de de

de

puur muziek

bistro

de

jong

de

Muziekcentrum Gent

de

manufactuur

16.12.12 | 15:00 | CONCERTZAAL

BRussELs PhiLhARmONiC & VLAAms RAdiO KOOR &

OCTOPus symfONisCh KOOR Verdi: messa da requiem

2

PROgRAmmA

giusEPPE VERdi (1813-1901)Messa da Requiem i. requiem (introitus)ii. Kyrieiii. dies irae (sequentia)iV. domine Jesu (offertorium )V. sanctus Vi. agnus dei Vii. Lux aeterna (communio)Viii. Libera me (responsorium)

er is geen pauze

BRussels PhilhaRMonicVlaaMs Radio KooRoctoPus syMfonisch KooR

Bart Van Reyn | koorleiderhenry Raudales | concertmeesterMichel tabachnik | dirigent

Katrin Kapplusch | sopraan natascha Petrinsky | mezzosopraan chad shelton | tenor christof fischesser | bas

uiTVOERdERs

3

dE mEssA dA REquiEm ALs VRij KuNsTwERK“We zijn vandaag geneigd om religieuze muziek als kunst te beluisteren en naar waarde te schatten. Wat de Kerk er lovens-waardig dan wel verfoeilijk aan vindt, laat ons onverschillig … Wij, kinderen van onze tijd, zien in het Stabat Mater, het requiem en zelfs in de tekst van de mis, een gedicht dat weliswaar verheven is door zijn inhoud en traditie, maar toch vooral ten dienste staat van de componist, als materiaal voor zijn werk. Wat hij er voor ons van maakt is een vrij kunstwerk, dat bestaat omwille van zijn eigen artistieke kwaliteit en schoonheid, niet omwille van zijn nut voor de Kerk.”

Met deze woorden mengde de beroemde negentiende-eeuwse Weense muziekcri-ticus Eduard Hanslick zich in een debat dat al van bij de creatie van de Messa da Requiem van Giuseppe Verdi (1813-1901) woedde rond de vraag of de dodenmis van de populaire operacomponist en notoire vrijdenker goede kerkmuziek kon zijn. Kon men van de componist van La Traviata en Rigoletto oprechte religieuze muziek verwachten? Mocht deze muziek in een kerk uitgevoerd worden? Som-mige critici vergeleken het Requiem met een niet-geënsceneerde opera. De dirigent Hans von Bülow had het zelfs smalend over een “Oper im Kirchengewande” (“een opera in kerkgewaden”). En ook vandaag nog duikt af en toe de opmerking op dat

het Requiem “Verdi’s beste opera” is. Met zijn artikel over de Messa da Requiem diende Hanslick hen van antwoord. “In de concertzalen van Parijs, Londen, en Wenen, presenteerde Verdi zijn werk aan de congregatie voor wie het werk echt bedoeld was: de muzikale gemeenschap.” Dat ook een requiem kon uitgroeien tot een publiek en zelfs politiek ritueel, wist men sinds Luigi Cherubini en Hector Ber-lioz maar al te goed. Net als de symfonie en de opera bood dit genre een compo-nist, binnen het kader van het burgerlijke concertleven, een forum om met muzikale middelen een universele, humanistische boodschap uit te dragen.

REquiEm Vs OPERASedert het immense artistieke en politieke succes van zijn opera Nabucco (1842), was Verdi zich bewust van de belangrijke sym-bolische rol die zijn muziek kon spelen op het Italiaanse politieke toneel. Met het beroemde slavenkoor uit die opera had Verdi een muzikale stem verleend aan de politieke beweging van het Italiaanse Ris-orgimento, aan haar strijd voor vrijheid en nationale eenheid. Dat dergelijke huma-nistische idealen ook na de uiteindelijke eenmaking van Italië een belangrijke rol bleven spelen in Verdi’s artistieke denken, blijkt uit de ontstaansgeschiedenis van het Requiem. Het verhaal begint met de dood van Gioachino Rossini op 13 november 1868. “Een grote naam is uit de wereld

VERdi: mEssA dA REquiEmNiet Voor de KerK

4

verdwenen”, schreef Verdi. “Hij had de beroemdste en populairste reputatie van onze tijd en was de nationale trots van Italië (“gloria italiana”). Wat zal er ons nog resten, wanneer de andere nationale trots, die nog leeft (Manzoni), er niet meer zal zijn?”

Verdi, door Rossini mateloos bewonderd, stelde aan zijn uitgever Ricordi voor om de eerste verjaardag van Rossini’s dood te vieren met de uitvoering van een nieuw requiem, dat Verdi samen met twaalf andere leidinggevende Italiaanse compo-nisten zou schrijven. De politiek geënga-geerde Verdi, al decennia lang het boeg-beeld van de Italiaanse eenmaking, was aan het eind van de jaren 1860 zwaar ont-goocheld geraakt in de politieke en mili-taire leiders van Italië, die hij omschreef als “ijdele roddelaars”. Na enkele mili-taire nederlagen en aanslepende financi-ele problemen, behandelden de Europese buurlanden het nieuwe Italië als een twee-derangs natie. Toch bleef Verdi een over-tuigd patriot. Hij wist dat de kunstenaars van Italië de nieuwe natie nog steeds inter-nationaal prestige verleenden, zodat een collectieve hommage aan de beroemdste componist van Italië veel meer zou bete-kenen dan enkel een artistiek statement. De uitvoering van de Messa per Rossini, waarvoor Verdi het afsluitende Libera me had gecomponeerd, vond echter om prak-tische redenen nooit plaats en Verdi trok zich de maanden daarna terug om Aida te componeren voor de officiële opening van het Suez-kanaal in Egypte in 1871.

