. item sanctiAugustini de concordia. Item libri Yetcris ac Novi Testamenti juxtapiorum traditioncm. Item decretales sancti Gelasii papœ de catholi-cis scripturis. Item notitia librorum apocryphorum. Item sententiaIsidori Spalensis. Item ex homilia sancti Gregorii papae super Eze-chielcm. Item scntenti.tc sanct! Cregorii de libro pastoralis (sic). Item

Page 33: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

82 LES MANUSCRITS

ex libre dialogorum saneti Gregorii papa item sententiœ divi Hiero-nirni. item expositio super singulas luteras. Item Glosa item chro-nologia a Moyse usque ad Valentinianum seniorem imperatorem.Item series annorum a Hieronimo son saneto Euseblo. Item notitiade episcopis romanis a sancto Petro usque ad Theodorum papam.Item oratio sancti Grcgori.i papœ.

760 Expositio divi Isidori Spalensis episcopi super quinque librosMoysi, Josue, Judicum etRegum. Item eommentarium Rabani superGenesim.

770 Libri duo sancti Augustini unde malum et de libero arbitrio.Item duo libri ejusdem de Genesi contra Manichœos. Item ejusdeinliber de fide et symbole. item ejusdem eonflietus cum MaximinoAriano episcopo et responsio Augustini ad eumdem, et altercatioejusdem Augustini cuni Pascentio Ariano coram Laurentio vicario,et in ultinia libri pagina quœdam de lapidibus przetiosis.

780 Liber Baruch prophete. Item vox Ecclesiœ in persecutione depoenitentibus et martiribus. Item vislo Esdrm prophetœ. Item expo-sitio divi Hieronimi in Danielem. Item apologia quœdam. Item expia-natio divi Hieronimi in Lamentationes Ilieremke. Item translatiotractatus Origenis in Epithalamis, a saneto Flieronimo. Item 16 epis-toim dlvi Hieronimi ad Augustinum et alios. Item ejusdem brevissermo de poenitentia. Item prefatio Rufini iibrorum Periarclion quostranstulit de grzeco in latinum. Item epistola Anastasii pape adJoannem episcopum Hierosolimorum super nomine Rufini. Item apo-logia Rufini quam pro se misit ad Anastasium papam. item Hiero-nimus ad Damasum et ad Rufinum. Item Augustinus Hieronimo.Item Eusebii, Sophronii, Iieronimi de captivo monaeho, et vitePauli, primi cremitoe, Antonii et Hilarionis. Item in fine quœdaminterpretationes nominnrn.

79° Divus Augustinus iuApocalypsim. item divus Jiieronimus ineamdem Apocalypsim. item duo libri divl Auguslini de ordinererum. Item duo libri divi Ambrosii de eohortatione pœnitentiœ.

80° Divi Chrysostomi homiliœ 25 in.Mathœum et in ultima paginaqutedam carmina.

81° 63 sermones divi Augustini de verbis Domini in evangeliaMathœi, .Luc, et bannis et 64 de scriptorihus veteribus et noviscontra Arianos et in 1 0 folio scriptum est « Et phe memorim Deo-derico episcopo sancto sub vinculo anathematis votiva manu datus.

S20 Divus .lIieronimus in epistolas Pauli ad Galatas, Ephesios,

Page 34: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SÀIiVT-AItNOUL DE CRIPY. 33

Titum et Philemonem. Item Ruflnus in epistolam ad Romanos, licetnon ad verbum ut constat ex prologo Rufini (cf. 1, 48).-

83° Epistola Accœ episcopi ad Bedam prœsbitcrum et responsioBeclze ad Accam. Item expositio Bedm in Lucam, et in 4a libri paginaquœdam de sancto Joanne Evangelista de remissione a labore et inultime folio libri historia de sancto Remigio, et poenitentia Genebaldiepiscopi Laudunensis de admisse peccato cum uxore sua nepte sanctiRemigi.i quam ante sacerdotium dimiserat.

840 Libri viginti de varUs scitu dignis.85 0 Martirologiurn veLus monasterii Sancti Arnuiphi. Item regula

sancti patris Benedicti. Item lectiones breves. Item necrologium senmortuale.

