redesMagazine · Protest missie Kunduz – Clowns bij GroenLinks-congres DOSSIER: DREIGENDE STRIJD...

• Defensie in de klas• Lange weg naar democratie in Iran

Onderzoeksdossier:• Dreigende strijd om energie

VredesMagazineJaargang 4 nummer 2 2e kwartaal 2011 Prijs euro 2,50

2 VREDESMAGAZINE nr. 2-2011

VVRREEDDEESSMMAAGGAAZZIINNEE 22ee KKWWAARRTTAAAALL 22001111 Uitgave van de vereniging VredesMedia waarin samenwerken: Haags Vredesplatform (HVP), Humanistisch Vredesbe-raad (HVB), Vereniging Pais, Samenwerkingsverband Stop de Wapenwedloop, Antimilitaristies Onderzoekskollektief VD AMOK, Women’s InternationalLeague for Peace and Freedom (WILPF) afdeling Nederland. In VredesMagazine zijn de tijdschriften Kernwapens Weg!, VD AMOK en de dikke nummers vanVredeskoerier ’t Kan Anders opgegaan. De dunne nummers van Vredeskoerier ’t Kan Anders blijven vier maal per jaar verschijnen. RREEDDAACCTTIIEE:: Jan Bervoets,Hans Feddema, Benno Houweling, Kees Kalkman, Klaas Meijer, Anke Polak, Jan Schaake, Guido Schokker, Barbara Smedema, Egbert Wever AAAANN DDIITT NNUUMMMMEERRWWEERRKKTTEE NNAAAASSTT DDEE AAUUTTEEUURRSS MMEEEE:: Daan van der Burgh, David-Jan Donner, Jip van Dort, Chris Geerse, Wendela de Vries. De auteur is verantwoordelijk voor deinhoud van een geplaatst stuk. De tekst van artikelen mag worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding. Copyrights van foto’s en tekeningen be-rusten bij de desbetreffende fotograaf /illustrator. FFOOTTOORREEDDAACCTTIIEE:: Hans Bouton, Anne Vaillant MMEEDDEEWWEERRKKEENNDDEE FFOOTTOOGGRRAAFFEENN EENN IILLLLUUSSTTRRAATTOORREENN:: EricBeauregard, Jan Bervoets, Joop Blom, Alphonso Braggs, Kristian Buus, Charbel, Charlie Compuesto, Karen Eliot, Ad van de Graaf, Len Munnik, Boyd Noorda,Peleia, Thomas Roebers, Sylvia Wilbrink, Jeff Zimberlin VVOORRMMGGEEVVIINNGG:: Jimmy Slothouwer DDRRUUKKKKEERR:: Drukkerij Mezclado, Tilburg AABBOONNNNEEMMEENNTTEENN:: Interesseof aanmelding voor een abonnement op Vredesmagazine kan kenbaar gemaakt worden bij de redactie van VredesMagazine of bij een deelnemende organisa-tie. Een jaarabonnement op VredesMagazine (4 nummers) kost 10 euro. U kunt een abonnement nemen via [email protected] of 015 7850137. GGIIFFTTEENN::

Bedragen die abonnees overmaken boven het verschuldigde abonnementsgeld worden beschouwd als gift voor het werk van de in VredesMagazine samenwer-kende organisaties. CCOONNTTAACCTT VVRREEDDEESSMMEEDDIIAA:: Vlamingstraat 82 2611 LA Delft, 015 7850137, [email protected], www.vredesmedia.nl. RREEDDAACCTTIIEEAADDRREESS::

Obrechtstraat 43 3572 EC Utrecht tel. 030 8901341 e-post info@ vredesmagazine.nl. Artikelen naar [email protected]. KKOOPPIIJJSSLLUUIITTIINNGG VVOOLLGGEENNDDNNUUMMMMEERR:: 25 mei. Verschijningsdatum volgend nummer: 29 juni. IISSSSNN 11887766--00772244

Co

lo

fo

nc

om

me

nt

aa

r

Een revolutie, journalism 2.0, tril-lende grondvesten: zelden waseen marketingcampagne voor

een actiegroepje zo massief en zo zelfver-sterkend.

Met de voeten op de grond, los van dehype valt te constateren dat onthullingenzoals die van WikiLeaks passen in de tijdvan internet met nieuwe waarheden.

Op de eerste plaats moet geconstateerdworden dat onthullen van belang is.Openbaarheid is van levensbelang voordemocratie. Informatie bij en onder deoverheid is van het volk en behoorttoegankelijk te zijn. Daar horen dieoverheid en wetten zoals de Wob (Wetopenbaarheid van bestuur) voor tezorgen. De mate van openbaarheid inlanden als Nederland is mager en zelfsafnemend. Dit ondemocratische gedragdient aan de kaak te worden gesteld.Onthullen, zoals door WikiLeaks, is eenbelangrijk instrument daarbij. Het belangvan WikiLeaks zit in het onthullen.

Met het onthullen komen verantwoor-delijkheden. Zo moet je niet zelf gaandoseren en classificeren. Doet WikiLeakswel. Zo moet je zorg dragen voorveiligheid van mensen die door deonthullingen object van bijvoorbeeldliquidaties kunnen worden. DoetWikiLeaks onvoldoende. Als je jezelf naastonthuller ook journalist noemt dan moetje meer doen dan onthullen sec, dan moetje duiding toevoegen. Dat doet WikiLeaksamper. Dat is volgens haar de taak van deklassieke persorganen. Dan moet je jezelf

geen journalist of journalism 2.0 noemen,maar onthuller.

In het proces van volwassen worden vanhet internet zie je dat velen op datplatform zich journalist noemen.Onthullen, meninkjes ventileren en zomeer – dat kan allemaal van belang zijn,maar het is pas journalistiek als er duidingaan toegevoegd wordt. Dat geldt voor alledata-dumpers, bloggers, en ook voorWikiLeaks.

Voorbij deze kritiek geldt dat WikiLeakseerst en vooral een belangrijke onthulleris. Een die past in een traditie. Een traditieouder dan internet, maar daar wel zeerdoor versterkt. Een traditie met zijngrondvesten in de jaren zestig van devorige eeuw en met grote spelers zoals bijvoorbeeld Cryptome (een andere sitewaar documenten worden gepubliceerd –red. VM). WikiLeaks past in de trend naaropen data.

Wat erg opvalt, is dat de kwaliteit en hetbelang van de onthullingen van WikiLeaksafnemen en dat de reguliere journalistieker steeds zwakker, inhoudslozer enhyperiger mee omgaat.

De IJslandse onthullingen vanWikiLeaks waren breaking news, zo ook dievideo over de luchtaanval op burgers inIrak. De war logs over Irak en Afghanistanhadden dit al iets minder. De diplomaticcables (diplomatieke rapportages) die nuonthuld worden, zijn nog amperinteressant. Althans inhoudelijk. Hetbelang van de onthullingen uit de cableszit vooral in de methode.

De onbelangrijkheid van deonthullingen in de cables hangt samenmet meerdere factoren. Zo wordt ergedoseerd, traag en niet geduid onthuld.Rijp en groen door elkaar, dat is zeervermoeiend en eigenlijk een schofferingvan nieuwsconsumenten. De regulierepers pakt het vervolgens te hyperig op.

Van belang was geweest om niet tezoeken naar borreltafelanekdotes, maarnaar waar de geheime diplomatie afwijktvan de officiële politiek. Kortom hetzoeken naar ondemocratisch gedrag doorregeringen. Documenten die dit onder-bouwen zitten er tussen, bijvoorbeeld datde VS de PKK met geld en wapens steunt,terwijl het formeel de PKK als eenterroristische organisatie ziet. Dat ditsoort zaken tot nu toe amper uit deonthullingen van de cables naar vorenkomt, hangt samen met de zojuistgesignaleerde gebreken bij WikiLeaks ende reguliere pers.

WikiLeaks is van belang voor debat overhacken en lekken en voor debat over opendata en internet. Die debatten zullen wezelf moeten voeren met de voeten op degrond en zonder de verdwazingen dieontstaan zodra termen als internet ennieuwe media opduiken. Onthullen enduiden blijven gewoon ambachten.

Roger VleugelsJuridisch adviseur openbaarheid

van bestuur

WikiLeaks – een rimpelingin de vijver

VREDESMAGAZINE nr. 2-2011 3

inh

ou

d

FOTO VOORPAGINA:

18 februari, Tahrirplein,

Caïro. Open dag van het

Egyptische leger

Foto: Charbel

WIKILEAKS: EEN RIMPELING IN DE VIJVER 2Het gaat erom uit te zoeken waar de officiëlepolitiek afwijkt van de geheime diplomatie

Roger Vleugels

‘DE DEMOCRATISERINGSBEWEGING INIRAN HEEFT NOG EEN LANGE WEG TE GAAN’ 4Interview met Irandeskundige Peyman Jafari

Jip van Dort

LEGER EGYPTE – LEGER DES HEILS? 7Trad het Egyptische leger terughoudend opomdat ook zij hervormingen wensen of enkel omhet conflict te de-escaleren?

Robert Soeterik

DEFENSIE IN DE KLAS? 8Scholen worden gebruikt om nieuwe militairente werven en het imago van het leger te verbeteren

Mark Akkerman

OPGEBORGEN VOOR HET NAGESLACHT 10Den Haag weigert lering te trekken uitIrak-onderzoek

Martijn de Rooij

BERTRAND RUSSELLTRIBUNAAL OVER PALESTINA 12In Londen en Barcelona bogen deleden van het Russelltribunaal zich over de medeplichtigheidvan bedrijven en de Europese Unie aan schendingenvan het internationale recht door Israël

Anke Polak

WANDELEN VOOR VREDE 14Sjors Beenker over de leermomentenvan vier Israëlische deelnemersaan de‘Walk about love 2009’

Sjors Beenker

ER ZIJN OOK NOG ANDERE APEN BOOS 16ANGRY – jong en radicaal in het NederlandsFotomuseum laat vooral de burgerschrik zien

Jan Bervoets

FOTOPAGINA’S KAZZA ELIOT 18Protest missie Kunduz – Clowns bij GroenLinks-congres

DOSSIER: DREIGENDE STRIJD OM ENERGIE 21Jan Bervoets, Martin Broek, Jip van Dort,Kees Kalkman, Karel Koster, Kees Nieuwerth,Jan Schaake

EN VERDER:

COLUMN 11Harry Zevenbergen

COLUMN 13Hans Feddema

GEWELDLOOSHEID VOOR BEGINNERS 15SPRINGSTOF 17

Frank Slijper en Wendela de Vries

OVERZICHT VAN BIJ VREDESMAGAZINEAANGESLOTEN ORGANISATIES 20KORTE BERICHTEN 33

Chris Geerse

SIGNALERINGEN 35GEDICHT VAN REMCO CAMPERT 36

Teke

ning

: Len

Mun

nik,

Dag

blad

Tro

uw


dat hij na de inval in Irak door wilde gaannaar Iran. Het gevaar is dus dat Iran doorblijvende agressieve politiek van de Ver-enigde Staten en Israël juist in de richtingvan het ontwikkelen van kernwapens ge-duwd wordt.

Maar ik denk ook dat de Iraanse leiderszelf onderling erg verdeeld zijn. Een deeldenkt dat alleen het hebben van de capa-citeit om kernwapens te maken een ga-rantie kan zijn om niet aangevallen teworden (zie Noord-Korea), terwijl eenander deel denkt dat dit geen garantiebiedt omdat ze weten dat Iran nooit instaat zal zijn om die kernwapens daad-werkelijk in te zetten – Iran zou namelijkna een nucleaire aanval door de duizen-den kernkoppen die de Verenigde Statenen Israël bezitten totaal vernietigd wor-den.

Een ander veel gehoord argument om Iranaan te vallen is omdat het internationaleterreurbewegingen zou steunen. Kloptdeze beschuldiging?Het is een bekend feit dat Iran steun geeftaan bewegingen als Hamas en Hezbollah,maar ik denk niet dat dit een oorlogrechtvaardigt. Ten eerste is het de vraagwie definieert wat terrorisme is. Op hetmoment dat er tienduizenden onschul-dige burgers in Irak en Afghanistan ge-dood worden om bijvoorbeeld SaddamHussein of de Talibanleiders uit te scha-kelen, wordt dat eufemistisch collateral

damage genoemd, terwijl dat in de ogenvan de bevolking van het Midden-Oos-ten niets anders is dan staatsterrorisme.Het verpulveren van onschuldige men-sen en hun huizen met de modernste ra-ketten is niet beschaafder dan zelf-moordaanslagen. Ik vind beide afschu-welijk. In plaats van het simpelweg aan-nemen van de term ‘terrorisme’ zoudenwe het moeten deconstrueren om tekijken hoe en waarom het gebruiktwordt.

Ten tweede zou er een onderscheid ge-maakt moeten worden tussen terrorismeen legitiem gewapend verzet tegen eenbezettingsmacht. Dat laatste wordt zelfsdoor de VN erkend in artikel 1(4) van hetProtocol I van de Geneefse Conventie.Hamas en Hezbollah zijn in de kern ver-zetsbewegingen. Zij verkrijgen hun po-pulariteit niet in de eerste plaats om hunreligieuze ideeën, maar omdat ze zichverzetten tegen het Israëlische leger.Daarbij gebruiken ze helaas ook midde-len die daadwerkelijk terroristisch zijn(dat geldt vooral voor Hamas), maar jekunt het hele spectrum van hun activitei-ten niet terugbrengen tot die daden, hoe

Midden 2009 publiceerde Irandeskundige Peyman Jafari het boek Het andereIran, Van de revolutie tot vandaag. Daarin doorbrak hij het eenzijdige beeld vaneen fanatiek fundamentalistisch, irrationeel en antiwesters land dat over zijngeboorteland bestaat. Een interview met Jafari over een dreigende oorlog,hypocrisie en hoop op een betere toekomst voor Iran.

Geregeld gaan er in de media enpolitiek stemmen op, vooral inde Verenigde Staten en Israël,

maar ook in Europa, om een oorlog tegenIran te beginnen. In december vorig jaarriep Tweede Kamerlid Wim Kortenoevenvan de PVV hier nog toe op. Hetbelangrijkste argument voor een militaireactie tegen Iran is dat het land aan eenkernwapen zou werken. Om maar meteenmet de deur in huis te vallen, werkt Iranaan zo’n bom?Sinds 2003 heeft het InternationaalAtoomenergie Agentschap honderdeninspecties in Iran uitgevoerd en zijn er inde nucleaire installaties camera’s ge-plaatst, maar er zijn tot nu toe geen be-wijzen gevonden dat Iran de nucleairetechnologie voor militaire doeleindenontwikkelt. Ik denk zelf dat Iran eerderwerkt aan de ontwikkeling van kernener-gie, tot een niveau dat het de capaciteitzal hebben om een kernwapen te maken.De reden dat Iran die capaciteit wil, is datde militaire top van Iran het gevoel heeftonder een permanente oorlogsdreigingte verkeren. Je moet bedenken dat ze zichomsingeld voelen door Amerikaansetroepen in het westen (Irak), het oosten(Afghanistan), het noorden (militairebases in voormalige Sovjet-landen) en inhet zuiden (oorlogsschepen in de Perzi-sche Golf en militaire bases in de Golfsta-ten en Saoedi-Arabië). In zijn memoiresheeft George Bush bovendien toegegeven

PEYMAN JAFARI

Foto

: Joo

p B

lom

‘De democratiserings-beweging in Iranheeft nog eenlange weg te gaan’


verschrikkelijk die ook zijn. Zij zettenook sociale projecten op tegen armoedeen verdedigen, zoals Hezbollah in de zo-mer 2006 deed, hun land tegen militaireaanvallen van Israël.

Die terroristische daden vinden dusplaats binnen het kader van een in het al-gemeen legitiem verzet en zijn bovendieneen resultaat van asymmetrie in krachts-verhoudingen. Simpel gezegd, Israëlheeft kernwapens en met dank aan deVerenigde Staten een van de modernsteen sterkste legers van de wereld, terwijlHamas en Hezbollah het moeten doenmet zelf gemaakte wapens en wat zij vanIran kunnen krijgen. Individueel terro-risme is daarom vaak een wanhoops-daad, in tegenstelling tot het staatsterro-risme dat Israël bijvoorbeeld eind2008/begin 2009 nog in Gaza uitrichtte.

Dat brengt me bij het derde punt en dekern van de vraag. De reden dat Iran Ha-mas en Hezbollah steunt is niet los te zienvan het geopolitieke spel in het Midden-Oosten. Sinds de Iraanse Revolutie van1979 heeft de Verenigde Staten er allesaan gedaan om Iran te verzwakken en demachtsbalans in eigen voordeel te veran-deren. Daarom steunde de VerenigdeStaten Saddam Hussein toen hij in 1980

Iran aanviel. Zelfs toen hij gifgassen in-zette tegen Iraanse troepen en de eigenKoerdische bevolking, keerde de Verenig-de Staten zich niet tegen hem. En nu nogsteunt de Verenigde Staten de meest gru-welijke dictators in de regio, zoals Muba-rak van Egypte tot hij door een revolutiewerd onttroond en de koningshuizenvan Saoedi-Arabië en de Golfstaten. Indie context is de steun van Iran aan Ha-mas en Hezbollah niet anders dan gecal-culeerde Realpolitik zoals de VerenigdeStaten die ook bedrijft.

Opnieuw zien we dat religieuze motie-ven daar weinig mee te maken hebben.Iran zwijgt bijvoorbeeld over de ver-schrikkelijke onderdrukking van de Tsje-tsjenen door Rusland, omdat het eenbondgenoot is tegenover de expansie vanAmerikaanse macht in de Kaukasus.

Sommige journalisten en activisten, onderwie Seymour Hersh en Scott Ritter,beschuldigen de Verenigde Staten er juistvan dat het zelf terrorisme steunt. Iraanseorganisaties zouden geld en andere hulpkrijgen om aanslagen te plegen om hetland te destabiliseren. Klopt dit?Hersch en anderen hebben inderdaaduitvoerig hierover gepubliceerd. Het is

bijvoorbeeld bekend geworden dat deVerenigde Staten na de bezetting van Irakgeheime operaties over de grens in Iranheeft uitgevoerd. Daarvoor hebben zevaak gebruik gemaakt van leden van deMujahedin-Khalq die nog tot een aantaljaren terug in veel Westerse landen op delijst van terroristische organisaties ston-den, maar nu alleen uit puur politieke re-denen daarvan af zijn gehaald. Nog ver-ontrustender vind ik de opdracht diede regering Bush aan het Pentagon hadgegeven om een uitgebreid onderzoekte doen naar ‘de etnische spanningen’in Iran. Het doel hiervan mag duidelijkzijn.

In de discussie in politiek en media ligt denadruk heel sterk op kernwapens,terrorisme en mensenrechten. Aan degeopolitieke dimensie wordt vrijwel geheelvoorbijgegaan, ook al ligt Iran in eenstrategische regio en heeft het grotevoorraden olie en gas in de grond. Welkerol speelt dit in het conflict?

15 FEBRUARI, AMSTERDAM. DAG VANINTERNATIONALE SOLIDARITEIT. LINKS

VAN JAFARI: MOHAMMED RABBAE,RECHTS IKRAM CHIDI.

Foto

: Joo

p B

lom


Geopolitiek speelt een zeer belangrijkerol. Bijna tweederde van de oliereservesin de wereld ligt rondom de PerzischeGolf. Per dag passeren bijna dertien olie-tankers door de Straat van Hormuz in enuit de Perzische Golf – dat is een derdevan alle zeetransport van olie. Olie isdaarom niet alleen vanuit economischoogpunt zeer belangrijk – het aan olieverslaafde kapitalisme zou er geen dagzonder kunnen – maar ook vanuit geo-strategisch overwegingen. Door de Perzi-sche Golf militair te controleren, maaktde Verenigde Staten zelfs hun grootsteconcurrenten, zoals China, maar ookhun bondgenoten, zoals Europa, van zichafhankelijk.