Toen Alessandro Manzoni – de belang-rijkste romantische dichter van Italië – in 1873 stierf, vatte Verdi het plan op om zelf een requiem te schrijven, waarin hij het Libera me van de Messa per Rossini een plaats zou geven. Ook nu weer plande hij de eerste uitvoering op de verjaardag van de dood van een beroemde kunstenaar. Manzoni was net als Verdi een voorvech-ter van de Italiaanse eenmaking geweest. Verdi vereerde de schrijver die de idealen van menselijkheid en rechtvaardigheid steeds hoog in het vaandel had gedragen, en het requiem dat aan hem was opgedra-gen werd al gauw als een ‘Requiem voor het Risorgimento’ begrepen.

Omdat de componist voor dit religieuze werk geen nieuwe muzikale taal of sound ontwikkelde, herinnert het Requiem al van bij zijn creatie heel wat luisteraars aan opera’s als Don Carlo, Aida en Otello. De vaak terugkerende muzikale zuchten (voorslagen van een stijgende halve toon) in de houtblazers spelen ook in opera’s als Macbeth en Don Carlo een opvallende rol. Ze zijn slechts één van de stijlkenmerken die veel muziek- en operaliefhebbers bij een eerste beluistering van het Requiem als typisch Verdiaans ervaren. Er beston-den weinig andere requiems waarin de tekst van het Dies irae met zoveel theatrale flair op muziek gezet was. In dat deel barst immers een infernale storm los zoals enkel een groot operacomponist die kan ontke-tenen. Het orkest speelt vier tutti donder-slagen, die bij hun herhaling gescheiden worden door harde, doffe klappen op de grote trom. Er zijn enkele frappante over-

5

eenkomsten met de storm aan het begin van Verdi’s latere opera Otello: nerveuze trillers in de kopers, schrille kreten in de piccolo, wervelende chromatische lijnen en de (typisch Verdiaanse) vertragende trio-len in het koor.

Er waren weinig requiems waarin vier solisten in zoveel lyrische aria’s en expres-sieve ensembles aantraden, en waarbij de componist zo’n buitengewone zorg besteedde aan de muzikale uitdrukking van de inhoud van de tekst. Wou een com-ponist een groot publiek of in het geval van Verdi een hele natie aanspreken, dan moest hij een muzikale taal hanteren die naast de kenners ook een breed publiek van leken kon raken. De taal van zijn opera’s, waarin een gesofisticeerde muzikale en dramatur-gische structuur hand in hand ging met een direct toegankelijke expressiviteit, had hiertoe de voorbije kwarteeuw alvast haar doeltreffendheid bewezen. Aangezien de aandacht van het publiek in een requiem niet zoals in een opera verdeeld wordt tussen de muziek en de scène, kon Verdi zelfs verder dan gebruikelijk gaan in de muzikale complexiteit, zonder daarbij het brede publiek af te schrikken.

Toch zijn er heel duidelijke verschillen tussen Verdi’s Requiem en zijn opera’s. In geen enkele opera krijgt het koor een even grote rol toebedeeld als in het Requiem. De koorpartijen bevatten ook technische moeilijkheden die we niet aantreffen in opera’s waar de zangers moeten acteren en hun partituur uit het hoofd zingen. Bovendien bevat geen enkele opera zoveel

kwartetten of ensemblestukken waarin alle solisten samen zingen. Terwijl Verdi in de ensembles van zijn opera’s vooral het contrast tussen verschillende personages uitwerkt, ontbreekt in het Requiem iedere vorm van conflict tussen de solisten. De vier zangers nemen vaak zelfs mekaars muzikale materiaal ‘in imitatie’ over, een archaïserende schrijfwijze die duidelijk aan de traditie van de religieuze muziek refe-reert.

Binnen de overkoepelende structuur van het Requiem vallen de hernemingen van het Requiem aeternam en Dies irae op. Zo voegt Verdi in het afsluitende Libera me een adembenemend mooie a-capellaversie (sopraan en koor) in van de requiem aeter-nam-muziek waarmee het werk begon. De stormachtige dies irae-muziek duikt maar liefst drie keer op in het verdere verloop van het Requiem. Door haar op het eind van het Requiem, eveneens in het Libera me, te herhalen, doorbrak Verdi elk ver-wachtingspatroon bij zijn luisteraars. Deze reprises hebben niet enkel structurele maar ook inhoudelijk-expressieve consequen-ties. De geëngageerde humanist Verdi her-innert de luisteraar immers voortdurend aan het apocalyptische schrikbeeld van de “dag der woede” en geeft een diepere dra-maturgische en misschien wel politieke dimensie aan de emotionele smeekbedes om rust, vrede en bevrijding in het afslui-tende Libera me.

De Messa da Requiem per l’anniversario della morte di Manzoni 22 maggio 1874 ging met veel succes in première in de

6

San Marcokerk van Milaan. De uitvoe-ring was volgens Verdi “ons vaderland en de man waardig, om wiens verlies we allen rouwen”. Na de uitvoering in de kerk, volg-den meteen drie uitvoeringen in de Scala van Milaan. Daarna begon het werk, met

zijn humanistische boodschap van vrede en vrijheid, aan een zegetocht langs de grote concertzalen van de wereld, waar het in de woorden van Hanslick gepresenteerd werd aan de congregatie waarvoor het bedoeld was.

BiO

miChEL TABAChNiKMichel Tabachnik is sinds 2008 als muziek-directeur een sleutelfiguur in de wer-king van het Brussels Philharmonic. Zijn eigenzinnige maar tegelijk erg toeganke-lijke programma’s, waarin het grote orkes-trepertoire gecombineerd wordt met de muziek van de 20ste en 21ste eeuw, berei-ken een steeds groter en breder publiek. Zijn credo: “We zijn geen museum, maar een platform voor levende muziek.”

