Dit boek is een uitnodiging tot en een inleiding in het filoso-fisch bedrijf. Filosofie begint met het inzicht dat er zoiets bestaat als een domme vraag. Die is er in twee varianten: de vraag is dom omdat er geen antwoord op kan worden gegeven of omdat ze verkeerd is gesteld. Uiteindelijk gaat filosofie over het basale onderscheid tussen domm een in-teressante waarheden. Zij keert zich, eventueel op een don quichoteske wijze, tegen domheid. Als filosoof krijg je de waarheid die je verdient. Die waarheid vloeit voort uit de problemen die je stelt en ontwikkelt en uit de waarde van je inzichten. Wie domme vragen stelt, moet geen diepgaande en subtiele waarheden verwachten: clichés en triviale inzichten zijn de oogst. Tegen deze achtergrond gaat Roland Breeur in op de verhouding tussen tijd en bewustzijn, leven en geschiedenis, vrijheid en verbeelding. Hij schept op ba-sis van gedachten van Nietzsche, Proust, Sartre en Deleuze een context om filosofisch over deze thema’s na te denken.

Roland Breeur – De tijd bestaat nietHoe houdt een vrouw zich staande in een top-baan? Geri is rond de dertig, werkt sinds zes jaar bij een Londense investeringsbank en woont samen met haar hond Rex. Vanwege haar wiskundeknobbel werd ze vroeger gepest, maar ondanks haar onzekerheid en besluiteloosheid is ze succesvol in haar baan. In een door mannen aangestuurd leven - haar baas, haar ex en haar belangrijkste klant - vindt Geri maar weinig plaats voor haar emoties. Ze is een burn-out nabij wanneer ze eindelijk zelf een beslissing neemt en op het vliegtuig naar San Francisco stapt. Aifric Campbell werkte dertien jaar in Londen als investeringsbankier, en schoolde zich vervolgens om tot psychotherapeut. In 2009 verscheen het bejubelde De logica van het moorden en in 2010 volgde De schade-expert.

Aifric Campbell - Stop

De wereld door de bril van psychiater Dirk De Wachter.We leven in borderlinetijden. In de psychiatrie is border-line vandaag met voor sprong de vaakst gestelde diag-nose. Bovendien is de lijn tussen patiënten en niet-patiënt-en flinterdun. Zijn wij collectief op weg naar ziekte en ongenoegen? Psychiatrie is de spiegel van de wereld waarin we leven. Dirk De Wachter schetst borderline dan ook als een maatschappelijk ziektebeeld. Eén conclusie staat als een paal boven water: In onze westerse maatschappij zijn de symptomen van borderline niet ver te zoeken. Meer nog, ze kenmerken onze leefwereld. Wij zijn ons brein in de tijd. Gelukkig zijn er andere, meer hoopgevende sig-nalen met vooruitzicht op herstel. Onze wereld lijkt aan een grens te staan. Mensen verzetten zich uitdrukkelijk tegen de symptomen. Hechting, engagement, solidariteit en gemeenschapszin zijn waarden die broodnodig zijn om weerwerk te bieden tegen de huidige borderlinegesteldheid van dreigende verbrokkeling, impulsiviteit en zinloosheid.

Dirk De Wachter – Borderline Times

In de jaren 1970 trok Peter Piot naar Centraal-Af-rika om er baanbrekend onderzoek rond het ebo-lavirus te verrichten. Jaren later stond hij opnieuw in de vuurlijn toen een nieuw mysterieus virus uit-brak: aids. Piot reisde heel Afrika af en zette ini-tiatieven op om de epidemie in te dijken. Als op-richter en directeur van UNAIDS onderhandelde hij met politieke leiders als Fidel Castro en Thabo Mbeki om aids wereldwijd een halt toe te roepen. Geen tijd te verliezen is het openhartige en mee-slepende relaas van een gedreven arts en weten-schapper, van zijn pioniersjaren in de ziekenhui-zen van zwart Afrika, tot de internationale lobby van de hoogste regionen van de WHO en de VN.

