rchieflink...nunik Van den Gheyn met een foto van het Lam Gods in de hand (Fototheek, Portretten)....

@rchieflink - jaargang 14 - nr. 4 - oktober 2014 1

rchieflink

Onder internationale mediabelangstelling werd in de nacht van11 op 12 april 2014 de tachtigste verjaardag van de diefstal vande Rechtvaardige Rechters herdacht. Rond de Sint-Baafskathe-draal werden rondleidingen georganiseerd en in het STAM werdhet gerechtelijke dossier toegelicht. Tijdens de nacht doken inhet Gentse straatbeeld gipsen beeldjes van een lammetje metvier oren en gemerkt met een bisschoppelijke stempel op. Ookin Wetteren, thuisbasis van afperser Arsène Goedertier, vindteen reeks herdenkingsactiviteiten plaats.

Het Lam Gods-retabel werd vervaardigd in opdracht van de Gentseschepen Joos Vijd en zijn echtgenote Lysbette Borluut in de periode1420-1432 door de gebroeders Jan en Hubert van Eyck. In 1432werd het retabel in de Sint-Janskerk – de latere Sint-Baafskathedraal– geplaatst in de Vijdkapel. Van meet af aan kende het altaarstukeen groot succes. Al in de 16de eeuw liet Filips II een kopie van hetmeesterwerk maken door zijn hofschilder Michel Coxcie. Na eenperiode van mindere belangstelling voor het retabel kwam er eenrevival in de 19de eeuw. Een aantal panelen waren dan al uit de ka-thedraal verdwenen. Zes zijpanelen kwamen in het bezit van dePruisische vorst en bevonden zich van 1821 tot 1919 in Berlijn.Vanaf 1920 kon het volledige altaarstuk opnieuw bewonderd wor-den in de Vijdkapel. In de nacht van 10 op 11 april 1934 gebeurdeechter het ondenkbare. Twee panelen van het Lam Gods, Johannesde Doper en de Rechtvaardige Rechters, werden uit hun kader ge-licht en verdwenen in de nacht. Drie weken na de diefstal ontvinghet Bisdom Gent een eerste brief van de afperser(s), die de panelenin handen had(den). Op 29 mei 1934 werd het paneel van JohannesDe Doper teruggevonden in het Brusselse Noordstation. Het paneelvan de Rechtvaardige Rechters bleef echter onvindbaar.

Het is bevreemdend om te merken dat het verdwenen paneel vande Rechtvaardige Rech ters in 2014 nog steeds de harten en geestenvan zoveel mensen beroert. Net voor de herdenkingsfestiviteitenwas er ook al internationale persbelangstelling voor het hardnek-kige gerucht dat het paneel zou berusten bij “een lid van een voor-aanstaande Gentse familie” (VRT-journaal 28 maart 2014).Nochtans is de diefstal van de Rechtvaardige Rech ters lang niet de

Driemaandelijkse nieuwsbrief van de vriendenkring van het Stadsarchief van Gent - jaargang 14 - nummer 4 - oktober 2014

Een vroege chromolithografie van deRechtvaardige Rechters door Carl Schultz,1868-1871 (Gent, Academie voor SchoneKunsten, Bibliotheek)

@Het Lam en het Stadsarchief

Archieflink_september_DEF_OK_2_Opmaak 1 8/10/14 11:12 Pagina 1

2 @rchieflink - jaargang 14 - nr. 4 - oktober 2014

enige opzienbarende kunstdiefstal in ons land. In1914 verdwenen uit een kerk in Grimbergen enkelekostbare 16de-eeuwse schilderijen van een ano-nieme Meester van het Beigemse Altaarstuk. Alge-meen werd aangenomen dat deze schilderijenvernietigd werden door de brand die de invallendeDuit se troepen stichtten in het kerkgebouw. On -langs werd echter bekendgemaakt dat de schilde-rijen mogelijk nog voor de brand door Duitserswerden meegenomen. In een recenter verledenwerd de kathedraal van Doornik brutaal overvallenen werd hierbij onder meer een Byzantijns kruis,dat in 1205 aan de kathedraal was geschonken, ge-roofd.

