Joseph Haydn begon zijn carrière in het traditionele patronale systeem van de late Oostenrijkse barok, en eindigde als een ‘vrij artiest’ binnen het kader van de bour-gondische romantiek van de vroege negentiende eeuw.Zijn eerste muzikale onderricht kreeg hij van een oom die hem op zijn zesde in huis nam. Op zijn achtste werd hij koorknaap in de Sint-Stephanuskathedraal in Wenen. Toen hij de baard in de keel kreeg voorzag hij in zijn levensonderhoud met lesgeven en andere kleine baantjes. Hij leerde zichzelf contrapunt met Gradus ad Parnassum van Fux, en volgde enkele lessen compositie bij de beroemde Italiaanse componist en zangleraar Nicola Porpora.In 1761 werd Haydn in dienst genomen door prins Paul Anton Esterhazy, het hoofd van een van de rijkste en machtigste Hongaarse adellijke families. Hij was een gulle mecenas en een verknocht muziekliefhebber. Haydn bracht bijna dertig jaar door in dienst van de Esterhazy’s, en dit in omstandigheden die ideaal waren voor zijn ontwikkeling als componistAanvankelijk mocht Haydn echter niets van wat hij componeerde verkopen, of weg-schenken, maar dit werd uiteindelijk versoepeld en vanaf 1770 begon zijn ster te rijzen en kreeg hij opdrachten uit heel Europa. Na de dood van prins Nikolaus in 1790 vestigde Haydn zich in Wenen, en er volgden nog twee inspannende, maar productieve seizoenen in Londen. Daar dirigeerde hij concerten en schreef hij een grote hoeveelheid nieuwe werken.Eenmaal terug in zijn geboorteland trad hij terug in dienst van de familie Esterhazy, maar hij woonde nu het grootste deel van de tijd in Wenen. De nieuwe vorst Niko-laus II was meer geïnteresserd in Haydns roem, dan in zijn werk. Haydn had nu dus vrijwel geen verplichtingen meer, en kon zich volledig wijden aan het componeren van strijkkwartetten en zijn laatste twee grote oratoria Die Schöpfung en Die Jah-reszeiten.

Haydns stijl was uniek in zijn tijd. Hij was de meester van de plotse modulatie, de dra-matische stilte en de assymetrische frase. Bij de Esterhazy’s stond hij aan het hoofd van een orkest en kon hij dus makkelijk dingen uitproberen, bestuderen, aanpassen en risico’s nemen.Haydn geloofde dat het in vervoering brengen van de luisteraar het hoogste doel is bij het componeren. De basis daarvoor was het zingen. Dit trok hij ook door naar zijn instrumentale werken.

Joseph Haydn (1732-1809)

Het voltallige publiek•Rudy Weyne, Wilfried Desrumaux, Geert Denoo, Daniël Verdonck, •Filip Carpentier, Dirk Verschoore, Wilfried Pauwels (7 diakens)Astrid Six (fotografie)•Florian Heyerick en Geert Dhondt (promotor en copromotor)•Luc Heyneman (ter beschikking stellen kunstwerk) •Norbert Valcke en Nadine Pierre (onthaal)•Philip Serbruyns (3D-layout flyer)•Walter Six (steun en toeverlaat, ontwerp flyer, programmaboekjes)•Mijn ouders: Jozef Leterme en Kristien Jonckheere (heel veel)•

Met dank aan:

Astrid Six (1990) was van kinds af aan al vaak met foto’s bezig. Het capteren van een moment op een stilstaande opname fascineerde haar. Rond haar twaalfde verjaardag kreeg ze haar eerste camera en doolde ze door de wijk om het alledaagse leven te fotograferen. Even later werd de digitale camera op de markt gebracht en werd fotografie toegankelijk voor iedereen. Een klik op het knopje en je had een foto. Later werd ze deze eenvoudige manier beu en wou ze wat meer uitdaging. Astrid schreef zich in voor een cursus natuurfotografie en kocht een spiegelreflexcamera.Nog steeds leert ze bij elke foto nieuwe dingen bij. Vaak met de camera er-opuit trekken lukt spijtig genoeg niet door een drukke studie, dierge-neeskunde. Daarnaast speelt ze ook nog viool en piano en geeft ze pianoles, er blijft dus maar weinig tijd over. Af en toe volgt ze nog eens een cursus om-dat de wereld van de fotografie nog zeer veel geheimen heeft. Astrid geniet nog steeds van de rust op de vroege ochtenden, de stilte van de natuur en de wonderlijke schoonheid ervan en hoopt deze op een zo mooi mogelijke manier weer te geven.