Peter Piot – Geen tijd te verliezen

Alicja Gescinska heeft aan den lijve ervaren wat gebrek aan vri-jheid is. Ooit woonde zij met haar ouders en zussen in een studio van vier bij vier in communistisch Polen. Vlak voor de Val van de Muur vluchtte het gezin naar België; Alicja was toen zeven jaar oud. Als tiener kon zij moeilijk aarden in het Westen, waar de toegenomen vrijheid niet meteen een garantie bleek voor een beter bestaan. Vri-jheid scheen haar eerder een ander woord voor luiheid, gemakzucht, consumentisme. Pas met de ontdekking van wijsbegeerte en literatuur vond zij naar eigen zeggen de ware, positieve zin van de vrijheid. In de zomer van 2010, toen zij volop werkte aan dit boek, werd Alicja geconfronteerd met de plotse ziekte en het overlijden van haar vader. Deze ingrijpende gebeurtenis deed haar niet alleen de broosheid van het bestaan beseffen, maar ook de noodzaak om het leven te omar-men, zelfs al is dat soms ongenadig hard. Zij realiseerde zich dat je als mens slechts vrij bent wanneer je liefdevol en betrokken in het leven staat. Dat is de eigenlijke drijfveer achter haar pleidooi tegen de luiheid en morele onverschilligheid die zij kenmerkend vindt voor de moderne tijden. Deze neigingen zijn ook haar niet vreemd. Haar pleidooi is dus evengoed een innerlijke polemiek. Deze jonge filosofe laat ons inzien - of we nu liberaal zijn of katholiek, socialist of conser-vatief - dat vrijheid verre van vrijblijvend is. Zij moet veroverd worden.

Alicja Gescinska – De verovering van de vrijheid

Heb je wel eens geprobeerd een dag niet op de tijd te letten? Het is bijna onmogelijk. Tijd beheerst ons leven, maar hebben we enig idee hoe de tijd in ons voordeel werkt? Aan de hand van de laatste ontwik-kelingen op het gebied van de psychologie, neurologie en biologie licht Claudia Hammond een tipje van de sluier op. Ze laat ons ken-nismaken met verschillende wetenschappers die tot het uiterste gaan om het begrip tijd nader te onderzoeken, onder wie de Franse spele-oloog Michel Siffre, die twee maanden van zijn leven doorbracht in een ijsgrot zonder natuurlijk licht. Door middel van testjes, proeven en gedachte-experimenten leren we hoe we efficiënter met onze tijd kunnen omgaan, hoe we de tijd kunnen versnellen of vertragen, hoe we de toekomst nauwkeuriger kunnen voorspellen en, miss-chien wel het belangrijkste, hoe we de tijd voor ons kunnen winnen.

Claudia Hammond – Supersnel slow motion Geen tijd hebben – dat is een van de funda-mentele ervaringen van onze tijd. In dit veel-geprezen en intussen ook veelgelezen boek neemt Joke J. Hermsen dit verschijnsel kri-tisch onder de loep. Vanuit het gedachtegoed van denkers als Henri Bergson, Ernst Bloch en Peter Sloterdijk ontwikkelt zij een nieu-we visie op het fenomeen tijd, waarin zij een onderscheid aanbrengt tussen kloktijd en in-nerlijke tijd. Zij verkent het belang van rust, verveling, aandacht en wachten; ervaringen die sinds de Oudheid als belangrijke voorwaarden voor het denken en de creativiteit werden be-schouwd, maar in het huidige economische tijdsgewricht nog weinig waardering krijgen.

Joke Hermsen – Stil de tijd

Uit de tijd vallen verkent in precieze en tegelijker-tijd poëtische taal de pijn en het verdriet van ouders die een kind verloren hebben. Vijf jaar na de dood van zijn in de oorlog gesneu-velde zoon Uri slaagt Da-vid Grossman op ongeëve-naarde wijze in deze bijna onmogelijke onderneming. Waar het nodig is zelfs met vertwijfelde humor.

