NIEUWEGEINS AMATEUR SYMFONIE ORKEST

Requiem project 2014 NAS en Projectkoor

1998 Fauré (2x)2002 Brahms2003 Mozart2005 Rutter2006 Brahms Purcell Mahler2007 Mahler, Verdi 2008 Saint Saens 2009 Von Suppé2010 Karl Jenkins 2011 Brahms2012 Rutter2013 Verdi, Brahms e.a.2014 Mozart

Wat wordt er van je verwacht?

6 repetities en generale

Groepsrepetities Repetitoren

Partij kennen – thuis studeren

EEN TRADITIE

Voorprogramma

Taneyev – Andante voor blazers

Islandsmoen – ouverture Requiem

Beethoven – Symfonie 7 dl 2

Bach – Erbarme dich

Hoofdprogramma

Mozart Requiem

PROGRAMMA

TANEYEV

Leerling van TsjaikovskyLeraar van Rachmaninov

Andante voor blazersRomantisch met veel lijnen en kleuren

Geen opname

Afwachten dus

Sergej Ivanovitsj Tanejev1856 – 1916

Sigurd Islandsmoen 1881 - 1964Noorwegen

Canto Funèbre (Requiem)

Laat-romantischNoorse volksmuziek

Partituur is lang ‘kwijt’ geweest

ISLANDSMOEN

Ludwig van Beethoven1770 – 1827

Symfonie VII – Allegretto dl II

BEETHOVEN

Johan Sebastian Bach1770 – 1827

Mattheus Passion

Alt-aria “ Erbarme Dich”

BACH

2014 – REQUIEM MOZART

Wolfgang Amadeus Mozart1756 – 1791

De Oostenrijkse componist Wolfgang Amadeus Mozart wordt op 27 januari 1756 geboren in Salzburg

Al toen hij heel jong was, bleek hij over bijzondere muzikale gaven te beschikken. Niet voor niets staat hij bekend als wonderkind in de muziekgeschiedenis

De vader van Wolfgang, Leopold Mozart, ziet de talenten van zijn zoon  snel en helpt hem die te ontwikkelen. Al buit hij zijn kinderen wel uit door hen op een concertreis van drie jaar te nemen. Mozart’s oudere zus Nannerl kun heel goed piano spelen

2014 – REQUIEM MOZART

Concertreis

Aan het begin van de eerste reis is Wolfgang zeven jaar. Overal zijn de kinderen van Mozart een sensatie

Naast muziekspel, worden ook circusachtige acts opgevoerd. Zo staan mensen vaak versteld wanneer Wolfgang’s scherpe gehoor en geheugen wordt gedemonstreerd

Ondertussen componeert Wolfgang al muziek. Na de reis begint hij in Salzburg ook opera’s te componeren en gaat hij naar Italië

Daar krijgt hij in 1770 de Orde van het Gulden Spoor uit handen van de Paus

2014 – REQUIEM MOZART

SalzburgIn 1777 neemt Wolfgang ontslag als concertmeester van de hofkapel in Salzburg om met zijn moeder naar Parijs te gaan. Op de heenweg ontmoet hij het Mannheimer orkest en raakt hij verliefd op de zangeres Aloysia Weber

In Parijs wordt Wolfgang’s moeder ziek en ze sterft binnen een paar weken. Na zes maanden keert Wolfgang terug naar Salzburg. Het gaat uit met Aloysia. Wolfgang gaat weer aan de slag als concertmeester en later als hoforganist in Salzburg, maar het botert niet met de bisschop

In 1781 neemt hij ontslag en vertrekt hij naar Wenen. Hij trekt in bij de moeder van Aloysia en trouwt met haar Aloysia’s jongere zus Constanze. Mozart is gelukkig. Zijn concerten zijn geliefd en hij geeft muzieklessen

2014 – REQUIEM MOZART

DoodMozart geeft zijn laatste publiekelijke concert in de Jahnsche Saal als componist en pianist met het ‘pianoconcert in Bes-groot’. Het is op 4 maart 1791. Hij componeert daarna nog wel verschillende opera’s