Astrid Six (fotografie)

In 1785 of 1786 kreeg Haydn, die toen al gekend was over heel Europa, de opdracht van de kathedraal van Cadiz in Spanje, om een orkestwerk voor de vastentijd, goede vrijdag, of de goede week te componeren. De verschillende bewegingen zouden de zeven laatste kruiswoorden van Christus uitbeelden. Tussen de bewegingen door zou de bisschop de woorden voorlezen en erover mediteren. De compositie was af op 11 februari 1787. Het werk was oorspronkelijk be-doeld voor orkest en bevat negen delen, waarvan alleen het laatste, il terre-moto, in een snel tempo geschreven is. Dit deel verbeeldt de aardbeving bij de dood van Christus. Het is het enige deel waarin ook de trompetten en de pauken meespelen.

Haydn maakte bijna onmiddellijk ook een arrangement voor strijkkwartet. Zijn Weense uitgever Artarie & Co liet ook een klavierreductie maken. Haydn was vol lof over deze reductie die volgens hem goed en met veel naarstigheid en ijver geschreven was.In 1795, bij de terugkeer van zijn tweede verblijf in Engeland, hoorde Haydn in de kathedraal van Passau een versie van zijn orkestwerk met zang en con-templatieve tekst. Dit arrangement was gemaakt door de lokale muziekdirec-teur Joseph Friebert. Hierop liet Haydn een volledige tekst maken voor zijn Sieben letzten Worte en maakte er een oratorium van.

Die Sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuz

Kathedraal van Cadiz

Lynn Leterme (1989) studeerde af voor piano aan de Stedelijke Academie voor Muziek en Woord in Blankenberge. Ze kreeg er onder andere les van Annemie Bourdon (piano) en Karla Savat (instrumentaal ensemble). Momen-teel volgt ze er nog orgel bij Bart Naessens. De komende jaren wil ze zich hier dan ook graag nog verder in bekwamen.

Sinds 2007 studeert Lynn piano bij Johan Duijck aan het Koninklijk Conserva-torium in Gent. Ondertussen behaalde ze daar al haar bachelordiploma, en nu volgt ze er de opleiding tot master in de uitvoerende klassieke muziek. Lynn volgde o.a. masterclasses bij Christian Beldi en Jean-Claude Vanden Eynden. Op regelmatige basis begeleidt ze verschillende koren, en ze mocht ook al begeleiden op de nationale klarinetwedstrijd.In 2009 werd Lynn organiste in de Heilige Kruisverheffing in Wenduine. Sinds 2012 bespeelt ze ook het orgel van de Sint-Monicakerk in De Haan. Lynn geeft les aan JMA ‘De Harp’ in Zedelgem, en tijdens de schoolvakanties geeft ze pianoinitiatie aan 6-tot 12-jarigen tijdens vakantiestages bij Vakantieplus in Knokke. Lynn is sinds september 2008 de trotse dirigente van het koor Arte Vocali uit Oostende.

Lynn Leterme (piano)

kerk & leven 14 MAART 2012 klapstoel 9

– Dat is niet niks om te verwerken op je veer-tiende. Hoe reageerde je?In volle puberteit veranderde inderdaad zowat alles voor mij: we verhuisden, mama bleef nu thuis, twee baby’s in huis. Plotse-ling had ik ook een vrije woensdagmiddag. Tot dan was de wekelijkse sluitingsdag im-mers gereserveerd voor de grootouders. Die woensdagmiddag vulde zich al gauw met muziek spelen, meer bepaald met or-gel oefenen in de muziekschool. Toen had ik thuis nog niet zo’n instrument. Rond mijn veertiende ging ik zowat dagelijks naar de muziekschool: voor piano, koor, samenspel of orgel.

– Hoe beleefde je de diakenopleiding van je ouders en de wijding?Geregeld kwam de groep van diakens in opleiding bij ons thuis bijeen. Ik herin-ner me vooral sloten koffie. In mijn kamer ving ik flarden van de gesprekken op, af en toe een lachsalvo. Het geloof was bij ons tot dan toe totaal geen gespreksonderwerp. We gingen ook niet veel naar de kerk: enkel eens op woensdag, de wekelijkse sluitings-dag in het restaurant, en met Kerstmis. Dat veranderde sterk. Vooral mijn moeder stond er nu op om wekelijks te gaan.