David Grossman – Uit de tijd vallen

De winter begint vroeg. Dat besef dringt onver-mijdelijk door tot een gezelschap oude vrienden dat met verschillende auto’s in de vrijdagavond-files door sneeuwbuien vanuit Amsterdam op weg is naar het Drentse buitenhuisje van een van hen. Ze hebben elkaar op de universiteit leren kennen in het genootschap Nil desperandum en vieren dit weekend hun 25-jarige reünie. Ze zijn getrouwd of al dan niet in harmonie gescheiden, ze zijn onge-huwd maar niet kinderloos, of kinderloos maar niet alleenstaand, of zelfs van twee walletjes etend. Vermoeid en vertraagd bereikt de hele club, inclus-ief meegekomen kroost en oude aanhang, de avon-dlijke bestemming. Het feest kan beginnen. Joke J. Hermsen fileert genadeloos de tijdgeest in een zedenschets van de generatie die in de jaren zestig geboren is. Een roman over de gefnuikte idealen en turbulente relaties van mensen die op zoek zijn naar bezieling, bevlogenheid en nieuw moreel elan.

Joke Hermsen – Blindgangers

David Grossman – Uit de tijd vallen

Waarom zijn momenten van intens geluk altijd zo kort en vluchtig? Hoe kunnen we in deze hectische tijden bewuster met onze tijd omgaan? Stefan Klein leert ons onze tijd beter te gebruiken en meer te genieten van de momenten waaruit ons leven bestaat. Stefan Klein neemt de lezer mee op een ongewone reis door ons be-wustzijn. Hij laat zien dat de ervaring van tijd een van de verbluffendste prestaties is van onze geest, waarbij vrijwel alle hersenfuncties op ingenieuze wijze samen-werken: lichamelijke gevoelens en de zintuigen, emo-ties en zelfbewustzijn, de herinnering en het vermo-gen toekomstplannen te maken. Ook wordt de manier waarop wij minuten en uren beleven door de cultuur bepaald. In Tijd. Een gebruiksaanwijzing laat Klein ook zien hoe we de ons gegeven tijd scherper kunnen waarnemen en beter kunnen benutten. Want uiterli-jke omstandigheden bepalen onze ervaring van tijd lang niet zozeer als we denken: de film van ons leven ontstaat in ons hoofd – en wij zijn zelf de regisseur.

Stefan Klein – Tijd

‘Lang ben ik voor het woord 'ziel' teruggedeinsd. Zelden heb ik het in filosofische zin in de mond genomen. Eigenlijk begrijp ik niet wat me beziel-de toen ik uitgerekend de verhouding tussen tijd en ziel als onderwerp voor dit essay voorstelde. En daar is het woord alweer gevallen. Wat me 'bezielde'. Daar glipt het op de eerste bladzijde van dit dagboek door mijn vingers heen, alsof het eens flink de draak wil steken met mijn schroom.’ Tegen het decor van de Franse Bourgogne mijmert Joke J. Hermsen over de ziel. Ze koppelt de ziel aan de ervaring van de innerlijke tijd, die verschilt van de dwingende kloktijd waar we ons meestal naar richten. Gaandeweg begrijpt ze steeds beter wat Nietzsche bedoelde met 'de windstilte van de ziel' die voorafgaat aan elk creatief proces.

Joke Hermsen – Windstilte van de ziel

Wat gebeurt er als we buiten het bedrijvige leven gaan staan en de tijd — misschien wel de echte, geleefde tijd — op ons lat-en inwerken? Het hoofdpersonage Jack wordt door de zwerver Roman op sleep-touw genomen 'in een beweging van stil-stand'. Ze reizen van Brussel naar Kopen-hagen, van de Ardennen naar Tanger, met Groenland als mythische droombestem-ming. De groep metgezellen wordt steeds groter en ontpopt zich als 'een koor van zwijgenden' dat zich heeft bekwaamd in het wachten. Jack gelooft dat het Westen behoefte heeft aan deze 'nieuwe aristocra-tie', dat zij de antipode vormt van 'de zich altijd voortbewegenden' in een gehaaste economie. De tijdservaring van Jack en de anderen wordt door de auteur getoond in een weerbarstige stijl, die het kauwende en malende van hun bestaan adequaat

