Handboek voor Centrum Natuurfotografie Sample

Handboek

Met oefeningen en tips voor:

• het benaderen van dieren

• vernieuwende beelden

• op reis

Bart Siebelink | Edo van UchelenOlifanten, oerwouden, leeuwen, tijgers, apen, giraffen, pinguïns, arenden,

walvissen of ijsberen? Je hebt ze geen van allen nodig om een goede na-

tuurfoto te maken. Wat dan wel? Goede apparatuur, inzicht in composities,

veldkennis van planten en dieren en dan het allerbelangrijkste: fantasie!

Met dit boek willen de biologen/natuurfotografen Bart Siebelink en Edo

van Uchelen de deuren wagenwijd openzetten voor iedereen, beginner of

gevorderde, die plezier beleeft aan het fotograferen van natuur.

Bart Siebelink (links) is veldbioloog, journalist, fotograaf en docent aan een

kunstacademie. Daarnaast heeft hij zijn eigen bureau Siebelink Natuurcommu-

nicatie. Hij weet de kracht van woord en beeld naar zijn hand te zetten en ver-

staat de kunst om anderen in aanraking te brengen met hun eigen talent. Als

fotograaf richt hij zijn lens vooral op reptielen, amfibieën en grotere insecten,

waarbij hij niet uit is op de registratie, maar zoekt naar beelden die verrassende

associaties of verhalen oproepen.

Edo van Uchelen (rechts) is reisleider, veldbioloog, reisontwikkelaar en fotograaf.

Tevens is hij adviseur met betrekking tot natuurontwikkeling en bescherming.

Als eigenaar van Wildernistrek, een bureau voor natuurreizen en projecten, kent

hij bijna alle voor fotografie interessante vogel en natuurgebieden in en buiten

Europa. Edo fotografeert vanaf zijn vijftiende en heeft een uitmuntende kennis

van flora- en fauna. Deze kennis is voor hem van onschatbare waarde als het gaat

om het maken van onderscheidende foto’s. Als fotograaf is hij gespecialiseerd in

close-up fotografie én het vastleggen van unieke (actie) momenten. NatUUr FOtOGraFiE

basisb

Het Basisboek Natuurfotografie is geschreven in opdracht van het

Centrum voor Natuurfotografie www.centrumvoornatuurfotografie.nl

en uitgegeven door de KNNV Uitgeverij.

inhoudsopgave

Hoofdstuk 1 inleiding 12Heden, verleden en toekomst van de natuurfotografie 14

Hoofdstuk 2 De camera 182.1 Digitale camera’s 20 Hanteren van de camera 212.2 Belichting: diafragma en sluitertijd 222.3 Lichtmeting 272.4 Scherpstellen en autofocus 272.5 iSo-waarde 282.6 Witbalans 292.7 Histogram 302.8 Fotograferen in raW 322.9 Menu’s 32

Hoofdstuk 3 uitrusting en hulpmiddelen 343.1 geheugenkaart en batterij 363.2 objectieven 36 Werkelijke brandpuntsafstand 37 Beeldstabilisatie 383.3 tussenringen 383.4 teleconverters 393.5 Statieven 40 Statiefkop 423.6 Flitsapparatuur en flitstechniek 43 Werking van flitslicht 43 Factoren die de belichting bepalen 45 Richtgetal 46 Flitssynchronisatietijd 47 Overdag flitsen 48 Flitsbereik 50 Draadloos flitsen 52 Batterijen 543.7 rugzak en vest 543.8 Kleding 543.9 overige uitrusting 56

Hoofdstuk 4 Beeldende principes 584.1 Leren kijken 62 Kijktechnieken 63 Kijkrichting 64 4.2 Natuurlijk licht 664.3 Kleur 724.4 Contrast 754.5 (on)scherpte 76 Bokeh 774.6 Compositie 79 Basispatronen 84 Compositiemethoden 904.7 Perspectief 924.8 achtergrond 102

Hoofdstuk 5 artistieke visie 1045.1 De juiste houding voor originaliteit 107 Ideeën op basis van biologische kennis 108 Ideeën op basis van ervaring 110 Ideeën op basis van associaties 110 Ideeën op basis van statement 112 5.2 emotie en beleving 116 Sfeer 116 Gevoelswaarde 118 Spanning 1205.3 experimenteren met beeldbenaderingen 123 High key en low key 123 Grove korrel 125 Juxtapositie 126 Beeldrijm 128 Bewegen met je camera 129 Indirect 130 Herhaling en ritme 132 Bokeh in tegenlicht 133

