1 2 3 4 5 6 7 8

netheid

11111111

2

Tijd: 2 lesuren

Opdracht--PTmax--Score

--------

-

Ruimtesuggestie op het platte vlak TE klas 1

Klas:Naam:

Tijd: 4 lesuren

Opdracht 9 -PTmax--Score

Aantal gebruikte suggesties

5 -Kwaliteit grijstonen 3 - Netheid 2 -

Rapport 2x

1x

Ruimtesuggestie op het platte vlak 1.

PlasticiteitDit is de suggestie van ruimte binnen de vorm. Hoe ontstaat deze ruimtewerking?Dit komt door de belichting van de vorm! Waar komt het licht vandaan, dat op de vorm schijnt en wat is de aard van de oppervlakte van de vorm (bv. glad of ruw). Het gedeelte waar het licht rechtstreeks opvalt is het lichtst, dus wit. Dat gedeelte wordt glimlicht of hooglicht genoemd. Naar mate het licht langs de vorm strijkt of schampt wordt de vorm donkerder van (grijs)toon en tint (bij kleur). Waar het licht helemaal niet meer bij de vorm kan komen is het donkerst. Daar begint zoals je bij de Rembrandt les geleerd hebt de eigen schaduw. Dit verloop van tonen maakt de vorm ruimtelijk of met een mooi woord “Plastisch”. Het komt van het Griekse woord plasein, dat vorm betekent.Als het oppervlak van de vorm bedekt is met kleine of grotere oneffenheden dan vindt de lichtwerking ook plaats ( zie bv. hieronder het oppervlak van de maan met de inslagkraters).

ReflectieEen bijkomende invloed op de vorm, is de weerspiegeling van de directe omgeving op de vorm zelf. Ongeacht of een vorm zelf donker of licht is vindt deze weerspiegeling (reflectie) plaats. Kijk maar bij het eerste plaatje met de pingpong bal. Onder in het balletje zie je de slagschaduw en het wit papier uit de directe omgeving, weerspiegelt (gereflecteerd). Het is weliswaar net als bij een lachspiegel vervormd. Opgepast ik heb hier niet over de slagschaduw op het papier, maar over het donkere en lichte onderaan in het balletje zelf.

Opdracht 1.Maak het zwarte cirkeltje en de witte cirkel in de bovenste plaatjes rechts (A. en B.)PLASTISCH met potlood.

Gebruik je potlood “aaiend” om de juiste grijstonen te maken.

Ruimte door groot en kleinGrote vormen lijken dichterbij te zijn. Kleinere vormen lijken verder weg te staan. Zie de balletjes hieronder.

Opdracht 2.Teken in het tweede en derde vakje telkens 3 vormen. Een keer dezelfde en een keer verschillende vormen in het

groot-klein principe.

A. B.

Ruimtesuggestie op het platte vlak 2.

Ruimte door voor detail - donker voor en achter vager - lichter Wanneer je naar het linker plaatje kijkt en je ogen een beetje dichtknijpt, zie je dat het donkere balletje vooraan lijkt te liggen. Het witte balletje ligt het verste weg. Ook heeft het donkere balletje meer détails als de andere twee. In de werkelijkheid lijken de dingen dichtbij veel meer détails te hebben. Des te vager de dingen te zien zijn, des te verder weg ze lijken.

Opdracht 3. Maak met potlood in het middelste plaatje het middelste bolletje zodanig dat deze het dichtste bij lijkt te zijn de

andere twee mag je naar keuze verder weg in de ruimte maken.

Opdracht 4. In het rechter plaatje teken je vormen naar eigen keuze waarin je deze ruimtesuggestie door détail/donker en

vager/lichter ook duidelijk laat zien.

Ruimte door overlappingMet passer zijn een aantal cirkels over elkaar gemaakt Deze tekening is erg plat. Je kunt niet zien welke cirkel dichtbij is en welke verder afligt In het middelste plaatje zijn dezelfde cirkels met gum op hun plaats in de “ruimte” gezet. De vormen die je helemaal kan zien staan vooraan. De vormen die deels verscholen zijn achter hun voorligger staan verder weg. Je kunt ook zeggen; de ene vorm overlapt de andere vorm

Opdracht 5.Doe hetzelfde door met passer 10 cirkels door elkaar te tekenen. Vervolgens pak je je gummetje en zorg je ervoor,

dat elke cirkel zijn eigen plaats krijgt in de ruimte

Ruimtesuggestie op het platte vlak 3.

Nogmaals Ruimte door Donker voor en Lichter achter In een landschap is het ruimte gevoel erg sterk aanwezig wanneer er niet veel vormen ( te zien) zijn. In het linker plaatje lijkt het lichtste gedeelte het verste weg. Omdat er geen enkele vorm te zien is maar wel een dieptegevoel ontstaat door de grijstonen is het een sfeer van ruimte, die je beleeft. Niet voor niets wordt dit wel het sferisch of atmosferisch perspectief genoemd. In het middelste plaatje is een dunne lijn ingebracht en in het rechter plaatje heeft deze lijn, een duidelijker vorm gekregen. Het lijkt wel een silhouet van een horizon. Door de grotere herkenbaarheid van de vorm, lijkt de ruimte (diepte) minder ver.