Dat juist de zaak van de Rechtvaardige Rechters zoeen grote publieke belangstelling kreeg, heeft zekerte maken met het feit dat de vermoedelijke daderbekend was. Dat de betrokkenheid van Arsène Goe-dertier slechts duidelijk werd op diens sterfbedspeelde mee bij de mythevorming rond dit verdwij-ningsdossier. Tenslotte waren ook de uitzonderlijkebetekenis van het gestolen kunstvoorwerp en demogelijke link die bestaat tussen de diefstal en po-litieke, gerechtelijke en kerkelijke netwerken bepa-lend.

In het Stadsarchief Gent zijn verschillende docu-menten aanwezig die verband houden met het LamGods en met de diefstal van het paneel. Hiernavolgt een overzicht.

SPOREN VAN DE GEBROEDERS VAN EYCK EN HET ECHT-PAAR VIJD-BORLUUT IN HET OUD ARCHIEF

Recent verscheen in de Handelingen van de GentseMaatschappij voor Oudheidkunde en Geschiedenis(2013) een overzicht van alle archiefbronnen be-treffende Hubert van Eyck van de hand van Daniel

Lievois. Reeds eerder verzorgden Victor Van DerHaeghen en Elisabeth Dhanens gelijkaardige ‘car-tularia’. Vermeldingen met betrekking tot de schil-ders en opdrachtgevers komen voor in de eigen-tijdse stadsrekeningen, de stadscartularia, de sche-penregisters van Gedele en de schepenregisters vande Keure.

ICONOGRAFISCHE BRONNEN IN VERBAND MET HET LAMGODS

De bekende Atlas Goetghebuer telt ettelijke afbeel-dingen van (delen van) het retabel, die dateren uitde 19de eeuw (AG_L_99). Interessant zijn de re-producties van vroege foto’s van Gustav Schauer uitde jaren 1860. Ze tonen de panelen die zich toen inBerlijn bevonden, waaronder de portretten van deopdrachtgevers. Sommige van deze foto’s zijn nu tezien op de tentoonstelling Der Genter Altar der Brü-der van Eyck in Berlin 1820-1920 in de Gemäldega-lerie van de Staatliche Museen zu Berlin, die looptvan 5 september 2014 tot 29 maart 2015.

In het archief van de Stedelijke Commissie voorMonumenten en Stadsgezichten vinden we een fotovan Edmond Sacré die het altaarstuk toont in 1912,toen het in zijn geheel – met reproducties van depanelen van Berlijn – was opgesteld in de Vijdkapelin de Sint-Baafskathedraal (SCMS_FO_5315, ookin AG_ L_99_20a). Een andere foto van Sacré, ver-moedelijk gerealiseerd omstreeks 1920, toont kan-nunik Van den Gheyn met een foto van het LamGods in de hand (Fototheek, Portretten).

Het Modern Archief van de stad bevat foto’s van hetLam Gods, genomen vóór en na de restauratie van1950-1951 (MA_V_509).

ARCHIEF VAN DE POLITIE GENT

In 2014 werden de dossiers van hoofdcommissarisKarel Mortier naar het stadsarchief overgebracht.Mortier publiceerde diverse boeken over de diefstalvan de Rechtvaardige Rechters. Bij deze overdrachtwerden ook onder meer de dagorders van de politieuit de periode van de diefstal aan het Stadsarchiefovergemaakt.

ARCHIEF VAN HET STADSARCHIEF

Het Stadsarchief werkte in 1994 mee aan een ten-toonstelling in de Sint-Pietersabdij naar aanleidingvan zestig jaar diefstal van de Rechtvaardige Rech-ters. De voorbereidende dossiers voor deze tentoon-stelling bleven bewaard (MA_AR_2005_23-26).

