Rob Gründemann TNO Kwaliteit van leven I Hogeschool Utrecht

NVAB - Bijeenkomst Club 25

Rob GründemannTNO Kwaliteit van leven I Hogeschool Utrecht

NVAB – bijeenkomst Club 25Leeftijd bewust personeelsbeleid Amsterdam, 1 juni 2010

1 juni 2010NVAB - Bijeenkomst Club 25

De toekomst op de arbeidsmarkt en de invloed daarvan op arbeid en gezondheid

1. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt

2. Willen en kunnen doorwerken

3. ‘Zware beroepen’

4. Aanpak arbeidsomstandigheden (Alert)

5. Gezondheid en vitaliteit

6. Samenvatting en conclusies

1 juni 2010NVAB-bijeenkomst Club 25

Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt


Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt

• De beroepsbevolking in Nederland wordt ouder (en

vrouwelijker en kleurrijker)

• De instroom van jongere werknemers neemt af (in

verhouding tot de vervangingsvraag)

• De potentiële beroepsbevolking wordt kleiner (niet

gelijk verdeeld over het land)


Leeftijdsopbouw Nederland 2000 en 2050


Groene en grijze druk van 1950 tot 2050

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1950 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050


Ontwikkelingen in de werkende bevolking in Nederland (1990 – 2008)

mannen vrouwen

Totaal(* 1000)

index Totaal(* 1000)

index

1990 3686 100 1958 100

1995 3814 103 2249 115

2000 4215 114 2848 145

2005 3982 108 2937 152

2008 4183 113 3253 166


Ontwikkeling arbeidsparticipatie 1990, 1995, 2000, 2005, 2007, 2011 bij mannen en vrouwen

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

15-24 24-34 35-44 45-54 55-64 65+ 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+


Werkende bevolking naar geslacht en arbeidsduur (2008)

12-20 uur 20-35 uur Meer dan 35 uur

mannen 3,2% 12,2% 84,6%

vrouwen 18,1% 51,7% 30,2%

Taskforce deeltijd plus

Arbeidsparticipatie vrouwen in 2006



Percentage westerse en niet westerse allochtonen1996 – 2009

0

2

4

6

8

10

12

14

16

1996 2000 2004 2008 2009

niet westerse allochtonen westerse allochtonen


Niet-westerse allochtonen naar gemeente 2005 en 2025


Willen en kunnen doorwerken


Willen en kunnen doorwerken tot 65 jaar (45 plussers) Bron: NEA (Ybema et al, 2009)


Willen en kunnen doorwerken tot 65 jaar (2008)Bron: NEA (Ybema et al, 2009)

37

4943

35

4943

31

48

37

50

65

26

0

10

20

30

40

50

60

70

45-49 jaar 50-54 jaar 55-59 jaar 60-64 jaar

willen kunnen lichter


Arbeidsparticipatie oudere werknemers 2000-2009(gegevens Statline CBS)

50,4

16

53,5

16,5

55,5

18,9

58,5

21,5

65,1

27,8

68,1

30,1

0

10

20

30

40

50

60

70

2000 2002 2004 2006 2008 2009

55-59 jaar 60-64 jaar


Situatie ouderen (55-65 jaar) in Nederland (2008)(gegevens Statline CBS)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

mannen vrouwen 55-60 60-65

werkend werkloos VUT WAO/WIA niet werkend


Zware beroepen


Fysiek en emotioneel zwaar werk

Figuur 1 Twee-dimensionale weergave van 30 beroepsgroepenop basis van de zeven werkaspecten (NEA 2007 & 2008; n = 40.745)