.

nogmaals ruimte door overlapping, afsnijding en repoussoirIn middels weet je al wat overlapping is en wat we met sferisch perspectief bedoelen. Een bijzondere manier van overlapping kan ontstaan, wanneer vormen niet geheel op het beeld (tekening/plaatje) passen. Zulke vormen lopen voor ons gevoel buiten het beeld verder. Zulke vormen worden, als het ware, door het beeld zelf afgesneden. Dit noemen we daarom afsnijding. Kijk maar naar de 3 plaatjes hierboven. Zelfs heel eenvoudige afgesneden lijnen en vormen kunnen al ruimte suggereren, omdat ze helemaal vooraan lijken te staan. Wanneer dat het geval is dan noemen we dit met een Frans woord repoussoir. Dit betekent in het Nederlands terug drukken. De ruimte lijkt, achter deze vorm (die repoussoir is), naar de horizon te worden ingedrukt.Ook een bijzondere manier van afsnijding en overlapping is het coulisseneffect. Coulissen zijn objecten, die gebruikt worden in het theater om het podium een diepte effect te geven. Vaak kunnen ze snel omhoog of naar de zijkanten weg getrokken worden. Heel eenvoudig bekeken zijn het verschillende gordijnen, die achterelkaar aan het plafond hangen, Door de voorste gordijnen een klein beetje en volgende rijen telkens iets meer naar het midden te schuiven, lijkt het podium veel dieper te worden. Dit Coulisseneffect zie je vaak ook in een landschap. Zoals je dat op het plaatje hieronder links ziet.

Opdracht 6. In het plaatje rechtsboven heb je 3 overlappende bolvormen. Twee ervan zijn afgesneden. Slechts 1 heeft het

repoussoir effect. WELKE? Zet daar een kruisje!

Opdracht 7. Teken hiernaast met potlood je

eigen Coulissenlandschap. Gebruik ook de andere

ruimtesuggesties om dit landschap ruimtelijk te laten

lijken

Ruimtesuggestie op het platte vlak 4.

Opdracht 8. Teken in alle drie de plaatjes één verdwijnpunt, waarin een door jou getekende straat verdwijnt

Ruimte door lijnperspectiefVaak wordt gedacht dat lijnperspectief de grootste truc is, om diepte te kunnen suggereren op het platte vlak. Zoals je op de vorige 3 bladzijden hebt kunnen zien zijn de andere ook niet mis. Maar ja, lijnperspectief heeft nu een maal zijn grote naam gekregen, omdat het binnen de Wiskunde is opgenomen. De ontdekking van het lijnperspectief rond 1450 wordt toegeschreven aan een Italiaans kunstenaar, die Masaccio heette.

Met een zeker in die tijd zeer dure glasplaat op zijn ezel ging Masaccio in Florence buiten op straat zitten en volgde, al kijkend door de glasplaat, de lijnen van de straat, van de deuren en ramen, de dakgoten en indien mogelijk de nokken van de huizen. De buren zullen wel vreemd opgekeken hebben naar hun buurman. Is die gek geworden? Stel je voor, dat die 100 florijnen kostende glasplaat van de ezel valt. Gaandeweg kreeg in de gaten, dat wanneer hij zijn hoofd stil hield, dat bepaalde lijnen in een punt bij elkaar kwamen. Andere lijnen deden dat niet of kwamen in een andere punt terecht of veel beroerder ze kwamen buiten de glasplaat in een punt. Na een aantal dagen prutsen kreeg hij in de gaten dat je; je hoofd wel heel erg stil moest houden om de lijnen in één punt te krijgen. Eindelijk kwam de gouden vondst.Eén in plaats van twee ogen gebruiken bij het kijken. Even later; ik moet een stokje tussen de straatkeien drukken, zodat ik met één oog over de punt van de stok door de glasplaat heen kan kijken. Dit was het grote moment van de wiskunde; de uitvinding van het lijnperspectief. Lijnen die evenwijdig zijn van elkaar en die ik verleng met een liniaal op mijn glasplaat, zoals die van de stoep, de drempel, de bovenkant van de deur, van de vensterbank, de dakgoot komen bij elkaar. Of ze nu op de grond of hoog in de lucht zijn; ze komen in eenzelfde punt bij elkaar. Andere “groepen” van evenwijdige lijnen deden dat ook. Wanneer ik een liniaal over deze verschillende punten leg, kan ik een rechte lijn trekken. Wat heeft dat te betekenen? Wel toevallig hè, als je heel ver de straat uitziet, je daar een stukje horizon aantreft. Na wat gekrabbel achter de oren; die lijn moet de horizon zijn, dwars door alle huizen heen kijkend. Bij dat ene punt van de straat zie ik niets meer van de straat. De straat lijkt daar wel te verdwijnen in dat punt. Vandaar dat we deze gewaarwording; het verdwijnpunt noemen.De derde gewaarwording kwam toen Massaccio alles nog eens overdacht. Het gaat alleen op, wanneer ik met één oog over het stokje kijk.

Masaccio

Daar zit ook telkens de horizon. Kijk ik over een hoger stokje dan gaat de horizon hoger in het beeld (glasplaat). De hoogte van mijn oog is net zo hoog als dat van de horizon. Dan noemen we dat gewoon ooghoogte. Dus ooghoogte is de horizonhoogte.Kijk je zo hoog als een kikker dan is de horizon erg laag en noem je het kikvorsperspectief. Vlieg je als een vogel hoog in de lucht dan noem je dat vogelvluchtperspectief. Bekijk de plaatjes hieronder.

(Hoofd) opdracht 9Maak op een A-4tje een tekening van een landschap met vliegende bollen, waarin je laat zien dat je verschillende

ruimte suggesties toepast. Op de achterkant schrijf je op welke je toegepast hebt.Je mag de tekening met potlood, kleurpotlood of wanneer je in Franeker op school zit met de computer maken

Ruimtesuggestie op het platte vlak 5.

Nogmaals Ruimte door lijnperspectiefOm te laten zien dat je leuke dingen kan uithalen met lijnperspectief moet je deze plaatjes maar eens bekijken. Je moet echter nog wel een jaartje wachten. In de tweede klas gaan we verder met lijnperspectief.