De Nacht van de Rechtvaardige Rechters, 11/12 april 2014



ARCHIEF VAN DE MAATSCHAPPIJ VOOR GESCHIEDENIS

EN OUDHEIDKUNDE TE GENT

Op 4 oktober 1920 organiseerde de Maatschappijonder impuls van haar voorzitter kannunik GabrielVan den Gheyn een Van Eyckdag naar aanleidingvan de terugkeer van het Lam Gods in de Vijdkapel.Van den Gheyn ontpopte zich in de eerste helft vande 20ste eeuw tot dé specialist van het retabel. Som-migen zien in de diefstal van de RechtvaardigeRechters dan ook een persoonlijke afrekening methem.

PARTICULIERE ARCHIEVEN

De Gentse stadsarchivaris Edmond De Busscherlegde omstreeks 1861 een dossier aan in verbandmet het Lam Gods. Het bevat zowel afschriften vangeschreven documentenals beeldmateriaal, waar-onder een foto van de pa-nelen van Adam en Evagenomen in Brussel doorMaes & Michaux, kort nade aankoop door de Belgi-sche Staat in 1861(PA_84_1).

Ook in het archief van Na-poleon De Pauw en de No-ta’s Van Werveke zijnaantekeningen en brievenmet betrekking tot hetLam Gods terug te vinden(NDP 1439-1465 en NVW272, 811 en 1110).

Het kwatrijn (vier Latijnseverzen) geschilderd op dekaders van de vier onder-ste luiken van het retabel,dat het auteurschap toe-schrijft aan Hubert en Janvan Eyck, bracht al heelwat pennen in beweging.De eerste Gentse stadsarchivaris François Hye-Schoutheer ontdekte omstreeks 1820 het bestaanervan via een handschrift van Christoffel vanHeurne uit de eerste helft van de 17de eeuw (hetkwatrijn was toen overschilderd). Het handschriftVan Heurne, dat zich in privébezit bevond, werd op22 maart 2014 geveild bij veilinghuis Van De Wielein Brug ge. Het Stadsarchief Gent ondernam – metde steun van de Vriendenkring – een poging om ditbelangrijke handschrift aan te kopen. Dit mocht

echter niet baten: de band werd uiteindelijk geveildvoor 11.000 euro.

DAGBLADEN

In de nasleep van de diefstal gebruikte het Bisdomkrantenberichten om te communiceren met de af-perser. Vooral de krant La Dernière Heure werd alsmedium ingezet. In het Stadsarchief aanwezigekranten die eveneens berichtten over de zaak, zijnDe Standaard, De Gentenaar, De Landwacht, La Flan-dre Libérale en de Gazette van Gent.

BIBLIOTHEEK

Belangrijke auteurs die over het Lam Gods en/of dediefstal publiceerden zijn Elisabeth Dhanens, JozefDuverger, Victor Fris, Georges Hulin de Loo, Karel

Mortier, Gabriel Van den Gheyn, Victor Van der Ha-eghen en Alfons Van Werveke. Hun publicaties zijnte vinden in de bibliotheek van het Stadsarchief,waarvan de catalogus raadpleegbaar is via www.cageweb.be.

Storm Calle en Pieter-Jan LachaertDienst Stadsarcheologie en Stadsarchief

Handschrift van Edmond De Busscher in verband met het Lam Gods, met foto van de panelen metAdam en Eva, 1861 (PA_84_1)



Als substituut-procureur des Konings bij het Par-ket Oost-Vlaanderen, afdeling Gent, geniet ik hetvoorrecht om dit toch wel unieke dossier van dediefstal van het paneel van het Lam Gods sedert2008 in mijn kabinet te houden. Het is in elkgeval iets totaal anders dan de andere strafdos-siers, de actuele processen-verbaal die ons elkedag worden aangeleverd vanuit de politie, en dieuiteindelijk tot de kerntaak van een substituutbehoren. Het dossier van de diefstal in 1934 iseen boeiend dossier niet alleen omwille van dehistorische context maar ook omdat het vanuitmijn functie interessant is om te zien hoe mijnvoorgangers magistraten omgingen met dit mis-drijf, welke opdrachten er werden gegeven, welkestukken werden gevoegd, welke technieken wer-den toegepast, enzovoort.