Net als zijn voorganger kiest ook dehuidige Amerikaanse president BarackObama voor een confrontatiepolitiek.Strengere economische sancties moetenIran ertoe bewegen af te zien van hetnucleaire programma, terwijl ‘all optionson the table’ blijven liggen, een eufemismevoor oorlog. Wat is het effect van dezesancties?De sancties zijn tot nu toe niet in staat ge-bleken om de Iraanse regering van koerste doen veranderen. Overigens is dat in

de geschiedenis bijna nooit gelukt metsancties. Ze hebben echter wel drie be-langrijke onbedoelde effecten gehad. Teneerste hebben ze de Iraanse staat en voor-al de militaire macht versterkt. De sanc-ties hebben namelijk de private sectorverlamd, waardoor de staat en de militai-ren steeds meer economische functies opzich nemen om de sancties te omzeilen ofte verzachten. De regering is ook in poli-tieke zin versterkt, omdat ze met verwij-zing naar het buitenlandse gevaar nogmeer macht naar zich toetrekt.

Ten tweede raken de sancties niet deregering maar de gewone bevolking. Er isal een tekort aan sommige medicijnenontstaan en veel bedrijven gaan dicht enontslaan hun werknemers. Er stortenook regelmatig vliegtuigen neer die geenonderdelen kunnen krijgen voor repara-ties.

Ten derde is de democratiseringsbewe-ging in Iran het grootste slachtoffer vande sancties geworden. De regering ge-bruikt de sancties als excuus om oppo-nenten nog harder te onderdrukken. Bo-vendien creëren de sancties en de oor-logsdreiging bij delen van de bevolkinghet gevoel dat het nu geen tijd is voor de-mocratische experimenten, want buiten-landse machten zouden daarvan mis-bruik kunnen maken. Dat wantrouwenheeft in Iran sterke historische wortels.Westerse interventies zijn een deel vanhet nationale bewustzijn. De VerenigdeStaten en Engeland wierpen in 1953 dedemocratisch gekozen premier Mossa-deq met een staatsgreep omver, omdathij de olie wilde nationaliseren.

Wat is er nodig om de huidige impassetussen de Verenigde Staten en Iran tedoorbreken?Laat ik voorop stellen dat ik het Iraanseregime absoluut verwerpelijk vind en hetliever vandaag dan morgen zie verdwij-nen en plaatsmaken voor een democratiewaarin Iraniërs vrijheid en gelijkheidkunnen realiseren. Maar ik denk dat deinternationale spanningen rondom Iranjuist die strijd voor democratisering on-dermijnen.

Om uit de impasse te komen, is het teneerste nodig om te begrijpen wat hetIraanse regime wil. Daar schort het he-laas op dit moment aan bij de Westerseregeringen die pretenderen dat het re-gime alleen maar uit irrationeel fanatis-me handelt. Het Iraanse regime is zeer re-pressief, maar het is niet gek. Zelfs achterde idiote retoriek van Ahmadinejadschuilt de drang naar erkenning als eenregionale macht. Paradoxaal genoegvraagt Iran dus om aandacht. Iran zal, losvan wat voor regering er aan de macht is,een belangrijke regionale speler zijn en ikdenk dat die erkenning al veel van deproblemen uit de weg zal ruimen. Dat isde voorwaarde voor onderhandelingenop gelijk niveau.

Bovendien ben ik ervan overtuigd dathet de weg zal openen voor vergaandebinnenlandse ontwikkelingen tot en metde val van het huidige regime door toe-doen van de eigen bevolking. Maar danzullen de Westerse regeringen en vooralde Verenigde Staten het Midden-Oostenniet meer moeten behandelen als hunachtertuin.

De laatste weken laat de Groene Bewegingin Iran weer stevig van zich horen. Hoe

ziet de (nabije) toekomst van dezebeweging eruit?De democratiseringsbeweging in Iranheeft met de recente protesten laten ziendat ze niet verdwenen is zoals het regimebeweerde. Sinds de protesten van zomer2009 tegen verkiezingsfraude is er ander-half jaar van repressie en arrestatiesvoorbij gegaan, maar nog steeds laten ve-len zich niet intimideren en roepen luidom democratie.

Ik denk alleen dat deze beweging nogeen lange weg te gaan heeft voordat zedaadwerkelijk in staat zal zijn om het re-gime te veranderen. Ten eerste zal de so-ciale basis van de beweging uitgebreidmoeten worden van de stedelijke mid-denklasse naar de lagere klassen, name-lijk de werknemers, de boeren en de ste-delijke armen. Daarvoor moet de eis vanpolitieke vrijheden gekoppeld wordenaan sociale eisen zoals verhoging van delonen en bestrijding van armoede en on-gelijkheid. Wat zowel in Tunesië als inEgypte tot de val van de presidenten leid-de, was het moment dat werknemers metstakingen het strijdtoneel betraden, wantdemonstraties alleen zijn niet genoeg.

Ten tweede zou de beweging in Iranzich moeten verbinden met de vrijheids-strijd in de rest van de regio. Op dit mo-ment probeert het Iraanse regime te pro-fiteren van de protesten in de regio doorzich aan hun kant te scharen en zichzelfals de oppositie tegenover de VerenigdeStaten te presenteren, wetende dat veeldemonstranten in de Arabische landentegen de Verenigde Staten gekant zijn we-gens hun steun aan de dictators. DeIraanse democratiseringsbeweging moetjuist laten zien dat zij niet heult met deVerenigde Staten, zoals het regime be-weert, maar samen met de andere bewe-gingen in de regio streeft naar democra-tie en bevrijding van Amerikaanse over-heersing van de regio. Dat zijn namelijkde essentiële impulsen die de ontwikke-lingen in het Midden-Oosten in de ko-mende periode zullen voortdrijven: be-vrijding van binnenlandse en buiten-landse overheersers.

Interview: Jip van Dort

Peyman Jafari is auteur van Het andereIran, Van de revolutie tot vandaag,

Ambo/Anthos, 2009, 208 blz.,ISBN: 9789026321917

Blog van Jip van Dort:

jip-van-dort.blogspot.com

Maar ik denk ook dat de

Iraanse leiders zelf onderling

erg verdeeld zijn


In Egypte heeft de brede protestbewe-ging de eerste ronde in haar confron-tatie met het zittende regime gewon-

nen en wel door een combinatie van fac-toren: haar morele overwicht (dat nog isversterkt door het geweldloze karaktervan het protest), de macht van het getalen voorts de sympathie van de publiekeopinie binnen Egypte en ver daarbuiten.Daarmee heeft zij het zittende regime fei-telijk de mogelijkheid ontzegd om zijnrepressieve apparaat tegen de demon-stranten in te zetten.

Dit repressieve apparaat bestaat behal-ve uit een politiemacht (van een half mil-joen man) en een geheime dienst (om-vang groot, maar onbekend), uit deNationale Garde (60.000 man) en uitde met Nederlandse pantservoertuigenuitgeruste Centrale Veiligheidsmacht(325.000 man). Daarnaast zijn er de re-guliere strijdkrachten, waarvan het legerrond een half miljoen manschappen om-vat.

Vooral over de opstelling van het legerin de confrontatie van de afgelopen we-ken is veel te doen geweest. Binnen zijngelederen vermoedde men sympathievoor de protestbeweging. Dat zou af teleiden zijn geweest uit zijn terughouden-de optreden. Voeg daarbij de verbroede-ring tussen demonstranten en soldatenop het Tahrir Plein en elders.

CONFLICTBEHEERSINGMaar klopt dit eigenlijk wel? Het terug-houdende optreden zou immers even-goed kunnen passen binnen het kadervan conflictbeheersing. En wel om tevoorkomen dat de revolte op een revolu-tie zou uitdraaien, waarbij de machtsver-houdingen binnen de Egyptische samen-leving fundamenteel gewijzigd zoudenworden.

Sinds de staatsgreep van de Vrije Offi-cieren in 1952 en de revolutie die daaropis gevolgd, is het leger de belangrijkstesteunpilaar van opeenvolgende regimesgeweest, ook van dat van de gehate HosniMubarak. Desondanks bleef het leger -vanwege zijn rol in revolutie en de oorlo-

gen die het tegen Israel heeft gevoerd -beschikken over een groot prestige bij debevolking.

Onder het Mubarak-regime is het le-ger door middel van omvangrijke inves-teringen nauw verweven geraakt met lu-cratieve sectoren van de economie, waar-onder de militaire industrie, de voe-dingsmiddelenindustrie en de agro-busi-ness. Het management binnen de betref-fende bedrijven lag in handen van gepen-sioneerde officieren. Van overheidscon-trole was geen sprake.

Op grond van dit alles stond er in deconfrontatie van de afgelopen weken ookvoor het leger veel op het spel. Bij een re-volutie zou zijn positie binnen de Egypti-sche samenleving ongetwijfeld ter dis-cussie komen te staan en zou het in iedergeval met zijn twijfelachtige economi-sche activiteiten gedaan zijn.

BELANGENBijgevolg was vooral het officierskorps erveel aan gelegen om het zover niet te la-ten komen. In een poging de revolte tede-escaleren heeft men al snel de Muba-

rak-clan laten vallen en formeel een wel-willende opstelling tegenover de hervor-mingseisen van de protestbeweging inge-nomen.Wellicht is er nog meer in de aan-bieding.

Een en ander geeft reden om te veron-derstellen, dat het leger zijn opstelling te-genover de protestbeweging zal wijzigen,indien en zodra deze met hervormingsei-sen komt die de kern van het regime – endaarmee de belangen van het leger – ra-ken. Alleen grote verdeeldheid binnenhet leger zal de legerleiding in dat gevalvan een krachtige opstelling tegenover deprotestbeweging afhouden. In dit ver-band is het van belang te weten, dat hetleger voor de helft uit dienstplichtigenbestaat. Die vormen een afspiegeling vande Egyptische samenleving en haddenonder het Mubarak-regime met dezelfdeproblemen te kampen als de demon-stranten.

Robert Soeterik,antropoloog verbonden aan

Middle East Research Associates(MERA) te Amsterdam

Leger Egypte – legerdes heils?

KONING FAROEK VOORAFGAAND AAN DE EGYPTISCHE STAATSGREEP DOOR NASSER IN 1952


Toen het leger enkele jaren geledenmet forse personeelstekortenkampte, haalde defensie werkelijk

alles uit de kast om de aanwas van nieuwerekruten te bevorderen. Er werd bijvoor-beeld gesproken over het voor de klaszetten van militairen, om vakken als li-chamelijke opvoeding en maatschappij-leer te geven, en om scholieren warm temaken voor een militaire loopbaan.

Dat plan kreeg uiteindelijk geen voetaan de grond. En met de aangekondigdebezuinigingen en de daaruit voortvloei-ende afslanking van het leger zijn de wer-vingsinspanningen recentelijk weer be-hoorlijk teruggeschroefd. De luchtmachtheeft op het moment een instroombe-perking en ook de marine heeft maarvoor een beperkt aantal functies vacatu-res openstaan. Nieuwe aanwas blijft des-ondanks nodig, en daarvoor wordt voor-al op jongeren gemikt.

Een eigen MBO-opleiding ter voorbe-reiding op een baan in de krijgsmacht,gastlessen op scholen en sponsoring vanonderwijsgerelateerde activiteiten zijnvoorbeelden van hoe scholen in die wer-vingspogingen betrokken worden.

Daarnaast richten de inspanningenvan defensie richting scholen zich ooksteeds meer op het imago van de krijgs-macht. Volgens minister Hillen, in zijnMachiavellilezing van afgelopen februa-ri, is de Nederlandse samenleving zichimmers volstrekt onvoldoende bewustvan het belang van het leger en is hethoog tijd de maatschappelijke waarde-ring flink op te krikken (en ongetwijfeldbijgevolg minder te bezuinigen).

Waar in de werving de nadruk vooralligt op de stoere, avontuurlijke elemen-ten, worden militairen als het zo uitkomtook gepresenteerd als een soort kruisingtussen mensenrechtenactivisten en ont-

wikkelingswerkers. Als we de aangebo-den spreekbeurtpakketten mogen gelo-ven, is de krijgsmacht de grootste vrede-brengende instantie in de wereld.

DE STOERSTE OPLEIDINGVAN NEDERLANDDe meest directe invloed van defensie ophet reguliere onderwijs is te vinden in hetMBO. Liefst 30 Regionale Opleidings-centra (ROC’s) bieden inmiddels de in-stroomopleiding ‘Veiligheid en Vakman-schap’ aan. Jongeren vanaf 15 jaar wor-den hierin klaargestoomd voor een mili-taire loopbaan:“Tijdens de opleiding, dieje voorbereidt op een functie als sol-daat/matroos/marinier of korporaal (ni-veau 2, duur: 18-24 maanden) of onder-officier (niveau 3, duur: 30-36 maan-den), krijg je je training op de plek waarje mogelijk komt te werken: de kazerne ofaan boord van een schip. Je bent prak-

In de Verenigde Staten is het niet ongebruikelijk dat vooral kansarme jongeren via hun school benaderd wordendoor de krijgsmacht en vervolgens door vasthoudende wervingsofficieren bijna letterlijk het soldatenbestaan ingesleept worden, waarbij hun ouders zoveel mogelijk buitenspel gezet worden. In Nederland zijn zulke praktijkengelukkig onbekend. Toch spant defensie zich ook hier in om scholen te gebruiken voor werving van nieuwemilitairen en voor bevordering van het imago van de krijgsmacht.

Defensie in de klas?

Foto

: Ad

van

de G

raaf


tijkgericht bezig en doet daarnaast veelaan sport. We noemen het dan ook nietvoor niets de stoerste opleiding van Ne-derland.”

Er is weinig weerstand tegen deze welheel duidelijke militarisering van eendeel van het onderwijs. Een motie vantoenmalig SP-kamerlid Remi Poppe overhet beperken van lesgeven door militai-ren op ROC’s kreeg in december 2007slechts steun van zijn eigen partij, Groen-Links en de Partij voor de Dieren.

Ook eerdere pogingen om vooral dejonge leeftijd waarop aan de opleidingenbegonnen kan worden aan de kaak testellen, werden door defensie en demeerderheid van de politiek wegge-wuifd. Het zou juist belangrijk zijn omjonge schoolverlaters die belangstellinghebben voor defensie maar nog te jongzijn om echt in dienst te treden, via dezeinstroomopleiding te binden en daarmeete voorkomen dat ze voor hun zeventien-de al een andere beroepskeuze gemaakthebben. Een dubieuze, maar helaas nogalsuccesvolle redenering: de instroomop-leidingen leveren een belangrijk deel vande nieuwe militairen.

ECHTE MANNEN De coördinator van de opleiding ‘Veilig-heid en Vakmanschap’ aan één van debetreffende ROC’s zegt het recht voorzijn raap: “Wij zijn op zoek naar echtemannen.” Hoewel de opleiding uiteraardook openstaat voor vrouwen, wordthiermee de toon gezet: het zijn de ty-pisch ‘mannelijke’ waarden als discipli-ne, kracht, stoerheid, het zich schikkenin de hiërarchie en dergelijke die er toedoen. Dat in een dergelijke wereld seks-isme en heteroseksisme nog altijd weliggedijen is dan ook niet verwonderlijk.

‘Echte bikkels’ zijn het ook volgens eendocent maatschappijleer die zijn leerlin-gen een gastles van militairen voorscho-telde. Om de ‘kleuterschoolregels’ van demiddelbare school moesten ze nu maarlachen, ze genoten van de discipline waarze tegenwoordig aan werden onderwor-pen. Je kunt je afvragen wat voor wereld-beeld zo’n docent in het algemeen aanzijn leerlingen over probeert te brengen,maar veel soeps zal het niet zijn.

Hetzelfde valt te zeggen over de leer-krachten van een basisschool in Hengelodie een lespakket over veteranen ge-

bruikten: “Het is goed de kinderen te la-ten zien dat er mensen zijn die zich inzet-ten om de wereld beter te maken. Datook vredesmissieveteranen veel goedwerk hebben gedaan, verdient meer aan-dacht.” Kritische noten over de rol van dekrijgsmacht in de wereld worden niet ge-kraakt, er wordt niet eens enige moeitegedaan om de eenzijdige propaganda vandefensie met andere meningen te con-fronteren en daarmee enige balans tebrengen in wat de leerlingen verteldwordt.

Dit leidt ertoe dat scholieren die eengastles hebben gekregen braaf de sprook-jes overnemen die door de militairen op-gedist worden en volslagen krankzinnigeverslagen opstellen waarin gesteld wordtdat “de Koninklijke Luchtmacht er vooris om mensen te helpen” en: “Een paarlanden waar de Landmacht vrede be-waard heeft zijn: Irak, Noord-Afghani-stan (met Zuid zijn ze momenteel bezig)en Bosnië.”

Zoals gezegd werd een eerder voorstelom militairen als docent voor de klas tezetten niet doorgezet. Recentelijk kwamCDA-kamerlid Jack Biskop met eennieuwe versie van dit onzalige plan: ommeer mannen in het basisonderwijs aande slag te krijgen – blijkbaar gewenst –moet er maar geworven worden ondermilitaire instructeurs die hun baan drei-gen te verliezen. “Tenslotte hebben zij af-finiteit met het overbrengen van kennisen vaardigheden,” aldus Biskop. De rege-ring stond niet onwelwillend tegenoverzijn suggestie.

LESPAKKETTijdens de Nederlandse militaire missiein Uruzgan bracht het Ministerie vanBuitenlandse Zaken een lespakket ‘Vredeen Veiligheid’ voor het voortgezet onder-wijs uit, met speciale aandacht voor dezemissie. D66-leider Alexander Pechtoldstelde het gebrek aan objectiviteit van ditlespakket aan de orde. Hij vond dat er eente eenzijdig beeld van de situatie inUruzgan werd geschetst en de discussieover de term ‘wederopbouwmissie’ nietgoed werd weergegeven. De regeringwierp de kritiek “verre van zich” en bleefachter de inhoud van het lespakket staan.

‘Verhalen van veteranen’ is een anderlespakket, ontwikkeld in opdracht vanhet Ministerie van Onderwijs in verbandmet de Nederlandse veteranendag. Hetmateriaal richt zich op 10- tot 15-jarigen.Hoewel de verhalen van de veteranen zelfwel enige nuances geven, wordt ook hier-

in een zeer eenzijdig beeld van de krijgs-macht en militair optreden geschetst, totaan de bewering dat de Nederlandse mi-litaire aanwezigheid in Nieuw-Guineanoodzakelijk was vanwege “steeds meerincidenten.”

Te vrezen valt dat veel scholen lespak-ketten zoals bovenstaande simpelwegovernemen in hun lessen en daarmeeklakkeloos eenzijdige overheidspropa-ganda het onderwijs inpompen.

SPONSORINGNaast deze meer structurele pogingenom invloed in het onderwijs te krijgen,zoekt defensie op ad hoc basis vooral opsportgebied toenadering tot scholen. Zosponsort de landmacht de jaarlijksescholierentriatlon in Flevoland, kent desportdag ‘Go Sports’ (voor 10- tot 15-ja-rigen) in Stadskanaal een speciaal Land-machtplein, begeleidden leerlingen van

OPEN DAG BIJ RICHTING VEILIGHEID &VAKMANSCHAP, ROC DE LEIJGRAAF, VEGHEL

Vredesonderwijsop basisscholen

Sinds 2001 verzorgt het VredesInformatie-Centrum in Groningen lessen in het onderwijsover oorlog, vrede en vijandsbeelden. In dezelessen wordt ingegaan op de oorzaken enoplossingen van conflicten op grote schaalen conflicten uit het dagelijks leven.

Meer informatie:http://www.vredesinformatiecentrum.nl/onderwijs.php

de opleiding ‘Veiligheid en Vakman-schap’ de Schoolatletiekdag in Ede, orga-niseerde de Marinebasis Kattenburg inAmsterdam een Uitblaasdag voor groep8-leerlingen enzovoort. Natuurlijk zijnexcursies naar militaire bases eveneensnog steeds een bekend verschijnsel.

