RapportVerslag

Leuven 12 februari 2009

2008

22

Rentevoeten en monetaire aggregaten inde Verenigde Staten

Bronnen: Federal Reserve, ECB.

1 Op 23 maart 2006 stopte de Federal Reserve Board de publicatie van het monetaire aggregaat M3.

Rentevoeten (procenten)

Monetaire aggregaten (jaarlijkse veranderingspercentages)

33

Bruto-uitgiften van effecten met activa als onderpand en wanbetalingsgraad op subprime hypotheekleningen

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Bronnen: European Securitisation Forum, SIFMA.1 Eerste negen maanden.2 Tijdreeks beschikbaar sinds 2000.

Verenigde Staten (miljarden VS-dollars)

Europa (miljarden euro's)2

1

BRUTO-UITGIFTEN VAN EFFECTEN MET ACTIVA ALS ONDERPAND

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1 5 9 13 17 21 25 29 33 37 41 45 49 53 57

2000 2001 2002 2003 2004 2005

2006 2007

WANBETALINGSGRAAD OP SUBPRIME HYPOTHEEKLENINGEN1

Bron: IMF, Global Financial Stability Report, October 2008.1 Getoond per jaar ("vintage") wanneer de lening

oorspronkelijk werd verstrekt aan de in-gebreke-blijvende debiteur.

Wan

bet

alin

gsg

raad

Aantal verstreken maanden sinds kredietverstrekking

4

0

500

1000

1500

2000

2500

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Niet-vrijgestelde fondsen belegd in soeuvereine effecten

Niet-vrijgestelde fondsen belegd in andere effecten

Fondsen met een fiscale vrijstelling

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2005

2006

2007

2008

Commercial paper uitgegeven door niet-financiëlevennootschappenCommercial paper uitgegeven door financiële vennootschappen

Commercial paper met activa als onderpand

UITSTAANDE BEDRAGEN VAN DE GELD-MARKTFONDSEN IN DE VERENIGDE STATEN(maandgegevens)

UITSTAANDE BEDRAGEN VAN COMMERCIALPAPER IN DE VERENIGDE STATEN(weekgegevens)

Bronnen: Investment Company Institute, Thomson Financial Datastream, Federal Reserve.

Markt voor kortlopende effecten in de Verenigde Staten(miljarden dollars)

55

Balanstotaal kredietinstellingen(in procenten van het BBP)

Bronnen : ECB, FDIC, Thomson Financial Datastream.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

VERENIGDE STATEN

0

50

100

150

200

250

300

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

EUROGEBIED

6

De financiële crisis in het kort

► Eerste fase (augustus 2007 tot september 2008)

Correctie van de vastgoedmarkt in de Verenigde Staten en probleem van de risico-hypotheken

Depreciatie van activa in de financiële sector (subprime leningen, gestructureerde producten)

Wantrouwen en spanningen op de interbanken markt (voorkeur voor liquiditeit)

Liquiditeitsinjecties door de centrale banken

7

De financiële crisis in het kort

► Tweede fase (sinds 15 september 2008)

► Verlamming van interbankenmarkt► Sterke stijging van de risicopremies► Ineenstorting van de aandelenmarkten ► Massale interventies van de autoriteiten :

- Centrale banken: nieuwe uitbreiding van (normale en buitengewone) liquiditeitsverschaffing en van het aanvaarde onderpand - Regeringen : kapitaalinjecties, depositobescherming, staatswaarborg

- Internationale instellingen: kredietlijnen voor landen in moeilijkheden

►Vertraging van de economie wat de financiële crisis versterkt

8

Verloop van de marktvoorwaarden

RENTEVERSCHILLEN TUSSEN DE LIBOR/EURIBOR EN DE OIS1 OP DRIE MAANDEN(daggegevens, basispunten)

Bron: Bloomberg.

1 Vaste rente betaald door de tegenpartij van een renteswapcontract die de daggeldrente ontvangt voor een termijn van drie maanden (Eonia voor het eurogebied, effectieve rente van de federal funds rate voor de Verenigde Staten).