-1,0

0,0

1,0

-1,0 0,0 1,0

horizontale dimensie: fysiek zwaar werk (links), fysiek licht werk (rechts)

vert

icale

dim

en

sie

(b

oven

: em

oti

on

eel

zw

aar

werk

met

werk

dru

k,

au

ton

om

ie e

n c

reati

ef

werk

)

schilders

bouwvakkers

artsen

secretaressen, ed

verpleegkundigen & ziekenverzorgenden

docenten VO

winkelpersoneel

laders, lossers, ed

loodgieters, ed

docenten HO

koks, kelners, ed

docenten BO

boekhouders, ed

vrachtwagenchauffeurs

bus- & treinbestuurderstuinbouwers, ed

ICT-functies, ed

bejaarden- & kinderverzorgers

politie, brandweer, edschoonmakers, ed

leidinggevenden

bankwerkers, ed elektromonteurs, ed

postpersoneel

kappers, ed

drukkers, ed

vertegenwoordigers

verzekeringsagenten, edoverige vakspecialisten

architecten, ed


Ontwikkeling typen werk naar leeftijd

Figuur 2 Ontwikkeling van typen werk naar leeftijd (bron: NEA 2007 & 2008, 42.041 werknemers)

-0,80

-0,60

-0,40

-0,20

0,00

0,20

0,40

0,60

16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64

Fysiek-fysisch zwaar werk Psychisch zwaar werk

Levensverwachting op leeftijd van 65 jaar

levensverwachting Laagopgeleid Hoogopgeleid Verschil

Mannen 13,9 jaar 17,5 jaar 4,6 jaar

Vrouwen 18,2 jaar 21,4 jaar 3,2 jaar

Gezonde levensverwachting

Mannen 7,2 jaar 12, 8 jaar 5,6 jaar

Vrouwen 8,1 jaar 14,4 jaar 6,3 jaar


Aanpak arbeidsomstandigheden


Arbobrede beoordeling: Alert welke risico’s staan duurzame inzetbaarheid in de weg?

Fysiek

Energetische belastingTillen/dragenDuwen/trekkenWerkhoudingenHand arm takenTrillingen

Fysisch

Chemische stoffenBiologische agentiaStralingGeluid/lawaaiWarmte/KoudeVeiligheid

Psycho-sociaal

WerkdrukPesten, intimidatieEmotionele belastingSociale steunAutonomieUitdagingVolcontinu werken

Percept-Mentaal

WaarnemingsvermogenConcentratievermogenVerwerkingsvermogenHandelingsvermogen


Rekentool; gewogen oordeel maakt werkgever en werknemer ALERT

• Blootstelling o.g.v. werkplekonderzoek (metingen, observaties,

interviews)

• Weging: Blootstelling*Effect*Waarschijnlijkheid

• Factorspecifieke correctie voor 55+

Risico-classificatie

Risico-score

(ExBxW)Energetische belastingZware energetische belasting (> 1 uur/dag; of Dagelijks een enkele keer 6 Zeer ernstig 15 Mogelijk maar onwaarschijnlijk 1 90Energetische onderbelasting (< 30 min/dag Wekelijks 3 Aanzienlijk 5 Mogelijk maar onwaarschijnlijk 1 15

53 middel53 middel

Krachtuitoefening met het hele lichaamZwaar tillen (zie tabel; 2-handig: 23 kg; 1-handig 17 kg; zittend/knielend: 10 kg)Voortdurend 10 Ernstig 7 Waarschijnlijk 3 210Zwaar dragen (idem tillen tot 8,5 m; van 8,5-90 m: 10 kg)Voortdurend 10 Ernstig 7 Waarschijnlijk 3 210Zwaar duwen (300 N in gang zetten; 200 N in gang houden)Voortdurend 10 Aanzienlijk 5 Mogelijk 2 100Zwaar trekken (200 N in gang zetten en in gang houden) Voortdurend 10 Aanzienlijk 5 Mogelijk 2 100

155 hoog186 hoog

Hand-armtakenZware hand-armtaken Dagelijks een enkele keer 6 Aanzienlijk 5 Mogelijk 2 60

EFysieke belasting Blootstelling Belastingseffect Waarschijnlijkheid Risicoklasse

