69

Kasteel Hex is onbetwistbaar een uniek landgoed met een boeiende achtergrond. Met een geschiedenis die ook vandaag nog heel tastbaar aanwezig is en historische elementen die je meenemen op een reis naar het verleden. En toch heb je nooit het gevoel dat de tijd hier heeft stilgestaan, ook al verschilt de huidige indeling van de tuinen nauwelijks van die aan het einde van de 18de eeuw. Het levendige en florissante park wordt weliswaar strikt beheerd, maar er is volop ruimte voor evolutie en aandacht voor de noden van het moment. Kortom, een authentiek maar dynamisch patrimonium in een schilderachtig landschap dat nooit verveelt.

Tekst: Peggy Van der Auwera | Fotografie: PSG

In heT kIelzog van gusT Duchamps, TuInman van hexOmwille van de uitzonderlijke collectie natuurlijk schoon, de enorme variëteit aan flora en de aandacht voor ecologisch tuinieren, zetten we domein Hex de komende maanden in de kijker. In samenwerking met tuinman Gust Duchamps brengen we een rubriek boordevol tips en interessante weetjes voor iedereen met groene vingers. En je hoeft heus niet over een uitgestrekt landgoed te beschikken om er je voordeel mee te doen! Zelfs de bezitter van een kleine stadstuin kan nog heel wat opsteken van de vooruitstrevende en tegelijkertijd ambachtelijke manier van tuinieren die in Hex gehanteerd wordt.

100% groen

à la HexEcologisch tuinieren

70

vergeten groenten: onbekend doch teerbemind

We vinden ze weliswaar niet gemakkelijk terug in het assortiment van de supermarkt maar zogenaamde ‘vergeten’ groenten zijn absoluut de moeite waard om te ontdekken. Hieronder alvast een selectie die het goed doet op het domein van Hex en ongetwijfeld ook in je eigen moestuin.

molsla: dit zijn eigenlijk de bladeren van de wilde paardenbloem. De naam verwijst naar de molshopen waar de bleke blaadjes van de bloem vroeger gezocht werden. De smaak is ietwat bitter, een beetje vergelijkbaar met witloof en ideaal in een wintersalade. Molsla is rijk aan vitamines en mineralen, bevordert de spijsvertering en zou urinedrijvend werken. De Franse naam is niet voor niets pis-en-lit …

suikerwortel: dit is een typische herfst- en wintergroente met een delicate zoete smaak. Je zaait deze plant best in de herfst omdat het zaad een koude periode nodig heeft om te kiemen. De bereiding is vergelijkbaar met die van een schorseneer en ook qua smaak leunt het er een beetje tegenaan.

corne de gatte (‘geitenhoorn’): een rooskleurige en vastkokende aardappel met een nootachtige smaak. Deze knol heeft een late teeltduur (meer dan 120 dagen) maar dat zal niemand zo’n delicatesse kwalijk nemen!

zeekool: komt ook nu nog in het wild voor langs de Noordzeekusten maar gedijt zonder problemen in elke moestuin. De jonge scheuten worden gebleekt onder omgekeerde bloempotten. De bereiding is dezelfde als die van asperges maar de smaak neigt eerder naar die van broccoli.

kardoen: deze groente is al eeuwen een blikvanger in kasteel- en kloostertuinen en heeft een bijna mythische plaats verworven in de huidige cultuur van vergeten groenten. Het geheim van een fijne bereiding zit hem in het vooraf zorgvuldig bleken van het gewas. De kardoen vereist een lange en zorgzame teelt maar wie tijd en aandacht in deze groente investeert, wordt getrakteerd op een exclusieve smaakbeleving.

100% groen

zIjn naam nIeT gesTolenGust Duchamps (‘van het veld’ dus …) is sinds 6 jaar tuinman in de tuinen van Hex. Met zijn passie voor de natuurwetenschappen en zijn opleiding in de beeldende kunsten is hij de ideale persoon om dit patrimonium te onderhouden. Op Hex zijn natuur en esthetica immers perfect verweven. De liefde voor tuinieren kreeg Gust met de paplepel ingegeven door zijn vader en grootvader. Hij begon zijn loopbaan in reservaatbeheer, waarna hij zich bekwaamde als planter in de architecturale tuinaanleg, om zich tenslotte toe te leggen op historische tuinen. De vacature van tuinman op het landgoed van Hex was Gust op het lijf geschreven. Hij beheert de tuinen met veel zorg, een vleugje fantasie en bijzonder veel respect voor de natuur. Als voorvechter van ecologisch tuinieren onderhoudt en verfraait hij de tuinen met nimmer aflatende toewijding. Zijn botanische kennis is in de loop der jaren ongeëvenaard geworden en de rijke flora heeft geen geheimen voor hem. Hij slaagt erin om bloem, plant of kruid te laten schitteren in esthetisch en functioneel opzicht. Als je weet dat de bouwheer van domein Hex, prins-bisschop van Luik François-Charles de Velbruck of Franz-Karl von Velbrück, zelf een kunst- en natuurliefhebber was, konden ze geen betere tuinman dan Gust gekozen hebben om het glooiende, rijke land in Limburgs Haspengouw de eer aan te doen die het verdient. De arcadische droom van de prins-bisschop wordt hier niet alleen gekoesterd maar ook werkelijk beleefd. En wij mogen met Gust mee op ontdekkingstocht.