De invloed van defensie op onderwijsbeperkt zich overigens niet tot basis- enmiddelbare scholen. Via een flink aantalsamenwerkingsverbanden met universi-teiten en hogescholen, veelal op het vlakvan onderzoek en innovatie, reiken detentakels van krijgsmachten ook defen-sie-industrie misschien nog wel dieper.Misschien iets voor de kritische studen-tengroepen die recentelijk her en der zijnontstaan om hier ook eens een blik op tewerpen.

Mark Akkerman


Den Haag weigert lering te trekken uit Irak-onderzoek

Opgeborgenvoor het nageslacht

Vandaag is het precies één jaar geleden dat decommissie-Davids haar rapport over dekwestie Irak presenteerde. Een uitgelezenmoment om na te gaan wat het parlement metde alarmerende bevindingen heeft gedaan. Hetonthutsende antwoord: niets.

Het leek zo’n veelbelovend mo-ment, toen Willibrord Davidseen jaar geleden het rapport

van zijn ‘Commissie van onderzoek be-sluitvorming Irak’ presenteerde. Een oer-degelijk rapport was het, met vlijmscher-pe, alarmerende conclusies, waarnaarreikhalzend was uitgezien. Eindelijk waser dan antwoord op de honderden vra-gen die de opeenvolgende kabinetten-Balkenende ten koste van alles haddengetracht te ontlopen.

Dat er politieke koppen zouden rollen– die van Balkenende voorop – leek on-vermijdelijk, maar belangrijker was datDen Haag eindelijk lering kon trekkenuit het troebele Nederlandse ‘ja’ tegen deinvasie van Irak. En dat de burger de ver-zekering zou krijgen dat hij niet nog eensop valse gronden medeverantwoordelijkzou worden gemaakt voor een onnodigeoorlog, waarin niets te winnen, maar veelte verliezen was.

DEBAT TUSSEN DOVENMaar binnen een uur na de presentatiewaren we terug in het pre-Davids-tijd-perk. Balkenende nam openlijk afstandvan de belangrijkste conclusies en provo-ceerde daarmee alles en iedereen, coali-tiepartner PvdA voorop. Wat volgde wasde zoveelste afzichtelijke episode uit desinds 2002 lopende Haagse Irak-soap.

Met hangen en wurgen wist het kabi-net de rijen te sluiten - om korte tijd lateralsnog te vallen - en er ontspon zich eenscenario dat we maar al te goed kenden:ten behoeve van het politiek overlevenvan Balkenende IV werd het debat in deTweede Kamer over het rapport-Davidsbij voorbaat dichtgetimmerd door de co-

Foto

: Jef

f Zi

mbe

rlin

/D

utch

imag

e

TEKENEN VAN PETITIE, JULI 2007 alitiepartijen. Met welwillende medewer-king van de VVD, PVV en SGP kreeg hetdebat het karakter van een gesprek tussendoven. Balkenende kon een nieuw diep-tepunt in de parlementaire geschiedenisbijschrijven.

Niet voor het eerst was daardoor dehoop gevestigd op de Eerste Kamer. Diehad zich eerder in de kwestie-Irak doengelden en en passant de Tweede Kameren het kabinet de oren gewassen vanwegehun langdurige weigering de kwestie opeen volwassen manier te behandelen –

een kritiekpunt dat ook Davids opteken-de. Maar vreemd genoeg maakte nu deEerste Kamer zélf geen haast. Een eerstedebat werd uitgesteld, vervolgens werdhet onderwerp over de parlementsver-kiezingen getild en onlangs werd duide-lijk dat het thema zelfs voorgoed van deagenda is afgevoerd.

“Geen behoefte om de zaak op te rake-len”, luidt de verklaring van een krappeKamermeerderheid van CDA, VVD,


ChristenUnie en SGP voor dit verbijste-rende besluit. Even onbegrijpelijk is datde oppositie zich niet geroepen voelde erop luide toon ruchtbaarheid aan te ge-ven. En het kan nóg gekker: in één moei-te door besloten de vier partijen het ver-volgdebat over de regeringsnota overhet beruchte ‘adequaat volkenrechtelijkmandaat’ van de agenda af te voeren.

Die nota, in 2007 opgesteld vanwegehet hardnekkige politieke meningsver-schil over de rechtmatigheid van de inva-sie van Irak, was bedoeld als richtsnoervoor toekomstige besluiten over betrok-kenheid bij gewapende conflicten. Te-recht bestond in de Eerste Kamer directkritiek op het stuk, dat door de rege-ringspartners PvdA en CDA tegengesteldwerd uitgelegd: jubelden de sociaal-de-mocraten dat op grond van de nota een

herhaling van ‘Irak’ was uitgesloten, dechristen-democraten lazen er juist in datonze steun aan de invasie rechtmatigwas. Alle reden dus voor de senaat om erna het Irak-debat op terug te komen.

Nu de Kamer dat voornemen heeft la-ten varen, zal de discussie over wat nu ei-genlijk een ‘adequaat mandaat’ is moetenworden beslecht op het meest ongelukki-ge moment: als Nederland opnieuw voorde vraag staat of het steun zal verlenenaan militair ingrijpen. Het is een van velepunten die naar aanleiding van ‘Irak’ omaandacht schreeuwen, maar door eenmeerderheid van beide Kamers opzichtiguit de weg worden gegaan.

ONDERSTE BUREAULADe weigering van het parlement om le-ring te trekken uit de kwestie-Irak is eenklap in het gezicht van Davids en de zij-nen, maar getuigt bovenal van diepe

minachting voor de burger. Die moet opde overheid kunnen vertrouwen, zeker inzaken van oorlog en vrede. Rond ‘Irak’hebben regering en parlement dat ver-trouwen jarenlang op onthutsende wijzeen schaal beschaamd.

Het rapport van Davids bood DenHaag de uitgelezen kans deze treurige pe-riode af te sluiten en orde op zaken testellen in eigen huis, en zodoende een be-gin te maken met het herstel van het ver-trouwen van de burger in de politiek. Datis, zou je zeggen, geen kwestie van luxe,maar van bittere noodzaak.

Temeer daar de kwestie-Irak in essen-tie draait om vragen die voor een samen-leving van fundamenteel belang zijn.Vragen als: hoe stellen we ons op ten op-zichte van het internationaal recht en demensenrechten?; hoe gaan we om metonbetrouwbare bondgenoten?; welkewaarde hechten we aan onze democratie?In wezen luidt de hoofdvraag die onderalle andere vragen schuilgaat: wat is onzepositie in de wereld, wie zijn wij? Of lie-ver gezegd: wie wíllen wij zijn?

Wat bezielt een parlement om zulkebelangwekkende zaken opnieuw op delange baan te schuiven? Enkele jaren ge-leden voorspelde schrijver-journalist BasHeijne dat áls er al een onderzoek naar dekwestie-Irak zou komen, dat vervolgenslinea recta in de spreekwoordelijke on-derste bureaula zou verdwijnen. In Ne-derland dienen onderzoeken om het col-lectieve geweten te sussen, niet om leringte trekken, was de strekking van zijn be-toog.

Zjn profetie is uitgekomen: het rap-port van Davids is inderdaad in de be-ruchte bureaula verdwenen – opgebor-gen voor het nageslacht, om de woordente gebruiken die de secretaris-generaalvan het ministerie van Buitenlandse Za-ken in 2003 in de kantlijn krabbelde vaneen belangrijk Irak-document dat hij on-zichtbaar wilde houden. “De discussie ishiermee voor dit moment gesloten”,voegde hij daar nog aan toe.

Martijn de RooiWoordvoerder van Openheid over Irak

Het rapport van Davids

bood Den Haag de

uitgelezen kans deze

treurige periode af te

sluiten en orde op zaken

te stellen in eigen huis

Daag me niet uitIedereen die verkiezingen wel geinig vindt, heeftzijn hart weer kunnen ophalen. Ik ben eerlijk gezegd blij dat het weer voorbij is.Het aanbod aan inhoudsloze debatten, soundbites,oneliners was weer overwelmend, maar van deinhoud heb ik niets onthouden. Fijn voor demensen die van onze democratie houden, fijn datze mogen stemmen. Verder wil ik er niets overkwijt.Dus daag me niet uit, want dan ga ik weer lelijkedingen zeggen. Voor je het weet zeg ik dat ik hetliefst doofstomme blinde lijsttrekkers ziedebatteren, omdat dat het niveau van het debatenorm zou verhogen. Zwijgen impliceert wijsheid,dat weet iedereen. Daag me niet uit. Er hoeft maar iets te gebeurenof ik verval in mijn oude kwalen. Ik ben nu tweemaanden in therapie, het evenwicht is dus nogwankel. Politici – zegt een deskundige – hebbengeen argumenten nodig, mogen maling hebbenaan de feiten. Het maakt niet uit of de zorgpremieomhoog gaat, de zorgtoeslag omlaag, de hurenomhoog, het inkomen naar beneden, de bankierswegkomen met ons geld – als de boodschapperhet vriendelijk brengt, krijgt hij onze stem.Niemand wil naar een rode kop vol gelijk kijken.We willen ook niet iemand die de kat knijpt in hetdonker, zelfs binnen het CDA. Daarom is MaximeVerhagen op skivakantie gestuurd. Slechts als erachter de schermen iemand bedreigd ofgeïntimideerd moet worden laten ze hem even uitzijn hok.Dus daag me alsjeblieft niet uit. Vanuit het nietskan ik Wilders dan met Hitler vergelijken en danmaak ik er een tekening bij met een trein richtingWesterbork dat al eerder als tuigdorp fungeerde.. Iedere uitdaging probeer ik te weerstaan. Hetliefst wil ik naar het Plein en daar mettienduizenden mensen gaan staan en zwijgen totde vastgeroeste Nederlandse democratie onderdeze druk bezwijkt en een nieuwe impuls krijgt.En dan geen systeem waarin het volk voor de vormeen algemene stem mag geven en dat allesdaarna gewoon weer doorgaat. CDA, PvdA, PVV,VVD, het is niet meer dan letters in verschillendecombinaties en marginale verschillen. Wat nodigis in plaats van die gevaarlijke mix van apathie,zondebokken, woede en frustratie waardoor onsland volledig uit het lood geslagen is, en dat isniet de schuld van de babyboomers, de linksekerk, de Polen of de Moslims —- En hup daar ga ik weer, ik zei het nog: daag meniet uit! Vanaf nu zal ik zwijgen voor veranderingen ik doe dat op het Plein. Iedereen die met mijwil zwijgen is welkom bij de Stille Revolutie.

Harry Zevenbergen

Co

lu

mn

ZE

VE

NB

ER

GE

N


De tribunalen onder deze naamzijn voor het eerst bijeengeroe-pen door Bertrand Russell, een

Brits historicus, filosoof, humanist, soci-alist en pacifist die leefde van 1872tot1970. Hij gold als een morele autori-teit en protesteerde hevig tegen de Eersteen de Tweede Wereldoorlog. Later hieldhij zich onder meer actief bezig met deuitbanning van kernwapens en de strijdtegen de Amerikaanse oorlog in Viet-nam. Deze laatste inspanning resulteerdein het eerste tribunaal in 1967 in Scandi-navië over Vietnam dat hij samen metJean-Paul Sartre organiseerde. Daarnavolgden tribunalen over misstanden inde psychiatrie en de schending van derechten van natuurvolken in Zuid-Ame-rika. Kort voor zijn dood veroordeeldeRussell de politiek van Israël als “agressiefen gewelddadig” en noemde hen “land-rovers”.

Tribunalen (opinietribunalen) zijn fo-ra met bijzondere rechtspleging. Ze wor-den vaak gehouden naar aanleiding vanschending van mensenrechten, oorlogenof wanbeleid. Leden van deze fora zijnbijvoorbeeld juristen en/of intellectuelenuit alle lagen, die met behulp van getui-genverklaringen en analyses proberen depublieke opinie te beïnvloeden en aanbe-velingen te doen voor verbeteringen.

RUSSELL TRIBUNAALOVER PALESTINAOp initiatief van Ken Coates, de voorzit-ter van de Russell Peace Foundation, werdin 2009 na een voorbereidingsconferen-tie in Brussel besloten dat de uitspraakvan het Internationale Hof van Justitieover de muur in Palestijns gebied van2004, VN-resolutie ES-10/15 (2004) enhet Israëlische offensief in Gaza in de-cember 2008 genoeg stof boden voor eennieuw tribunaal.

Bertrand Russell TribunaalAfgelopen jaar heeft het Russell Tribunaalover Palestina twee sessies gehouden inachtereenvolgens Barcelona (maart) enLonden (november). De bijeenkomstenresulteerden in verschillende conclusies enaanbevelingen. Helaas heeft het tribunaalgeen rechtskracht, maar spreekt het gewetendes te indringender aan. Zoals altijd hebbendeze tribunalen een bijzonder karakter.

Een volkstribunaal in verschillendeEuropese steden voor de rechten van hetPalestijnse volk werd een feit onder denaam ‘Russell Tribunal on Palestine’(RToP). De wijde oproep van Coatesvoor ondersteuning van het tribunaalontmoette ook weerstand en werd on-deruitgehaald met argumenten als: “Hetvredesproces wordt hierdoor in gevaargebracht”, “Dit conflict is onoplosbaar”of “Over de irrelevantie van het Interna-tionale recht”.

Toch kwamen in Barcelona en in Lon-den de geselecteerde leden weer bijeen,een interessante mix van Nobelprijswin-naars, staatslieden, mensen uit het maat-schappelijke middenveld, journalisten,kunstenaars en meer. In Barcelona zouhet vooral gaan over de passieve en actie-ve medeplichtigheid van lidstaten van deEuropese Unie. In Londen zou de nadrukliggen bij de medeplichtigheid van be-drijven (zoals bouw en techniek) aanschendingen van het internationale rechtdoor Israël.

AANPAK EN CONCLUSIESVAN DE SESSIE IN BARCELONAAllereerst werden de schending van hetinternationaal recht door Israël aan deorde gesteld en uiteindelijk bevestigd. Intien punten gerangschikt betrof dit hetontnemen van recht op zelfbeschikking

en land aan de Palestijnen, de bezettingvan Palestijnse gebieden, systematischediscriminatie van het Palestijnse volk, deannexatie van Jeruzalem, de bouw van demuur op Palestijns gebied, het bouwenvan joodse nederzettingen op Palestijnsegrond, liquidaties van mensen zondervorm van proces, de blokkade van de Ga-za-strook, vernietiging van de infrastruc-tuur en woningen.

Daarna toetste het tribunaal het ge-drag van de EU-lidstaten. Stelden zij Is-raël verantwoordelijk voor deze schen-dingen, maakten zij er een einde aan? Hetantwoord was droef, niet alleen stondende lidstaten deze schendingen passief toe,ze deden zelfs actief mee door wapen-handel, importeren van producten vannederzettingen in bezet gebied, deelna-

NOVEMBER 2010, LONDEN, LORDANTHONY GIFFORD QC EN MAIREAD

MAGUIRE

Foto

: Kri

stia

n B

uus


over Palestiname aan onderzoeksprogramma’s, voor-keursverdragen en vooral zwijgend in-stemmen met de destructie en schendin-gen van mensenrechten.

Uiteindelijk kwam het Tribunaal inBarcelona tot de volgende aanbeveling enoproep voor de EU-lidstaten: “Gebruikalle juridische middelen om een einde temaken aan de schending van het interna-tionaal recht door Israël, stop met metenmet twee maten, maak een einde aan hetassociatieverdrag, versterk legale hulp engeef medewerking bij strafzaken inzakedeze kwestie, voorkom dat vluchtendemisdadigers een veilig heenkomen vin-den in de EU en erken en versterk de BDSactie (Boycot, Divestment, Sanction) te-gen Israël.”

VERWACHTINGEN EN CONCLUSIESVAN DE LONDEN SESSIEIn Londen zou vooral de medeplichtig-heid van bedrijven aan schendingen aande kaak worden gesteld en een nieuwe di-mensie toegevoegd: de empowerment vanburgers. Hoe kunnen burgers maximaalgebruik maken van rechtsmiddelen? Zohebben de overlevenden van het hulp-konvooi voor Gaza in de zomer van 2010een dossier overhandigd aan het interna-tionale strafhof van justitie. Inmiddelsbestaan er nieuwe plannen voor een flot-tielje van schepen uit verschillende lan-den (mogelijk ook uit Nederland) dieproducten voor de wederopbouw naarPalestina varen.

Op de zitting van het tribunaal in Lon-den werd aandacht geschonken aan ge-tuigenissen over bedrijven die meewerk-ten aan de mensenrechtenschendingendoor de Israëlische staat. Het betrof wa-penleveranties, constructiewerken enmateriaal voor de illegale scheidings-muur en het leveren aan en financierenvan illegale nederzettingen. Het werdduidelijk dat de bedrijven die hun mede-werking verlenen aan deze ernstigeschendingen, zich aan de verkeerde kantvan de publieke opinie, moraal en wettenbevinden. Er werden twaalf bedrijven uitde EU uitgenodigd om hun visie te ge-ven. Allen weigerden.

Publiekelijk werden de volgende be-drijven aan de schandpaal genageld: G4S(Brits/Deens) die bodyscanners levertvoor illegale checkpoints; Elbits Systems

(Israëlische multinational) die wapen-materialen (drones) eerst door het legerlaat uittesten in Gaza; Caterpillar (USA),die bulldozers levert om Palestijnse hui-zen te vernietigen; Cement RoadstoneHoldings (Iers) die cement voor illegalebouw levert; Dexia (Frans/Belgisch) dieillegale nederzettingen financiert; VeolaTransport (Frans) construeert een lightrailway systeem in Oost-Jeruzalem; Car-mel Agrexco (Israël) die producten levertuit bezette gebieden en Palestijnse pro-ducten levert onder vals label.

Ook Nederlandse bedrijven makenzich schuldig aan deze misdaden. Hetpensioenfonds Zorg en welzijn investeertin 27 bedrijven die op een of ander wijzebetrokken zijn bij de illegale acties van Is-raël en het bedrijf Riwal Holding Groupuit Dordrecht staat inmiddels voor deNederlandse rechter wegens het schen-den van internationaal recht door ver-huur van kranen voor de illegale muur,een succesvolle actie van advocate Lies-beth Zegveld en anderen.

In een uitgebreid verslag geeft het tri-bunaal suggesties over de juridische aan-pak van deze bedrijven voor de verschil-lende landen en hun nationale en inter-nationale wetten. Witwassen, heling ende onrechtmatige daad kunnen daarbijde aanklacht zijn. Palestijnen zelf kunnenklagen en de OECD (organisatie vooreconomische samenwerking en ontwik-keling) kan een grotere rol spelen. Indivi-duen worden opgeroepen om meer actiete ondernemen en te steunen zoals deboycot acties (BDS) of sloopdemuur.nl.

Er worden door het tribunaal nog tweesessies gepland in 2011: in Zuid-Afrikaen de VS.