Handboek Natuurfotografie 98

inhoudsopgave

Hoofdstuk 1 inleiding 12Heden, verleden en toekomst van de natuurfotografie 14

Hoofdstuk 2 De camera 182.1 Digitale camera’s 20 Hanteren van de camera 212.2 Belichting: diafragma en sluitertijd 222.3 Lichtmeting 272.4 Scherpstellen en autofocus 272.5 iSo-waarde 282.6 Witbalans 292.7 Histogram 302.8 Fotograferen in raW 322.9 Menu’s 32

Hoofdstuk 3 uitrusting en hulpmiddelen 343.1 geheugenkaart en batterij 363.2 objectieven 36 Werkelijke brandpuntsafstand 37 Beeldstabilisatie 383.3 tussenringen 383.4 teleconverters 393.5 Statieven 40 Statiefkop 423.6 Flitsapparatuur en flitstechniek 43 Werking van flitslicht 43 Factoren die de belichting bepalen 45 Richtgetal 46 Flitssynchronisatietijd 47 Overdag flitsen 48 Flitsbereik 50 Draadloos flitsen 52 Batterijen 543.7 rugzak en vest 543.8 Kleding 543.9 overige uitrusting 56

Hoofdstuk 4 Beeldende principes 584.1 Leren kijken 62 Kijktechnieken 63 Kijkrichting 64 4.2 Natuurlijk licht 664.3 Kleur 724.4 Contrast 754.5 (on)scherpte 76 Bokeh 774.6 Compositie 79 Basispatronen 84 Compositiemethoden 904.7 Perspectief 924.8 achtergrond 102

Hoofdstuk 5 artistieke visie 1045.1 De juiste houding voor originaliteit 107 Ideeën op basis van biologische kennis 108 Ideeën op basis van ervaring 110 Ideeën op basis van associaties 110 Ideeën op basis van statement 112 5.2 emotie en beleving 116 Sfeer 116 Gevoelswaarde 118 Spanning 1205.3 experimenteren met beeldbenaderingen 123 High key en low key 123 Grove korrel 125 Juxtapositie 126 Beeldrijm 128 Bewegen met je camera 129 Indirect 130 Herhaling en ritme 132 Bokeh in tegenlicht 133

Handboek Natuurfotografie 98

7.7 Beeldbewerking 223 Waar ligt de grens? 223 Correcties 223 • Histogram 224 • Belichting corrigeren 224 • Kleurcorrectie 224 • Compositie bijstellen (croppen) 225 • Lokale correcties 227 • Formaat aanpassen 227 • Verscherpen 228 Speciale effecten 229 • HDR 234 • Stacking 235 • Panoramafoto’s 2357.8 Presentatie 236 Printen en drukwerk 236 Publiceren op internet 237 Fotowedstrijden 238

Hoofdstuk 8 Fotografie op reis 2408.1 tips voor handbagage 2428.2 Zelf regelen of georganiseerd 244

index 247

Hoofdstuk 6 Werkwijze buiten 1366.1 onderzoek en planning 1386.2 inspelen op weersomstandigheden 1386.3 anticiperen 1406.4 geduld en volharding 140 6.5 Landschap 142

Hyperfocale afstand 1446.6 Planten en paddenstoelen 149 6.7 Dieren 154 Benaderen en anticiperen op gedrag 154 Zoogdieren en vogels 158 Amfibieën, reptielen en ongewervelde dieren 161 Fotograferen vanuit de auto 167 Fotograferen vanuit een tent of hut 169 Lokken met voedsel 179 Dierportretten 182 Vastleggen van actie 190 Werken met afstandsbediening 196 Infrarood 198 • Cameravallen 199 • High speed fotografie 2006.8 Macro- en close-upfotografie 201 6.9 onderwaterfotografie met camerahuis 204 6.10 reportage 2076.11 ethische aspecten van natuurfotografie 208 Lokken met geluid 210 Hanteren van dieren 210 Openheid 212

Hoofdstuk 7 Workflow 2147.1 Beeldscherm 2167.2 Back-up 2177.3 Workflow-opstelling 2177.4 Welke software? 2187.5 archiveren 2187.6 Beeldselectie en beoordeling 219 Beeldanalyse en kijkbeleving 221