Het gerechtelijk onderzoek naar de diefstal van depanelen op 11 april 1934 werd afgesloten op 2maart 1937, waarbij werd vastgesteld dat de straf-

vordering tenietging door het overlijden van ArsèneGoedertier. Daarna zijn uiteraard nog andere ge-rechtelijke onderzoeken en opsporingsonderzoe-ken opgestart naar aanleiding van tips of nieuweonderzoekspistes. Dit is vandaag niet anders: tel-kens wanneer iemand een tip heeft, wordt die ge-screend door de speurders bij de FederaleGerechtelijke Politie (FGP) Gent. Die maken er eenproces-verbaal van, waarna verder onderzoek kangebeuren. We ontvangen nog geregeld tips van bur-gers en hobbyspeurders. Soms zijn dit hele bundelswaarbij talrijke documenten en foto’s worden ge-voegd. Het is ongelooflijk hoe dit dossier, tachtigjaar na de feiten, nog zoveel mensen beroert en hetmysterie nog volop leeft, niettegenstaande bijna alletijdgenoten gestorven zijn.

Het oude dossier van de gestolen panelen uit 1934is eigenlijk niet zo omvangrijk. De drie kaften, elk10 cm dik, staan zeker niet in verhouding tot de im-pact van deze ‘stoutmoedige diefte’ en de aandachtdie het kreeg. Het feit dat dit dossier nog steeds be-staat, is op zich al uniek. Normaal worden strafdos-siers na verloop van tijd gewoon vernietigd. Ditdossier bleef gelukkig bewaard, omdat iedereenzich bewust was van zijn unieke waarde. Het betrofimmers een uitzonderlijk kunstwerk.

In de loop der jaren kwamen burgers geregeld hetdossier inkijken op het gerechtsgebouw. Hiervoorhadden zij een speciale toelating van het parket-ge-neraal in Gent nodig. Vandaag kunnen we ons devraag stellen of de raadpleging van het origineledossier nog kan worden toegelaten. De papierendocumenten zijn verzuurd en beginnen te verpul-veren en de inkt is op sommige documenten aanhet vervagen. De kans bestaat dat bepaalde stukkenover verloop van tijd volledig onleesbaar zullenzijn.

In 2003 werd het volledige strafdossier daarom ge-digitaliseerd door de FGP Gent. Voor de inrichtingvan de zaal in het STAM gewijd aan de diefstal vande Rechtvaardige Rechters werden in 2009 nieuwedetailopnames op hoge resolutie gemaakt. Zo eeninitiatief maakt het mogelijk om unieke stukken uithet dossier te delen met het brede publiek.

Caroline Dewitte, Substituut-procureur des Konings te Gent,met het gerechtelijk dossier van het Lam Gods

Dossier Lam Gods, een buitenbeentje tussen de duizenden strafdossiers


@rchieflink - jaargang 14 - nr. 4 -oktober 2014 5

Eerder, in januari 1996, werden enkele originelestukken uit het strafdossier in bruikleen gegevenvoor de tentoonstelling De stoutmoedige diefte vanhet Lam Gods in de Kunsthal Sint-Pietersabdij inGent. Op 4 januari 1996 werd een van de tentoon-

gestelde stukken door een onbekende uit een vitri-nekast gestolen. Het betrof een document met denummers van de bankbiljetten, die destijds bezorgdwerden door pastoor Meulepas.

De publieke belangstelling voor dit dossier reiktveel verder dan de stads- en landsgrenzen. De dief-stal destijds was wereldnieuws, het kunstwerk zelfis wereldberoemd en de speurtocht naar het ver-dwenen paneel loopt voor veel mensen onverstoor-baar verder. We moeten dus alles in het werk stellenopdat de basis en mogelijke sleutels tot het oplos-sen van dit mysterie niet definitief en onherroepe-lijk verloren zouden gaan.