Anke Polak

Bron en meer informatie:

www.russeltribunalonpalestin.com

NieuweHollanditis?We leven in een historische tijd. Een, die vraagt omeen omslag in ons denken. al-Qaida noch de PVVen evenmin de neo-conservatieven in hetPentagon hebben een antwoord op dedemocratische revolutie van onderop in Arabischestaten. Begrijpelijk omdat zij allen nog denken inde simpele tegenstelling van nine eleven,suggererend dat de islam of de islamitische wereldeen geweldsoorlog wil met het Westen en wij erdaarom bijna per definitie militair op moetenreageren. We vielen met graagte in de valkuil vanal-Qaida en houden thans onder meer al bijna tienjaar Afghanistan bezet. “We voeren daar”, aldus deAmerikaanse hoge ex-militair Matthew Hoh – opbezoek in de Tweede Kamer op 2 maart – “eendure en contraproductieve oorlog tegen let wel al-Qaida, terwijl die daar in geen velden of wegenmeer te bekennen is”. Los daarvan geeft deopstand in de Arabische staten aan, dat dietegenstelling (en het opblazen daarvan met wraaketc.) een waandenkbeeld is. Ook islamieten willenvrijheid en gelijkwaardigheid in verbondenheidmet de evolutie van de mensheid. Wat tevensblijkt, is dat althans de Egyptenaren Mubarak tenval brachten via Gandhi-methoden uit de boekenvan Gene Sharp. Ineens werd Sharp beroemd. Hijmoet met zijn 83 jaar vele journalisten te woordstaan nu. Ik heb boeken van hem, waarin hij helderen knap de strategie van geweldloos verzet uiteenzet. Waarom reageren Afghanen dan mindergeweldloos?De Russische bezetter was geen fan van GeneSharp. Ook steunden of riepen de Amerikanentijdens de Koude Oorlog in Afghanistan bewustgewelddadig islamitisch verzet in het leven. En ditbleef er na het vertrek van de Sovjets invloedbehouden naast de ‘krijgsheren’. Na 2001 kwam ereen nieuwe bezetting en een nieuwe oorlog, evenuitzichtloos als tijdens het Sovjetbewind. Eenpolitiemissie legitimeert dat alles en maakt onspartij in het conflict. Zelfmoordgeweld is abject,maar het is wel verzet of opstand tegen deinterventie van westerse troepen. Afghanen willenhun valleien terug. Zelfs onze ontwikkelingshulpvan regeringszijde is daardoor besmet. Alleen hetRode Kruis, echt neutraal NGO-werk enpeacekeeping na een bestand op basis vanonderhandelingen, is dat niet. Het is de hoogstetijd, dat we ons op onderhandelen en verzoeningrichten en Afghanistan verlaten, om te beginnenvia het stoppen van de op stapel staandeNederlandse politiemissie in Kunduz. Het is tijdvoor een initiatief van de vredesbeweging richting‘n nieuwe Hollanditis. Zie: www.hansfeddema.nl .

Hans Feddema

Co

lu

mn

FE

DD

EM

A


Mooie leermomenten bijwandelen voor vrede

Sjors Beenker neemt deel aan vredes-wandelingen. Hier geeft hij voordrachtenover en verzorgt lessen voor groepen 7 en 8hoe om te gaan met conflicten. Verder werkthij als bemiddelaar en assisteert hijtrainingen als ‘Alternatieven voor geweld’ 1t/m 3 april in Deventer (ziewww.avpnederland.nl). In dit artikel vertelthij over zijn ervaringen in Israël.

Mijn conditie verbeterde, maarals dienstplichtige leerde ikweinig van marcheren. Wan-

delend voor de vrede opende zich eennieuwe wereld voor mij. Lopend met de‘European Peace Pilgrimage 1992’ vanAlabama tot in Arkansas begreep ik meerover 500 jaar kolonialisatie, indianen enmilieu. In perswoordvoering werd iksteeds ervarener.

Met ‘Footprints for Peace’ in 2008door Frankrijk en in 2009 vanuit Duits-land naar Brussel leerde ik meer overkernwapens en -energie. We spraken methoge woordvoerders. We gaven 1000origamivogels aan de ontwapeningscon-ferentie in Genève, de kernwapenbasisKleine Brogel, het NAVO hoofdkwartieren het Europese parlement.

Met de antimilitaristische wandelclub‘Is het hier oorlog?’ rond Appelscha leer-de ik weer meer. Het meest leerzaam wasvoor mij wandelen in Israël en de Weste-lijke Jordaanoever.

Begin 2009 hoorde ik de nieuwsbe-richten dat in Gaza al in de eerste weekvan de Israëlische invasie dagelijks 100doden waren gevallen. De achtste oor-logsdag besloot ik mijn verantwoorde-lijkheid als vredeswerker te nemen. Ikoverwoog met mijn collega’s van Cyprusnaar Gaza te varen, maar koos om via Sy-rië te liften en drie maanden met hippiesdeel te nemen aan de ‘Walk about love2009’ over de ‘Israel National Trail.’

Israëli’s gaven buitenlandse deelne-mers hun kijk op de toestand en ant-woordden vaak: “Dat ligt ingewikkelder.”Waarom er geen Palestijnen meelopen?“Die mogen hier niet komen.” Waaromgaan wij hen niet opzoeken? Na “Daar

mogen wij niet komen” bekenden zebang te zijn. Ik organiseerde een kringge-sprek om ieder onze angsten te delen eneen workshop waarin ik hen leerde el-kaars ‘chakra’s’ te openen om vertrouwenmeer kans te geven. Na één maand in deNegev durfden ruim 50 deelnemers deWestelijke Jordaanoever in te lopen. Ikschets de leermomenten van vier Israëli’sdaar.

Binnen 24 uur na de passage van hetcheckpoint zei Inbal: “Wij krijgen maar4% van de waarheid via onze media. DiePalestijnen en Bedoeïnen zijn aardig en

gastvrij, en alle geweld komt van onzekant, de militairen en de kolonisten. Ik gahet al mijn familie en vrienden vertellen.”

In A-gebied (waar alleen Palestijnenverantwoordelijk zijn voor de veiligheid)zei Jafree een wapen te dragen en te blij-ven “zorgen voor de veiligheid” van de 18Israëli’s, terwijl wij hem unaniem ver-zochten de groep te verlaten. Palestijnsegastvrijheid genietend evalueerde hij

Foto

: Cha

rlie

Com

pues

to

2009, ADAM RECHTS, LINKS DEPALESTIJNSE BURGEMEESTER


Geweldloosheidvoor beginners

grote verschillen ten opzichte van zijneerdere bezoek daar in militair uniform,nu gekleed als hippie. De houding van dePalestijnen weerspiegelde zijn eigen hou-ding! Ik had grote moeite met zijn aan-wezigheid, maar veronderstelde dat juist‘ongeleide projectielen’ als hij het meestekunnen leren.

Tali was – net aangekomen in Oost-Je-ruzalem – bang omdat ieder aan haarkleding kon zien dat ze Israëli is. Later dieweek bezocht zij Palestina opnieuw, nuvoor een internationale vredesconferen-tie in Bil’in. Zij vroeg de Zuid Afrikaansevakbondsman na zijn voordracht publie-kelijk of de vergelijking met apartheid te-recht was.

Adam nam de microfoon toen onzebus in de Jordaanvallei reed langs het-geen de excursieleiding een tank noem-de. Volgens Adam was dat een dummieen had de oorlog in 1967 niet daarplaatsgevonden. We stopten bij het Pales-tijnse dorp aan de voet van de heuvelwaarop hij altijd heeft gewoond. Als kindhad hij één keer naar beneden gekeken.Nu schudde hij daar de hand van de bur-gemeester.

Ongeacht onrechtvaardige omstandig-heden bewonder ik Israëli’s die angstoverwinnen om hun waarheid te voor-zien van radicaal andere input. Zij bou-wen op hun tempo aan vrede. Ik maakteme nuttig als coach, gezondheidscoördi-nator/healer, gaf workshops over negenonderwerpen en begreep meer van velekanten aan het conflict. In mijn ogen wo-nen in Palestina talloze Mandela’s die sta-biel blijven onder onrecht en vernederin-gen.

Ook zin om bij te dragen aan dialoog,al dan niet in Palestina?! ‘Walk AboutLove 2011’ volgt nu tot 23 juni de IsraelNational Trail (zie www.walkaboutlove.org.il). Footprints for Peace en Sortir duNucléaire lopen 1 tot en met 31 juli vanCosne sur Loire via kernenergiecentralesaan de Loire naar Nantes (zie www.mar-che-pour-sortirdunucleaire-et-pour-la-paix.over-blog.com). ‘Is het hier oorlog?’wandelt dit jaar in de omgeving van LageVuursche. Het is mogelijk om niet allevier dagen (vermoedelijk tussen 10 en 15juli) te lopen. Info en opgave via [email protected].

Sjors Beenker

Voor meer informatie:

[email protected]; 06-338 338 26;

meer foto’s op facebook.com/sbeenker

Dit is het zesde stukje in onze serie over geweldloosheid die in deeerste plaats bedoeld is voor mensen die daar nog niet zoveel vanweten of er zelfs wat vreemd tegenaan kijken. Alle stukjes zijngeschreven door Hans Feddema en eerder verschenen in het boekje‘Beter Geweldloos’, een uitgave van het Platform Vredescultuur(www.vredescultuur.nl). Het boekje is ook te downloaden via:www.vredesmuseum.nl/download/inhoud.php

Geweldloze conflictoplos-sing betekent het vreed-zaam oplossen van con-

flicten tussen personen, groepen enstaten. De term mediation – dievooral bij conflicten tussen perso-nen in zwang is – geeft vrij duidelijkaan wat de bedoeling is: als buiten-staander proberen de strijdendepartijen weer met elkaar in gesprekte krijgen. Het gaat bij conflictop-lossing, anders dan bij conflictpre-ventie, om conflicten die al in eenredelijk hete fase zijn.

Je moet daarbij als buitenstaan-der uiterst zorgvuldig opereren. An-ders word je partij, zo niet speelbal,in het conflict. Zulk strategisch ofzorgvuldig opereren kun je vergelij-ken met het aanpakken van een bos-brand: dempen, proberen te blus-sen, een wal opwerpen, maar er nietzelf inspringen. Wie er wel in-springt, is contraproductief bezig.Daarmee bereik je weinig en word jebovendien zelf ook slachtoffer. Datis het euvel dat aan menige (militai-re) interventie kleeft: men wordtpartij in het conflict.

Bij mediation, vredesdiplomatieen bij het toepassen van (economi-sche) druk dien je er dan ook sterkvoor te waken je onafhankelijkheidtegenover de conflictpartijen te ver-

liezen. Bij geweldloosheid beoogtmen via drukuitoefening zowel deonderdrukte als de onderdrukker tebevrijden. Zij die een ander doelhebben en graag door dik en dunpartij willen kiezen voor een be-paalde conflictgroep, komen op denduur altijd weer in de spiraal van ge-weld terecht. Ze vergeten dat geweldeen eigen dynamiek heeft en dat deonderdrukte van vandaag de onder-drukker van morgen kan zijn.

Degenen die pleiten voor harde(militaire) interventie zijn zich teweinig bewust van de onvoorspel-bare dynamiek van geweld. Doordie dynamiek dempt een harde in-terventie het geweld niet maar doethet juist escaleren.

Conflicten hebben net als bran-den vaak een beginfase, een hete fa-se en een afkoelingsfase. In die laat-ste fase legt men vanuit de geweld-loosheid de nadruk op verzoeningen postconflict peacebuilding. Men-sen als Desmond Tutu en NelsonMandela zijn er beroemd door ge-worden. Er zijn ook vredesorganisa-ties, zoals Peace Brigades Interna-tional, die zich daarmee bezighou-den. In conflicten tussen personenzijn vele mediators en therapeutenactief.

Geweldlozeconflictoplossing

Het Fonds Vredes Projekten steunt het Vredesmagazine. Steunt u nu het Fonds Vredes Projekten door een bijdrage

op rekening 4738565.

Voor informatie: www.fondsvredesprojekten.nl


Er zijn ook nog andereapen boos

Dit jaar vindt van 22 januari tot13 juni in het Nederlands Fo-tomuseum op het Noorderei-

land in Rotterdam de tentoonstellingANGRY – jong en radicaal plaats, een ma-nifestatie met foto’s en video die naar ditthema moeten verwijzen. Oorspronke-lijk zou de subtitel luiden “de verbeelding

van de radicaal” en het zag ernaar uit datde tentoonstelling zou verwijzen naaronderzoeksprojecten onder radicalen enhet publiek daarmee direct zou confron-teren. Maar het werd toch een kunstten-toonstelling, waarin naast engagementook afstand werd gevraagd en begripvoor de esthetische vertaling. We lerenbijvoorbeeld dat Astrid Proll, een van devoornaamste leden van de Baader Mein-

hofgroep, ook fotografe is die van haareigen ontsnapping beroemde fotoseriesheeft gemaakt. En we zien foto’s terug,die al in het Frans Halsmuseum Haarlemopspraak hebben gemaakt omdat ze daarhet publiek wilden confronteren met dejeugdcultuur.

De verandering van koers heeft één in-zender aanleiding gegeven zijn werk te-rug te trekken. Volgens hem zouden demensen onvoldoende bij het geëxposeer-de worden betrokken. Niet alleen de ‘uit-beelding’, maar ook de ‘inbeelding’ vande radicaal moest zichtbaar worden, zo-dat de toeschouwer meer grip kon krij-gen op een ‘radicaal wereldbeeld’. Want“de radicaal is, alhoewel vaak tegen wil endank, een schepper.” De tentoonstellingwas volgens hem nu ontaard in een ‘mar-keting’ in beelden.

Inderdaad dringt het beeld van eenDuitse kerstmarkt zich op, met allerleihokjes waarin je dingen kunt zien, zoals:– de mode van de ecopunk, de skinhead

en de actievoerder;– een schim die ronddanst met een

brandende mollie in zijn hand;– een tent vol volksliederen van de nati-

onalistisch Russische jongerengroepNashi die zelf hun blauwe uniformenmoeten strijken voordat ze mogen pa-raderen;

– een serie foto’s van jongeren die elkaaralleen maar kennen van computerga-mes;

– een ballet van agenten en demonstran-ten op een sit-in die uiteindelijk broe-derlijk rollebollen over een tegelpad;

– een protocol van een fotograaf die zijnproject presenteert...De nieuwsgierigheid blijft, maar de

kennis blijft verbrokkeld, behalve dan datalles draait om die ene definitie: radicaalis hij of zij die bereid is de wet te overtre-den om zijn of haar ideaal te bereiken, enwie de wet wil overtreden is gewelddadig.Het is de politie die dicteert wat open-baar geweld is, niet de burgerlijk onge-

hoorzame pacifist die daartegen op-treedt.Ergens is er een hoekje, waarin een foto-grafe stelt dat de presentatie van fotogra-fisch materiaal misleidend kan zijn. Zeerleerzaam, want het voorbeeld is vlakbij:een videoserie van kleurrijk uitgedosteantiglobalisten in Seattle “op mars naarhet traangas,” alsof zij het waren die deradicale acties van die dagen voerden.Wij weten inmiddels dat het vooral de ar-beiders van de stad zelf waren, die spon-taan in opstand waren gekomen tegenhun eigen corrupte vakbondsleiding ennu eindelijk hun eigen belangen wildenorganiseren... En dat maakt de bood-schap van de tentoonstelling nog dubi-euzer: de perspectieven van een radicalespontane massa-actie ontbreken, zoals devreedzame omwentelingen in Oost-Eu-ropa in 1989 en de revoluties in het Mid-den-Oosten zoals die nu plaats vinden.Daar is het niet het radicale individu datde grenzen verlegt. maar de radicale be-weging die voor zijn belangen opkomt endie hooguit geweld tegen mensen toepastals zij zich verdedigt. Eigenlijk mis ik bijdit alles deerlijk Ed van der Elsken, diedat allemaal zoveel beter kon vastleggen.

ANGRY schijnt dus geen boodschap tewillen zijn van de goede openbare ordetegen het opstandige kwaad, al worden erook gebouwen en omgevingen vertoonddie door de politie als oefenterrein wor-den gebruikt. Maar het laat ook weinigzien van situaties waar de verbeeldingnaar de macht grijpt. Veeleer is het eenkermis waar men de burgerschrik kanzien, zoals men vroeger in een wassen-beeldenkabinet tussen de draaimolens enwafelkramen de afschuwelijkste wondenen zweren kon bewonderen. Echt ietsvoor burgers en buitenlui, nu men al de-cennia lang in Blijdorp geen chimpan-sees met mes en vork meer kan zien eten,omdat zoiets dieronvriendelijk zou zijn...

Jan Bervoets

Foto

: Tho

mas

Roe

ber

Fototentoonstelling ANGRY


Springstof Door Frank Slijper. Zie ook www.stopwapenhandel.org

Wapenhandel met dictatorsStormachtige ontwikkelingen in

Noord-Afrika en het Midden-Oos-ten – een paar maanden eerder nog on-denkbaar – domineren sinds het beginvan 2011 het nieuws. Daarbij vallen van-uit wapenhandelperspectief twee zakenop: de Nederlandse leveranties aan veelvan de nu gevallen of omstreden re-gimes, als ook de hypocrisie waarmee hetwapenexportbeleid, of beter het buiten-landse beleid, wordt ingevuld.

De regio is met name na de KoudeOorlog een groot afzetgebied gewordenvan Nederlandse wapens, zowel oud alsnieuw. Vooral de waslijst overtollig de-fensiematerieel dat naar het Midden-Oosten ging is enorm. De afgelopen tweedecennia verkocht Den Haag onder meerruim duizend YPR pantservoertuigenaan Egypte, twee S-fregatten aan de Ver-enigde Arabische Emiraten en zes F-16’sen meer dan duizend pantservoertuigenen trucks aan Jordanië. Kleinere hoeveel-heden landmachtmaterieel gingen naarBahrein en Jemen.

Nieuw legermaterieel komt vanScheepswerf De Schelde dat in opdrachtvan Marokko drie fregatten bouwt. Tha-les Nederland levert daarvoor de radaren vuurleidingsapparatuur, net zoals hetdat doet voor schepen van de marine vanEgypte, Oman, Qatar en Tunesië.

Jarenlang werd iedere kritiek op wa-penexporten naar het Midden-Oosten –dictatuur, mensenrechtenschendingen,interne en regionale conflicten, torenho-ge militaire uitgaven tegenover armoede

en hoge werkloosheid – van regeringswe-ge al snel weggewuifd. Olie, Nederlandsewerkgelegenheid, steun aan tegenstan-ders van het Iraanse regime, samenwer-king bij het bestrijden van migranten –het waren altijd argumenten die zwaar-der wogen dan de bezwaren die maat-schappelijke organisaties aanvoerden.

Zowel over de verkoop van de pantser-voertuigen door Nederland aan Bahreinals over die aan Egypte, zijn in het verle-den Kamervragen gesteld en steeds zagenministers de kans op inzet tegen de eigenbevolking niet als reëel. Pas toen miljoe-nen de straat op gingen omdat ze nietlanger accepteerden te leven in armoedeen werkloosheid en zonder basale bur-gerrechten, en vooral pas toen bleek datdie kracht zo sterk was dat ze de autori-taire regimes in Tunesië en Egypte omverwisten te werpen, en elders, van Bahreinen Jemen tot Libië en Marokko, hon-derdduizenden anderen zich daardoorgeïnspireerd en gesterkt voelden, pastoen erkende de Nederlandse regering enhet gros van de Westerse wereld dat hunoude bondgenoten gehate dictators wa-ren. Die kanteling, ook in de media en bijeen groot deel van het grote publiek isopmerkelijk, en als je niet te cynisch bentook hoopgevend.

Tegelijkertijd is het uiteraard enormwrang beelden van dezelfde types pant-servoertuigen die Nederland eerder ver-kocht in de straten van Manama, dehoofdstad van Bahrein te zien, op de dagdat het leger met grof geweld ingrijpt te-

gen demonstranten, met dodelijkeslachtoffers tot gevolg. Het lijkt eerdereen kwestie van wanneer dan of de doorNederland verkochte legervoertuigen inJordaanse steden zullen worden ingezet.

Vergelijkbaar zijn de beelden van Chi-nook transporthelikopters in Libië, waarNederland de afgelopen twee jaar geenbezwaar zag tegen doorvoer en reparatievan onderdelen ervoor ten bate van destrijdmacht van Khadaffi. Niet voor nietslag zijn medewerking bij het dichthou-den van de grenzen van de EuropeseUnie aan de basis van het opheffen vanhet Europese wapenembargo tegen Libië.Met name Italië, maar ook Frankrijk enGroot-Brittannië stortten zich vervol-gens als gieren op de nieuwe prooi. Opgepaste afstand, maar met dezelfde argu-menten, gaf Nederland zijn akkoord aande verkoop van een radar voor de grens-wacht. Tenenkrommend ongeloofwaar-dig is in dat verband de argumentatie vande vorige regering bij een vergunnings-aanvraag voor de export van nachtzicht-apparatuur naar Libië: vanwege het er-kende risico van mensenrechtenschen-dingen van vluchtelingen door Libischesoldaten zou de ambassade ter plekke devinger aan de pols moeten houden.