B W

GEM SCORE 18-65GEM SCORE 55+

GEM SCORE 18-65GEM SCORE 55+


Gezondheid en vitaliteit

Welvaartsziekten in Nederland 2006

• 46% van de volwassenen heeft overgewicht• 11% ernstig overgewicht (mannen 10%; vrouwen 11%)• Verbetering gezonde leefstijl stagneert (CBS, 2009)

• Roken 28% (mannen 31%; vrouwen 24%)• Alcohol (zware drinkers 10%; mannen 17%; vrouwen 45)• Bewegen: 56% voldoet aan Nederlandse Norm Gezond Bewegen

(mannen en vrouwen ongeveer gelijk)• Werknemers ernstig overgewicht vaker en langer ziek en verzuimen langer• Rokende werknemers verzuimen vaker dan niet-rokers en ex-rokers Ongezond gedrag één van de belangrijkste oorzaken van (vermijdbare)

ziekte en sterfte in de wereld Sterfte aan kanker is tenminste 50 % te verklaren door ongezond gedrag• Totale kosten minstens 3,7 miljard per jaar

Overgewicht Nederland 1981 - 2003

Ernstig overgewicht Nederland 1981 – 2003


Vitaliteit van de Nederlandse beroepsbevolking op basis van de NEA

41%

33%

14%

12%

35%

35%

15%

14%

35%

30%

18%

17%

31%

26%

20%

23%

32%

19%

23%

25%

34%

29%

18%

18%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

<25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Totaal

NEA 2005-2006: Vitaliteit naar leeftijd

dooraandoeningbeperkt

niet-gezond énniet-vitaal

gezond óf vitaal

gezond énvitaal


Verzuim en vitaliteit Nederlandse beroepsbevolking op basis van de NEA

59%

24%

13%4%

47%

28%

18%

8%

45%

24%

21%

10%

31%

19%

25%

24%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

gezond én vitaal gezond óf vitaal niet-gezond én niet-vitaal

door aandoeningbeperkt

NEA 2005-2006: Verzuim naar vitaliteit

Meer dan 20werkdagen

T/m 20werkdagen

T/m 5werkdagen

Geen verzuim

Integraal gezondheidsmanagement

Integraal gezondheidsmanagement is gezond ondernemen

IGM is het systematisch managen van de bedrijfsactiviteiten met als doel gezondheid van mens en bedrijf te bevorderen.

• Bedrijfsvoering heeft impact op de gezondheid van het personeel • Gezondheid en vitaliteit van het personeel hebben impact op bedrijfsvoering

Beide perspectieven zijn belangrijk !

Als het om een goede gezondheid gaat, lopen de belangen van het individu en de directe omgeving parallel. Een gezonde samenleving is in het voordeel van iedereen. Daarom moeten werkgevers ook een rol gaan spelen Minister Klink: Nederlands Congres Volksgezondheid, Rotterdam, 2007.

Een goede gezondheid vergroot de kans op een lang leven van goede kwaliteit, op duurzame arbeidsdeelname en op maatschappelijke participatie. Daarom hebben werkgevers en werknemers een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor preventiebeleid (SER-advies: Preventie en Gezondheid, 2009).

Waarom IGM: werkgeversperspectief

Gezonde bedrijven• Voorwaarde voor productiviteit en continuïteit• Minder kosten: bijdrage aan bedrijfsrendement• Imago (arbeidsmarkt en afzetmarkt)• Concurrentie voordeel• (mentaal) gezonde mensen zijn in staat tot vernieuwing• Het moet, druk vanuit stakeholders (zoals bv OR) en wetgeving• Investering in menselijk kapitaal• Fatsoen/ normen en waarden• Goed werkgeverschap

De baten en het rendement van gezondheidsbeleid zijn algemeen erkend. Breed preventiebeleid binnen arbeidsorganisaties is een kwestie van gezond verstand (SER-advies; Preventie en gezondheid, 2009)