10 Handboek Natuurfotografie 11

7.7 Beeldbewerking 223 Waar ligt de grens? 223 Correcties 223 • Histogram 224 • Belichting corrigeren 224 • Kleurcorrectie 224 • Compositie bijstellen (croppen) 225 • Lokale correcties 227 • Formaat aanpassen 227 • Verscherpen 228 Speciale effecten 229 • HDR 234 • Stacking 235 • Panoramafoto’s 2357.8 Presentatie 236 Printen en drukwerk 236 Publiceren op internet 237 Fotowedstrijden 238

Hoofdstuk 8 Fotografie op reis 2408.1 tips voor handbagage 2428.2 Zelf regelen of georganiseerd 244

index 247

Hoofdstuk 6 Werkwijze buiten 1366.1 onderzoek en planning 1386.2 inspelen op weersomstandigheden 1386.3 anticiperen 1406.4 geduld en volharding 140 6.5 Landschap 142

Hyperfocale afstand 1446.6 Planten en paddenstoelen 149 6.7 Dieren 154 Benaderen en anticiperen op gedrag 154 Zoogdieren en vogels 158 Amfibieën, reptielen en ongewervelde dieren 161 Fotograferen vanuit de auto 167 Fotograferen vanuit een tent of hut 169 Lokken met voedsel 179 Dierportretten 182 Vastleggen van actie 190 Werken met afstandsbediening 196 Infrarood 198 • Cameravallen 199 • High speed fotografie 2006.8 Macro- en close-upfotografie 201 6.9 onderwaterfotografie met camerahuis 204 6.10 reportage 2076.11 ethische aspecten van natuurfotografie 208 Lokken met geluid 210 Hanteren van dieren 210 Openheid 212

Hoofdstuk 7 Workflow 2147.1 Beeldscherm 2167.2 Back-up 2177.3 Workflow-opstelling 2177.4 Welke software? 2187.5 archiveren 2187.6 Beeldselectie en beoordeling 219 Beeldanalyse en kijkbeleving 221

10 Handboek Natuurfotografie 11

459Handboek Natuurfotografie

4.1 Leren kijken Kijktechnieken Kijkrichting • [opdracht] Doorstaan jouw foto’s de kijktest?

4.2 Natuurlijk licht • [opdracht] Drieluik van de meerkoet • [opdracht] Schaduwen leren onderscheiden • [opdracht] Fotograferen in de felle zon

4.3 Kleur

4.4 Contrast • [opdracht] Contrasten herkennen

4.5 (on)scherpte Bokeh

4.6 Compositie • [opdracht] Ordening door compositie Basispatronen • [opdracht] Composities herkennen Compositiemethoden

4.7 Perspectief • [opdracht] Perspectief herkennen • [kader] Positie en horizon bepalen

4.8 achtergrond • [Opdracht] Onderwerp en achtergrond

Beeldende principes

459Handboek Natuurfotografie

4.1 Leren kijken Kijktechnieken Kijkrichting • [opdracht] Doorstaan jouw foto’s de kijktest?

4.2 Natuurlijk licht • [opdracht] Drieluik van de meerkoet • [opdracht] Schaduwen leren onderscheiden • [opdracht] Fotograferen in de felle zon

4.3 Kleur

4.4 Contrast • [opdracht] Contrasten herkennen

4.5 (on)scherpte Bokeh

4.6 Compositie • [opdracht] Ordening door compositie Basispatronen • [opdracht] Composities herkennen Compositiemethoden

4.7 Perspectief • [opdracht] Perspectief herkennen • [kader] Positie en horizon bepalen

4.8 achtergrond • [Opdracht] Onderwerp en achtergrond

Beeldende principes

Foto 133 De schepping van Adam van Michelangelo is uitgegroeid tot een veelgebruikt symbool voor spanning.

Een actie die nog net niet is voltooid, wekt eveneens spanning. Ook dan blijft er immers iets te raden over: namelijk de afloop. Een klassiek voorbeeld is de foto van een springend dier dat in de lucht hangt en de overkant nog moet halen. Spanning kan ook symbolisch zijn, zoals het contrast tussen de harde, donkere contour van een steile rotswand en een teer bloempje op de voorgrond. Ten slotte kan spanning ook puur optisch zijn. Twee blikbepalende elementen die de blik naar een bepaald punt dwingen, maar elkaar daar nét niet raken. Een legendarisch voorbeeld van spanning in de schilderkunst is de fresco van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel in Rome, waarbij God Adam de hand reikt, maar de vingertoppen elkaar net niet raken.