De vraag naar een volledige digitalisering – volgensde huidige normen en standaarden voor digitalepreservatie – van het integrale dossier (met inbegripvan het bestaande politioneel dossier) is dan ookactueel en prangend, gelet op de vergankelijkheidvan de originele documenten. Het is hoog tijd omberoep te doen op gespecialiseerde diensten om hetdossier te inventariseren en te digitaliseren, zodathet op een adequate wijze bewaard kan worden.Burgers zouden dan op termijn het gedigitaliseerdedossier kunnen raadplegen.

Het verstrijken van de tijd speelt niet enkel in hetnadeel voor de zoektocht naar het paneel, maar ookvoor het behoud van unieke documenten. Vanuitdeze optiek zal door het Parket Oost-Vlaanderenhet initiatief genomen worden om rond te tafel tegaan zitten met het Stadsarchief om na te gaan opwelke wijze dit bijzondere strafdossier kan bewaardworden voor de volgende generaties.

Caroline DewitteSubstituut-procureur des Konings,

Parket Oost-Vlaanderen, Afdeling Gent.

Het gerechtelijk dossier over het Lam Gods (Parket Oost-Vlaanderen, Gent)

De onderste luiken van het Lam Gods-retabel, zonder het paneel met Johan-nes de Doper en de RechtvaardigeRechters, foto Geo Pieters, 1934(GP_FO_A_446 )



De eerste minister en de Rechtvaardige Rechters

Het verhaal van de Rechtvaardige Rechters heeftmij naar vele plaatsen gevoerd en onvermijdelijkook naar het Gentse Stadsarchief. Dat kwam inde eerste plaats door Paul-Henri Spaak. Ik wastoen niet meteen met de diefstal bezig, wel metde nazikunstroof, voor een reeks die in de zomervan 2001 in De Morgen zou verschijnen.

Over het Belgische luik van die gigantische roofoperatiewas amper onderzoek gedaan. Ik botste bij mijn re-search toevallig op een totaal onbekende episode in dediefstalzaak van de Rechtvaardige Rechters. Het LamGods zou namelijk het koninginnenstuk worden vande duizelingwekkende collectie die de Duitsers bij el-kaar roofden. Ik wilde toen onder andere meer te wetenkomen over de maatregelen die de regering had getrof-fen voor de bescherming van het retabel.

In de notulen van de ministerraad van 23 december1938 las ik dat minister van Onderwijs Octave Dierckxopmerkelijk bezoek had gekregen. Er was een advocaatbij hem langsgekomen wiens cliënt het gestolen paneelvoor 1 miljoen Belgische frank aanbood aan de rege-ring. Een duizelingwekkend bedrag, maar ook duize-lingwekkend dat dit al die jaren nog nooit bekend wasgeraakt.

De Morgen mocht er op 1 augustus 2001 dan wel dekrant mee openen, in 1938 was eerste minister Spaakhelemaal niet onder de indruk geweest. De staat kanniets kopen waar ze al eigenaar van is, zei hij droogweg.En daarmee was de kous af. Minister Dierckx kreeg al-leen de opdracht de Gentse schepen van Schone Kun-sten op de hoogte te brengen, aangezien die eenvergoeding had beloofd aan wie het paneel terugbe-zorgde.

Ik trok meteen naar het Stadsarchief en vroeg alle ver-slagen van het college van burgemeester en schepenenvoor de periode van 23 december 1938 tot eind 1939op. Maar geen enkele keer maakten die melding van hetvoorstel aan de regering Spaak. Ook van een vergoedingwas nergens een spoor te vinden. Zelfs maar een zweemvan een vermelding zou die vele dagen op de ongemak-kelijke tafels en stoelen van de Abrahamstraat – en inmijn herinnering werkte ook de verwarming daar nietfeilloos – de moeite waard gemaakt hebben.