Met een vaste afspraak in het Concertge-bouw van Amsterdam, een residentie in Cité de la Musique in Parijs, regelmatige concerten in het Grosses Festspielhaus in Salzburg en uitnodigingen van de festi-vals in Besançon en Straatsburg, bevestigt Michel Tabachnik samen met het orkest de sterke internationale reputatie die sinds enkele jaren werd opgebouwd.

Dit seizoen staan er concerten in het Musikverein in Wenen en verschillende tournees in onder meer Duitsland en het Verenigd Koninkrijk op het programma.

De positieve kritieken voor orkest en chef-dirigent liegen er niet om, zoals deze over de uitvoering van Terretektorh van Xenakis: “Met de energie en de geestdrift die men in Brussel al van hem gewoon is, heeft Michel Tabachnik zich toegelegd op deze moeilijke oefening; het resultaat staat al in de annalen geschreven.” (La Libre Bel-gique, maart 2010.)

Michel Tabachnik studeerde piano, com-positie en orkestdirectie in Genève. Pas afgestudeerd werd hij gecoacht door enkele iconische dirigenten; hij was assistent van Igor Markevitsj in Madrid en werkte vier jaar lang als assistent-dirigent van Pierre Boulez, hoofdzakelijk bij het BBC Symphony Orchestra in Londen. Daarna nodigde Herbert von Karajan hem uit om gedurende verschillende jaren zijn Ber-liner te komen dirigeren. Als zeer goede vriend van Stockhausen, Berio, Ligeti en Messiaen dirigeerde Michel Tabachnik verschillende wereldpremières, waaron-der veel werk van Iannis Xenakis, die hem beschouwde als zijn favoriete vertolker.

Michel Tabachnik was chef-dirigent bij verschillende grote orkesten zoals het orkest van de Gulbenkian Foundation in Lissabon, het Orchestre Philharmonique de Lorraine en het Ensemble InterCon-temporain in Parijs. Hij dirigeerde verder onder meer de Berliner Philharmoniker, het Koninklijk Concertgebouworkest, het Tokyo NHK, het Orchestre de Paris en op festivals in Luzerne, Salzburg en Aix-en-Provence.

KATRiN KAPPLusChDe Duitse sopraan Katrin Kapplusch stu-deerde zang bij professor Joseph Metter-nich in Keulen. Tijdens haar eerste optre-dens aan het Theater Plauen-Zwickau (Duistland) vertolkte ze rollen als Tatjana (Eugen Onegin, Tsjaikovski), Agathe (Der

8

Freischütz, C.M. von Weber) en Pamina (Die Zauberflöte, Mozart).

Haar focus verschoof geleidelijk van het lyrische naar het meer dramatische reper-toire. Ze vertolkte rollen in Aida, Don Carlo en Tosca (Verdi), en verder in Wag-ners Tannhäuser en Puccini’s Turandot.

In oktober dit jaar was ze één van de opge-merkte solisten in het Requiem van Verdi, een uitvoering met het Symfonisch Orkest van Stavanger o.l.v. Steven Sloane. In het Stadttheater Bonn zong ze de titelrol in een nieuwe productie van Puccini’s Manon Lescaut (regie Christine Mielitz) o.l.v. Stefan Blunier. Ze schitterde als Amelia in Verdi’s Un Balllo in Maschera (regie Thilo Reinhardt) en in Puccini’s Tosca in het Theater Plauen-Zwickau, én in Strauss’ Vier letzte Lieder met de Hofer Symphoni-ker o.l.v. Daniel Klajner.

Ook in de nabije toekomst liggen heel wat engagementen vast: de titelrol in Puc-cini’s Turandot (regie Yannis Kokkos) aan de Opéra National de Lorraine in Nancy, in Puccini’s Manon Lescaut aan de Oper Graz, en als Elisabeth in een nieuwe pro-ductie van Wagners Tannhäuser in het Theater Plauen-Zwickau. Tijdens het sei-zoen 2013-2014 zal Katrin Kapplusch te horen zijn aan het Aalto Theater in Essen als Lady Macbeth (Macbeth, Verdi), als Leonore (Fidelio, Beethoven), als Ariadne (Ariadne auf Naxos, Richard Strauss) en als Kostelnička (Jenůfa, Janáček).

NATAsChA PETRiNsKyNatascha Petrinsky werd geboren in Wenen waar ze een juridische opleiding volgde, en werkte als advocate. Ze stu-deerde zang bij Tamar Rachum aan de universiteit van Tel-Aviv.

Ze vertolkte de rol van Medea (Giasone, Cavalli) op het Spoleto Festival; de rollen Azucena (Il Trovatore, Verdi) en Amneris (Aida, Verdi) in de opera van Leipzig; de Wagner-rollen Wellgunde (Das Rhein-gold en Götterdämmerung) op de Bay-reuther Festspiele en in De Nederlandse Opera, Waltraute (Götterdämmerung) in De Nederlandse Opera en in La Fenice in Venetië; Carmen (Bizet) in Tel-Aviv, Helsinki, Bilbao en Los Angeles; Varvara (Káta Kabanová, Janáček) in de Vlaamse Opera, in het Teatro Real in Madrid en De Nederlandse Opera waar ze ook de titelrol zong in Het sluwe vosje (Janáček); Judith (Hertog Blauwbaards Burcht, Bartók) in de Opéra National de Lorraine in Nancy; Jocaste (Oedipus Rex, Stravinski) in Opera North en op het Edinburgh International Festival; de titelrol in The Rape of Lucre-tia (Britten) in Lausanne. Daarnaast zong ze in de Scala in Milaan Klementia (Sancta Susanna, Hindemith), Hyppolita (A Midsummer Nights’ Dream, Britten), Gräfin Geschwitz en Baba the Turk (The Rakes’ Progress, Stravinski) in de Opéra de Lausanne, in de Opéra de Bordeaux en in de Opéra National de Paris. Ze vertolkte de Wagner-rollen van Venus (Tannhäu-ser) in het Teatro dell’Opera in Rome, en van Fricka (Das Rheingold) in La Fenice in Venetië. Met het Los Angeles Philharmo-

9

nic onder de leiding van Gustavo Dudamel zong ze in de Hollywood Bowl de rol van Carmen.