Gezondheid Strategisch belang voor bedrijven

Waarom IGM: werknemersperspectief

Gezonde mensen• Het voelt goed/ gezond zijn is ‘lekker’• Geluksgevoel• Angst voor ongezondheid• Om er goed uit te zien• Omwille van schuldgevoelens (calvinistisch land)• Om beschikbaar te blijven (o.m. voor het gezin)• Om goed voor jezelf te zorgen• Voorkomen van ongemakken• Voorkomen van kosten• Inkomen genereren• Onafhankelijkheid

Gezondheid kernwaarde voor mensen

Zeven ontwikkelingslijnen IGM

1. Gezondheid als strategisch thema

2. Een gezond primair proces

3. Een gezonde fysieke (werk)omgeving

4. Een gezonde sociale (werk)omgeving

5. Gezonde mensen

6. Een gezonde relatie met de directe werkomgeving

7. Gezonde producten en/of diensten

Voor het behoud en de bevordering van de gezondheid en

inzetbaarheid van werknemers is het belangrijk dat de aandacht van

bedrijven en organisaties voor de gezondheid van werknemers

structureel en systematisch is en integraal onderdeel uitmaakt van het

totale bedrijfsbeleid (SER-advies; Preventie en gezondheid, 2009)


Gezondheid en vitaliteit

• Werknemers moeten worden geholpen om zelf de regie te gaan voeren over hun eigen gezondheid

• Gaat niet alleen om fysieke maar ook om mentale gezondheid

• Mentale gezondheid hét arbeidsrisico voor nabije toekomst. • Nu al meer dan 25% langdurig ziekteverzuim en arbeids-

ongeschiktheid toe te wijzen aan mentale gezondheidsklachten • Toekomstverwachting: één op vier werknemers mentale

gezondheidsproblemen tijdens loopbaan• WHO voorspelt mentale gezondheidsproblemen in 2020 op

tweede plaats als oorzaak voor uitval uit het werk


Campagne “Work in tune with life”

• Initiatief Europese Netwerk voor Gezondheid op het Werk• Europese Campagne in 2010• Gericht op bevordering mentale gezondheid op werk • Doel: thema op agenda te zetten bij werkgevers en werknemers• Aantal deelnemende landen: 16• Online scan “Hoe scoort uw bedrijf op mentale gezondheid?”• Verzamelen van voorbeelden van goede praktijken• Brochures voor werkgevers en werknemers• Zie: www.mentaalgezondaanhetwerk.nl

Work. In tune with life.Move Europe

Conclusies

• Demografische ontwikkelingen leiden tot krimp van (potentiële) beroepsbevolking• Daarom moeten werknemers meer en langer blijven werken• Nog geen derde van de 60 plussers werkt op dit moment• Aanzienlijk deel oudere werknemers zegt niet te willen of te kunnen doorwerken• Lichter werk kan bijdragen aan langer doorwerken• Er is geen éénduidig criterium om ‘zware’ beroepen te duiden• Er zijn nog veel mogelijkheden voor preventie door aanpassing omstandigheden

van het werk (belasting) en belastbaarheid (gezond en vitaliteit) werknemer• Gaat niet alleen om fysieke maar ook om mentale gezondheid • Verbetering leefstijl stagneert; welvaartsziekten nemen toe• Gezondheidsmanagement een kwestie van gezond verstand• Baten (voor werkgever én werknemer) algemeen erkend • Gezondheidsbeleid moet integraal onderdeel zijn van algemene bedrijfsbeleid• Werknemers moeten zelf regie voeren over eigen gezondheid


Dank voor uw aandachtWilt u meer weten? Dr. Rob Gründemann

TNO Kwaliteit van Leven - ArbeidPostbus 7182130 AS Hoofddorp

Lector Organisatieconfiguraties en ArbeidsrelatiesHogeschool Utrecht

T 023 554 9948E-mail: rob.grundemann@ tno.nl

Website: www.tno.nl

Rob Gründemann TNO Kwaliteit van leven I Hogeschool Utrecht

Documents

Transcript of Rob Gründemann TNO Kwaliteit van leven I Hogeschool Utrecht