Wolfgang is uitgeput van het werken, maar hij gaat toch aan de slag met een geheime opdracht van graaf Walsegg zu Stupagg. Een Requiem in d mineur (KV 626). Wolfgang lijdt aan een depressie en heeft is in de waan dat hij vergiftigd is

Vanaf 20 november blijft hij alleen nog in bed. Ernstig ziek. Maar in december gaat het weer wat beter. Op vier december is hij zeer helder van geest, maar Mozart overlijdt om vijf voor één op 5 december 1791. Het Requiem is niet afgekomen, net als veel muziek, die Mozart al in de stijgers had staan, maar nooit afmaakte. De ware doodsoorzaak van Mozart is niet bekend

2014 – REQUIEM MOZART

AmadeusGeheimzinnige opdrachtgeverSalieri

d minor Requiem Pianoconcert en Don Giovanni

Niet af – versies na zijn dood – Sussmayer, Beier

Onder de indruk van Bach, Handel, PalestrinaDoor reizen veel geleerd

Opera’s, pianomuziek, symfonieen, kwartetten, koormuziek, blazersstukken

In Requiem invloeden van Handel, Michael Haydn Händel: openingskoor "Funeral Anthem for Queen Caroline" HWV 264Händel: Slotkoor "Dettinger Anthem" HWV 265

Wat gebeurde er allemaal in 1791? Mozart had het slecht, vooral financieel. De relatie met zijn vrouw was niet 100% en haar gezondheid liet te wensen over. Zijn eigen gezondheid ging hard achteruit

Eind 1790 had Mozart financiële problemen door de volgende factoren:

i. afnemende populariteit vanaf 1788 in Wenen

ii. concerts – succesvol in 1785 naar een flop (1 bezoeker, van Swieten)

iii. geen spaargeld van de succesvolle jaren overgehouden (1785-86)

iv. langzame maar zekere groei van populariteit in het buitenland

HET JAAR 1791

"His music was now circulating via performances and publications throughout Europe, especially in German-speaking regions and in France, where his words were frequently listed on the programs of the Concert Spirituel." (Maynard Solomon)

Maar geld bracht het niet op, want er waren geen rechten over de muziek zoals tegenwoordig

v. Constanze's gezondheid was slecht geweest en ze kreeg een 2e kind. Dit kostte veel geld

vi. Veel uitgaven die hoorden bij het vervullen van zijn functies aan het hof, representatiekosten, kleding etc

vii. ‘n huishouden van 6 mensen onderhouden, hijzelf, Constanze, zoontje Karl Thomas, de baby verwacht werd (Franz Xaver Wolfgang) en 2 bedienden

HET JAAR 1791

HET JAAR 1791

Maar in 1791 begon het langzaamaan beter te gaan.

i. Mozart werd onderdeel van establishment (theater beroemdheid, door opera’s o.a. Zauberflote)

ii. de relatie met zijn vrouw ging beter en ook haar gezondheid werd beter in de loop van het jaar

iii. Aanbod om naar London te gaan naar de British opera manager Robert May O'Reilly

iv. in Mei – werd hij onbetaald assistant Kapellmeister aan de St. Stephan’s Dom, en een vaste aanstelling na 2 jaar als kapellmeister (salaris van 2000 kronen)

v. later in 1791 aanbiedingen uit Holland en Hongarije voor te componeren werken

vi. Hij ontving fees voor de publicatie van werken, rechten van uitvoeringen

HET JAAR 1791Requiem - Verloop van de gebeurtenissen 1791

Mozart werkt onder andere aan Die Zauberflote

Feb 14 De vrouw van de graaf von Walsegg overleed op 20 jarige leeftijd

Juli Een boodschapper van von Walsegg bereikt Mozart met de vraag om een Requiem te laten schrijven. Mozart vraagt om tijd en geld, de boodschapper brengt het hem onmiddellijk. Een opdracht komt binnen voor het schrijven van de opera La clemenza di Tito, uit Praag voor de kroning van Leopold de 2e op sep 6 als Koning van Bohemen