860 Gerernoniale volas monasterii Sancti Arnuiphi.87° Concordantia son index verborum Bibliœ.880 40 Evangelia aceurate descripta cern picturis et in libri initio

epistola dlvi Hieronimi ad Damasum papam. item prologus in 4Tevangelia. Item epistola Eusebii ad Carpianum. Item HieronimusDamaso pap.

890 Secunda pars Moralium in Jobilivi Gregorii papœ et in ultimapagina viginti quatuor versus sec epitaphium Wilielini abbatisSancti Arnuiphi, ut videtur, mortui undecimo calendas januarii, etsepulti in capela apostolorum ad Austrum, ut colligitur ex versibusproedictis (I, 40-42).

900 Sermones et homiliœ variœ sanctorum Patrum, et in initio,post sermonem de Chanana, sequuntur quidam canonos de clericis.Item sermo saneti Augustini in natali sancti Vincentli inartiris.

94 0 Divus Augustinus in psalmos a 4 0 scilicet usque ad 50°',« Miserere moi Deus ». -

92° Expositio divi Hieronimi super totum psalterium.930 1M-vus Gregorius in Ezechielem prophetam (I, 35).940 Sermones 640 divi Augustini in Mathœum, Lucam, et Jean-

nom. Item liber saneti Joannis Cbrysostomi de duobus temporibus.Item sermo ejusdem de poenitentia, et in 4a pagina libri qudam despliœra et alus.

95° Dives Augustinus in Genesim ad litteram in libris duodecim,et in 4a pagina libri quzedam de martirio sanctorum Petri et Pauli.

960 Liber sancti Augustini contra Manicbos de duabus animabus.Item interrogatio Apollonii et responsio Zachci. Item altercatiosancti Auguslini contra Fortunatum. Item sermo de sancto Mathia

Page 35: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

34 LES MniuscalTSapostolo et in libri initio vita et passio sancti Baenabm apostoli etaliqui versus de saerificio missœ pro defunctis.

970 Liber de expiicatione verborum et nominum.980 Hieronimi expositio in 12 prophetas minores et in 1 pagina

sunt quœdàin carmina ex quibus constat fratrem Ambrosium des-cripsisse hoc volumen jussu domni Walonis abbatis (1, 15).

990 Homitim Origenis in 50 libres Moysi dive Hierônimo interprete.Item sermo beati Maximi episcopi In dedicatione ecc1esia. » Itemin fine lihri epistola W[ilheImi], abbatis Santi Remigii Remensis, adGregorium papam. Item cjusdem W[ilhelmi] abhatis epistoke duaad Manassen archiepiscopum Reniorurn. Item epistola ejusdemW[iiheimi] abbatis ad II. Item epistoim dum ejusdem ad A. et omnèsquidem elegantes et in D libri pagina carmina quœdam.

Expiicit catalogus veterum manuscriptorurn per numeros ut supra.Bibi. nat., lat. 13070, fol. 115.

III. QUELQUES 2{OTKS DU XVII 0 SIÈCLE.

Apud OrespeiurnIn 20 vol. historia, sanctorum ex majoribus. Jodsàldi monachi ad

Stephanum episcopum epistola de vita et obitu sancti Odionis t . Inci-pit: « Post salutarem aliquorum philosophorum studia (sic) script.is etmonumentis extulerunt. » Post epistolam est lamtntatio de transitusancti Odiloriis : « Sed .....dahit capiti .meo aquam. » Demumvitam subjunxit; non habetur in Bibliotheca Cluniacensi in quahabetur alla per Petrum Darnianum scripta.

Ibidem Giosm sancti Marcelli martyris Cabilonm, tempore Antoniniimperatoris passi.

Vila sancti ilugonis Cluniacensis abbatis frater Gilo Tusculanusepiscopus scripsit ad Petrum abhatem Cluniacensem (fucrat primummonachus). Non est in Bibliotheca Cluniacensi ubi dum surit aiim etliber unus de ejus miraculis : prions vitm author est Fuihertus Car-notensis episcopus, secundm Hugo Cluniacensis monachus.

Vila sancti Maioli alla quam qum ex sancto Odilone extat in Bibiio.theca Cluniacensi edita...