Onrechtstreeks heeft de hele zaak er wel toe geleid datik me intensief met de Rechters ging bezighouden. Netin die periode dook namelijk een mysterieuze websiteop. De anonieme makers beweerden dat ze het paneelwisten zitten. Ze zouden er een jaar over doen om hetbekend te maken. De website groeide dat jaar uit tot

een echte hype. Ik beken dat ik daar flink aan heb mee-geholpen. Ik scheef regelmatig over de site en zijn ont-hullingen. Dat ik als een van de weinigen wist wieerachter zat, was een troef die ik graag uitspeelde.

Ook het spoor van de site, de kerk van Wetteren, liepdood, maar de hype – er stonden op de dag van de ont-hullingen zelfs buitenlandse journalisten in Wetteren –was uitgever André Van Halewyck niet ontgaan. Hijvroeg me meteen een boek over de zaak te schrijven.Twee jaar lang, langer dan ik ooit van plan ben geweest,verdiepte ik me bijna voltijds in de zaak van de Recht-vaardige Rechters. Bij het parket in Gent mocht ik hetoorspronkelijke dossier inkijken – om vingers en dui-men bij af te likken.

Ik zocht niet zozeer het paneel – als dat nog opduikt,zal dat eerder toevallig zijn, vermoed ik. Ik was veelmeer geïnteresseerd in de hele context, de achtergrondvan de personages bijvoorbeeld, hun connecties met depolitiek, de kerk, het gerecht. Ik keerde ook terug naarhet Stadsarchief. Misschien waren er nog andere docu-menten bewaard over de episode-Spaak, documentenvan de schepen van Schone Kunsten bijvoorbeeld, dekatholiek Rodolph De Saegher was dat toen. Maar ooknu geen resultaat. Ook nu weer alleen ongemakkelijketafels en stoelen.

In 2009 en 2010 werd dat ruimschoots gecompenseerd.Door mijn boek, dat in 2004 verscheen, en ook door deeindeloze reeks stadswandelingen die ik in de nasleepvan de publicatie heb georganiseerd, kreeg ik de vraagvan het STAM om de zaal over de Rechtvaardige Rech-ters mee uit te werken. Het bracht mij opnieuw in hetStadsarchief, nu in De Zwarte Doos, bij Storm Calle, deenthousiaste kenner van het beeldarchief, en bij AndréCapiteyn natuurlijk, die al heel wat jaren Rechters opde teller heeft.

We zochten vooral goede beelden, beelden die het ver-haal nog meer visuele kracht konden geven. Hoe zaghet Sint-Baafsplein er in 1934 uit bijvoorbeeld? Tijdensdie zoektocht zijn we onder meer op enkele fascine-rende foto’s van persfotograaf Geo Pieters (geen familie)gestoten. Het Stadsarchief bleek een hele reeks glasne-gatieven van hem te bezitten. Ze behoren tot de zeld-zame foto's die het geschonden Lam Gods kort na devaststelling van de diefstal met gesloten zijluiken tonen.Dit is het beeld dat suisse Oscar Van Bouchaute moethebben gezien toen hij de vroege ochtend van 11 april1934 de diefstal ontdekte (zie p. 5). Het is een foto waarik uren naar zou kunnen kijken...

Rudy PietersAuteur De wraak van het Lam Gods (2004)



Het Lam Gods is een onbetwist meesterwerk inde geschiedenis van de schilderkunst en een vande toeristische topattracties van Gent. De mys-terieuze diefstal van twee panelen van het retabelin 1934 en de niet aflatende zoektocht naar hetnog ontbrekende paneel van de RechtvaardigeRechters hebben de faam van het kunstwerk al-leen maar vergroot. Elke verjaardag van deze‘kunstroof van de eeuw’ vormt een gelegenheidom de publieke belangstelling voor het paneelzelf en het veelluik waarvan het deel uitmaakt,opnieuw aan te wakkeren.