Aug Componeren van La clemenza di Tito; af op Sept. 5 (in 18 dagen!)Aug 25 Mozart vertrekt naar Praag voor de premiere van de opera; de boodschapper komt terug; in Praag begint Mozart zich reeds ziek te voelen

HET JAAR 1791Sept 6 Premiere La clemenza di Tito (M dirigeert)Sept 6 – 28 Afronding van die ZauberlfloteSept 30 premiere Zauberflote (een groot succes)

Okt 7 Afronding van het Concerto in A voor klarinetOkt 8 - Nov 20 werk aan het requiem Requiem en een Cantata (Vrijmetselaars cantate, ook een groot succes)

Nov 20 Mozart is nu aan het bed gekluisterd door ziekte

Dec 5 Kort na middennacht overlijdt M door een koorts aanval, oorzaak onbekend

Dec 7 M begraven op de St. Marx begraafplaats

Dec Maart ‘92 verschillende componisten werken aan het Requiem (Eybler, later pas door Sussmayer)

HET JAAR 1791In Maart 1792 Sussmayer maakt het Requiem af, Constanze levert het werk op aan Breitkopf en Haertel voor toekomstige publicatie

Dec 1793 Het Requiem wordt geleverd aan de Graaf

Dec 1793 Requiem uitgevoerd ter nagedachtenis van de vrouw van de graaf in Wiener-Neustadt op Feb 14 1794 gebeurt dit nogmaals

Jan 1794 Uitvoering van het Requiem voor Constanze’s financiële situatie

1799 Breitkopf & Hartel geeft het Requiem uit

1825 Ene Gottfried Weber schrijft een artikel waarin het Requiem als “vervalsing” wordt ontmakserd. Op basis van een opgedoken brief van Sussmayer

1825-nu Constante debatten over de herkomst van delen, orkestratie etc

INTROITUS

De Introitus toont de instrumentatie zoals M die gewild heeft voor de rest van het Requiem (als in alle eerste delen kerkmuziek Mozart)

Mozart heeft bewust geen gebruik gemaakt van fluit, hobo of klarinet. De bassethoorns waren veel lager gekleurde instrumenten, die door klarinetten vervangen kunnen worden

De trombones, die grotendeels colla parte spelen, benadrukken ook de donkere kleur, die bij een requiem horen

Mozart schreef eerst de koorpartijen en de belangrijkste andere partijen, de bas de tussenspelen van het orkest en motieven van de begeleiding. Dit was hoogst waarschijnlijk zijn normale manier van werken. Later maakte hij dit deel eigenhandig af

INTROITUS

Al bij al heeft hij circa 20 dagen gewerkt aan het Requiem! Dat is niet veel

Muzikaal. Het intro is zeer spannend met de bassethoorns/klarinetten en de fagotten die met mooie dissonanten een enorme spanning opbouwen

Mineur is de toonsoort waarin de belangrijke dramatische stukken van Mozart geschreven zijn. Don Giovanni en het mooie pianoconcert nr 22 in d

Het kyrie wordt later herhaald in de communio, iets waar Mozart op zijn sterfbed op aangedrongen zou hebben……

DIES IRAE

Het Dies Irae is het centrale dramatische stuk van het Requiem

Zowel het Lacrimosa, als dit deel zijn homofoon geschreven, dwz dat de vocale partijen ten alle tijden gelijk opgaan, en niet op de neo-barokke fugatische manier van componeren, zoals in de rest van het stuk

Algemeen, het stuk klinkt donker en dreigend, zeker dit deel

Mineur overheerst, de instrumentatie ondersteunt dat

Het koper + pauken worden dramatisch en traditioneel als tutti-instrumenten op markante plaatsen ingezet

Mozart bouwt spanning op met 16de noten (quasi tremolo) in de strijkers en markante ritmes

Verder met veelzeggende stiltes in de melodie. Het geheel klinkt geagiteerd en roept bepaald angst op

TUBA MIRUM

Beroemde trombone solo aan het begin

Het was een normaal verschijnsel in de Requiems uit die tijd om koper te gebruiken bij dit soort bijbelse verwijzingen, tuba mirum!