Op het concertpodium zong ze werken van Mendelssohn, Beethoven, Wagner, Ber-lioz, Bruckner, Elgar en Mahler. Ze trad op onder de leiding van de allergrootste diri-genten. Binnenkort herneemt ze de rol van Gräfin Geschwitz (Lulu, Alban Berg) in de Welsh National Opera, Eboli (Don Carlos, Verdi) in Seoul en Judith (De burcht van hertog Blauwbaard, Bartók) in een concert in Barcelona. Bovendien zal ze te horen zijn in de Wesendonck Lieder (Wagner) in de Carnegie Hall in New York.

ChAd shELTONDe Amerikaanse tenor Chad Shelton is een graag geziene gast in de operawereld. Onlangs nog zong hij de titelrol in Idomeneo (Mozart), een productie van het Théâtre de Caen i.s.m. het Grand Théâtre de Luxem-bourg. Hij was ook te horen als Pinkerton in Madama Butterfly (Puccini) in de Opéra National de Bordeaux, als Edgardo in Lucia di Lammermoor (Donizetti) in de Austin Lyric Opera, als Prins in Liefde voor de drie sinaasappelen (Prokofjev) aan het Grand Théâtre de Genève, als Alfredo in La Travi-ata (Verdi) aan de Austin Lyric Opera, als Don José in Carmen (Bizet) in de Opéra National de Lorraine en het Opéra-Théâtre de Metz, als Giasone in Cherubini’s Medea. Hij vertolkte verder de titelrol in Mozarts Idomeneo én de rol van Guido Bardi in A Florentine Tragedy (Zemlinsky) beide aan de Opéra National de Lorraine. Als Pin-kerton was hij te horen in Madame But-

terfly (Puccini) in de Central City Opera (Colorado), als Lysander in A Midsummer Nights’ Dream (Britten) aan het Théâtre de Caen en als Alfred in Die Fledermaus (J. Strauss jr.) aan de Dallas Opera.

Andere hoogtepunten in de carrière van Chad Shelton waren de vertolking van Belmonte (Die Entführung aus dem Serail, Mozart) aan de Opera Australia en de Port-land Opera, de rol van Jacquino in Fidelio (Beethoven) aan de Dallas Opera, de rol van Laurie in Mark Adamo’s Little Women aan de Houston Grand Opera, de New York City Opera, de Central City Opera, de Opera Omaha en de Chautauqua Opera. Hij gooide hoge ogen als Alfredo in La Traviata (Verdi) en als Ferrando in Cosi fan tutte (Mozart) aan de Arizona Opera, als Pilade in Rossini’s Ermione aan de New York City Opera, als Don Ottavio in Don Giovanni (Mozart) aan de Opera Colorado, als Romeo in Roméo et Juliette (Gounod) aan de Madison Opera, en als Tom Rake-well in The Rakes’ Progress (Stravinski) aan de Lyric Opera in Kansas City.

Chad Shelton is regelmatig te horen in de Houston Grand Opera waar hij heel diverse rollen heeft neergezet: Pinkerton in Madama Butterfly (Puccini), Captain Vere in Billy Budd (Britten), Nemorino in L’elisir d’amore (Donizetti), Ferrando in Così fan tutte (Mozart), Janek in De zaak Makropulos (Janáček), Tamino in Die Zau-berflöte (Mozart), en Camille in The Merry Widow.

Chad Shelton treedt ook regelmatig op

10

als concertsolist. Samen met het Minne-sota Orchestra vertolkte hij de titelrol in een concertante voorstelling van Candide (Bernstein), en was hij te horen in Mozarts Requiem, in de Symfonie nr. 9 van Beetho-ven, en in Het dagboek van een verdwenene van Janáček. Met de Pacific Symphony, de Rochester Philharmonic, en het Colorado Music Festival was hij te horen in Beetho-vens Symfonie nr. 9.

Chad Shelton behaalde een Master of Music en een Artist Diploma aan de Yale Univer-sity School of Music, én een Bachelor of Music aan de Louisiana State University.

ChRisTOf fisChEssERChristof Fischesser (°Wiesbaden) stu-deerde zang aan de Hochschule für Musik in Frankfurt/Main. In 2000 won hij het Bundeswettbewerb für Gesang in Berlijn, waarna de opera van Karlsruhe hem voor verschillende seizoenen engageerde. Hij vertolkte onder meer de rol van Sir Gior-gio (I Puritani, Bellini), Il Conte di Walter (Luisa Miller, Verdi), Raimondo (Lucia di Lammermoor, Donizetti), Orestes (Elek-tra, R. Strauss), Figaro (Le Nozze di Figaro, Mozart), Fiesco (Simon Boccanegra, Verdi) én de titelrol in Boito’s Mefistofele.