Dat is helaas exemplarisch voor het ni-veau waarop Nederland zijn wapenex-portbeleid vorm geeft. Onder druk vande verkopende partij, en vooral gesteunddoor het ministerie van EconomischeZaken, geeft Buitenlandse Zaken zijn fiatvoor wapenverkopen aan dictaturen.

Waarde Nederlandse wapenexportvergunningen Midden-Oosten en N-Afrika (2000-2009)2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Totaal

Marokko 1,00 2,18 0,10 0,54 0,13 0,18 0,04 - - 555,00 559,17Oman 0,05 0,02 2,58 - - - 20,01 101,23 3,50 0,62 128,01Egypte 1,23 0,14 - - 0,03 40,36 0,29 14,69 3,39 1,27 61,40Jordanië 1,18 - - 15,20 0,03 - - 0,67 2,76 29,10 48,94Saoedi-Arabië - - 20,98 0,78 - - 0,01 7,74 1,92 5,76 37,19VAE 0,82 1,41 3,39 0,25 0,44 0,31 1,93 1,27 0,28 9,07 19,17Bahrein 0,86 0,27 0,24 8,67 1,02 0,04 0,22 1,90 0,03 - 13,25Koeweit 0,68 - 2,17 - - - 3,25 - - - 6,10Qatar 0,41 0,95 1,58 1,09 0,32 0,53 0,05 0,15 0,54 0,21 5,83Jemen - - 0,15 0,97 - - - - 0,54 2,03 3,69Tunesië - - - - - 1,04 0,05 0,02 - 0,74 1,85


EEN GOEDE OEFENINGVOOR DE NET BEGONNENREKRUTEN.

OP HET GROENLINKSCONGRES MOEST

EEN LEUGEN WORDENVERDEDIGD.

ER IS GROTE VERWARRING OVER DEVERHOUDING TUSSEN DE WESTERSE EN

AFGHAANSE ZEGGENSCHAP.

Foto’s: Karen Eliot;

voor meer foto’s:

www.flickr.com/kareneliot

BIJSCHRIFTEN: JAN SCHAAKE


Protesttrainings-missiein Kunduz

“DE EERSTE OEFENING WASGESLAAGD, MAAR ER MOET NOG WEL

WAT VERBETERD WORDEN IN DEONDERLINGE COMMUNICATIE”,ALDUS REKRUTEN EN CONGRES.

DE INGEHUURDE GEÜNIFORMEERDEDIENST LIET DE WAARHEID ECHTER,ZELFS KRUIPEND, NIET BINNEN.


Het Vredesmagazine en zijn organisaties

VredesMagazine wordt gratis toegezondenaan leden van het HVP, Pais en ook aandonateurs van Stop de Wapenwedloop enVD AMOK. Als u VredesMagazineregelmatig op uw deurmat wilt vinden kuntu dus lid of donateur worden van één ofmeer van deze organisaties. Zie debeschrijvingen op deze pagina. Eenabonnement zonder ergens lid of donateurvan te worden is ook mogelijk via opgaveaan: VredesMagazine,Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft of [email protected]

ProefabonnementGeef een jaarabonnement cadeau voor 10 euro (wordt niet automatisch verlengd)

De acceptgiro kan verzonden worden naar:

naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . postcode/plaats:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VredesMagazine kan verzonden worden naar:

naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . postcode/plaats:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Opsturen naar VredesMagazine, Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft of naar [email protected]

WILPF- WOMEN’S INTERNATIONALLEAGUE FOR PEACE AND FREEDOM Obrechtstraat 43, 3572 EC UtrechtTelefoon 023-5252201 / 030-2321745,e-mail: [email protected]

Op de website wilpf.nl wordt momenteel aandacht besteed aan hetstandpunt van WILPF en Vrouwen voor Vrede over een politiemis-sie in Afghanistan

HAAGS VREDESPLATFORMSecretariaat: Jan Bervoets, Valkenboskade 461,2563 JC Den Haag (tel 070-3922102)e-mail: [email protected] www.haagsvredesplatform.nl.

Het Jaarverslag 2010 van het Haags Vredesplatform is nute lezen op de website: http://www.haagsvredesplatform.nl/jaarverslagen/2010/

VD AMOKOns adres: Obrechtstraat 433572 EC Utrecht030 8901341www.vdamok.nl

VD AMOK is de voortzetting van de samenwerking tussen deVereniging Dienstweigeraars (VD) en het AntimilitaristiesOnderzoekskollektief (AMOK).

We doen onderzoek op het gebied van oorlog en vrede enleveren zo een bijdrage tot een radicale vredesbeweging in de vormvan berichtgeving en analyses. Voor VredesMagazine maken wij deonderzoeksdossiers.

Giften ter ondersteuning van ons documentatiecentrum enkantoor (waar ook Vredesmagazine wordt gemaakt) zijn welkomop giro 5567607 t.n.v. VD AMOK Utrecht.

PAISDe vereniging Pais is de Nederlandse takvan War Resisters International. Onze wortelsgaan terug tot 1921, de naam Pais is veeljonger en ontstaan na vele fusies.

Pais staat voor het ideaal van een wereld zonder oorlog en voor eengeweldloze, duurzame en rechtvaardige samenleving. We zijndaarvoor op vele manieren actief in Nederland en via de WRI in dehele wereld.

Wilt u lid worden, ons steunen of zelf meedoen, kijk dan op:www.vredesbeweging.nl of bel: 015-785.01.37.

STOP DE WAPENWEDLOOPStop de wapenwedloop is van oorsprong een"samenwerkingsverband", ontstaan bij deopkomst van de massabewegingen, zoalstegen de neutronenbom aan het eind van dejaren zeventig jaren en die tegen de plaatsingvan kruisraketten, bijna 20 jaar geleden.

Het vraagstuk van de strijd tegen oorlog heeft vele facetten. Hoeoorlog bestreden moet worden, daarover zullen wel verschillendebenaderingen blijven bestaan. Maar deze strijd moet welplaatsvinden, en daartoe blijft een boven partijen en richtingenuitstijgende vredesbeweging een noodzaak.

HUMANISTISCH VREDESBERAADPostbus 235, 2300 AE Leiden, tel: 0648233329.e-post: [email protected]: www.humanistischvredesberaad.nl

Op de website van het HVB wordt aandacht besteed aan de be-raadsdag op 12 maart waar gezocht is naar nieuwe wegen van vre-de en geweldloosheid in een sterk veranderende wereld.

Abonnee worden


AMOKVDOnderzoeksdossier

DREIGENDE STRIJD OM ENERGIEDuelleren rond de Noordpool? • Energiehonger en

piraterij • Race om de Trans-Sahara pijplijn •Een reddende engel met loden vleugels • Van brandstof

als conflictstof naar coöperatie

Dit dossier is een product van VD AMOK. Redactie: Jip van Dort, Kees Kalkman

Foto

: Chi

ef Y

eom

an A

lpho

nso

Bra

ggs,

US-

Nav

y

NOORDPOOL, IJSBEREN ONDERZOEKEN DE ONDERZEEBOOT USS HONOLULU


AMOK OnderzoeksdossierVD

Duelleren rondde Noordpool?

De poolreizen van Willem Barentsz in de zeventiende eeuw waren het gevolg vanhet initiatief van een Middelburgs koopman, Baltasar de Moucheron. Dezoektocht naar een route via noordelijke wateren was bedoeld om de Spanjaardenen Portugezen de loef af te steken. Later is de overwintering op Nova Zembla een‘nationaal monument’ geworden en flink aangedikt in schoolboeken en op deschoolplaten van Isings. Maar al deze heraldiek terzijde, er zaten handels- engeopolitieke overwegingen achter. Al bleek een route destijds onmogelijk. Viereeuwen later komt die route er wel. De wereld zal er ingrijpend door veranderen.

De meest negatieve rapportengaan er van uit dat er al overtien jaar een doorgang door

het ijs zal zijn. De schattingen van demeest optimistische klimaatwetenschap-pers stellen dat in de tweede helft van de-ze eeuw een langdurige doorgang – vanjuni tot oktober – mogelijk wordt. DeNoordpool is dan geen onneembare hin-dernis meer zoals in de zeventiendeeeuw. Onderzeeërs gaan er nu al onder-door, ijsbrekers houden delen ijsvrij,vliegtuigen gaan er overheen en je kuntlanden waar je wilt.

De pool is nog steeds een barrière voorde scheepvaart via de kortste route naarAzië. Dat is van groot belang, want ne-gentig procent van het vrachtvervoergaat over zee. Dat geldt zowel voor civielals voor militair vervoer. In beide geval-len kan flink op kosten in tijd en geld be-spaard worden als er een handelsrouteom de noord is.

Er komen nu delen van de wereld aanzee te liggen waarvoor dat miljoenen ja-ren lang niet het geval is geweest. Ook als

het nog decennia duurt betekent het eenenorme verandering. Het doet denkenaan de gevolgen van de platentektoniek(de langzame beweging van aardschollendie uit elkaar drijven), maar dan ver-sneld.

Nu al spelen landen in op de verande-ringen door de bouw van havenfacilitei-ten. Zo bouwt Canada in het hoge noor-den de ertshaven Nansivik om tot mari-nebasis; heeft de Amerikaanse overheideen uitgebreid programma waaronderook investeringen in nieuwe technologieen bases vallen; zet Rusland speciale ge-vechtstroepen voor de Noordpool op.Rusland houdt zich verder nogal op devlakte over de militaire kant van de pool-politiek. Het Russische plan voor hetpoolgebied spreekt over het ontwikkelenvan de sociale infrastruktuur voor de (in-heemse) bewoners, toerisme, scheep-vaart, en ecologie. In Canada maakt menzich nog nauwelijks druk over de Russi-sche plannen. Toch mag duidelijk zijndat de noordzijde van Canada en Rus-land – en in mindere mate die van de an-

dere aangrenzende landen Denemar-ken/Groenland, Noorwegen, de Verenig-de Staten/Alaska – zich onvermijdelijkgaat ontwikkelen tot een van de belang-rijkste scheepvaartroutes ter wereld.

De beide kanalen die de continentendoorsnijden – het Panamakanaal en hetSuezkanaal – zullen sterk aan belang in-boeten. Een tocht van Tokio naar Londenvia de noordwestelijke passage langs depool en Canada is 12.000 kilometer kor-ter dan via het Panamakanaal (respectie-velijk 15.700 en 27.800 km). Via denoordoostelijke route langs Rusland is detocht 9.300 km korter dan via het Suez-kanaal (resp. 14.800 en 24.000 km). Hetgaat om een geografische veranderingvan enorme dimensies zowel voor dehandel als voor de strategische verhou-dingen. De Moucheron en consortenhadden dit potentieel goed begrepen.

GRONDSTOFFEN EN ECONOMIEDoor het afsmelten van de poolkappenkomen eilanden bloot te liggen, die voor-heen niet te zien waren. Ook wordt hetgemakkelijker de grondstoffen te winnendie onder de bodem van de NoordelijkeIJszee liggen. Naast olie en gas zijn datzoet water, vis en mineralen als titanium,tin en ijzererts. Dit laat de ogen glimmenvan ondernemers die hierin nieuwe delf-stof- en vangstgebieden zien.

Toch wordt er ook druk gespeculeerdover de mogelijkheden en moeilijkhedenvan de oliewinning, die plaats moet vin-den onder extreme omstandigheden. Hetis er ijs- en ijskoud en er zijn ronddrij-vende schotsen en ijsbergen die de win-ning bemoeilijken. Bovendien is een deelvan de Noordelijke IJszee 4500 meter


diep. Toch is volgens een Amerikaansestudie van het U.S. Geological Survey(USGS) een groot deel van deze fossielebrandstoffen wel te winnen.

De onderzoekers van het geologischinstituut stellen dat er een hoeveelheidruwe olie van 83 miljard vaten in de bo-dem zit. Dat is bij het huidige verbruiks-tempo voldoende voor drie jaar van detotale wereldconsumptie. Met de gas-voorraad van 1.550 biljoen kubieke me-ter kan de wereld langer vooruit. Dat isgenoeg voor 14 jaar van het totale ver-bruik in de wereld. De meeste voorradenliggen in water dat een diepte van 500meter of minder heeft, en zijn dan ookrelatief gemakkelijk te winnen. Het is weleen soort noodvoorraad, want de om-standigheden blijven extreem. Maar alsextra bron zeker niet onbelangrijk.

SAMENWERKINGGeen wonder dat de vijf aangrenzendelanden allen op een flink stuk van detaart azen. Een deel van die claims over-lapt elkaar. De strijd in de noordelijkewateren wordt sinds 2007 kracht bijgezetdoor op de diepzeebodem een Russischevlag te plaatsen of een Amerikaanseatoomonderzeeër door de poolkap om-hoog te laten komen. Naast deze spekta-kelstukjes vinden er steeds meer oefenin-gen plaats en ontstaan tal van militairefora waarin Europese landen hun beleidop elkaar afstemmen.

In november 2010 werd serieus ge-sproken over een Noors-Baltische defen-siealliantie. Een paar maanden laterkwam in Londen een groep noordelijkelanden bijeen, die het vooral hadden overeconomische kwesties, waaronder olie-winning. Een Russische commentatorsprak in reactie op deze ontwikkelingenin januari 2011 van een arctische mini-NAVO. Er wordt al langer gewerkt aan deintegratie van de defensiecapaciteitenvan de Scandinavische landen. Inmiddelsneemt vooral het Verenigd Koninkrijkregelmatig deel aan dergelijke overleg-gen, maar ook Duitsland en Polen schui-ven zo nu en dan aan.

Oefeningen winnen steeds meer aanbelang. De belangrijkste is Cold Responsedie iedere twee jaar wordt georganiseerddoor Noorwegen. Bij deze oefeningdraait het om koud-weer-oefeningen,amfibische landingen en samenwerkingtussen de deelnemende troepen. Vorigjaar namen 9.000 militairen uit veertienlanden deel. De regio behoort op Rus-

land na volledig tot het NAVO-gebied.De oefeningen en fora brengen die lan-den bij elkaar. Daardoor functioneert depool ook als vliegwiel bij het versterkenvan militaire samenwerkingsverbandenmet de neutrale landen in Scandinaviëbinnen en buiten de NAVO. Dat is eenniet onbelangrijk neveneffect.

CONFLICTBEMIDDELINGBinnen het kader van de oefening Pomor-2010 trainden Noorwegen en Rusland debestrijding van terroristen op olieplat-forms. Marineschepen en vliegtuigen na-men deel aan de oefening. De relatiestussen Noorwegen en Rusland in hetpoolgebied ontwikkelen zich ook op an-dere terreinen. Vorig jaar september los-ten beide landen een al veertig jaar be-staand conflict over overlappende claimsin de Barentsz Zee en de Noordelijke IJs-zee op. Samenwerking op het gebied vanvisserij wordt versterkt en er zijn gede-tailleerde afspraken over de winning vanolie en gas dat zich onder beide gebiedenbevindt. De verwachting is dat beide par-lementen het verdrag binnenkort zullenratificeren. Daarmee ontstaat druk opandere landen in de regio om hetzelfde tedoen. En dat is nodig.

Er zijn conflicten tussen Canada enDenemarken, tussen Canada en de Ver-enigde Staten en tussen Rusland en deVS. Denemarken en Canada kwamen alovereen het geschil vreedzaam te be-slechten nadat de Canadese kustwachtenige jaren geleden de Deense vlag een

paar keer van het eiland Hans had ge-haald.

Het kan zijn dat de afspraak tussenNoorwegen en Rusland onderdeel is vaneen Russische diplomatieke poging omeen voordeliger positie te krijgen in hetdebat rond de beheersing van de polen.Zo ontkende het land opeens dat het spe-ciale gevechtstroepen opzet voor de arc-tische regio. Het kan ook zijn dat Rus-land realistisch is en ziet dat Moskou bijsamenwerking in internationaal verbandmeer te winnen heeft.

Er zijn zeker geschillen en er wordt mi-litaire capaciteit opgebouwd, maar hetgrootste veiligheidsrisico wordt niet ge-vormd door de tegenover elkaar staandelegers, maar door de grote klimatologi-sche veranderingen die het gevolg van desmeltende poolkappen zullen zijn. Debelangrijkste strategische veranderingzal pas op de lange termijn ontstaan, alsde doorvaart via de noordelijke routesmogelijk wordt. De aangrenzende landenzullen geostrategisch belangrijker wor-den aangezien ze hoe dan ook controlekunnen uitoefenen op scheepsbewegin-gen. Een belangrijke vraag zal zijn of denoordwestpassage en de noordoostelijkezeeroute als internationale wateren zul-len worden beschouwd of als territorialewateren (met bijvoorbeeld beperkingenop militaire doorvaart). Met iedere ijs-berg die smelt wordt die vraag belangrij-ker.

Martin Broekbroekstukken.blogspot.com


De aandacht voor het verschijn-sel piraterij heeft zeker goedegronden. Sinds 1991 zijn tien-

tallen schepen gekaapt. Begin december2010 zaten er 35 schepen met 650 be-manningsleden vast. Losgelden lopen optot meer dan 1 miljoen dollar. De oorza-ken van de wedergeboorte van deze oudebedrijfstak liggen vooral in het uiteenval-len van de Somalische staat na de KoudeOorlog in verschillende delen. Daarbij

viel elk centraal gezag weg en werd ver-vangen door de macht van krijgsherenuit de clans en radikaal-islamitischeguerrillastrijders. De VN heeft een vre-desmissie van de Afrikaanse Unie ge-mandateerd die met grote moeite een‘overgangsregering’ ondersteunt die nau-welijks meer dan een deel van het stads-centrum van Mogadishu beheerst. DeEuropese Unie heeft zich hierin gemengddoor de opleiding van het regeringsleger

ter hand te nemen. Vanuit zee en militai-re bases in de omgeving (zoals Djibouti)voeren speciale eenheden van de Ameri-kaanse strijdkrachten continu missies uitin het gebied. Volgens het officiële ver-haal op zoek naar leden van al-Qaida.Een normaal leven in Somalië is onderdeze omstandigheden nauwelijks moge-lijk. Ook al omdat de visserij is vernie-tigd, onder andere doordat de vrije toe-gang tot de Somalische wateren wordtmisbruikt door vissersschepen van geïn-dustrialiseerde landen. Voor veel werklo-ze en verpauperde vissers is de enige uit-weg om piraat worden. Zolang op landgeen oplossing wordt gevonden, heeft debevolking geen andere keus dan op zeemanieren van overleven te zoeken.

GEOPOLITIEK EN HET KRUISPUNTINDISCHE OCEAANPiraterij is een voor de hand liggende op-lossing, omdat er een rijke buit voorbij-vaart. De scheepvaartroutes van en naarhet Suezkanaal lopen vlak langs de kust,door de Golf van Aden. De schepen zijncruciaal voor het functioneren van dewereldeconomie, vooral de tankers dievan immens belang zijn voor de geïndus-trialiseerde wereld. In de eerste elf maan-den van 2010 voeren bijvoorbeeld 16.500schepen door het Suezkanaal, waarvan20% olietankers waren. Door de straatvan Hormoez waren dat in 2009 onge-veer 4745 olietankers.

Achter deze cijfers schuilt een geopoli-tiek drama: de macht die deze handels-routes controleert heeft grote invloed opde landen die afhankelijk zijn van dievrije doorvoer. Die controle vindt plaatsdoor de inzet van marines, die in dit ge-bied ver van hun thuisbases moeten ope-reren. Vandaar het belang dat gehechtwordt aan de capaciteit om langdurigmet vloten, het liefst inclusief onder-zeeërs en vliegdekschepen, onderweg tezijn. Daarnaast is de beschikking overmarinebases in de omgeving een voor-deel. Er is dus wat de beheersing van dewereldzeeën betreft niet zoveel verandertsinds de hoogtijdagen van het Britse rijk,eind 19e eeuw. De militaire technologieis wel vernieuwd en veranderd. De con-trole op zee vindt in meerdere dimensies

plaats: behalve op de oppervlakte ookonder water, in de lucht en in de ruimte.