Lees verder p.73 voor september en oktober

De vakantie ligt misschien nog vers in het geheugen

maar in de tuin moet je dringend aan de slag! Begin

alvast met onkruid wieden en schoffelen. Een goed

geschoffelde bodem spaart je trouwens aanzienlijk wat

water uit omdat je hiermee belet dat de onderste bodem-

lagen verdampen. De bijeen geharkte bladeren mag je

in een dikke laag over je moestuin strooien. Nadat je

geoogst hebt uiteraard …

oogsten doe je vooraleer er nachtvorst optreedt. De

zaden van bloemen en groenten kun je plukken en

bewaren in broodzakken. Groenten en vruchten die

niet onmiddellijk worden opgegeten kun je invriezen,

drogen of in een speciaal daarvoor ingerichte kelder be-

waren. In de moestuin van Hex is de achttiende-eeuwse

groentekelder nog steeds in gebruik. De oogst wordt er

bewaard in houten kratten en de vochtigheid geregu-

leerd met behulp van scherp zand en stro. Als je zelf de

hele winter lang de vruchten wilt plukken van je oogst,

moet je over een kelder beschikken met een aarden

vloer, weinig temperatuurschommelingen en de juiste

vochtigheidsgraad. Net zoals een wijnkelder dus, hoewel

je aan deze oogst nooit een kater zult overhouden …

Wie niet over een kelder beschikt kan de geoogste

vruchten en groenten ook inmaken, wecken, sterili-

seren, inzouten of karnen. Al deze methodes zijn erop

gericht je oogst gedurende lange tijd geschikt te houden

voor consumptie. Zo haal je het beste uit je moestuin en

smaakt de winter voortaan naar de lente.

praktische moestuintips

72

Informatieletta proper-prangerOrganisatie plantendagen en openstellingKasteel HEX, BE-3870 Heers-HeksT +32 12.747341 // F +32 12.744987gardens@hex.bewww.hex.be

Stöckli droogtoestelDroog zelf uw groenten, fruit, kruiden,… met behoud van aroma, kleur en smaak.Beschikbaar in 3 modellen:• met 3 plastieken ziften en thermostaat• met 3 plastieken ziften, thermostaat en klok• met 3 RVS ziften en thermostaat

Drogen als bewaarmethodeRoos Van HoofBrochure vol tips, gebruiksadvie-zen en recepten. Onmisbaar voor een optimaal gebruik van het Stöckli droogtoestel!

Korting geldig bij aankoop van een Stöckli droogtoestel.Niet cumuleerbaar met andere promoties.Actie geldig tot 31/10/2012.

Bericht aan de H.H. Handelaars: Deze bon dient te worden teruggestuurd naar Brouwland, Korspelsesteen-weg 86, 3581 Beverlo voor omruiling en controle. Gelieve de bonnen VOOR 30/11/2012 terug te sturen voor een correcte afhandeling. Omruiling enkel in België.Aanbod niet cumuleerbaar met andere aanbiedin-gen. Niet omwisselbaar in baar geld.

Exclusief voor Fence-lezers!

Op alle Stöckli droogtoestellen (art.nr.120.050.0, 120.055.9, 120.056.7)

Voor een verdeler in uw buurt: www.brouwland.com

Geniet van de oogst uit uw eigen tuin!

Korspelsesteenweg 86, B-3581 Beverlo Tel: 011-40.14.08 • Fax: 011-34.73.59 info@brouwland.com • www.brouwland.com