Intussen had ik al mijn vormsel gedaan en ik was gaan houden van de eucharistie. Ik werd er rustig van, had er veel aan. Na mijn vormsel bleef ik daarom wekelijks naar de kerk gaan. Na enige tijd vroegen ze me of ik bij de misdienaarsploeg wilde komen. Dat wilde ik wel: zat ik daar niet meer alleen.

Bij de wijding was ik achttien, net aan het conservatorium begonnen. Het was een heel emotionele gebeurtenis. Van ont-roering heb ik veel gehuild. Oma vindt dat vader sterk veranderd is, maar dat vind ik niet. Voor mij is hij nog dezelfde vader, maar dan zonder die stress van vroeger. Hij werkt nu voornamelijk als proost in een aantal verenigingen.

– Voor je persoonlijke artistieke project ga je aan de slag met een werk van Haydn dat het passieverhaal als uitgangspunt heeft. Hoe kwam je daarbij?Meestal doe ik mijn vader muziek ontdek-ken, maar hier was het andersom. Tijdens zijn opleiding had hij veel naar Die sieben

letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze van Haydn geluisterd. Het is een zware the-matiek, maar er zit toch ook veel hoop in. Dat vind ik belangrijk. Op het kruisje dat ik hier in huis heb hangen, zie je een verre-zen Christus. Ik hou minder van sombere afbeeldingen.

– Je moet dit werk ‘hertalen’. Wat doe je ermee?Je moet weten dat het stuk werd geschre-ven in opdracht van de Kerk in Cádiz,

Spanje. Het was bedoeld voor de Goede-Vrijdagviering. Na een prelude beklom de bisschop de kansel, sprak een van de zeven laatste woorden van Christus aan het kruis uit en gaf er dan een meditatie over. Na el-ke meditatie knielde de bisschop voor het altaar en dan weerklonk een sonate.

Haydn schreef het werk voor orkest om-streeks 1786, maar al snel ontstond een pianoversie. Ik ga de zeven sonates spelen op vleugelpiano. De bisschop wordt ver-vangen door zeven diakens die vanuit hun werkveld mediteren op de kruiswoorden. Er is onder meer een gevangenispastor bij en iemand die werkt voor Efrem, een orga-nisatie die failliete ondernemers bijstaat. Tegelijk worden er foto’s geprojecteerd en er wordt een hedendaags kunstwerk op de voorgrond geplaatst.

– Onlangs namen het Ensor Strijkkwartet en schrijver Dimitri Verhulst hetzelfde werk on-der handen. Wat vind je van hun versie?De uitvoering is natuurlijk schitterend. Over de teksten die Verhulst erbij schreef, kan ik niet zo goed oordelen. Laten we het erop houden dat de onze veel dichter bij het origineel zullen liggen.

– Daarnaast moet je ook nog een scriptie ma-ken. Waarover gaat die?In mijn scriptie vergelijk ik hoe componis-ten in verschillende stijlperiodes het religi-euze tot uiting brachten. Kort gezegd kun je stellen dat in de barok profane en sacrale muziek dezelfde wendingen gebruikten om treurnis of blijdschap weer te geven. Haydn is de eerste die meer meditatief te werk gaat bij religieuze thema’s. Liszt – en dan zijn we bij de romantiek – grijpt terug naar gregoriaanse melodieën en koralen die de toehoorder spontaan verbindt met religie. Een hedendaagse componist als Messiaen doet dan weer zijn eigen ding.

– Waar wil je je op toeleggen als je straks afge-studeerd bent?Ik ben al organist in twee kerken en ik diri-geer een koor in Oostende. Daarnaast hoop ik halftijds te kunnen lesgeven en af en toe op te treden.

Wie Lynn Leterme en haar zeven diakens aan het werk wil horen, is welkom op 30 maart om 20 uur in de Joseph Ryelandt-zaal, Achiel Van Ackerplein 3 in Brugge. Info en reservatie via lynnleterme@me.com.

Lynn LETERMEMaakt kunst met de zeven kruiswoorden

Nog geen 23 is Lynn Leterme als ze straks afstudeert aan het Gentse conservatorium als master in de uitvoerende klassieke muziek. Voor haar persoonlijke artistieke project liet ze haar oog vallen op de pianoversie van De zeven kruiswoorden van Joseph Haydn. Ze voert het werk op in een eigen crossmediale interpretatie en in samenwerking met zeven diakens. En of ons dat intrigeert.