Bepalend voor het patroon van dehandelsroutes is de locatie van de geïn-dustrialiseerde groeikernen in de wereld.De laatste 20 jaar zijn de bestaande inNoord-Amerika, Europa en Ruslandaangevuld met China, India, Zuid-Afrikaen Brazilië. Allen hebben een gemeen-schappelijk belang bij het vrijhouden vande handelsroutes in het algemeen en deenergieaanvoer in het bijzonder.

Die handelsroutes lopen niet alleenover zee: de klassieke geopolitiek voorzietook in verbindingen over land, bijvoor-beeld tussen Europa en de Aziatischelandmassa. Een hoogwaardig vervoersys-teem per spoor tussen Europa en Aziëzou de zeeroutes vermijden en zelfs eenverbindende (politieke) werking hebbentussen de industriecentra en marktenvan Europa en Azië. Het is deze ontwik-keling naar een denkbeeldig Eurazië diede Amerikaanse strateeg Brzezinski om-schreef als volstrekt onaanvaardbaarvoor de Amerikaanse buitenlandse poli-tiek, omdat die combinatie machtigerzou zijn dan Noord-Amerika. Het hand-haven van zeehandelsroutes over de wa-teren die beheerst worden door de Ame-rikaanse marine, is dus een Amerikaansbelang. China volgt een dubbele strate-gie: het bouwt langzaam een marine opdie in staat is om op regionaal niveau deAmerikaanse te evenaren, maar legt ookpijpleidingen en transportroutes doorcentraal Azië aan.

PIRATERIJ Zolang de maritieme handelsroutes vanbelang zijn zullen ze een aantrekkelijkdoel vormen voor piraten. Zoals wel va-ker bij georganiseerde grootschaligemisdaad is dit een bedrijfstak waar voor-malige vissers en berooide nomaden sei-zoensarbeid kunnen vinden. De struc-tuur van deze industrietak impliceerthandhaving van veilige thuisbases in So-malië. Dat betekent dat plaatselijkemachthebbers ook een aandeel willenvan de inkomsten. Omdat de kaapindus-trie grootschaliger wordt moeten er hogeinvesteringen worden gedaan, soms doorbuitenlandse investeerders. Het voortbe-


Energiehonger en piraterijNaar het zich laat aanzien, begint zichrondom de Indische Oceaan een conflict vangeopolitieke belangen te ontwikkelen. Crucialestaatsbelangen zijn in het geding en deontplooiing van militaire macht is in vollegang. De kans op een botsing is nietdenkbeeldig en daar wijst de Amerikaanseanalist Robert Kaplan in zijn boek (MOESSON:DE INDISCHE OCEAAN EN DE TOEKOMSTIGE

WERELDMACHTEN) terecht op. Maar het debat inNederland lijkt te worden beheerst door eengrote nadruk op een belangrijk maarondergeschikt aspect van deze botsing vanbelangen: namelijk de piraterij en debestrijding daarvan.

Er is dus wat de beheersing

van de wereldzeeën betreft

niet zoveel verandert

sinds de hoogtijdagen van

het Britse rijk, eind 19e eeuw.


staan van het wetteloze gebied in hetvoormalige Somalië, speelt een essentiëlerol hierin. Een poging van de plaatselijkstamoudsten en radicaal religieuze lei-ders om die toestand te beëindigen en toteen compromis te komen, werd eind2006 gesaboteerd door de VS, die eenEthiopische troepenmacht te hulp rie-pen. Sindsdien zijn de pogingen om eenprowesterse staat te vestigen mislukt. Ditis de belangrijkste reden voor de groeivan de piraterij en dus ook van groot be-lang voor de piraterijbestrijding.

De manier waarop dat gebeurt ismerkwaardig. Na de terugtrekking vande Amerikaanse interventie begin jarennegentig wordt er geen effectieve oplos-sing op land meer nagestreefd, maarwordt de nadruk gelegd op de bescher-ming van de schepen. Dat gebeurt dooreen grootschalige ontplooiing van mari-neschepen, afkomstig van alle landenwier handel door dit gebied wordt ver-voerd. Er is een veilige vaarzone vastge-steld die door de marineschepen wordtbeschermd. Maar de afstanden zijn im-mens en bovendien hebben de piraten-operaties zich verder van de kust ver-plaatst. Dat gebeurt met moederschependie de kleine aanvalsbootjes vervoerenwaarmee de overvallen worden uitge-voerd. Omdat het onmogelijk is om dehele oceaan af te dekken, is men vooralreactief bezig. Men stuurt fregatten op de

gekaapte schepen af om ze terug te ver-overen. Toch heeft dit niet kunnen ver-hinderen dat er in 2009 20 schepen wa-ren gekaapt en in de eerste negen maan-den van 2010 nog eens 15. De escalatieheeft de roep om hardere maatregelenbewerkstelligd, waaronder een bredermandaat voor het gebruik van geweld te-gen de piraten.

Dit is uitgemond in een initiatief toteen vrije-markt-oplossing, gefinancierddoor de verzekeraars: het oprichten vaneen huurlingenvloot, die met een veelvrijer mandaat in actie zou komen tegende piraten. De schepen zelf worden deelsal bewaakt door bewapend personeel. DeNederlandse regering wil dat dit systeemwordt uitgebreid. Drijvende kracht hier-in zijn de rederijen en de verzekerings-maatschappijen, die steeds de losgeldenmoeten betalen, en besloten hebben dathet goedkoper is om contractanten indienst te nemen.

GEOPOLITIEKE CONTROLEEN PIRATENBij de bestrijding van de piraterij spelenook geopolitieke belangen een belangrij-ke rol.

De grootste fout is het gebrek aan eenoplossing voor de desintegrerende staatSomalië. Pragmatische oplossingen vooreen herstel van het gezag worden met na-me door de VS gesaboteerd. Zo spelen de

geopolitieke belangen niet alleen mee bijhet beheersen van de handelsroutes,maar ook in de manier waarop ze wor-den zeker gesteld. De georganiseerdemisdaad vaart er wel bij.

Toch is er iets vreemds aan de manierwaarop de piraterij wordt bestreden.Konvooivaart wordt niet toegepast, ver-moedelijk omdat de snelle schepen danworden vertraagd door de langzame –dat kost geld. Op interstatelijk niveaufaalt de coördinatie. Zo zijn er drie ver-schillende grootschalige operaties voorhet bewaken van de scheepvaartroutes:EU met operatie Atalanta, OperationOcean Shield van de NAVO en de Ameri-kaans geleide Combined Task Force 151.

Bovendien treden landen zoals Chinaook afzonderlijk op. De staats- en allian-tiebelangen gaan voor, ook als dat in-houdt dat men inefficiënt opereert. Datis misschien slechts de afspiegeling vande geopolitieke belangen. De piraterijbe-strijding kan dan ook het beste wordenbegrepen in termen van de geopolitiekestrijd om de controle over deze handels-routes. Omdat energiebelangen hierbijcentraal staan, is deze strijd inderdaad,zoals Kaplan beweert, het belangrijkstegeopolitieke theater ter wereld.

Karel KosterWetenschappelijk Bureau SP

MEI 2009,COMBINEDTASK FORCE151 HOUDTPIRATENSCHIPAAN .

Foto

: Eri

c B

eaur

egar

d, U

S-N

avy



Over deze transportroutes en dedaarmee verbonden veilig-heidsinitiatieven heeft de

Quaker Council for European Affairs(QCEA) een paar maanden geleden denotitie ‘Military Responses to Energy Se-curity Problems: What role for CommonSecurity and Defence Policy?’ uitge-bracht. Daaruit blijkt dat ondanks detientallen onder Europese vlag gevoerdemilitaire en politionele interventies deEuropese Unie nog steeds geen krachtigevuist weet te maken. Er zijn een paar zelf-standige Europese militaire acties op hetAfrikaanse vasteland uitgevoerd die for-meel een humanitair oogmerk hadden,maar niet echt veel om het lijf hadden. Bijandere militaire acties, zoals operatieAtalanta tegen de piraterij voor de Soma-lische kust, is de EU vooral onderaanne-mer of juniorpartner van de NAVO en deVS.

Voorlopig zijn de Verenigde Staten deEU dan ook een slag voor in West-Afrika.Eén van de laatste wapenfeiten van de re-gering Bush was het operationeel stellenvan AFRICOM, het Africa Commandvan het Pentagon, dat bedoeld is om inAfrika met militaire middelen stabiliteitte helpen creëren, zodat politieke en eco-nomische groei kan plaatsvinden. De re-gering Bush noemde het veiligstellen vande toegang tot Afrikaanse olievoorradenvan “strategisch nationaal belang”. Menverwacht dat het Afrikaanse aandeel inalle door de VS in 2015 te importeren oliezo’n 25% zal zijn: meer dan de VS uit hetMidden-Oosten importeren. Nigeria al-leen al zal 10% van de Amerikaanse olie-import voor haar rekening nemen.

De Europese landen laten zich echtertoch niet onbetuigd. Zo kondigde pre-mier Brown in 2008 aan dat het Britse le-ger Nigeriaanse veiligheidstroepen zoutrainen in het beschermen van de oliefa-ciliteiten tegen aanvallen van opstande-lingen. De eveneens in 2008 gepubliceer-de herziening van de Europese Veilig-heids Strategie benadrukt de toegang totfossiele brandstoffen als een belangrijkgemeenschappelijk veiligheidsrisico vande EU.

Ook in deze Afrikaanse Golf was deAmerikaanse marine Europa te snel af. Alin 2004 toonde zij haar spierballen dooreen marineoefening voor de West-Afri-kaanse kust en sindsdien is haar maritie-me aanwezigheid in deze wateren alleenmaar toegenomen. In 2007 nam eenFrans marineschip deel aan een door deAmerikanen geleide oefening voor dekust van Kameroen om marineofficierente trainen van de olieproducerende ofdoorvoerlanden Gabon, Sao Tomé enPrincipe en Kameroen (waar de olie vanTsjaad verscheept wordt). Datzelfde jaarvond ook een operatie plaats met mari-neschepen afkomstig uit Duitsland, Por-tugal, Denemarken en Nederland. Zo be-reidt het Westen zich voor op militaireacties tegen de piraterij in de Golf vanGuinee.

‘CRIMINALITEIT’ In het rapport over piraterijbestrijdingop zee dat de Adviesraad InternationaleVraagstukken (AIV) onlangs op verzoekvan de regering uitbracht, wordt Nigeriaals derde regio genoemd naast de Straatvan Malakka en Somalië. De AIV spreekt

van een sterke stijging van het aantal in-cidenten bij zeetransporten naar offshoreolie-installaties voor de Nigeriaanse kust.Ze wijst in haar rapport heel nadrukke-lijk op de politieke oorzaken van de strijddie de gewapende milities zoals de Move-ment for Emancipation of the Niger Del-ta (MEND) tegen de Nigeriaanse over-heid en de oliemaatschappijen voeren,maar beschouwt de MEND vervolgenstoch vooral als een criminele club. Daar-bij wijst ze erop dat deze ‘criminaliteit’zich de afgelopen jaren vanuit de Niger-delta heeft uitgebreid naar de kustwate-ren van Kameroen en Equatoriaal Gui-nee. Daar werd onder andere een aanvaluitgevoerd op een Kameroenees fregat,waarbij 21 militairen werden gedood endoor de aanvallers grote hoeveelhedenwapens en munitie werden buitgemaakt.De AIV zoekt de bestrijding van deze pi-raterij vooral in de veiligheidssector enniet in een politiek initiatief vanuit deNigeriaanse overheid en de oliemaat-schappijen in de richting van de bevol-king van de Nigerdelta die zich als kindvan de rekening beschouwt.

DOOR DE WOESTIJNHet idee van een gaspijpleiding van Ni-geria dwars door de Sahara naar Europadateert al uit de jaren zeventig van de vo-rige eeuw. In 2002 sloten de regeringenvan Nigeria en Algerije een overeen-komst om deze pijpleiding daadwerkelijkaan te leggen met de steun van economi-sche stimulerings- en ontwikkelings-fondsen van de New Partnership forAfrican Development (NEPAD). Depijpleiding zou ook gas transporterennaar de bevolking in het noorden van Ni-geria, het zuiden van Algerije en hetdaartussen gelegen Niger met een even-tuele aftakking naar Mali en Burkina Fa-so. Zo heeft Nigeria al eerder deze eeuwmet steun van de West-Afrikaanse eco-nomische gemeenschap ECOWAS deWest-African Gas Pipeline aangelegd omgas te leveren aan Benin, Togo en Ghana.

Die pijpleiding ligt er inmiddels alweer een paar jaar, maar er vloeit nogsteeds geen aardgas door. Dat komt deelsdoor constructiefouten, deels dooraanslagen op de pijpleiding zelf of op|directieleden van bij de aanleg en exploi-

Race om de Trans-SaharaDe reacties op de opstanden in Noord-Afrika en het Midden-Oosten maken weer eensduidelijk dat de olie- en gastoevoer naar Europa niet alleen afkomstig is uit Rusland(vooral gas) en de regio rond de Perzische Golf (vooral olie), maar ook uit Afrika (olieèn gas). Door die opstanden denken we dan in de eerste plaats aan Algerije en Libië,maar voor de westerse energiebehoefte wordt ook olie en gas gewonnen in de regiorond de Golf van Guinee, met Nigeria als belangrijkste producent. Volgens deprognoses zal de Europese import van olie en gas uit deze regio de komende jarenalleen maar toenemen. Vanuit de West-Afrikaanse havens aan de Golf van Guinee is deolie sneller en mogelijk ook veiliger te transporteren naar Europa. Voor de gastoevoeris een Trans-Sahara pijplijn gepland die vanuit de Nigerdelta in Nigeria, dwars doorNiger, via reeds bestaande gaspijpleidingen van Algerije naar Europa leidt. Beideroutes krijgen te kampen met een veiligheidsprobleem en dit leidt weer tot militaireinteresse van zowel de VS als Europa in deze regio.


pijplijntatie betrokken maatschappijen.

Voor de aanleg van de Trans-Saharapijpleiding (ook wel NIGAL pijpleidinggenoemd, naar Nigeria, en Algerije) lij-ken echter extra financiële middelennoodzakelijk. In juli 2008 begon het Rus-sische staatsbedrijf Gazprom besprekin-gen met de Nigeriaanse overheid. Eenmaand later werd de Europese Unie plot-seling wakker geschud door de Russisch-Georgische oorlog en sindsdien tracht deEU te voorkomen dat ze voor de gasim-port uit Nigeria de Russen opnieuw te-genkomen. Dat was al eerder het geval bijde leveranties vanuit Rusland zelf en bijde pijpleidingen die net iets ten zuidenvan Rusland van het Kaspische bekkennaar Europa lopen (de Nabucco-pijplei-ding bijvoorbeeld). De race om de Trans-Sahara pijpleiding met de Russen is voor-alsnog nog niet gelopen: de concurreren-de aanbiedingen betreffen niet alleengeld maar ook investeringen in de lokalegasinfrastructuur in Nigeria, Niger enAlgerije, zodat de lokale bevolking ookvan gas kan worden voorzien. De investe-ringen daarin, in plaats van direct induurzame energievoorziening volgenweer een Westerse agenda. Volgens deplanning zou in de loop van dit kalender-jaar wel duidelijkheid in de uitkomst vandeze slag moeten komen, want in 2012wil men met de bouw beginnen zodat hetgas vanaf 2015 noordwaarts kan vloeien.

ENERGIEHONGERDe veiligheidsrisico’s rond de Trans-Sa-hara pijpleiding blijven niet beperkt totde opstandelingen in de Nigerdelta ofandere conflictregio’s in Nigeria. OokNiger en Algerije zijn niet vrij van con-flicten. In Niger vechten de Toeareg eenstrijd uit met de regering over de verde-ling van de lusten en lasten van de urani-umwinning in het noorden van het land.Ook weer een gevolg van de onstilbareenergiehonger van het Westen. Een jaargeleden vond in dit land, dat tot de vijfarmste landen ter wereld behoort, de zo-veelste staatsgreep sinds de onafhanke-lijkheid plaats. En ook in Algerije is de si-tuatie bepaald niet stabiel. Tot tien jaargeleden was het land verwikkeld in eenburgeroorlog en ook daarna vonden re-gelmatig aanslagen plaats op olie- en gas-

installaties. De Algerijnse overheid inves-teert nu stevig in veiligheidstroepen omdeze installaties te beschermen. Hoewelze een direct ingrijpen van de EU bij debescherming van de Trans-Sahara pijp-leiding niet voor de hand zien liggen, ver-moeden de opstellers van het Quaker-rapport wel een betrokkenheid van deEU bij het trainen van deze veiligheids-

troepen in de drie betreffende landen.Dat betekent vooral een ondersteuningvan regiems die bij de energievoorzie-ning de belangen van het Westen voor-rang geven boven die van hun eigen be-volking. Waar hebben we dat eerder ge-zien?

Jan Schaake



Het Amerikaanse leger zoekt naar werk

Een reddende engel metloden vleugels

Het Haags Vredesplatform heeft contact met initiatiefnemersvan de Haagse Klimaatcoalitie, die zo’n plaatselijkebasisbeweging willen oprichten om de aandacht te vestigenop de gevolgen van klimaatverandering. Via allerleiorganisaties wil deze beweging zorgen voor de organisatievan de maatregelen die uit lokale initiatieven komen om deuitstoot van broeikasgassen tegen te gaan, en dat er drukwordt uitgeoefend op de rijksoverheid. In dit verband gafWouter Veening, directeur van het Institute for EnvironmentalSecurity, verschillende lezingen. Uit zijn presentatie over degevolgen van klimaatverandering voor oorlog is hetonderstaande artikel gedeeltelijk voortgekomen. Vooral derol van het leger wordt erin ter discussie gesteld.

In de Verenigde Staten is het klimaat-vraagstuk merkwaardigerwijs doorhet leger op de kaart gezet. In 2007

publiceerde het Pentagon een rapportvan haar denktank de CNA (SecurityAnd Climate). In dit rapport werd ver-meld dat de globale klimaatveranderingeen “bedreiging voor de veiligheid” was.Allereerst zou de stijging van de zeespie-

gel een bedreiging vormen voor de Ame-rikaanse bases in de oceanen, in het bij-zonder voor het strategisch belangrijkeDiego Garcia, vanwaar Amerika nu een-maal zijn raketten naar het Midden-Oos-ten moet kunnen sturen. Maar ook weesmen erop dat 70% van de militaire trans-porten op fossiele brandstoffen gaan,waardoor het noodzakelijk werd om dezegrondstoffen zeker te stellen in de daar-

voor bestemde gebieden, iets wat wellichtmet een kritisch oog moest worden beke-ken – de oplettende lezer van ons Maga-zine herkent dit ook als agendapunt vande NAVO, waarop wellicht elders in ditdossier zal worden ingegaan.

Zeer diep kan men ingaan op de drei-ging van nieuwe oorlogen als gevolg vande klimaatverandering. Verslechteringvan de bodemkwaliteit is bijvoorbeeldeen van de oorzaken van tribale conflic-ten in diverse gebieden in Afrika, zoals destammenconflicten in Kenia en de bur-geroorlog in Darfoer. Ontbossing en in-tensieve visserij aan kusten wordt bevor-derd door de export naar de Westerselanden. Nederland importeert bijvoor-beeld zijn garnalen uit tropische landenen draagt daardoor bij aan de verwijde-ring van mangrove. Ook bevorderen Ne-derlandse baggermaatschappijen methun havenaanleg het overstromingsge-vaar van laag gelegen kunstgebieden.Door de import van (genetisch gemani-puleerde?) soja uit Brazilië en palmolieuit Indonesië (Unilever!) helpt ons landmee aan het kappen van het regenwoud.Als we denken dat militaire interventiesdoor de Westerse landen een oplossingbieden, lijkt dit op de terugkeer van dediscussie over de ethische noodzaak vankolonialisme, zoals we die uit de tijd van

de kwestie Nieuw-Guinea kennen. Of deinvloed van klimaatverandering opplantaardige bovengrondse grondstof-fen, waarvan de winning door het Wes-ten hier terloops met enkele voorbeeldenis aangestipt. Klimaatverandering leidtsoms tot illegaliteit, zo bevordert water-schaarste in Afghanistan de verbouw vande opiumplant papaver, die minder wa-ter nodig heeft dan graan. In het CNA-rapport wordt hierover echter niets ver-meld.