www.brouwland.com

vanaf

€ 161,00

-5%

een heel kleIn beeTje geschIeDenIsKasteel Hex werd gebouwd aan het eind van de 18de eeuw door de prins-bisschop van Luik als zijn zomerverblijf en jachtslot. Het huis werd omringd met formele tuinen, een moestuin en een zogenaamd Engelse hof, in die tijd een heel nieuw fenomeen maar helaas verdwenen bij de aanleg van het landschapspark. Dat park werd in het midden van de 19de eeuw ontworpen door Louis Fuchs, één van de belangrijkste vertegenwoordigers van de landschappelijke tuinarchitectuur. De ondertussen eeuwenoude bomen en prachtige zichtassen maken dit park tot een juweel in zijn soort. De huidige eigenaars en bewoners, graaf Ghislain d'Ursel en zijn familie, doen er alles aan om het landgoed te bewaren en beheren in de geest van hun voorgangers en met respect voor het verleden. De terug-naar-de-natuurgedachte en de Verlichte idealen van de voorgangers zijn nog bijzonder levendig aanwezig. Je wandelt hier letterlijk door de eeuwen heen en proeft tegelijkertijd van verschillende culturen en continenten. De befaamde rozencollectie die alle families vertegenwoordigt overspant enkele eeuwen en werd samengebracht uit zowat alle werelddelen van het noordelijk halfrond. De formele ‘Franse’ tuinen en de kleine Chinese tuin dateren uit het begin van de 20ste eeuw, terwijl het landschappelijke park met zijn schitterende dreven een honderdtal jaar geleden werd gerealiseerd. De uitgestrekte moestuinen liggen er vandaag nog bijna hetzelfde bij als in 1770, met uitzondering van de serres en kweekkassen.

ecologisch tuinieren doe je zo

Gust Duchamps is een groot voorstander van ecologisch tuinieren en werken mét de natuur in plaats van ertegen. Dat zorgt voor een grotere rijkdom aan fauna en aanzienlijk minder groenafval dat grotendeels opnieuw in de tuin verwerkt kan worden. De biodiversiteit staat centraal en er wordt maximaal rekening gehouden met de onderlinge relaties tussen planten en andere organismen in het milieu. Als je zelf gewonnen bent voor het idee van ecologisch tuinieren, houd dan alvast deze basisregels in het achterhoofd.

gebruik geen herbiciden of chemische bestrijdingsmiddelen. // Plagen en ziektes kun je grotendeels voorkomen met een gezond bodembeheer, combinatieteelt, vruchtwisseling en met de hulp van ‘natuurlijke vijanden'. Door bloemstroken aan te leggen in de nabijheid van je groenten, lok je bijvoorbeeld nuttige insecten die plagen helpen tegen te gaan en onder controle te houden. Heb je alsnog een acuut probleem, doe dan een beroep op een biologisch insecticide; een lichte zeepoplossing bijvoorbeeld, of een aftreksel van brandnetel of look.

respecteer de insecten. // Bepaalde insecten als lieveheersbeestjes, sluipwespen of gaasvliegen mag je letterlijk verwennen omdat ze bijdragen aan een gezond evenwicht tussen de verschillende populaties. Ook meesjes, als ze eenmaal jongen hebben, zijn waardevolle medewerkers in je moestuin. Hang dus gerust broedkastjes op in je moestuin. De wereldwijde bijenpopulatie neemt zienderogen af ; een schrikwekkende evolutie omdat bijen als bestuivers een belangrijke rol spelen in de voedselproductie. Omwille daarvan staan de bij en haar drachtplanten centraal in het thema voor de opentuindagen van Hex in 2013.

vermijd ploegen en spitten. // Gust raadt aan een zogenaamde grelinette of woelvork te hanteren voor diepe grondbewerking zonder de grond te ‘keren’. Hiermee voorkom je dat de aerobe en anaerobe microben in de verschillende bodemlagen doorheen gehaald worden.

elke plant heeft van oorsprong een geprefereerde habitat. // Houd bij het planten rekening met de bodemsoort, de hoeveelheid zon of schaduw en de buurtplanten die elke plant nodig heeft. Een plant die op de juiste plaats staat heeft minder verzorging of bevloeiing nodig.

zorg voor voldoende variatie. // Een gevarieerde tuin lokt meer diersoorten en vergroot de biodiversiteit, ook op microscopische schaal. Een tuin die het hele groeiseizoen bloeit is bovendien ook nog een lust voor het oog.

zorg voor de bodem. // Laat de aarde zo min mogelijk bloot liggen en verwerk je groenafval in de tuin zelf, in een composthoop, een vat of rechtstreeks tussen de planten. Bladeren, twijgen en houtsnippers kun je onder struiken en bomen verzamelen als bodembedekker en als bescherming tegen onkruid, droogte en vorstschade.

De bijzonder verscheiden natuurpracht op het landgoed van Hex is het mooiste bewijs dat ecologisch tuinieren werkt. De eindeloze rijen groenten, afgewisseld met snijbloemen en kruiden en afgeboord met buxushaagjes, zijn een streling voor het oog en een ode aan de natuur. In de volgende rubrieken blijven we aandacht besteden aan ecologisch tuinieren, maar nu is het tijd om de vergeten groenten vanonder het zand te halen.

De tuinen van Hex worden twee keer per jaar opengesteld voor het publiek. De open dagen – plantenfestival/moestuindagen – vinden telkens plaats tijdens het tweede weekend van juni en september, van 10.00 tot 18.00 uur. Gespecialiseerde kwekers bieden hun beste producten aan en bezoekers kunnen tentoonstellingen, lezingen en demonstraties bijwonen.