In 2004 debuteerde Christof Fischesser aan de Berliner Staatsoper als Rocco in Beeth-ovens Fidelio, een productie o.l.v. Simone Young. Hij was er verder te horen als Sarastro (Die Zauberflöte, Mozart), Figaro (Le Nozze di Figaro, Mozart), Banquo (Macbeth, Verdi), Ramfis (Aida, Verdi), Klingsor (Parsifal, Wagner), König Marke

(Tristan und Isolde, Wagner), Landgraf (Tannhäuser, Wagner), Gremin (Eugen Onegin, Tsjaikovski), Escamillo (Carmen, Bizet) en Don Basilio (Il Barbiere di Sivi-glia, Rossini). Aan de opera van Karlsruhe zong hij als Kaspar in Der Freischütz (C.M. von Weber) en als Méphistophélès in Faust (Gounod), in Covent Garden London als Le Comte des Grieux in Manon (Massenet) en als Landgraf in Tannhäuser (Wagner), aan de Wiener Staatsoper als Sir Giorgio in I Puritani (Bellini), en als Don Basilio in Il Barbiere di Siviglia (Rossini). In Ant-werpen stond hij op het podium als Padre Guardiano in La forza del destino (Verdi), in München als Il Conte di Walter in Luisa Miller (Verdi), en op het Festival van Salz-burg als Sarastro in Das Labyrinth van Peter von Winter.

In de toekomst zal Christof Fischesser ook te horen zijn als Landgraf (Tannhäuser, Wagner) in de Münchner Staatsoper, als König Marke (Tristan und Isolde, Wagner) in de Houston Grand Opera, als Sarastro in Berlijn en tijdens het Festival of Aix-en-Provence, als Gurnemanz (Parsifal, Wagner) in Stockholm, én als Landgraf (Tannhäuser, Wagner), als Sparafucile (Rigoletto, Verdi), als Rocco (Fidelio, Beet-hoven), als Ramphis (Aida, Verdi) en als Sarastro (Die Zauberflöte, Mozart) in het Opernhaus Zürich.

Als concertsolist was Christof Fischesser te horen in Beethovens Symfonie nr. 9 tij-dens een tournee met het West-Eastern-Divan Orchestra o.l.v. Daniël Barenboim in Spanje, in Beethovens Missa Solemnis

11

samen met het Bayrisches Staatsorchester o.l.v. Kent Nagano, de Mis in C (eveneens van Beethoven) met de Wiener Philharmo-niker o.l.v. Fabio Luisi in het Musikverein Wien, en in het Requiem van Mozart met het Mahler Chamber Orchestra o.l.v. Clau-dio Abbado. Op het festival van Lucerne (2010) vertolkte hij de rol van Rocco in Beethovens Fidelio.

BRussELs PhiLhARmONiCBrussels Philharmonic werd opgericht in 1935 onder de vleugels van de openbare omroep (NIR). Het orkest concerteerde met grote dirigenten en solisten, en cre-eerde in de loop van zijn bestaan nieuwe werken van wereldvermaarde componisten als Stravinski, Messiaen en Francesconi.

De werking van Brussels Philharmonic vertrekt vanuit verschillende reeksen in Brussel, zowel in Flagey, waar het repe-teert in de akoestisch tot de wereldtop behorende Studio 4, als in Bozar. Daar-naast is het orkest thuis op de grote podia in Vlaanderen (Concertgebouw Brugge, deSingel, Koningin Elisabethzaal, Muziek-centrum De Bijloke, Kursaal Oostende) en in belangrijke culturele centra als Hasselt, Leuven, Roeselare, Turnhout.

Muziekdirecteur Michel Tabachnik is sinds 2008 een sleutelfiguur in de werking van Brussels Philharmonic. Op een creatieve en publieksvriendelijke manier combi-neert hij het grote orkestrepertoire met de muziek van de 20ste eeuw. Zijn credo: “We zijn geen museum, wel een platform voor levende muziek.” Samen met het orkest

zorgde Tabachnik voor warm onthaalde concerten in binnen- en buitenland.

Ook op internationaal vlak verovert Brus-sels Philharmonic een eigen plaats, te beginnen met een residentie in het Parijse Cité de la Musique en jaarlijkse concerten in het Concertgebouw Amsterdam. Voor het seizoen 2010-2011 en 2011-2012 werd én wordt het orkest uitgenodigd door het Festival Musica in Straatsburg en het Festi-val de Besançon, zijn er verschillende tour-nees in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Azië, en concerten in Metz, Venetië, Salzburg (Grosses Festspielhaus) en Wenen (Musikverein).

De uitgebreide ervaring die Brussels Phil-harmonic samen met het Filmfestival Gent opbouwde rond filmmuziek, onder meer met de Golden Globe-winnende filmmu-ziek voor The Aviator van Martin Scor-sese, wordt intussen internationaal erkend en resulteert in nieuwe projecten zoals de opnames van soundtracks.

Samen met verschillende partners werkt Brussels Philharmonic aan uiteenlopende cd-reeksen: met Klara rond Vlaamse com-ponisten, met het Palazzetto Bru Zane en dirigent Hervé Niquet rond het repertoire van de Prix de Rome, en met het Filmfestival Gent rond grote filmmuziekcomponisten. In maart 2011 lanceerde het orkest boven-dien een eigen label, BXLPHIL recordings, waarmee het referentieopnames van het grote symfonische repertoire zal maken.De eerste release, La Mer van Debussy, kon op internationale bijval rekenen.

12

Brussels Philharmonic is een instelling van de Vlaamse Gemeenschap. Mediapartners zijn Klara en Roularta. De heren van het orkest worden gekleed door Café Costume, de dames zijn gestyled door Maasmechelen Village.

VLAAms RAdiO KOORHet Vlaams Radio Koor werd in 1937 als professioneel kamerkoor opgericht door de toenmalige openbare omroep (NIR). Vandaag is het koor een ensemble van uitzonderlijk hoog niveau, dat zowel in binnen- als in buitenland tot de top gere-kend wordt. De 24 professionele zangers repeteren onder leiding van chef-dirigent Hervé Niquet in Studio 1 van het bekende Flageygebouw in Brussel, en concerteren in heel Vlaanderen en Europa.