NIEUWE FUNCTIE?Uit het CNA-rapport blijkt dat de voor-keur uitgaat naar veel mooiere doelen.Naast de uitbreiding van de taakstellin-gen (reeds via het NAVO-overleg be-kend) ziet het Pentagon volgens het rap-port ook een nieuwe functie voor het le-ger in de toekomst. De krijgsmacht zoukunnen worden omgevormd voor hetverlenen van grootschalige hulpverle-ning zoals bij de grote overstromingen inPakistan en India. Het leger zou meermoeten investeren in noodhospitalen,materiaal voor watertransporten en red-dingshelikopters. (Het zou mooi zijn alsze dat financierden met het geld van deonderhand tot afschaffing gedoemdeJSF’s.) Nog staan de filmbeelden gemaaktdoor John Fernhout van Walcheren in

Opposanten wijzen

op het feit dat er ook in

Haïti olie kan

worden gewonnen...

Foto

: Jan

Ber

voet

s


1944 (uit Why we fight van Frank Capra)en de DUKWs uit de watersnood van1953 op ons netvlies gegrift. MoetenWesterse legers dan permanent als red-dende engelenscharen paraat staan?

De beelden van weleer zijn overscha-duwd door latere ervaringen. Was erdoor het Pentagon wel rekening gehou-den met de kritiek die het leger van Bushkreeg voor zijn optreden na de orkaanKatrina twee jaar vóór het Pentagonrap-port? Of het meer recente optreden vanhet Amerikaanse leger in Haïti, over zin-loze inbeslagname van de schaarse infra-structuur en belemmering van de meereffectieve hulpverlening door anderenten behoeve van de openbare orde of ei-gen veiligheid. Op de dag nadat de rampplaats vond, berichtte Obama’s regeringdat er een hele Marine Expeditionary For-ce klaar lag “om te helpen bij het herstelvan de orde” als er “chaos “ zou ontstaan.Maar wat de bevolking van Haïti hethardst nodig had: voedsel, eerste hulp-verleners met hun gespecialiseerde appa-raten, dokters met medische voorzienin-gen en apparatuur, ingenieurs, zware ap-paraten en zware puinruimers, dat allesbleef uit. Terwijl Obama in navolging vanBush en Clinton zich vooral militair lietgelden, stuurde Cuba meer dan 400 art-sen waarop aanvulling volgden; Cuba-nen, Argentijnen, IJslanders, Nicaragua-nen, Venezolanen, en vele anderen warenal ter plaatse bezig – met het redden vanlevens en het behandelen van de gewon-den. Senegal had zelfs al land aangebo-den aan Haïtianen die terug willen naarAfrika. En mogelijk dachten de Haïtia-nen hetzelfde als wat men in New Orlé-ans van de hulp dat het leger bood: “demensen hebben voedsel en onderdak no-dig en de Amerikaanse regering heeftmannen met geweren gestuurd.”

HULP IN DE PRAKTIJKOnder de code Operation Lantern Spikenamen de Amerikanen tijdelijk de Haïti-aanse infrastructuur over. Zij regeldenhet vlieg- en scheepvaartverkeer en stel-den daarbij vooral veiligheidsprioriteitenvoor eigen land. Op bevel van presidentObama vlogen militaire vliegtuigen overhet eiland “om de verwoestingen in kaartbrengen.” De eerste Amerikaanse bijdra-ge aan de militaire hulp voor Haïti wasverkenningstuig waarvan de bemanningdeskundiger is in het zoeken naar be-waarplaatsen van verborgen wapens enlanceerbases van raketten dan naar ver-

nielde infrastructuur. De bedoeling vanhet Amerikaanse optreden werd al snelduidelijk: transportvliegtuigen, marine-transportschepen, vier C-140 luchtbrug-gen en evacuaties naar Guantanamo opCuba. Volgens een verslag van de Was-hington Post had de Verenigde Staten on-geveer acht ernstig gewonde patiëntengeëvacueerd naar Guantanamo Bay, sa-men met de Amerikaanse ambassademe-dewerkers (prioriteiten volgens de Ame-rikaanse ambassadeur). Op dag drie voe-ren Amerikaanse schepen, waarondertorpedobootjagers naar Haïti. Volgens deWashington Post hield de permanentetask force (die Amerikaanse maatregelencoördineert bij gevallen van massale mi-gratie uit Cuba of Haïti) toezicht op degang van zaken, maar was nog niet aan deuitvoering begonnen.

Voor Haïti was er echter niets geregeld.Achteraf gezien was onmiddellijke snelletoevoer van goederen nodig en een vanonderaf geïmproviseerd herstel van deinfrastructuur. Dat kan via sociaal-medi-sche coördinatieteams met technischebijstand. Zij konden de bevolking van deverwoeste wijken opvangen in tenten-kampen en hulp mobiliseren, voor zover

dit nodig was. Het zijn dit soort initiatie-ven waarmee men van meet af aan pre-ventie kan organiseren tegen ziekten alscholera. Een jaar na de aardbeving werdduidelijk dat zoiets niet was gebeurd.Want de luchtverkeersleiding (verzorgddoor het Amerikaanse leger) weerde ex-perts op dit gebied zoals de CARICOM(Caribische Gemeenschap Artsen Zon-der Grenzen), het Rode Kruis uit Brazilië,Frankrijk, Italië, en zelfs uit Amerika. Demilitaire staf dacht nu eenmaal beter teweten. Vilein wijzen opposanten op hetfeit dat er ook in Haïti olie kan wordengewonnen...

Het leger zal gezien de gevolgen oplange termijn voor rampen een andereopvatting over zijn organisatie en zijndoelstelling moeten ontwikkelen dan water op dat punt in NAVO-verband wordtgepropageerd, en dat vergt een structu-reel denken waartoe een militair systeem,dat op oorlog is gericht, wellicht niet instaat is.

Jan Bervoets

KOREA 1951, MOBIEL MILITAIRHOSPITAAL VAN NOORWEGEN


1 EEN VERANDERENDVEILIGHEIDSBELEID

De politieke en veiligheidssitua-tie in de wereld is in de vorigeeeuw ingrijpend veranderd.

De Sovjet-Unie hield op te bestaan, hetIJzeren Gordijn verdween, optimismevergezelde ons binnentreden in een peri-ode van hernieuwde hoop op vrede enstabiliteit. Dit optimisme is sindsdienverdampt. Vele nieuwe politieke, religi-euze en etnische gewapende conflictenzijn losgebarsten in Europa (bijvoor-beeld Bosnië, Kosovo, Tsjetsjenië, Geor-gië), op andere continenten (bijvoor-beeld Rwanda, Kongo, Soedan) of vanuitonverholen Westerse belangen (bijvoor-beeld Irak en Afghanistan).

Tegelijkertijd zouden hernieuwdespanningen tussen Rusland en ‘Westerse’geallieerden zelfs een nieuwe wapenwed-loop en een nieuwe ‘Koude Oorlog’ kun-nen oproepen…

Toen de Koude Oorlog eindigde werdde ontwikkeling van samenwerking tus-sen voormalige tegenstanders, tussenOost- en West-Europese staten gestimu-leerd. De NAVO bood Centraal- en Oost-Europese landen snel een lidmaat- ofpartnerschap aan, waardoor haar in-vloedssfeer ver naar het Oosten werd uit-gebreid.

Gedurende dezelfde periode bouwdeook de Europese Unie haar instrumentenuit om een gezamenlijk buitenlands be-leid te voeren. Dit ging vergezeld van eenmilitaire component, die van de lidstatenvergde dat ze hun militaire capaciteitenversterkten. Tegelijkertijd liet de EU toe,dat de vroegere Oost- en Centraal-Euro-pese staten sneller in de militaire alliantiewerden geïntegreerd dan in de politiekeunie. Op deze wijze werd de samenwer-king tussen Oost en West in belangrijkemate gemilitariseerd.

We zien dat zowel de EU als de NAVOopenlijk verklaren, dat zij bereid zijn deEuropese behoeften in termen van hulp-bronnen, energie en grondstoffen – met

inbegrip van de aanvoerroutes – te ver-dedigen, zonodig met militaire midde-len. Een nieuw begrip deed zijn intrede:‘energieveiligheid.’

Inmiddels is de tweedeling van deKoude Oorlog grotendeels verdwenen,maar we leven nog steeds in een verdeeldEuropa… Ver van het ‘Gemeenschappe-lijk Europese Huis’ zoals Michail Gor-batsjov het eind jaren tachtig noemde…

Over welk Europa hebben we het na-melijk? Hoort Rusland daar ook bij?

Hebben we het over het Europa van deEuropese Unie, het Europa van de WestEuropese Unie, het Europa van de NAVO,het Europa van de Organisatie voor Vei-ligheid en Samenwerking in Europa, hetEuropa van de Raad van Europa – ommaar een paar Europese gestalten te noe-men?

2 VEILIGHEID OF VREDE:MARKTECONOMIE OF DUUR-ZAME ONTWIKKELING

Het huidige dominante economischemodel is noch rechtvaardig, noch duur-zaam. In dit wereldwijde systeem is demacht verschoven naar onpersoonlijkewereldmarkten, internationale financiëleinstituties en transnationale corporaties.Dit vergroot de al bestaande ongelijkheidtussen en binnen volkeren en lijkt op eenvoortzetting van 500 jaar kolonialisme.

Grote spelers in die globale markt val-len nu buiten de controle van individue-le overheden. Transnationale maat-schappijen zouden moeten worden ge-controleerd door mondiale institutiesom de negatieve aspecten in termen vanminimum lonen, sociale en milieukostentegen te kunnen gaan. De hervorming


Van brandstof als conflict-stof naar coöperatie

Teke

ning

: Pel

eia


van de Verenigde Naties zou mede op datdoel gericht moeten zijn. De internatio-nale economische architectuur is drin-gend aan hervorming toe!

Zijn we ons bewust dat in de meestegebieden die getroffen worden door oor-log en gewapende conflicten vandaag dedag – op de achtergrond – een intensievecompetitie rond grondstoffen en energieeen belangrijke conflictbevorderende rolspeelt?

Een voorbeeld. Onlangs gaf China aande export van zeldzame aardmetalen(bijvoorbeeld cerium, dysprosium, erbi-um, lanthanium, neodymium, terbium,yttrium, zirkonium) met tenminste 35%te beperken in het kader van een scherpermilieubeleid in eigen land. Sinds die aan-kondiging is de prijs van sommige vandeze metalen verzevenvoudigd. China isechter wereldwijd goed voor ruim 90%van de winning van deze metalen! Endaarvan is juist moderne technologiein computers, telefoons, maar ookvan windmolens en de batterijen vanhybride auto’s afhankelijk! In centraalAfrika zijn meer dan zeven landenbetrokken geraakt bij de gewapendestrijd in Kongo en Zaïre om een gebieddat rijk is aan dit soort ertshoudende mi-

neralen, maar ook goud en diamanten.Door deze ontwikkelingen zouden we

onze aandacht moeten richten op de ern-stige behoefte aan veiligheid voor allen,in plaats van onszelf, of met anderewoorden op de behoefte aan werkelijkeduurzame ontwikkeling voor allen en al-les (de schepping)!

En dus, omdat deze wereldwijde strijdom grondstoffen veelal de oorzaak is vangewapende conflicten en oorlogen, die-nen we nog actiever deel te nemen aan destrijd voor rechtvaardige verdeling vankooldioxide-uitstootrechten, een gelijk-waardige toegang tot natuurlijke hulp-bronnen en het inzetten van duurzamevormen van energie!

Dit zijn de uitdagingen voor de ont-wikkelings-, de milieu- en de vredesbe-weging in de 21-ste eeuw! Het ondersteu-nen van de totstandkoming van duurza-me ontwikkeling. Het ontwikkelen vaneffectieve instrumenten voor een recht-vaardig delen van hulpbronnen en hetdoen ontstaan van een wereldwijd be-stuursstelsel als middel om gewapendeconflicten en oorlogen te voorkomen.Dit zou onze preventieve oorlog moetenzijn: tegen nood, ongelijkheid en armoe-de!

3 DE EUROPESE GEMEENSCHAPMOET ZICHZELF OPNIEUWUITVINDEN: NAAR EEN NIEUWE EEG

Rusland en zijn bondgenoten zien metlede ogen aan dat de VS via de NAVO en– in mindere mate – de EU hun grondge-bied omsingelen.

Bij dit alles speelt de energiepolitiekeen centrale rol. We hebben al verschil-lende keren gezien dat Rusland de “ener-giekaart” uitspeelt als het beleid vanbuurlanden niet bevalt. Verschillende ke-ren werd, vooral gedurende de winterpe-riode, de kwetsbaarheid van Europesestaten door de afhankelijkheid van aard-gas uit Rusland gedemonstreerd.

In 2007 verbruikte de EU bijna 500miljard kubieke meter gas. Hiervan is on-geveer 40% afkomstig van eigen Europe-se voorraden die snel op beginnen te ra-ken. De voorspelling is dat tegen 2020 erruim 30% minder eigen gasproductie zalzijn dan in 2007. Tegelijkertijd wordt ver-wacht dat de vraag naar aardgas in die-zelfde periode met ongeveer 20% zal toe-nemen. Dat betekent dat we op zoekmoeten naar leveranciers buiten de EU.En dat terwijl we nu al ruim 60% van debehoefte aan gas importeren!

Ruim 80% van het geïmporteerde gaskomt nu uit met name drie landen:Noorwegen, Algerije en Rusland. Daar-van neemt alleen Rusland thans meerdan 40% voor zijn rekening.

Zelfs het Europese duurzaamheidbe-leid draagt – wonderlijk genoeg – bij tothet toenemende belang van aardgas alsenergiedrager. Het streven van de EUnaar 20% minder CO2 uitstoot in 2020leidt om twee redenen tot een groterevraag van aardgas. Ten eerste omdat gas-gestookte elektriciteitscentrales verhou-dingsgewijs minder CO2 uitstoten dankolen- of oliegestookte. Ten tweede om-dat ze flexibeler zijn uit te schakelen en inte schakelen, zodat duurzame vormenvan energie (zon, water, wind, aard-warmte) opgewekte elektriciteit makke-lijker in het net te voeren is.

De lidstaten van de Europese Unie inhun energiehonger de afhankelijkheidvan Russisch aardgas te verminderendoor onder meer een pijpleiding te plan-nen die gas uit Turkmenistan via Turkijenaar Europa kan laten stromen, de zoge-noemde Nabucco pijplijn. En zelfs eenpijplijn dwars door de Sahara, de Trans-Sahara pijplijn, aan te leggen waardoorgas uit Nigeria naar Europa kan stromen.Te

keni

ng: P

elei

a


AMOK OnderzoeksdossierVDDe vraag bij dit alles is natuurlijk: is ditwerkelijk nodig? We kunnen het geld datgeïnvesteerd moet worden maar één keeruitgeven… Kunnen we dat niet beter be-steden, bijvoorbeeld aan het ontwikkelenvan een ander energie- en veiligheidsbe-leid?

Eerder is aangegeven dat het conceptveiligheid – met name door de NAVO –gaandeweg werd gemilitariseerd.

De Verenigde Naties, de Organisatievoor Veiligheid en Samenwerking in Eu-ropa (OVSE) en – in beginsel ook de Eu-ropese Unie – benaderden veiligheid ech-ter van oudsher vanuit een veel brederperspectief, zodat vredesopbouw, hetrespecteren en ontwikkelen van mensen-rechten, het stimuleren van democrati-sche processen en het rechtvaardig delenvan natuurlijke hulpbronnen daarvanintegraal deel uitmaken.

Een mogelijk alternatief voor dezeontwikkeling is daarom nog steeds hetoorspronkelijke model van de VN, EU ende OVSE: samenwerking om gedeeldeveiligheid, gedeelde verantwoordelijk-heid en gedeelde hulpbronnen te ont-wikkelen.

De Europese Gemeenschap zou zich-zelf opnieuw moeten uitvinden en min-der in de oude tegenstellingen denken.

Recent dringt Rusland er op aan dat ermeer samenwerking gezocht zou moetenworden bij het oppakken van de groteuitdagingen van deze tijd: energieschaar-ste, klimaatverandering, vrede en veilig-heid. Rusland is daarbij wellicht ook be-reid tot nieuwe vormen van samenwer-king gebaseerd op de OVSE en het ver-drag van Helsinki uit 1975. Het oude Eu-ropa wordt hierbij uitgedaagd minderaan de leiband van de Verenigde Staten telopen…

Als de Europese Gemeenschap zichwerkelijk opnieuw zou willen uitvinden,kunnen we teruggrijpen op het oor-spronkelijke concept van de EuropeseKolen en Staal Gemeenschap uit de ’50-er jaren, die destijds hielp om te voorko-men dat grondstoffen werden gemono-poliseerd en (opnieuw) ingezet als in-strument bij een gewapend conflict.

In plaats van allerlei bilaterale samen-werkingsvormen op energiegebied zou-den we gezamenlijk de EEG een nieuweinhoud kunnen geven door met Ruslanden haar nabuurlanden een nieuw multi-lateraal samenwerkingsverband te begin-nen: een Euraziatische Energie Gemeen-schap (EEG!). Dit kan voor de EU én

Rusland en hun bondgenoten een eigen-tijdse Gas en Olie Gemeenschap vormen,lessen trekkend uit herhaalde conflictenover aardgas in de afgelopen jaren. Doorintensievere samenwerking kunnen weschaarser wordende fossiele energie-bronnen efficiënter en spaarzamer be-nutten en tegelijkertijd gezamenlijk zoe-ken naar alternatieven, samen de drei-gende klimaatverandering tegengaan enwerken aan duurzaamheid.

Met inzet van de geroemde ‘soft power’van de EU kunnen de mensenrechten ineen steeds grote wordende politieke unieworden gewaarborgd.

In mijn toekomstbeeld kan deze ont-wikkeling zelfs de weg banen voor Rus-land en sommige van haar bondgenotenom lid te worden van een inmiddels ge-moderniseerde EU! Dan kunnen we ein-delijk ook de twee Europese parlementendie zij aan zij opereren (dat van de EU ende Raad van Europa) integreren.

Nauwere samenwerking binnen deOVSE kan het opheffen van de NAVO in-luiden. In die nieuwe situatie is er geenplek meer voor de NAVO, aangezien demeeste Oost- en Centraal-Europese lan-den, met inbegrip van Rusland, dan deelgaan uitmaken van de vernieuwde poli-tieke unie. Eindelijk het Gemeenschap-pelijk Europese Huis!

4 NAAR NIEUWEVERHOUDINGEN WERELDWIJD

Het geschetste perspectief zal de interna-tionale verhoudingen transformeren eneen totaal andere veiligheidsarchitectuurvoor de (breed gedefinieerde) Europeseregio opleveren.

Eén die meer uitgaat van verzoeningtussen Oost- en West-Europa, onderlingedemocratische controle door lidstaten,het volgen van elkaars status in termenvan mensenrechten, het ontwikkelen vaneffectieve verificatie instrumenten hier-toe en het elkaar ondersteunen met we-derzijdse economische steun. Zodoendede vrede bouwend in een steeds groterwordende ‘Euro-Aziatische ruimte’, eenproces dat al in werking werd gezet doorbijvoorbeeld de EU, de Raad van Europaen de OVSE.