I. En marge a été ajoutée la mention suivante :Babetur in alin quater-ifto cure sancti Maioli. »

Page 36: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

DE SAINT-ÂItN0UL DE citih'i. 35

Passio apostolorum Petri et Pauli per Marcelluni, discipulurnsancti Petri. Incipit « Gain venisset Paulus in orbe Roma conve-nerunt ad eum omnes Juckei... »

Acta quœ Lino tribuuntur. Translatio sancti Benedicti.(Au verso :)In a!io tomo Pliante a tergo.

Vita sancti Jobannis Alexandrini episcopi seu Elemosinarii.Reperitur Vita Maria3.Egyptiace... (I, 28).

(Le reste est barré, mais parait bien se rapporter à Crépy. On ytrouve mentionnés l'Inventio corporis S. Taurini lempore LothariiregS, les Vitœ 55. Philiberti, .Dionvsii, Gaîujerici, Ursmari, Sanc-eini, Arnulfi, Venantii et les Ifiracula S. LaSerU.)

Bibi. nat., lat. 13071, fol. 207.

On voit par le catalogue de 1673 combien la bibliothèque deSaint-Arnoul avait subi de modifications par échanges ou accrois-sements au cours du xvrr siècle. Aussi n'est-il pas surprenantque M. Léopold Delisle ait pu signaler comme provenant de Saint-Arnoul de Crépy quelques manuscrits qui, néanmoins, ne figurentpas dans les catalogues des xii0 et xiii0 siècles publiés ci-dessus.Ce sont les manuscrits de la Bibl. naît.

1° Lat. 4952 (Justin, xi? siècle). Au fol. 2 : « Liber sanctiArnulphi. » Ohm Colbert.

21 Lat. 5017 (Chronique de Réginon, XII 0 siècle). Ohm Ba-luze 671. Au fol. 1, d'une main imitant l'écriture du xrii° siècle:• Liber sancti Arnulphi. » - Au fol. 121, de la main de Baluze:• J'ay acheté ce manuscrit du sieur Bienfait sur le quay desAugustins ce jour d'huy 27 septembre 1702. » Cf. Catal. de 1673,Ba 39.

30 Lai. 10868 (Vitœ SS. Goncordii, Lucie, Martin).40 Lat. 13090, fol. 146-l6ø (Vie de saint Hugues par Renaud,

abbé de Vézelay). En tête la mention du xvu° siècle : « Ex Cres-peiensi monasterio. »

50 Lat. 17001 (Légende dorée; chronique des papes). Aufol. 237 y ' est tracé d'une écriture du xvii0 siècle contrefaite àdessein « Hic liber est sacri cenobii beati Arnulphi Crispeiensis.Domp. Est. de la Goutte hujus rei testis. » Cf. Catal. de 1673,n°23.

n g fl\z

tyg

Page 37: SAINT-ARNOUL DE CRÉPY jbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/9f463189506b...Labbaye de Saint-Arnoul de Gr.py remonte au n siècle. En lannée 1008, Gautier le Blanc, comte dAmiens

Ir,LES MÂNUSCUITS DR 5ALNT'AIINOUL DE CRIPY.

6' Lat. 18304 (Vitrn S. Maiolis et S. Odilonis).L'ancienne bibliothèque de Saint-Arnoul semble donc avoir été

assez respectée jusqu'au xvii' siècle, puisque nous y retrouvons,à cette époque, des manuscrits figurant déjà au catalogue duxii0 siècle; mais, à la fin du xvii' siècle et au xviii', beaucoup desmanuscrits de Crépy ont &è apportés à Paris, au prieuré deSaint-Martin-des-Champs, et c'est de là qu'à la Révolution,après avoir séjourné au dépôt de Saint-Louis-la-outure, ilssont venus s'échouer à la Bibliothèque nationale, à la biblio-thèque Mazarine ou à la bibliothèque de l'Arsenal. Quant à ceuxdes manuscrits de Saint-Arnoul qui n'ont pas passé par Saint-Martin-des-Champs, les catalogues publiés ici serviront à lesidentifier au fur et à mesure qu'on les retrouvera, s'ils existentencore, ou à constater les déficits, s'ils ont péri.

1. Cf. il. Martin, op. ciL, L. Viii, p. 436. - Arch. nat., S 1332, F47 1200.- Franklin, les Anciennes bibliothèques de Paris, t. I, p. 100-105.

Nogent-te-Ilotrou, imprimerie DAUPELEY-GOUVERNEUR.