Het STAM gaf dit thema, dat “groter en bekender[is] dan Gent zelf”, van meet af aan een eigen zaalin ‘het verhaal van Gent’, het vaste museumpar-cours. De vorig jaar verschenen wandelgids VanEyck vermist. Op zoek naar de Rechtvaardige Rechtersvan Rudy Pieters voert de lezer langs alle plaatsenin Gent die een belangrijke rol speelden in de dief-stal van 1934. Recent bracht de film The MonumentsMen een andere episode uit de bewogen geschiede-nis van het Lam Gods in herinnering: de ontdek-king van het door de nazi’s gestolen en in eenOostenrijkse zoutmijn verstopte kunstwerk en zijn– definitieve – terugkeer naar de Gentse Sint-Baafs-kathedraal.

WEBSITES EN WANDELKAARTEN

Vanuit kunsthistorisch standpunt is de lopende engrootscheepse restauratiecampagne van het LamGods erg belangrijk. The Getty Foundation spon-

sort niet alleen de restauratie zelf, die plaats vindtin het Gentse Museum voor Schone Kunsten, maarook de online toegankelijkheid van het beroemdealtaarstuk voor iedereen. Wie zich vroeger moestbehelpen met een afbeelding in een kunstboek, eendigitaal beeld van matige kwaliteit op een websiteof een dure foto via het agentschap Lukas Art kannu dankzij de nieuwe digitalisering en de websiteCloser to Van Eyck: Rediscovering the Ghent Altar-piece (http://closertovaneyck.kikirpa.be) het meester-werk van de gebroeders Van Eyck van zeer dichtbijbekijken. Een fascinerende ervaring, vooral omdathet origineel nooit tot op dat niveau van detail fy-siek toegankelijk zal zijn, tenzij door de microscoopvan de restaurator.

Tijdens de restauratiecampagne, die loopt van 2012tot 2017, organiseert de Provincie Oost-Vlaandereneen permanente tentoonstelling over het Lam Godsen de restauratie in het Caermersklooster. Het pro-vinciebestuur lanceerde dit jaar ook een wandel-kaart, bedoeld om het 15de-eeuwse Gent te ontdek-ken. Die lijkt vooral voor toeristen bestemd, wantwie de Gentse Kuip een beetje kent, zal met dezekaart op zak niet meteen op verrassende plekken ofin verborgen hoekjes komen. Volg Van Eyck biedtechter vlot geschreven en historisch verantwoordeteksten – in vier talen, alstublieft – over de belang-rijkste middeleeuwse monumenten in Gent, en ditis ook al wat. Als extra komt – bijna onvermijdelijk,gezien het onderwerp – ook één monument van la-tere datum aan bod: het monument voor de gebroe-ders van Eyck in het Geraard de Duivelhof, naastde Sint-Baafskathedraal. Over dit kunstwerk vanbeeldhouwer Geo Verbanck en architect ValentinVaerwyck, opgericht naar aanleiding van de We-reldtentoonstelling van 1913, schreven SophieDerom en Anne-Marie Verhofsté in 2013 al een Erf-goedmemo (nr. 66).

Voor wie snel een bevattelijk overzicht wil krijgenvan de lotgevallen van het Lam Gods is er nu ookeen aantrekkelijk vormgegeven wandelkaart, uitge-geven door de toeristische dienst van de stad Gent.Die bevat allerlei hapklare (kunst)historische weet -jes over het kunstwerk, de restauratie en uiteraardook de verdwijningszaak van de RechtvaardigeRechters. De tijdslijn, het stadsplan en de prak -tische informatie over de Lam Gods-locaties inGent maken er een handig hebbeding van.

Dichter bij Van Eyck, op straat en online

Zicht op het zogenaamde Huis Van Eyck op de hoek van de Koestraat ende Vogelmarkt. Lithografie, begin 19de eeuw (AG_L110_18c)


1 Het Lam en het Stadsarchief

4 Dossier Lam Gods, een buitenbeentje tussen de duizenden strafdossiers

6 De eerste minister en de Rechtvaardige Rechters

7 Dichter bij Van Eyck, op straat en online

Colofon

@rchieflink is de driemaandelijkse nieuws brief van‘t Archief. Gent on Files (GOF), de vriendenkring van hetStads archief van Gent