Een soortgelijke ontwikkeling in derichting van meer samenwerking is zelfsin mondiaal verband noodzakelijk inde toekomst. Gedwongen door de we-reldwijde crisis wordt er hard gewerktom de internationale verhoudingente veranderen. De VN heeft eindelijk

een forse reorganisatie doorgevoerd.De Veiligheidsraad (VR) is vergroot en

de mandaten versterkt. De vroegere per-manente leden van de VR zijn vervangendoor afgevaardigden van de verschillen-de regionale Unies die naar het voor-beeld van de EU zijn ontstaan, terwijl depraktijk van het benoemen van enkeleroulerende leden voortgezet wordt. Al-hoewel de Unies nog steeds vetorechthouden voorziet het feit dat zij een groteraantal landen en volkeren vertegenwoor-digen in meer democratische betrokken-heid.

De ILO, WTO, UNDP, UNEP en UNI-CEF zijn samengesmolten tot een effi-ciëntere organisatie, die de naam Inter-nationale Duurzame Ontwikkelings-or-ganisatie (ISDO) kreeg. Het IMF en deWereldbank werden samengevoegd toteen Internationaal Solidariteits- enSteunfonds (ISSF) dat de ISDO onder-steunt bij het stimuleren van een meergelijkwaardige en rechtvaardige wereld-wijde economische orde. De zogenaam-de “hedge”-fondsen, “daredevil” kapita-listen en speculatieve handelaars die opde internationale markt actief waren zijnop een doeltreffende wijze gereguleerd.Een internationaal aanvaard systeem vanecobelasting en een valutawissel-belas-ting, de zogenaamde “Tobin tax”, hebbeneen grote bijdrage geleverd tot het her-vormen van het economische stelsel ineen meer duurzame richting. Deze maat-regelen resulteerden in effectieve over-drachten van de voorheen geprivilegieer-de noordelijke wereldhelft naar de zuide-lijke delen van onze ene wereld.

Tenslotte, maar niet in het minst: demensenrechten van alle volkeren wordengerespecteerd wanneer de UniverseleVerklaring van de Rechten van de Menshaar negentigste (2038!) verjaardag viert!

Eindelijk kunnen we echt gaan werkenaan een rechtvaardiger, vredige en duur-zame wereld.

Kees Nieuwerth(bewerking van een Paper voor de

derde Fair and Green Deal Conferentie inTilburg, 3 februari 2011)

Aanbevolen literatuur:

Michael Klare ‘Resource wars’

Quaker Council for European Affairs

‘The Nabucco Pipeline’

Kees Nieuwerth ‘60 jaar NAVO: tijd om het

veiligheidsbeleid te veranderen’ (Kerk en Vrede

brochure nr. 14)


KORTE BERICHTEN

Vasten voor vrede inde moordhoofdstadvan de wereld

Na tienen gaat niemand meer destraat op in Ciudad Juárez, de

Mexicaanse grensstad waar vorig jaarmeer dan 3000 moorden werden ge-pleegd. Toch brachten tientallen mensende nacht door op een plein om te vastenvoor vrede. Met kaarsjes is op de trappen

De Paasmars voor Ontwapening enVrede vindt dit jaar weer plaats op

Tweede Paasdag. Die valt dit jaar op 25april: één dag voor 26 april wanneer weherdenken dat het 25 jaar geleden is datde ramp met de kerncentrale in Tsjerno-byl een (inmiddels schijnbaar vergeten)einde maakte aan de Nederlandse ambi-ties met kernenergie.

Als dood en ellende in voor ons tame-lijk onbekende streken plaatsvinden, lijkthet niet echt tot ons door te dringen enstappen we er weer betrekkelijk sneloverheen.

Dat geldt ook voor de velen die doorwapengeweld om het leven komen. Ookals het Nederlandse wapens zijn. Dat we-ten we niet of willen we niet weten. Hetlijkt alsof alleen telt of we eraan kunnenverdienen en vervolgens beperken weons graag tot de hightech waarmee zowelkernenergie als wapenproductie omge-ven zijn. Goed voor onze kennisecono-mie om dat soort industrieën in huis tehebben. Goed ook voor de werkgelegen-heid. Je moet toch ergens je brood mee

Paasmars 2011 voor ontwapening en vrede “De een zijn brood is de ander zijn dood”

verdienen en dat wapen of die kerntech-nologie doodt uit zichzelf geen mensen.Toch?

Onder de titel “De een zijn brood is deander zijn dood”willen we een einde ma-ken aan dit sprookje. Tijdens de Paas-mars zullen we in Almelo deze bedrijvig-heid met dodelijke gevolgen langslopen.We beginnen om 12.00 uur bij het ROC(Regionaal Opleidings Centrum) vanTwente dat vlak naast station Almelo ligt.Het ROC van Twente is door defensie in-gehuurd om de uit Uruzgan terugko-mende vrachtauto’s, tanks, jeeps en ge-vechtsvliegtuigen op te knappen. Dat al-les in het kader van het onderwijspro-gramma om MBO-studenten wegwijs temaken in de defensiewereld. Bovendienweer een extra reden om de vliegbasisTwenthe open te houden.

Die vliegbasis komt ook aan bod als wedoor de Almelose binnenstad heen trek-ken op weg naar het industriegebied“Bornsestraat.” Daar staan een aantalhightech bedrijven die enkele jaren gele-den de handen ineen hebben geslagen

om het Twentse bedrijfsleven een rol tegeven in de vliegtuigindustrie en met na-me bij de ontwikkeling van de Joint Stri-ke Fighter. Vooral de Almelose bedrijvenAeronamic (voorheen Urenco Aerospa-ce) en VDL Enabling TechnologiesGroup (voorheen Philips Almelo) spelenhierin een belangrijke rol en zullen doorons worden aangedaan.

De Paasmars zal om 16.00 uur eindi-gen bij de uraniumverrijkingsfabriekUrenco. Eén van de grootste producen-ten van verrijkt (en verarmd) uraniumen via de spionage van Abdulkadir Khande basis van de kernwapenprogramma’svan Pakistan, Noord-Korea en ander lan-den. Daar zullen we ook stilstaan bij deslachtoffers van Tsjernobyl. Gelijktijdigmet het protest in Almelo zal ook in hetnabijgelegen Duitse Gronau geprotes-teerd worden bij de daar gevestigdeUrenco-fabriek. Ook als sluitstuk vaneen landelijke Paasmars (Ostermarsch).

http://www.enschedevoorvrede.nl/nieuws.htm

In het centrum van de inspirerende re-volutie in Egypte bevindt zich een ge-

meenschap van jonge bloggers. Deze ac-tivisten bouwen voort op een verhaalover geweldloze verandering dat ze almaanden en jaren aan het verspreidenzijn.

Eén van de sleutelfiguren onder dezebloggers is Dalia Ziada, de directeurNoord-Afrika van het Amerikaans Isla-mitisch Congres. Zij stond in 2009 zowelin het tijdschrift Time als in het HistoryNews Network (HNN) vanwege haarwerkzaamheden om een democratischestem in haar regio mee te helpen ontwik-kelen.

In beide artikelen wordt Ziada’s verta-ling van het stripverhaal “Martin LutherKing en het verhaal van Montgomery” inhet Arabisch benadrukt.

Hoe een geweldloosheidstripverhaal de Egyptischerevolte mede-ondersteunt

Het stripverhaal over Martin LutherKing is eind jaren ‘50, kort na de Mont-gomery Bus Boycot, uitgegeven door deFellowship of Reconciliation, de Ameri-kaanse zusterorganisatie van Kerk enVrede binnen de International Fellow-ship of Reconciliation.

De Fellowship of Reconciliation publi-ceerde dit boek in het Engels en in hetSpaans. Het vervult de organisatie mettrots dat dit werk inmiddels in het Ara-bisch is vertaald (en overigens ook in hetVietnamees en Koreaans) om de ideeënvan Martin Luther King over geweldloosverzet tegen onderdrukking verder teverspreiden. Voortgaand op deze lijnroept de Fellowship of Reconciliation ie-dereen in Egypte en de rest van het Mid-den-Oosten op om geweldloze oplossin-gen te vinden voor de politieke, econo-

mische en sociale conflicten die daar opdit moment centraal staan.

Het oorspronkelijke stripboek is allanguitverkocht, maar de Fellowship of Re-conciliation overweegt een (elektroni-sche) heruitgave.


van het monument het woord ‘recht-vaardigheid’ gevormd. Met hun vasten-actie willen ze pleiten voor een betereaanpak van de onveiligheid.

Ciudad Juárez, ook wel bekend als demoordhoofdstad van de wereld, is hetsymbool van de mislukte oorlog tegendrugs die de conservatieve regering in2007 begon. Er worden gemiddeld achtmensen per dag vermoord. Er was al veelgeweld, maar de moord op de vijftienscholieren, precies een jaar voor de vas-tenacie, vormde het begin van een nieu-we golf van bloedbaden.

Ergens anders zou dit tot woede heb-ben geleid, maar hier amper. Onverschil-ligheid regeert in deze stad van 1,3 mil-joen mensen. Volgens Elizabeth Flores,van de rooms-katholieke groep PastoralLaboral de Juárez, zijn er een paar oorza-ken voor aan te wijzen:“Veel mensen zijnhier niet geboren. Ze zijn hier voor werken zijn niet geworteld. Door de uitbui-ting in de maquilas (de fabrieken in despeciale exportzones) hebben ze weinigtijd over om ergens aan mee te doen.Maar het komt ook gewoon doordat wezoiets als dit nog nooit hebben meege-maakt.”

De missionaris van de Karmelieten,Peter Hinde, heeft een opvang voor dak-lozen die met HIV zijn besmet. Hij heefteen andere verklaring: “Het geweld be-gon met de NAFTA (het Noord-Ameri-kaanse Vrijhandelsverdrag uit 1994).Daardoor wordt het land armer. Er isgeen beter economisch systeem voordrugshandelaren dan dit systeem.”

Bron: www.dewereldmorgen.be

Palestijns verzet engeweldloosheid

In Engeland verscheen onlangs hetboek ‘Palestinian Resistance en NON-

VIOLENCE’ van Andrew Rigby. Daarinwordt de verborgen geschiedenis van hetgeweldloze verzet in de door Israël bezet-te gebieden beschreven.

Het boek maakt duidelijk dat in alle fa-sen van de strijd tegen de joodse migratieen de daarop volgende zionistische ex-pansie en bezetting, het verzet van demeerderheid van de Palestijnse bevol-king geweldloos was. Dit in weerwil vande gewelddaden en de geweldsretoriekdie het beeld van het Palestijnse verzetnaar buiten toe bepaalden.

Slechts ten tijde van de Eerste Intifadatrad het geweldloos verzet op de voor-

grond. Toch was het ook buiten die peri-ode een bepalende factor voor de stand-vastigheid en de hoop op bevrijding vande Palestijnse bevolking.

Het boek (ISBN: 978-9950-305-37-3)is uitgegeven door PASSIA Publications.Wie het wil bestellen kan het beste con-tact opnemen met de auteur [email protected]

Prijs voor Bang foryour buck?

In een wedstrijd Shooting Poverty,door Oxfam Novib, staat onder de drie

genomineerden de film Bang for yourbuck bovenaan. Deze film van Seth Cha-se en Brice Blondel gaat over de gevolgenvan wapenhandel in Burundi, waar over-al te koop aangeboden handgranatendood en verderf zaaien. De journalistTeddy Mazine gaat rond in dit zich vanburgeroorlogen herstellende land en ziethoe in elk huisgezin en elke dorpsge-meenschap wel ergens een handgranaatin een huis met mensen wordt gegooid ofeen familiediner wordt verstoord. Dezeverwoestende ploffers kosten nu eenmaalevenveel als het glas bier dat de geïnter-viewden soms voor zich op tafel hebben.

De film (ca. 35 minuten) doet nietsanders dan eenvoudigweg dit verhaalvertellen. En dat werkt uitstekend bijpropagandabijeenkomsten tegen wapen-handel, bijvoorbeeld als men voorlich-ting geeft over het internationale wapen-verdrag waarover de wereldgemeenschapin Genève in onderhandeling is. En laatook zien dat er op dit terrein nog veelmoet gebeuren.

De film circuleert via Oxfam Novib enmisschien ook via Amnesty Internatio-nal, a movie that matters.

Vredesorganisatiesbundelen zichvoor actie tegenkernbommen

Dit jaar zal opnieuw aandacht wor-den gevraagd voor kernwapens, die

nog steeds de wereld niet uit zijn. Datblijkt uit een eerste overlegbijeenkomst,georganiseerd door ‘No nukes’.

Op zaterdag 29 januari 2011 werd inhet kantoor van IKV-Pax Christi eenwerkgroep No Nukes voorgesteld aan devertegenwoordigers en activisten van di-

verse vredesorganisaties, die zich bezighouden met de strijd tegen de nog steedsaanwezige atoombom. Bij de bijeen-komst waren WILPF, het Hiroshimaco-mité, Pais, Vrouwen voor Vrede, hetHaags Vedesplatform, Tribunaal voor deVrede en Campagne tegen de Wapen-handel vertegenwoordigd, terwijl indivi-duele vrouwen die zich inzetten tegenkernbewapening enthousiast aan hetwoord waren.

SymposiumVredeseducatie enjaarvergadering Pais

Op zaterdag 28 mei organiseert Paiseen symposium waarin aandacht

zal worden geschonken aan de verschil-lende wijzen waarop vanuit de vredesbe-weging invulling wordt gegeven aan vre-deseducatie.

Op het programma staan:– Prof. Lennart Vriens over ‘Wat moeten

vredesgroepen met vredeseducatie?’– Het vredeseducatieprogramma van

het Huis van Erasmus.– Wim Robben (SVAG) over het kinder-

project in Brabant.– Het vredeseducatieproject van het

Vredescentrum Eindhoven.Aanvang: 10.30 uur. Einde: ca. 14.00

uur. Na afloop van het symposium is ertot ca. 16.00 uur, de jaarvergadering vande vereniging Pais, die in tegenstelling tothet symposium alleen bedoeld is voor le-den. Plaats: “Emma”, Cremerstraat245/247 te Utrecht

Nadere informatie: Nico Faber, tel.071-521.14.72 of [email protected]

TentoonstellingenMuseum voor Vredeen Geweldloosheid

T/m 31 maart: Vergeven – Verzoenenin Leiden

15 april t/m 14 mei: Onderdrukking enBevrijding in Alkmaar

18 april t/m 6 mei: Vergeven – Verzoe-nen in Culemborg

Meer info: www.vredesmuseum.nl/info/agenda.php of 015-785.01.37


SIGNALERINGEN

lijks zijn specialisme als rampenuitleggerten toon spreiden. Bureau Beke is eenparticulier onderzoeksbureau dat rap-porteert over kleine criminaliteit envoetbalvandalisme.

Het meest opvallende in dit boekjestaat achterin. Lange lijstjes van groepe-ringen waarvan je je kunt afvragen hoeextremistisch ze zijn. Er klopt iets nietaan die lijstjes. De groepen worden on-derverdeeld in thema’s. Onder het thema“vrijheid, repressie en mensenrechten”treffen we de Campagne tegen Wapen-handel, VD AMOK en WILPF aan. Maarer is ook nog een thema antimilitaris-me. Daar staan dan weer AMOK, Coa-litie Stop de NAVO, Haags Vredesplat-form, IKV Pax Christi, INSUDOK, Ont-wapen!, Stop Wapenhandel en XminYbij. Kerk en Vrede, Pais en Vrouwen voorVrede landelijk schitteren door afwezig-heid.

Ergens moet hier iets zijn misgegaan.Het raadsel wordt opgelost als we naar de“onderzoeksmethode” van deze weten-schappers kijken. Blijkt dat ze hun beeldvan het hedendaagse ‘linkse spectrum’hebben verkregen door indymedia.nldoor te vlooien. Op zich niets mis meezolang je bedenkt dat lang niet alle groe-pen hun activiteiten daar aankondigen.

De vredesgroepen hebben bijvoorbeeldhun eigen media. Bovendien dringt deindruk zich op dat de thema’s van de on-derzoekers vrijwel dezelfde zijn als de on-derwerpen uit de linkerkolom bij indy-media. Maar dat zijn onderwerpen vanacties en kunnen niet één op één gelijk-gesteld worden aan de groepen die de be-richten doorgeven.

Zijn al deze groepen dus links-extre-mistisch? Nee, zo erg is het ook weer niet.De onderzoekers vinden dat je “terug-houdend moet zijn met het gebruik vanhet ‘label’ extremisme”. “Het begrip ex-tremisme zou moeten worden gereser-veerd voor initiatieven die fysiek, op per-sonen gericht, geweld accepteren, facili-teren of uitvoeren en de democratischerechtsorde verwerpen.” De overgrotemeerderheid van de initiatieven opereertbinnen de wet.

Toch mogen we hopen dat dit boekjebinnen de politie niet al te breed wordtverspreid. De simpele inspecteur diewordt geconfronteerd met een actie-groep zal namelijk naar zo’n lijstje met deonduidelijke titel ‘Overzicht van initia-tieven’ grijpen om vast te stellen of hetmisschien om ‘extremisten’ gaat. En datkan dan maar weer zoals de auteurs te-recht zeggen “irritatie (en overreactie vande zijde van de politie) opwekken”.

Kees Kalkman

Het onderzoeksrapport is te

downloaden via:

http://www.politieenwetenschap.nl/

pdf/Extreem.pdf

Dit onderzoeksverslag maaktdeel uit van het programmaPolitie en Wetenschap van de

Politieacademie. De achtergrond is datde laatste jaren “binnen de politiekorp-sen deze vraagstukken geagendeerd zijn.”Als voorbeelden worden gegeven “eentoename van politiek geweld binnen hetactiethema ‘dierenwelzijn en rechten”,“acties tegen het Nederlandse asiel- envreemdelingenbeleid” en “activiteitenvan de Antifascistische Actie (AFA)”.

Het werkje is geschreven door onder-zoekers van het COT Instituut voor Vei-ligheids- en Crisismanagement en Bu-reau Beke in Arnhem. Het COT bediendezich vroeger van de duidelijker naamCrisis Onderzoeks Team en publiceert naeen ramp rapporten waarin wordt uitge-legd waarom alles is misgelopen. Ditbleek een uitstekende vooropleidingvoor de directeur van het COT, Uri Ro-senthal, de huidige minister van buiten-landse zaken. Hij mag nu vrijwel dage-

Extreem link(s)?

Foto

: Boy

d N

oord

a

Een curieus boekje verscheen onlangs bijBoom juridische uitgevers. De titel is: De titelis: “Extreem link(s)? Een verkennendonderzoek naar linksgeoriënteerde initiatievenin Nederland”.

OP 5 FEBRUARI VOND IN AMSTERDAM OPDE DAM DE MANIFESTATIE DEMOCRATIE ENVRIJHEID IN EGYPTE NU! PLAATS. DEZE WERDOPGEVROLIJKT DOOR VEEL SPREEKKOREN ENMASSAAL GEZONGEN VRIJHEIDSLIEDEREN.ER WAREN BORDEN MET LEUZES ALS:“MUBARAK OUT, DEMOCRACY IN”“DICTATUUR IS DODELIJK” EN “PROTECTIONAGAINST MUBARAKSUPPORTERS”.

PoëzieEergisteren was het oorlog

gisteren ook

en nog altijd in mijn heden

dat niet alleen van mij is

geld sluipt rond over de wereld

betaalt zichzelf met oorlog

oorlog mag zijn naam niet dragen

noemt zichzelf defensie

poëzie is het struikgewas

waarin ik me verberg

als de soldaten komen

in hun gierende tanks

Remco Campert

redesMagazine · Protest missie Kunduz – Clowns bij GroenLinks-congres DOSSIER: DREIGENDE STRIJD...

Documents

Transcript of redesMagazine · Protest missie Kunduz – Clowns bij GroenLinks-congres DOSSIER: DREIGENDE STRIJD...