Spanning

Van spanning is sprake wanneer een beeld iets te raden overlaat. Je raakt als kijker geboeid door datgene wat de foto wel suggereert, maar nét niet laat zien. Zo is een foto waarop je alleen een karakteristiek deel van een dier of plant onthult in de regel spannender dan wanneer je alles laat zien. Bekend is de opname van een wolf die vanuit een donker bos met dikke boomstammen net om het hoekje komt kijken; je ziet slechts één oog. Door (delen van) je foto onscherp weer te geven creëer je ook spanning (en sfeer). Misschien moet je wel niets van je onderwerp laten zien, alleen een herkenbare schaduw of weerspiegeling in het wateroppervlak. Foto's waar het onderwerp volledig en haarscherp op staat kunnen weliswaar knap gemaakt zijn, maar toch wat saai want voorspelbaar overkomen.

Foto 132 Vechtende ooievaars (Spanje). Let op de kleine ruimte tussen de rode snavelpunten. 300mm, 1/800s, f8, ISO 320, statief. (EvU)

Foto 134 Spanning tussen vleugelpunt en waterspiegeling die elkaar net niet raken. 400mm, 1/60, f6.7, ISO 400, camera meegetrokken. (BS)

120 Handboek Natuurfotografie 121Hoofdstuk 5 Artistieke visie

Foto 133 De schepping van Adam van Michelangelo is uitgegroeid tot een veelgebruikt symbool voor spanning.

Een actie die nog net niet is voltooid, wekt eveneens spanning. Ook dan blijft er immers iets te raden over: namelijk de afloop. Een klassiek voorbeeld is de foto van een springend dier dat in de lucht hangt en de overkant nog moet halen. Spanning kan ook symbolisch zijn, zoals het contrast tussen de harde, donkere contour van een steile rotswand en een teer bloempje op de voorgrond. Ten slotte kan spanning ook puur optisch zijn. Twee blikbepalende elementen die de blik naar een bepaald punt dwingen, maar elkaar daar nét niet raken. Een legendarisch voorbeeld van spanning in de schilderkunst is de fresco van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel in Rome, waarbij God Adam de hand reikt, maar de vingertoppen elkaar net niet raken.

Spanning

Van spanning is sprake wanneer een beeld iets te raden overlaat. Je raakt als kijker geboeid door datgene wat de foto wel suggereert, maar nét niet laat zien. Zo is een foto waarop je alleen een karakteristiek deel van een dier of plant onthult in de regel spannender dan wanneer je alles laat zien. Bekend is de opname van een wolf die vanuit een donker bos met dikke boomstammen net om het hoekje komt kijken; je ziet slechts één oog. Door (delen van) je foto onscherp weer te geven creëer je ook spanning (en sfeer). Misschien moet je wel niets van je onderwerp laten zien, alleen een herkenbare schaduw of weerspiegeling in het wateroppervlak. Foto's waar het onderwerp volledig en haarscherp op staat kunnen weliswaar knap gemaakt zijn, maar toch wat saai want voorspelbaar overkomen.

Foto 132 Vechtende ooievaars (Spanje). Let op de kleine ruimte tussen de rode snavelpunten. 300mm, 1/800s, f8, ISO 320, statief. (EvU)

Foto 134 Spanning tussen vleugelpunt en waterspiegeling die elkaar net niet raken. 400mm, 1/60, f6.7, ISO 400, camera meegetrokken. (BS)

120 Handboek Natuurfotografie 121Hoofdstuk 5 Artistieke visie

grove korrel

De grove korrel is vooral bekend uit de popfotografie van de jaren tachtig. Binnen de natuurfotografie wordt de grove korrel meestal bestempeld als ongewenste ruis. Dat is niet altijd terecht, want er zijn sterke effecten mee te bereiken. Uitgevoerd in zwart-wit geeft deze beeldbenadering een zekere ruwheid aan een foto. In kleur werkt een grove korrel pointillistisch. Dat is een begrip uit de impressionistische schilderkunst waarbij het beeld is opgebouwd uit gekleurde puntjes die zich optisch met elkaar vermengen tot een geheel. Er zijn twee manieren om een grove korrel te bereiken. De eerste is de ISO-waarde maximaal te verhogen. De tweede is tijdens het nabewerken (zie opdracht 14).