Soli, majeur

Dit deel, het Benedictus/Sanctus en Recordare eindigen in Majeur

De andere delen in mineur of met open quinten, dus zonder de afsluitende terts

REX TREMENDAE

Dramatisch deel - fortissimo

3 x uitgeroepen Rex en een weergaloze overgang naar zacht smekend Salva me!

Tussendoor unisono en weer fortissimo

Canonisch, fugatisch

Hele mooie overgang naar Recordare

RECORDARE

Thematisch gebruikt Mozart veel verwijzingen binnen het Requiem. Het begin van Recordare vertoont veel gelijkenis met het begin van het Requiem in de bassethoorns/klarinetten

Dit was 1 van Mozarts favoriete delen

Majeur, met de solisten paarsgewijs (S+T en A+B)

Kleuren maakt Mozart met gedurfde noten, dan weer verhoogd, dan weer verlaagd

Herhaling wordt zeer sterk gebruikt

Ook hier veel contrapunt afgewisseld met gezamelijke afsluitingen

Ingenisco typische begeleiding als ook in Introitus en Rex tremendae, Afwisselende blokken op en in de tel. Bij Ne perenni een typische handtekening van Mozart in de begeleiding

CONFUTATIS

Bij Oro supplex even opletten op de gedurfde harmonische wendingen: verminderde akkoorden gevolgd door dom.septiem akkoorden, drie keer achter elkaar

Het begin is zeer dramatisch door de motorische manische gedreven ritmes

Thematisch een kruisthema / B A C H thema.

Handtekening als begeleiding bij voca me

Scherpe dissonanten bijvoorbeeld op flammis maat 12-13

Overgang naar Lacrimosa is echt perfect

LACRIMOSA

…. Wereldberoemd, goed stuk …..

De 1e 8 maten zijn slechts door Mozart uitgeschreven

Algemeen wordt aangenomen dat dit het laatste is geweest wat hij schreef

Typische afwisselende blokken op en na de tel. Ook later koor op qua resurget afgewisseld met 1e viool thema

Crescendo naar Homo reus is door M zelf er bijgezet. Zoals gebruikelijk staan die er niet overal bij, maar hier wel!

DOMINE JESU CHRISTE & HOSTIAS

2 koor-stukken aan elkaar verbonden door quam olim Abrahae

SANCTUS

Vanaf het Sanctus zijn geen handschriften van Mozart bekend. Wel heeft Mozart zijn wensen over de laatste delen duidelijk gemaakt aan o.a Sussmayer. Het is waarschijnlijk dat er wel schetsen (de normale basale manier van werken, koor en belangrijkste orkestlijnen) zijn geweest. Constanze noemt nadrukkelijk documenten die Sussmayer meegenomen zou hebben voor het afmaken van het stuk. Er is geen bewijs. Echter, Sussmayer's overige werk is van zodanige mindere kwaliteit dat wetenschappers dit ook als een bewijs beschouwen

Het slot van de beide Osanna's is abrupt en kort

Een 2e einde is toegevoegd om het geheel in een organische manier te laten eindigen

Dit is in de uitgaven van Peeters (Beyer bewerking) gedaan op een typische Mozartiaanse wijze, met een herhaalde cadens naar het slot

BENEDICTUS & (H)OSANNA

Thematisch verbonden met deel in het bruggetje na het eerste solo deel, vanaf maat 18-19

Verder weer de solisten, in Bes Groot

Typische dramatische thema, dat vaker terugkomt, maar hier heel duidelijk; a=a=gis=bes=g hersteld richting cis. Op een vaste pulserende bastoon. Sterk!

Verrassende kleuren: einde van het qui tollis, overgang naar naar peccata in maat38 met het akkoord op de 1e tel 

Veel doorgaande chromatische doorgaande noten en een verrassend einde: Sempiternam

AGNUS DEI

LUX AETERNA

Muzikaal verwant aan, bijna een kopie van het begin. Mooie vorm!

EINDE