‘Na mijn vormsel besloot ik wekelijks naar de mis te gaan’Lieve WOUTERSVoor geloofsopvoeding was er niet veel tijd bij de Letermes, die een restaurant uitbaatten in Blanken-berge. Maar er zijn niet altijd veel woorden nodig om door te geven wat je belangrijk vindt in het leven. Vanaf haar vormsel ging Lynn uit eigen beweging ’s zondags naar de kerk. Twee jaar later zouden haar ouders het roer helemaal omgooien. Het restau-rant deden ze van de hand. Vader begon de diakenopleiding. En er kwamen twee pleegzussen bij.

Lynn Leterme, helemaal klaar voor haar versie van Haydns Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze. © Violet Corbett Brock

„Haydns thematiek is zwaar, maar er zit toch ook veel hoop in. Dat is voor mij belangrijk”

De bloemen alluderen tegelijk aan het frêle, efemere karakter van al het levende en nodigen uit om het leven te vieren ‘in goede en kwade dagen’.Het leven vieren was iets waar Marijke in uitblonk, haar vaak precaire gezond-heidstoestand zorgde ervoor dat ze een uitzonderlijk talent ontwikkelde om grote levenskwaliteit te creëren binnen grote beperkingen.Tot kort voor haar dood werkte ze trouwens aan een filmscenario ‘Ménage à trois’, over de creatieve manieren waarop men als koppel kan omgaan met chronische ziekten en andere kwelgeesten .

Marijke Haelewijn (1954 - 2010) heeft zich haar hele leven hobby-gewijs creatief en artistiek uitgeleefd in tekenen, schilderen, keramiek, bloemschik-ken, interieurdecoratie enzovoort.Daarbij opteerde ze steevast voor een sobere uitgepuurde stijl en het gebruik van eenvoudige, vaak gerecycleerde materialen: papier, hout, steen, glas, tex-tiel, bloemen en planten Ze heeft meer dan 10 jaar lang “soirées littéraires et artistiques” georganiseerd waarbij ze filosofen, schrijvers, acteurs, zangers, musici,... uitnodigde om bij haar thuis op te treden voor vrienden en kennissen. Daarbij richtte ze de huis-kamer telkens verschillend in, in functie van het thema van de dag.

De 7 laatste Woorden Marijke Haelewijn

De opstelling die u vandaag te zien krijgt, heeft ze gemaakt naar aan-leiding van een huisconcert dat Wil-lem Vermandere enkele jaren geleden gaf met zijn eigen interpretatie van ‘De 7 laatste woorden’.Zeven parallel opgehangen flessen zijn ten dele met bruin inpakpapier omwikkeld , op elk van de flessen heeft Marijke één van de kruiswoorden in de Latijnse versie geschreven, in elke fles zit een bloem.

De flessen verwijzen naar het lijden en de dood van Jezus, naar de kelk die Hij ‘tot op de bodem moest leegdrinken’, de bloemen verwijzen naar het nieuwe leven, enerzijds naar de Verrijzenis, en anderzijds naar de onafgebroken cyclus van leven en dood die het leven op aarde ken-merkt .

Duiding artistiek project (Lynn Leterme)

L’Introduzione

Vader, vergeef hen, want ze weten niet wat ze doen. (Rudy Weyne)

Sonata I : Pater, Pater, dimitte illis quia nesciunt quid faciunt

Vandaag nog zal je met mij in in het paradijs zijn. (Wilfried Desrumaux)

Sonata II : Hodie mecum, hodie mecum eris in Paradisum

Vrouw, zie hier uw Zoon. (Geert Denoo)

Sonata III : Ecce mulier filius tuus

Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten. (Daniël Verdonck)

Sonata IV : Deus meus, Deus meus quid dereliquisti me ?

Ik heb dorst. (Filip Carpentier)

Sonata V : Sitio

Het is volbracht. (Dirk Verschoore)

Sonata VI : Consumatum est

Vader, in uw handen beveel ik mijn Geest. (Wilfried Pauwels)

Sonata VII : In manus tuas, Domine, commendo Spiritum meum

Il Terremoto

Programma

Rudy Weyne (1954) is gehuwd met Ann Casier en samen hebben ze drie kinderen. In 1991 werd Rudy gewijd tot permanent diaken. Hij was toen werkzaam in het muziekonderwijs. In 2001 werd hij vrijgesteld voor de fede-ratie Bredene-Vuurtoren en in 2010 werd hij aangesteld als coördinator van de Sint-Theresiaparochie in Bredene.Daarnaast is hij werkzaam in tal van commissies zoals de commissie voor roepingen en de commissie voor kerkmuziek. Verder is hij ook actief als voor-zitter van een schoolbestuur en een scholengemeenschap en is hij afgevaar-digde basisonderwijs voor het bisdom Brugge. Rudy is dus vooral bezig met bewustzijnsverruiming, onderwijs en opvoeding.