Het abonnement is begrepen in de lid maat schaps bij dragevan de vzw: 18 euro individuele leden, 20 euro gezin, 30euro steunende leden en 250 euro ereleden. Een los nummer kost 5 euro.Rekeningnummer: IBAN: BE31 0003 2520 7755 BIC: BPOTBEB1

Contactgegevens GOFDe Zwarte Doos, Dienst Stadsarcheologie en Stadsarchief Dulle-Grietlaan 12, 9050 Gentbrugge Tel. (09) 266 57 60 E-mail: [email protected] Web: www.gentonfiles.be

Coördinatie en eindredactieGuy Dupont, Pieter-Jan Lachaert, Marie Christine Laleman, Valérie Meillander, Piet Veldeman

Foto’s en illustratiesStorm Calle, Guy Dupont, Pieter-Jan Lachaert

Ontwerp logoErika Vanderstockt

Verantwoordelijke uitgeverPiet Veldeman, Ooistraat 10, 9041 Oostakker

VormgevingCandace Verbeke

DrukNV Drukkerij Verbeke, Gent

ISSN - nummer: 1376-2966

Inhoud

MUNTENROUTE

Bij de aanleg van het eerste deel van de muntenroute in2011 – in het kader van de herinrichting van de Koren-markt en het Emile Braunplein en omgeving – kwam er opde hoek van het Sint-Baafsplein en de Mageleinstraat, inde zichtlijn van de Sint-Baafskathedraal, een groepje mun-ten gewijd aan de Gentse hoofdkerk en zijn grootste schat,het Lam Gods. De munten brachten naast de portrettenvan het mecenas-echtpaar Vijd-Borluut ook details uit deAanbidding van het Lam, de Zingende Engelen en deRecht vaardige Rechters in beeld. De diefstal zelf kwam aanbod met onder meer een fragment uit een van de afper-singsbrieven. Informatie over elke munt vind je op dezewebpagina van de muntenroute: http://m.gent.be/mtr/0701

De geplande verlenging vande muntenroute – die hettracé van de middeleeuwsehandelsweg van Bruggenaar Keulen aangeeft en dieonze dienst inhoudelijkvoorbereidt – vanaf hetSint-Baafsplein via de Ma-geleinstraat, de Kalande-straat, de Kalandeberg, deKoestraat en de Brabant-dam tot aan het FrançoisLaurentplein biedt de mo-gelijkheid om nog eentweede keer halt te houdenbij het beroemde altaarstukvan de Van Eycks. De routepasseert na melijk voorbijhet hoekhuis Koestraat-Vo-gelmarkt, dat bekend staat

als het Huis Van Eyck. Het huidige gebouw, nu een be-kende pralinewinkel, dateert pas van 1828, maar op dieplek zou volgens de traditie het Lam Gods zijn geschil-derd. De An nun ciatie, een paneel aan de buitenkant vanhet retabel, toont een stadsgezicht dat in de 19de eeuwwerd herkend als een gezicht in vogelperspectief op deKortedagsteeg met de (nu verdwenen) Walpoort, de toren-spits van de Wolweverskapel en het Papeghemsteen. Hoe-wel het 15de-eeuwse straatbeeld wellicht niet helemaalgetrouw is weergegeven (bijvoorbeeld wat de ligging en debreedte van de aanpalende straten betreft), lijkt het welaannemelijk dat de schilder zich heeft laten inspireren ophet werkelijke uitzicht vanuit een hoog huis op deze plek.Er is echter geen enkel historisch bewijs dat het atelier vande gebroeders Van Eyck hier ook stond. Maar een plek meteen verhaal is het in elk geval wel.

Guy DupontDienst Stadsarcheologie en Stadsarchief

Het stadsgezicht op het LamGods, Annunciatie. Lithografie,19de eeuw (AG_L110_18b)


rchieflink...nunik Van den Gheyn met een foto van het Lam Gods in de hand (Fototheek, Portretten)....

Documents

Transcript of rchieflink...nunik Van den Gheyn met een foto van het Lam Gods in de hand (Fototheek, Portretten)....