David Nolens – De kunst van het wachten

Diederik Stapel was een vooraanstaand wetenschapper, gerespecteerd door zijn vakgenoten en populair bij zijn studenten. Aan zijn glansrijke carriere kwam een abrupt einde toen in september 2011 bekend werd dat Stapel veelvuldig onderzoeksresultaten had vervalst en zelfs had verzonnen. Zijn val was diep en hard. Maandenlang be-heerste Stapels ontsporing de nationale en internationale media. Zijn handelwijze zal de boeken ingaan als een van de mest opzienbarende voorbeelden van wetenschappelijk bedrag ooit. Hoe kon hij zo hoog stijgen en zo dramatisch diep vallen? In Ontsporing vertelt Diederik stapel voor het eerst sinds de onthulling zijn verhaal: zijn keuze voor de wetenschap, zijn enthousiasme en nieuwsgierigheid, zijn verlangen naar antwoorden en inzichten, de experi-menten die hij opzette en de verleidingen waaraan hij geen weerstand kon bieden. Op pijnlijke wijze maakt hij duidelijk hoe hij zijn collega's en studenten, maar vooral zichzelf, stukje bij beetje een rad voor ogen draaide. Sta-pel trapt niet na, beschuldig niemand en veegt zijn eigen straatje niet schoon; hij onderzoekt zichzelf minutieus en geeft de lezer een kijkje in de krochten van zijn ziel.

Diederik Stapel – Ontsporing

Soms menen we dat de tijd vliegt, op andere momenten vinden we dat hij kruipt. Maar steeds zijn we er zeker van dat de tijd voorbijgaat. Menselijk leven kan niet om die ervaring heen: dat alles wat gebeurt ook weer ophoudt, dat alles voorbijgaat, dat de tijd verstrijkt. Dit essay gaat over de ervaring van de ti-jdelijkheid van het bestaan en van alles wat daarin gebeurt. Eerst worden en-kele ‘pathologieën van de tijdelijkheid’ beschreven: manieren waarop mensen kunnen lijden aan het verstrijken van de tijd. Daarna wordt gekeken naar wat de ethiek te bieden heeft aan hulp bij deze opgave van de mens: te leven in de tijd die onherroepelijk verstrijkt.

Paul van Tongeren – Over het verstrijken van de tijd

Maatschappelijke veranderingen heb-ben gezorgd voor een veranderd ik-gevoel. Paul Verhaeghe onderzoekt de effecten van dertig jaar neoliberalisme, vrijemarktwerking, privatisering en de relatie tussen de maakbare samenleving en onze identiteit. Wie wij zijn wordt zoals altijd bepaald door de context waarin wij leven. Die context bepaalt op dit moment: Wie geen succes heeft zal ziek zijn. De dwang tot succes en geluk blijkt een keerzijde te hebben: het leidt tot verlies aan zelfbesef, tot desoriëntatie en vertwijfeling. De mens is eenzamer dan ooit. De liefde is moe-ilijk te bereiken en betekenisvol leven is diepgaand problematisch geworden.

Paul Verhaeghe - Identiteit We leven in een land en in een cultuur waarin infotainment niet langer alleen een journalistiek genre is, maar ook een politieke norm: het gaat niet slechts om de boodschap, maar vooral ook om de manier waarop die wordt uitgedragen. Beeldvorming is de allesbepalende factor: niet het gedachtegoed van een partij, de standpunten van een politicus of het beleid van het kabinet is maatgevend voor de kiezers-voorkeuren, maar het beeld dat daarvan van dag tot dag in de ver-schillende mediakanalen ontstaat. Zo manifesteert het publieke de-bat zich steeds meer als een publiciteitsshow, omringd door kiezers die letterlijk meedeinen met de waan van de dag. InEn mijn tafelheer is Platoprobeert Rob Wijnberg ons los te maken van de waan van de dag en de actualiteit in een breder verband te plaatsen. Geen betere begeleiders daarbij dan de grote filosofische en politieke denkers uit heden en verleden. Want, zegt Wijnberg, er is geen doeltreffender manier om de hectiek van vandaag te doorgronden dan met wat er door grote geesten is en wordt gedacht. Van de kredietcrisis tot en met Afghanistan, van Geert Wilders tot en met de moslims, van re-ligie tot en met wetenschap, van de rol van de media tot en met die van de overheid – haarscherp ontleedt Rob Wijnberg de belangwek-kendste politieke, sociale en culturele gebeurtenissen van onze tijd.

Rob Wijnberg – En mijn tafelheer is Plato