Foto 137 Bokkenorchis, gefotografeerd in high key. Door een lichte achtergrond te kiezen (de buitenlucht) en iets over te belichten (high key) ontstaat een reclameachtig beeld dat de frisheid van de bloemen benadrukt. 105mm, 1/125s, f/9.5, ISO 200. (BS)

Foto 138 Larve van de kamsalamander in low key (Duitsland). Het onderbelichten versterkt de donkere en mysterieuze sfeer die past bij het biotoop van deze soort: de bodem van een donkere sloot. 100mm, 1/100s, f6.4, ISO 100, flits, statief, aquariumopname. (EvU)

Foto 139 Jonge vos in avondschemering. De grove korrel geeft het beeld een zekere rauwheid. Een retroeffect dat herinnert aan prentenboeken uit de tweede helft van de vorige eeuw, waarin de vos werd gezien als een sluwe vijand van de boer. 105mm, 90% crop, 1/180s, f/5.6, ISO 200, extra ruis toegevoegd in nabewerking. (BS)

opdracht 13 - High key en low keyZoek in je eigen archief naar een foto waarvan je het vermoeden hebt dat hij weleens sterker zou kunnen worden in high key. Open hem in je beeldbewerkingprogramma en onderzoek

tot hoever je kunt gaan met (achteraf digitaal) overbelichten. Stoor je niet te veel aan het uitbleken van de lichte partijen, maar beoordeel zelf bij welke belichting jij je foto het mooist vindt. Doe nu hetzelfde met low key. Leerdoel: Vaardigheid ontwikkelen in het toepassen van

high key en low key.Antwoorden op www.centrumvoornatuurfotografie.nl

124 Handboek Natuurfotografie

grove korrel

De grove korrel is vooral bekend uit de popfotografie van de jaren tachtig. Binnen de natuurfotografie wordt de grove korrel meestal bestempeld als ongewenste ruis. Dat is niet altijd terecht, want er zijn sterke effecten mee te bereiken. Uitgevoerd in zwart-wit geeft deze beeldbenadering een zekere ruwheid aan een foto. In kleur werkt een grove korrel pointillistisch. Dat is een begrip uit de impressionistische schilderkunst waarbij het beeld is opgebouwd uit gekleurde puntjes die zich optisch met elkaar vermengen tot een geheel. Er zijn twee manieren om een grove korrel te bereiken. De eerste is de ISO-waarde maximaal te verhogen. De tweede is tijdens het nabewerken (zie opdracht 14).

Foto 137 Bokkenorchis, gefotografeerd in high key. Door een lichte achtergrond te kiezen (de buitenlucht) en iets over te belichten (high key) ontstaat een reclameachtig beeld dat de frisheid van de bloemen benadrukt. 105mm, 1/125s, f/9.5, ISO 200. (BS)

Foto 138 Larve van de kamsalamander in low key (Duitsland). Het onderbelichten versterkt de donkere en mysterieuze sfeer die past bij het biotoop van deze soort: de bodem van een donkere sloot. 100mm, 1/100s, f6.4, ISO 100, flits, statief, aquariumopname. (EvU)

Foto 139 Jonge vos in avondschemering. De grove korrel geeft het beeld een zekere rauwheid. Een retroeffect dat herinnert aan prentenboeken uit de tweede helft van de vorige eeuw, waarin de vos werd gezien als een sluwe vijand van de boer. 105mm, 90% crop, 1/180s, f/5.6, ISO 200, extra ruis toegevoegd in nabewerking. (BS)

opdracht 13 - High key en low keyZoek in je eigen archief naar een foto waarvan je het vermoeden hebt dat hij weleens sterker zou kunnen worden in high key. Open hem in je beeldbewerkingprogramma en onderzoek

tot hoever je kunt gaan met (achteraf digitaal) overbelichten. Stoor je niet te veel aan het uitbleken van de lichte partijen, maar beoordeel zelf bij welke belichting jij je foto het mooist vindt. Doe nu hetzelfde met low key. Leerdoel: Vaardigheid ontwikkelen in het toepassen van