Hervé Niquet nam de leiding van het koor vanaf het seizoen 2011-2012. Deze flam-boyante en wereldwijd vermaarde diri-gent verzorgde de afgelopen jaren al tal van gastprojecten bij het Vlaams Radio Koor, maar is nu als nieuwe chef-dirigent de spil in de werking van het koor. Niquet, die het koor een diamant noemt en bij de Europese top 3 plaatst, wil verder werken aan een herkenbare klank en plant uiteen-lopende projecten, van onbekende Franse muziek tot hedendaagse premières.

Een eerste belangrijke pijler in de pro-grammering van het Vlaams Radio Koor vormen de a-capellaproducties, waarmee het koor zo’n zes keer per jaar op tournee gaat doorheen heel Vlaanderen. Daar-naast werkt het koor regelmatig samen met

gerenommeerde binnen- en buitenlandse instrumentale ensembles zoals Brussels Philharmonic, Brussels Jazz Orchestra, het Rotterdams Philharmonisch Orkest, Sinfo-nia Warsowia en Le Concert Spirituel.

Naast de hechte band met de vaste partners in Vlaanderen, bouwt het Vlaams Radio Koor ook een steeds grotere aanwezigheid op verschillende internationale podia uit. Vooral in Frankrijk is het koor een graag geziene gast, en krijgt het jaar na jaar meer aanvragen van festivals zoals het befaamde Festival de Musique in Menton, Septembre Musical de l’Orne of het Festival Contre-points 62, en staat het koor in prestigieuze zalen zoals de Salle Pleyel en het Théâtre des Champs-Elysées in Parijs en de Opéra Berlioz in Montpellier. Ook in Nederland groeit het aantal concerten, en in Italië kan het koor rekenen op een stijgende interesse, onder meer dankzij de samenwerking met het Palazzetto Bru Zane, de initiatiefnemer van de prestigieuze cd-reeks rond de Prix de Rome.

Deze internationale erkenning geldt even-zeer voor de verschillende cd’s die het Vlaams Radio Koor uitbrengt, en waarin het groot repertoire voor kamerkoor aan bod komt.

Het Vlaams Radio Koor behoudt ook zijn unieke status van radiokoor: een groot aantal concertproducties wordt opgeno-men door Klara, waardoor het koor een unieke verzameling opnames heeft opge-bouwd, onder meer met werk van Vlaamse componisten.

13

Het Vlaams Radio Koor is een instelling van de Vlaamse Gemeenschap. Media-partners zijn Klara en Roularta. De heren van het koor worden gekleed door Café Costume, de dames worden gestyled door Maasmechelen Village.

OCTOPus symfONisCh KOOROctopus is een veelzijdig ensemble dat naar buiten treedt in wisselende bezettingen van 24 tot 100 zangers onder de vorm van het Octopus Kamerkoor en het Octopus Sym-fonisch Koor.

Octopus werkt sinds de oprichting in 2000 door dirigent Bart Van Reyn op projectba-sis, en wist op korte tijd een bevoorrechte positie in Vlaanderen te veroveren. Dit ensemble wordt samengesteld uit gedreven amateurstemmen, conservatoriumstuden-ten zang en professionelen.

Hun repertoire gaat van laat-barok tot de 21ste eeuw, met een voorliefde voor oude muziek en het in ere herstellen van de vocale romantiek. Naast vele a-capel-laprogramma’s zingen ze ook oratoria en

sacrale muziek zoals Matthäus-Passion, Johannes-Passion, Weihnachtsoratorium en Hohe Messe (Bach), Messiah en Coronation Anthems (Händel), Requiem (Mozart), Die Schöpfung en Die Jahreszeiten (Haydn).

Naast de concerten onder leiding van Bart Van Reyn met het eigen orkest op histo-rische instrumenten, werkte het Kamer-koor al samen met orkesten als het Vlaams Radio Orkest, deFilharmonie, Musica Viva Moskou, het Symfonieorkest Vlaande-ren, het Orkest van de Vlaamse Opera en barokorkest B’Rock met dirigenten als Yoel Levi, Michel Tabachnik, Sîan Edwards, Alexander Rudin, Richard Egarr, Ottavio Dantone en Philippe Herreweghe.

Octopus was te gast op festivals als de Beethoven-happening, het Klarafestival, het Festival van Vlaanderen Gent, Thea-ter aan Zee, en in de grote zalen als Bozar, deSingel, Koningin Elisabethzaal, De Bij-loke, Tsjaikofski Conservatorium Moskou, De Doelen Rotterdam en Cité de la Musi-que Parijs. Er werden verscheidene radio-opnamen voor Klara gemaakt.

14

LiEdTEKsTEN

i. iNTROiTus (Koor)Requiem aeternam dona eis, Domine; et lux perpetua luceat eis.Te decet hymnus, Deus, in Sion, et tibi reddetur votum in Ierusalem.Exaudi orationem meam; ad te omnis caro veniet.Requiem aeternam dona eis, Domine; et lux perpetua luceat eis.

Heer, geef hun de eeuwige rust; en het eeuwige licht verlichte hen.U komt een lofzang toe, o God, in Sion, U moet een dankoffer gebracht worden in Jerusalem.Verhoor mijn gebed; tot U komt alle vlees.Heer, geef hun de eeuwige rust; en het eeuwige licht verlichte hen.

ii. KyRiE (soListeN & Koor)Kyrie, eleisonChriste, eleisonKyrie, eleison

Heer, ontferm U over onsChristus, ontferm U over onsHeer, ontferm U over ons

iii. sEquENTiA

no. 1 (Koor)Dies irae, dies illaSolvet saeculum in favilla:Teste David cum SibyllaQuantus tremor est futurusquando iudex est venturuscuncta stricte discussurus!

no. 2 (bas soLo & Koor)Tuba mirum spargens sonumper sepulcra regionum,coget omnes ante thronum.Mors stupebit et natura,cum resurget creaturaiudicanti responsura

O die dag, die dag der wrakeZal ’t heelal een ashoop maken,Zo Sybille en David spraken.Hoe zal dan een ieder schromenals de Rechter is gekomen,alles streng wordt doorgenomen.

