Hoe

een olifant?

[boek]

In de film The Hitchhiker’s Guide to

the Galaxy wordt een reusachtige computeringezet om een antwoord te vinden op devraag naar de zin van het leven. Na einde-loos ratelen en berekenen spuwt de compu-ter eindelijk zijn antwoord uit: “42”. Diehilarische uitkomst maakt duidelijk dat deheilige vraag niet simpelweg objectief envan buitenaf aan te reiken valt. Zo is hetook met de vraag ‘wat is geluk?’, zegt psy-choloog Jonathan Haidt. Alle wijsheid vande wereld doet ons niets, zolang we die nietzelf bewerken en doorleven. Verder, zegthij, is geluk niet iets wat je rechtstreekskunt krijgen, vinden, of bereiken. “Je moetervoor zorgen dat de omstandigheden juistzijn en dan wachten”.Over die omstandigheden die ons voor hetgeluk ontvankelijk maken, gaat het boek.Het originele van Haidts zoektocht is dathij te rade gaat bij oude religieuze en wijs-gerige tradities en deze confronteert met deinzichten van de moderne psychologie.Tien traditionele concepten werkt hijnader uit, zoals ‘het leven is een scheppingvan de geest’; de gouden regel; onthech-ting versus streven; liefde; leren van tegen-slag; deugdzaamheid; het heilige; en ver-binding. Geluk komt voort uit verbinding,zo luidt de slotversie van de gelukshypo-these.Basisidee is de opvatting van de mens alseen ‘verdeeld ik’. Onze identiteit is geeneenheid maar omvat verschillende delen ofniveaus. De kunst is om die delen metelkaar in balans te krijgen. Haidt gebruikthet beeld van de olifant (ons lichaam-emo-tie-complex dat een grote mate van auto-nomie heeft) en de berijder (ons verstandi-ge ik). De berijder kan de olifant nietzomaar iedere willekeurige kant op dwin-

gen; hij kan hem wel trainen. Mentaal wel-zijn hangt af van de samenwerking tussendie twee.Een boeddhistische en stoïcijnse gedachteis dat ons leven een schepping is van degeest. Maar waarom schept de geest van deéén een sombere wereld, terwijl de anderfluitend door het leven gaat? De psycholo-gie heeft daar wel een antwoord op, maarbelangrijker: ze heeft ook ontdekt dat erdrie goed werkende middelen zijn die deberijder van een zwaarmoedige olifanttoch op een constructief pad kunnen bren-gen: prozac (maar dat is niet zonder bijwer-king), cognitieve gedragstherapie (fijn voorcalvinisten, want je krijgt het niet cadeau)en... meditatie. Van dat laatste scheptHaidt wel erg hoge verwachtingen.Meditatie werkt tegen gespannenheid enbevordert tevredenheid, het verhoogt zelfachting, empathie en vertrouwen, enzelfs je geheugen gaat ervan vooruit. Wat is beter: het leven aanvaarden of doe-len nastreven? In aanvaarding zit veel wijs-heid, zegt Haidt, maar er zijn enkele exter-ne omstandigheden die het leven blijvendgelukkiger maken: liefde en verbinding.Niet alleen liefde voor anderen, maar ookvoor ons werk, opgevat als roeping. “Netzoals planten zon, water en goede grondnodig hebben om op te bloeien, hebbenmensen liefde, werk en verbinding nodigmet iets dat groter is dan zijzelf.” Een inte-ressant, informatief, prettig Amerikaansboek.

[ …]

Jonathan Haidt

De gelukshypothese,

De balans tussen oude wijsheid

en moderne wetenschap.

Spectrum, 324 blz., € 19,95

[tekst] theo van de kerkhof

[ .]

train je

34 [ 6 oktober 2006 ]