high key en low key.Antwoorden op www.centrumvoornatuurfotografie.nl

124 Handboek Natuurfotografie

niet blind op het felle rood van een klaproos, maar leer zien dat er ook een zekere glans op de bloembladeren zit; dat deze bladeren doorschijnend zijn en dat de meeldraden in het hart van de bloem niet zwart zijn, maar dof zachtgrijs. Zoek eens een knop en observeer hoe de bloem zich daaruit tevoorschijn worstelt. Zoek er eens een die al begint te verwelken of is aangevreten door insecten. Let in een plant, bloem of paddenstoel ook eens op architectonische constructies, zoals de bevestigingspunten van bladeren of bloemen aan de stengel. Als je tijdens een wandeling weg bent van een veldje orchideeën, neem dan eerst de tijd om dit op je in te laten werken. Ze lopen niet voor je weg. Begin dus niet meteen met fotograferen, maar kijk grondig en vorm jezelf al kijkend ideeën. Vaak ben je er op een tijdstip met slecht, hard licht zoals midden op de dag in de volle zon. Jouw oog ziet de kleuren heel goed en kan alle details onderscheiden, maar je camera niet. Als het licht te fel of te zwak is, kun je op dat moment beter afzien van het maken van foto's, jezelf de rust gunnen om er cameravrij van

Foto 168, 169 & 170 Driemaal dezelfde paddenstoelen, gefotografeerd met verschillende objectieven en vanuit verschillende invalshoeken. Groothoek (rechts) om de aantasting van de boom te laten zien. Macro (rechtsonder) als het gaat om bepaalde details zoals de glibberige ‘sproeten’. Tele (linksonder) voor een herkenbaar, meer alledaags beeld (BS).

Foto 172 Macroopname van een detail van de bloem van een gentiaan (Zwitserland, Engadin). Door te kiezen voor een geringe scherptediepte ontstaan zachte kleurverlopen. 100mm, 1/125s, f5, ISO 100, uit de hand. (EvU)

Foto 171 Macroopname van de bloeiwijze van bevertjesgras. Geringe scherptediepte leent zich goed om de fijnheid van de tere stengels te laten zien. 105mm, 1/90s, f5.6, ISO 200, statief. (BS)

150 Handboek Natuurfotografie 151Hoofdstuk 6 Werkwijze buiten

niet blind op het felle rood van een klaproos, maar leer zien dat er ook een zekere glans op de bloembladeren zit; dat deze bladeren doorschijnend zijn en dat de meeldraden in het hart van de bloem niet zwart zijn, maar dof zachtgrijs. Zoek eens een knop en observeer hoe de bloem zich daaruit tevoorschijn worstelt. Zoek er eens een die al begint te verwelken of is aangevreten door insecten. Let in een plant, bloem of paddenstoel ook eens op architectonische constructies, zoals de bevestigingspunten van bladeren of bloemen aan de stengel. Als je tijdens een wandeling weg bent van een veldje orchideeën, neem dan eerst de tijd om dit op je in te laten werken. Ze lopen niet voor je weg. Begin dus niet meteen met fotograferen, maar kijk grondig en vorm jezelf al kijkend ideeën. Vaak ben je er op een tijdstip met slecht, hard licht zoals midden op de dag in de volle zon. Jouw oog ziet de kleuren heel goed en kan alle details onderscheiden, maar je camera niet. Als het licht te fel of te zwak is, kun je op dat moment beter afzien van het maken van foto's, jezelf de rust gunnen om er cameravrij van

Foto 168, 169 & 170 Driemaal dezelfde paddenstoelen, gefotografeerd met verschillende objectieven en vanuit verschillende invalshoeken. Groothoek (rechts) om de aantasting van de boom te laten zien. Macro (rechtsonder) als het gaat om bepaalde details zoals de glibberige ‘sproeten’. Tele (linksonder) voor een herkenbaar, meer alledaags beeld (BS).

Foto 172 Macroopname van een detail van de bloem van een gentiaan (Zwitserland, Engadin). Door te kiezen voor een geringe scherptediepte ontstaan zachte kleurverlopen. 100mm, 1/125s, f5, ISO 100, uit de hand. (EvU)

Foto 171 Macroopname van de bloeiwijze van bevertjesgras. Geringe scherptediepte leent zich goed om de fijnheid van de tere stengels te laten zien. 105mm, 1/90s, f5.6, ISO 200, statief. (BS)

Foto 206 Dezelfde schuiltent, vooraanzicht. Vogels zien alleen een objectief uit de rietkraag steken. (EvU)