Klanken vol van huiveringenzullen door het grafveld dringenallen voor Gods zetel dwingen.Dood en leven zullen bevenals het schepsel zal herlevenom Hem rekenschap te geven

15

no. 3 (Koor & soListeN)Liber scriptus proferetur,in quo totum continetur,unde mundus iudicetur.Iudex ergo cum sedebit,quidquid latet, apparebit:nil inultum remanebit.Dies irae, dies illaSolvet saeculum in favilla:Teste David cum SibyllaQuid sum miser tunc dicturus?quem patronum rogaturus,cum vix iustus sit securus?

no. 4 (Koor & soListeN)Rex tremendae maiestatis,qui salvandos salvas gratis,salva me, fons pietatis!

no. 5 (duet: sopraaN & aLt)Recordare, Iesu pie,quod sum causa tuae viae:ne me perdas illa die!Quaerens me sedisti lassus,redemisti crucem passus:tantus labor non sit cassus!Iuste iudex ultionis,donum fac remissionisante diem rationis!

no. 6 (teNor soLo)Ingemisco tamquam reus,culpa rubet vultus meus:supplicanti parce, deus!Qui Mariam absolvistiet latronem exaudisti,mihi quoque spem dedisti.Preces meae non sunt dignae,sed tu bonus fac benigne,

Zie, daar zal een boekwerk wezenwaarin alles staat te lezenwaarop vooruit wordt gewezen.Als de Rechter is gezetenwat geheim was, wordt gewetenniets blijft strafloos of vergeten.O die dag, die dag der wrakeZal ’t heelal een ashoop maken,Zo Sybille en David spraken.Wat zal ik te zeggen wagen?wien als pleitbezorger vragenwaar gerechten zelfs versagen?

Koning, voor wiens macht wij beven,die uw heiligen ’t heil zult geven,red mij, Bron van troost en leven.

Denk toch, Jesus, mij genegengingt gij zulke zware wegen,houd die dag mijn vonnis tegen.Zoekend zijt gij moe gelopen,wilt door ’t kruis mijn ziel vrijkopen,niet vergeefs, zo wil ik hopen!Rechtens moet Gij U wel wrekenmaar ik vraag mij vrij te sprekenvóór het oordeel aan zal breken!

Schuldig moet ik zuchten slaken,’t schaamrood jaagt mij naar de kakenspaar wie smekend U genaken!Aan Maria werd vergeven’s rovers schuld is niet geblevendan is mij ook hoop gegevenWat mijn beden niet vermogenschenk mij dat uit mededogen

16

ne perenni cremer igne!Inter oves locum praestaet ab haedis me sequestrastatuens in parte dextra!

houd mij aan de hel onttogen!Laat mij met uw schapen weidenwil mij van de bokken scheidenen ter rechterhand geleiden!

no. 7 (bas soLo & Koor)Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictis!Oro supplex et acclinis,cor contritum quasi cinis:gere curam mei finis!Dies irae, dies illaSolvet saeculum in favilla:Teste David cum Sibylla

no. 8 (soListeN & Koor)Lacrimosa dies illa,qua resurget ex favillaiudicandus homo reus.Huic ergo parce, Deus!Pie Iesu Domine,dona eis requiem. Amen.

Als wier schulden vastgesteld zijnin het vreselijk vuur gestort zijnroep mij met die dan gered zijn!‘k Bid U smekend en gebogen’t hart vermorzeld door uw ogenmet mijn eind heb mededogen!O die dag, die dag der wrakeZal ’t heelal een ashoop maken,Zo Sybille en David spraken.

’t Zal een dag van tranen wezen,als de mens uit as herrezen’t oordeel wacht, met schuld beladenToon hem dan, God, uw genadeMilde Heer Jesus,geef hun rust. Amen.

iV. OffERTORium (soListeN)

no. 1 Domine Iesu Christe, rex gloriae:libera animas omnium fidelium defunctorum de poenis infernis et de profundo lacu!Libera eas de ore leonis,ne absorbeat eas tartarus,ne cadant in obscurum!sed signifer sanctus Michael repraesentat eas in lucem sanctam!quam olim Abrahae promisisti et semini eius.

Heer Jesus Christus, Koning van de heerlijkheid: verlos de zielen van alle overleden gelovigen van de straffen der hel en uit de diepe poel!Ontruk hen aan de muil van den leeuw,laat de afgrond hen niet verslinden,laat hen niet neerstorten in de duisternis!maar uw banierdrager, de Heilige Michaël, moge hen binnenleidenin het heilige licht! Zo dat Gij eertijds belooft hebt aan Abraham en zijn zaad.

17

no. 2Hostias et preces tibi, Domine, laudis offerimus;tu suscipe pro animabus illis,quarum hodie memoriam faciemus:fac eas, Domine, de morte transire ad vitam!quam olim Abrahae promisisti et semini eius.Libera animas omnium fidelum defunctorom de poenis inferni;fac eas transire ad vitam.

Wij dragen U, o Heer, offers en lofgebeden op;neem ze aan voor die zielendie wij heden gedenkendoe hen, o Heer, overgaan van de dood naar naar het leven!Zo dat Gij eertijds belooft hebt aan Abraham en zijn zaad.Verlos de zielen van alle overleden gelovigen van de straffen van de hel;laat hen overgaan naar het leven.

V. sANCTus (Koor)Sanctus, Sanctus, SanctusDominus, Deus Sabaoth.Pleni sunt coeli et terra gloria tua.Hosanna in excelsis.Benedictus qui venit in nomine Domini.Hosanna in excelsis.