Wilfried Desrumaux (1949) is gehuwd met Kristina Seghers en vader van 3 kinderen. Hij kreeg een verpleegkundige opleiding en werd in 1995 tot diaken gewijd in de parochiekerk van de heilige Kruisverheffing en Sint-Jozef. Wilfried is voltijds benoemd in de federatie Sint-Kruis sinds 1991.

Geert Denoo (1961) is gehuwd met Rika Segaert en heeft 2 dochters. Sinds 1981 staat hij fulltime in het lager onderwijs, de meeste tijd daarvan in het vijf-de leerjaar. Na zijn wijding in 2002 is dit niet veranderd. Als diaken is hij ook werkzaam als medeverantwoordelijke voor de pastoraal binnen de federatie Oostkamp.

Daniël Verdonck (1948) werd tot permanent diaken gewijd op 27 oktober 1991. Daniël was 7 jaar (1997-2004) voorzitter van Efrem, een organisatie die integrale hulp biedt aan zelfstandigen in moeilijkheden, en 10 jaar coördina-tor van Tralies uit de weg (gespreksgroepen in de West-Vlaamse gevangenis-sen). Sinds 1991 is hij medeverantwoordlijk voor de pastoraal in de federatie Zedelgem en sinds 2009 parochiaal coördinator voor de Sint-Martinusparo-chie in Loppem.

Filip Carpentier (1966) studeerde regentaat Nederlands-geschiedenis-godsdienst, en gaf 15 jaar les in het VTI van Ieper. Daarnaast was hij ook begeleider van de KAJ-schoolwerking en syndicaal afgevaardigde voor ACV. In 2003 werd hij tot diaken gewijd en benoemd als medeverantwoordelijke in de pastoraal van de federatie Hooglede-Gits en diocesaan proost van KAJ. In 2010 werd hij benoemd als stafmedewerker van de diocesane dienst dia-conie.

Dirk Verschoore (1960) studeerde Maatschappelijk Werk en leerde zo de daklozenwerking kennen, waar hij als jonge gast ging inwonen en 14 jaar actief bleef. Vanaf 1993 werkte hij op de sociale dienst van het OCMW te Ieper. Daar kwam hij in contact met zelfstandigen in moeilijkheden waar de bestaande sociale diensten geen hulpverleningsaanbod voor hadden. Zo werd de basis gelegd voor Efrem vzw die in 1997 door de diakengemeen-schap van het bisdom Brugge vorm werd gegeven. In 1997 werd Dirk diaken gewijd in de Sint-Niklaaskerk te Mesen. Sindsdien is hij medeverantwoorde-lijke voor de pastoraal in de parochiefederatie Heuvelland. Hij is afgevaardigd bestuurder van vzw De Wervel die materiële hulpverlening biedt binnen de-canaat Poperinge, coördinator van het project TWIN, provinciaal secretaris van de West-Vlaamse overkoepeling van de Sint-Vincentiusverenigingen en bestuurder van vzw Caritas Hulpbetoon.

Wilfried Pauwels (1963) is diaken sinds 2002. De eerste zeven jaar werd die opdracht gecombineerd met fulltime lesgeven. Sinds 3 jaar staat Wilfried voltijds op de parochie in Harelbeke. Hij is er eindverantwoordelijke en regelt zo het parochieleven. Daarnaast helpt hij ook mee op andere parochies. De accenten zijn momenteel inzet bij de Vormelingen, ziekenzorg en armen-zorg. Daarnaast is ook nabijheid bij de mensen heel belangrijk, met een ver-zorgde liturgie die aanspreekt en mensbetrokken is. Er zijn ook plannen om een buurtwerking op te zetten.

Vader, vergeef hen, want ze weten niet wat ze doen.

Vandaag nog zal je met mij in het paradijs zijn.

Vrouw, zie hier uw Zoon.

Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten.

Ik heb dorst.

Het is volbracht.

Vader, in uw handen beveel ik mijn Geest.