Een comfortabele schuiltent is wind- en waterdicht. Kies een stevige, dichte (geen doorschijnende) stof in een kleur die min of meer wegvalt in de omgeving. Als de tent is opgezet mag het doek niet flapperen in de wind. Heel belangrijk zijn de openingen waar je doorheen fotografeert. Zijn ze groot genoeg? Kun je ze goed afsluiten? Komen er geen muggen doorheen? Essentieel is dat je het

Dieren op het water kun je ook goed fotograferen vanuit een drijvende schuilhut of tent. Die moet je zelf maken, want ze zijn niet in de handel te koop. Als basis gebruik je een kano, een vlot of een luchtbed dat je verder optuigt met camouflagedoek. Met houten pallets kun je ook een lage steiger maken waarop je een tentje plaatst of waarop je gaat liggen onder camouflagedoek. Sommige natuurfotografen plaatsen hun tentje gewoon in het water en gaan gekleed in een (geïsoleerd) waadpak aan de slag. Ook dan geldt: vergeet niet om toestemming te vragen aan de terreineigenaar.

Foto 201, 202 & 203 Bouw van een stabiele steiger waarop een schuiltentje kan worden geplaatst. In de tent is plaats voor twee personen. De tent blijft het hele seizoen staan, waardoor (water)vogels aan de constructie wennen en soms zeer dichtbij komen. (EvU)

Een extra interessante mogelijkheid van de drijvende schuilhut is dat je hem ook kunt gebruiken om dieren vanaf het water actief te benaderen. Dit werkt vaak verrassend goed, omdat veel soorten bedreigingen vanaf de oever verwachten en niet vanaf het water. Niet alleen watervogels, maar ook libellen, kikkers en waterbewonende zoogdieren (bever, otter) zijn aldus soms goed te benaderen en te fotograferen. Probleem is echter de stabiliteit: het is heel lastig of vanaf een drijvende constructie te fotograferen en nog lastiger om deze in het water stil te leggen. Veel drijvende schuilhutten zijn niets anders dan over de bodem van het water lopende fotografen, van wie hoofd, schouders en camera verstopt zijn onder een drijvende camouflageconstructie.

Foto 204 & 205 Links: Lage schuiltent, verborgen tussen het riet, achteraanzicht.Rechts: Dezelfde schuiltent, binnenzijde. De fotograaf ligt op een matje of luchtbed. Foto 207 Deze roodhalsfuut

was aanwezig op het moment dat de fotograaf de schuiltent betrok. Deze tent kan (dus) bemand worden zonder de vogels te verstoren; daartoe is een goede sluip route gemaakt in het riet. 500mm, +1.4x, crop, 1/400s, f7.1, ISO 100, statief. (EvU)

Foto 206 Dezelfde schuiltent, vooraanzicht. Vogels zien alleen een objectief uit de rietkraag steken. (EvU)

Een comfortabele schuiltent is wind- en waterdicht. Kies een stevige, dichte (geen doorschijnende) stof in een kleur die min of meer wegvalt in de omgeving. Als de tent is opgezet mag het doek niet flapperen in de wind. Heel belangrijk zijn de openingen waar je doorheen fotografeert. Zijn ze groot genoeg? Kun je ze goed afsluiten? Komen er geen muggen doorheen? Essentieel is dat je het

Dieren op het water kun je ook goed fotograferen vanuit een drijvende schuilhut of tent. Die moet je zelf maken, want ze zijn niet in de handel te koop. Als basis gebruik je een kano, een vlot of een luchtbed dat je verder optuigt met camouflagedoek. Met houten pallets kun je ook een lage steiger maken waarop je een tentje plaatst of waarop je gaat liggen onder camouflagedoek. Sommige natuurfotografen plaatsen hun tentje gewoon in het water en gaan gekleed in een (geïsoleerd) waadpak aan de slag. Ook dan geldt: vergeet niet om toestemming te vragen aan de terreineigenaar.

Foto 201, 202 & 203 Bouw van een stabiele steiger waarop een schuiltentje kan worden geplaatst. In de tent is plaats voor twee personen. De tent blijft het hele seizoen staan, waardoor (water)vogels aan de constructie wennen en soms zeer dichtbij komen. (EvU)

Een extra interessante mogelijkheid van de drijvende schuilhut is dat je hem ook kunt gebruiken om dieren vanaf het water actief te benaderen. Dit werkt vaak verrassend goed, omdat veel soorten bedreigingen vanaf de oever verwachten en niet vanaf het water. Niet alleen watervogels, maar ook libellen, kikkers en waterbewonende zoogdieren (bever, otter) zijn aldus soms goed te benaderen en te fotograferen. Probleem is echter de stabiliteit: het is heel lastig of vanaf een drijvende constructie te fotograferen en nog lastiger om deze in het water stil te leggen. Veel drijvende schuilhutten zijn niets anders dan over de bodem van het water lopende fotografen, van wie hoofd, schouders en camera verstopt zijn onder een drijvende camouflageconstructie.