Heilig, heilig, heiligde Heer, de God der heerscharenHemel en aarde zijn vol van uw heerlijkheidEer en lof zij U in den hoge!Gezegend, die komt in den naam des HerenEer en lof zij U in den hoge!

Vi. AgNus dEi (soListeN & Koor)Agnus Dei, qui tollis peccata mundi:dona eis requiem!Agnus Dei, qui tollis peccata mundi:dona eis requiem sempiternam!

Lam Gods, dat de zonden van de wereld wegneemt, geef hun rust!Lam Gods, dat de zonden van de wereld wegneemt, geef hun rust voor altijd en eeuwig!

Vii. COmmuNiO (aLt, teNor, bas)Lux aeterna luceat eis, Domine, cum sanctis tuis in aeternum: quia pius es.Requiem aeternam dona eis, Domine; et lux perpetua luceat eis, cum sanctis tuis in aeternum: quia pius es.

Het eeuwige licht verlichte hen, o Heer, met uw heiligen voor eewig; omdat Gij goedertieren zijt.Heer geef hun de eeuwige rust en het eeuwige licht verlichte henwant Gij zijt goedertieren.

18

Viii. REsPONsORium (sopraaN soLo & Koor)Libera me, Domine, de morte aeterna, in die ilia tremenda, quando coeli movendi sunt et terra,dum veneris judicare saeculum per ignem. Tremens factus sum ego, et timeo, dum discussio venerit atque ventura ira, quando coeli movendi sunt et terra. Dies ilia, dies irae, calamitatis et miseriae, dies magna et amara valde, dum veneris judicare saeculum per ignem.Requiem aeternam dona eis, Domine, et lux perpetua luceat eis.Libera me, Domine, de morte aeterna, in die ilia tremenda, quando cocii movendi sunt et terra, dum veneris judicare saeculum per ignem. Libera me, Domine, de morte aeterna, in die ilia tremenda. Libera me!

Heer, bevrijd mij van de eeuwige dood op die verschrikkelijke dag als hemel en aarde geschokt zullen worden, wanneer Gij met vuur de eeuwigheid komt oordelen.Ik beef, en ik ben bang, voor het oordeel dat zal komen, en voor de naderende toorn, wanneer hemel en aarde geschokt zullen worden.Die dag zal een dag van toorn, van rampspoed en ellende zijn, een lange en zeer bittere dag, wanneer Gij met vuur de eeuwigheid komt oordelen. Heer, geef hun de eeuwige rust, en het eeuwige licht verlichte hen. Heer, bevrijd mij van de eeuwige dood op die verschrikkelijke dag, wanneer hemel en aarde geschokt zullen worden, wanneer Gij met vuur de eeuwigheid komt oordelen. Heer, bevrijd mij van de eeuwige dood op die verschrikkelijke dag. Bevrijd mij!

Film van Jean CoCteau - operabewerking door philip glass

inleiding door philip glassIn samenwerkIng met FIlmFestIval gent

VR 25 & ZA 26 JAN 2013 - 20:00muziekcentrum De Bijloke gent

inFo & tiCkets www.debijloke.be | 09 269 92 92

philip glass ensembleFIlmopera la Belle et la BÊte

BiNNENKORTVr | 14.12.12 | 20:00 | KraakhuisRolf Lislevand (luit, teorbe, barokgitaar), Kayhan Kalhor (spijkervedel)iraanse versus europese improvisaties

Zo | 16.12.12 | 15:00Brussels Philharmonic & Vlaams Radio Koor & Octopus symfonisch Koor michel Tabachnik (dirigent)requiem van Verdi

Wo | 19.12.12 | 20:00 | KraakhuisBenjamin Van Esser, daan Vandewalle, Keiko shichijoVan esser, Vandewalle, shichijo, Nuyts, blake

Zo | 23.12.12 | 19:00 | uitVerKoCHtCollegium Vocale gent Philippe herreweghe (dirigent)Weihnachtsoratorium van bach

Wo | 09.01.13 | 14:00 | KraakhuisNathan Braude (altviool), Polina Leschenko (piano)Chopin, schumann, Jongen, Franck

Za | 12.01.13 | 20:00 | Laatste tiCKetsdefilharmonie, Philippe herreweghe (dirigent), isabelle faust (viool)schumann, Van beethoven

di | 15.01.13 | 20:00 | Kraakhuis | uitVerKoCHtdan Tepfer (piano)improvisaties op de Goldbergvariaties

Wo | 16.01.13 | 20:00 | miryzaal (Hoogpoort 64)hugo wolf quartettVan beethoven, Webern, mendelssohn

Vr | 18.01.13 | 20:00 | KraakhuisCanto CoronatoCiconia, da perugia

Za | 19.01.13 | 20:00 | Kraakhuissurjeet singh Ensemblesikh-tradities uit punjab

di | 22.01.13 | 20:15 | Handelsbeursquatuor modiglianiFranck, ravel, saint-saëns

Vr | 25.01.13 | 20:00Za | 26.01.13 | 20:00 | Laatste tiCKetsPhilip glass Ensemble, inleiding met Philip glassFilmopera ‘La belle et la bête’

Za | 26.01.13 | 15:00 | Kraakhuisde schone en het Beestmuzikale vertelling voor kinderen door Nic balthazar met muzikale begeleiding van isolde Lasoen

Bespreekbureau muziekcentrum de Bijloke gentJ. Kluyskensstraat 2, 9000 Gentdi - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:0009 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

Colofontekst | Jan Vandenhouwe & Johan Van ackerv.u. | daan bauwens© muziekcentrum de bijloke Gent

muziekcentrum de bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent motors (www.gentmotors.be)