Foto 204 & 205 Links: Lage schuiltent, verborgen tussen het riet, achteraanzicht.Rechts: Dezelfde schuiltent, binnenzijde. De fotograaf ligt op een matje of luchtbed. Foto 207 Deze roodhalsfuut

was aanwezig op het moment dat de fotograaf de schuiltent betrok. Deze tent kan (dus) bemand worden zonder de vogels te verstoren; daartoe is een goede sluip route gemaakt in het riet. 500mm, +1.4x, crop, 1/400s, f7.1, ISO 100, statief. (EvU)

Neem voldoende (lege) geheugenkaarten en een volle batterij mee; actie-fotografie vreet opslagcapaciteit en energie. Blijf tijdens het fotograferen rekening houden met de compositie. Juist bij actiefotografie is het belangrijk je onderwerp te isoleren; vermijd een storende achtergrond of objecten in de rand van je beeld. De mooiste actiefoto’s maak je onder gecontroleerde omstandigheden, ook wel ‘staging’ genoemd. Dit betekent dat je van tevoren het statief op een bepaalde manier positioneert. Zodanig dat je niet alleen de plek waar je verwacht dat dieren er een bepaald gedrag zullen vertonen in beeld hebt, maar dat je ook vooraf de optimale compositie en achtergrond kiest, rekening houdend met het juiste licht. Vervolgens blijf je wachten tot de gewenste actie plaatsvindt. Denk bijvoorbeeld aan duikende visdiefjes tegen een fraaie avondlucht, vliegende vlinders bij een bloem of vechtende marmotten voor hun hol.

Foto 226 Foeragerende waterspreeuw die een kokerjuffer, door deze op een steen te tikken, ontdoet van zijn harde omhulsel. 300mm + 1.4x, 1/400s, f4, ISO 400, statief. (EvU)

Actiefoto's maken meer indruk als je de dieren in de ogen kunt kijken. Zorg er dus voor dat je zo veel mogelijk op ooghoogte fotografeert. Ook de compositie is dan vaak beter, omdat je nagenoeg parallel aan de grond fotografeert waardoor de achtergrond verder weg is en prettig vaag blijft. Maak hiervoor eventueel gebruik van hoogteverschillen in het gebied; vliegende vogels zijn bijvoorbeeld prachtig op ooghoogte vanaf een brug of rotsen te fotograferen.

Vastleggen van actie Alle gedrag is actie, maar wat wij eronder verstaan is in feite snelle beweging. Denk hierbij aan springende kikkers, vliegende vleermuizen, baltsende kemphanen en libellen in vlucht. Actiefoto’s spreken tot de verbeelding en vormen een uitdaging binnen de natuurfotografie: ze onthullen gedragingen of gebeurtenissen die te snel gaan voor het blote oog.

Waar vind je goede locaties voor actiefotografie? Ga naar plaatsen waar dieren mensen gewend zijn en houd rekening met de seizoenen. Dieren vertonen bijvoorbeeld in de paartijd vaak specifiek (actie)gedrag. Denk aan het verdedigen van het territorium, nestbouw, balts en paring.

Bij actiefotografie waarbij je beweging wilt bevriezen heb je veel licht nodig. Maak gebruik van een lichtsterke telelens, indien mogelijk met beeldstabilisatie. Door hogere ISO-waarden in te stellen kun je ook met snellere sluitertijden werken en zodoende bewegingsonscherpte voorkomen. Dit heeft tevens als voordeel dat je per seconde meer beelden kunt schieten (de camera is bij hoge ISO-waarden namelijk wat sneller omdat hij minder pixels hoeft te verwerken).

Foto 225 Acties hoeven niet altijd groots en meeslepend te zijn. Ook het kleine kan verrassen. Tijdens een simpele ontmoeting tussen een nachtvlinder (gammauiltje) en een bloem (slangenkruid) verstrengelt de lange bruine vlindertong zich met de roze meeldraden. 105mm, crop, 1/60s, f38, ISO 200, sterke flits. (BS)