0

50

100

150

200

250

300

350

400

Verenigde Staten Eurogebied

2007 2008

9

Operationele monetaire - beleidsvoering van het Eurosysteem in 2007 en 2008(daggegevens, miljarden euro's)

GECONSOLIDEERDE LIQUIDITEITSBEHOEFTE EN OPEN-MARKTTRANSACTIES

Vroegere situatie Eerste fase financiële crisis Tweede fase financiële crisis

Geconsolideerde liquiditeitsbehoefte van hetbankwezen

Open-markttransacties van het Eurosysteemwaarvan:

Fine-tuning-transacties

Basis-herfinancieringstransacties

Transacties met een looptijd van zes maanden

Transacties met een looptijd van drie maanden

Herfinancieringstransacties met een bijzondere termijn

Bron: ECB.

16/1

13/2

13/3

17/4

13/514/5

12/6

10/7

7/8

11/9

9/10

13/11

11/12

15/1 8/7

7/10

20/1

9/129/9 11/1111/3

12/2 10/6 12/815/4

2007 2008 2009

-200

0

200

400

600

800

1000

-200

0

200

400

600

800

1000

10

TEGOEDEN OP REKENINGEN-COURANT EN BEROEP OP DE PERMANENTE FACILITEITEN

Depositofaciliteit Marginale beleningsfaciliteit Verschil tussen tegoeden op rekeningen-courant engemiddelde reserveverplichting

Bron: ECB.

Operationele monetaire beleidsvoering van het Eurosysteem in 2007 en 2008(daggegevens, miljarden euro's, tenzij anders vermeld)

Vroegere situatie Eerste fase financiële crisisTweede fase

financiële crisis

-100

-50

0

50

100

150

200

250

300

350

16/1

13/2

13/3

17/4

13/514/5

12/8

10/7

7/8

11/9

9/10

13/11

11/12

15/1 8/7

7/10

20/1

9/129/9 11/1111/3

12/2 10/6 12/815/4

2007 2008 2009

11

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

T3 T4 T1 T2 T3 T4¹

Minderwaarden op activa

Herkapitalisaties

2007 2008

Bron: Bloomberg.1 Het bedrag van de minderwaarden van het vierde kwartaal van 2008 is partieel, aangezien tal van instellingen hun resultaat voor dat kwartaal nog niet hadden gepubliceerd

op de afsluitingsdatum van dit Verslag.

Minderwaarden op activa en herkapitalisaties van de grote financiële instellingen in de wereld(miljarden dollars)

12

Rentestructuur op de geldmarkt in het eurogebied(daggegevens)

Bronnen: Bloomberg, Thomson Financial Datastream.

0

1

2

3

4

5

6

Minimale inschrijvingsrente op de basisherfinancieringstransacties

Eonia

Euribor op één maand

Euribor op drie maanden

Euribor op tw aalf maanden

2007 20080

1

2

3

4

5

6

Duitse schatkistcertif icaten op drie maanden

Eurepo op drie maanden

Euribor op drie maanden

2007 2008

13

Negatieve gevolgen van de financiële crisis voor de reële economie via verschillende kanalen:

► Negatief vermogenseffect→ particuliere consumptie

► Toename van de kostprijs van kapitaal → investeringen

► Inkrimping van de economische activiteit op wereldvlak →uitvoer

► Terugvallend vertrouwen van gezinnen en ondernemers → consumptie en investeringen

14

40

60

80

100

120

140

160

2007 2008

BEURSKOERSEN(daggegevens, indexcijfers 29 december 2006 = 100)

Verenigde Staten1

Eurogebied2

Japan3

Opkomende landen4

Bron: Thomson Financial Datastream.1 Wilshire 5000 index.2 Dow Jones Euro Stoxx Broad index.3 Topix index.4 MSCI Emerging Markets index.

Verloop van de marktvoorwaarden

1515

Aandelenkoersen(1 januari 2007 = 100)

Bron: Thomson Financial Datastream.

0

20

40

60

80

100

120

140

KBC Dexia Fortis DJ Eurostoxx Financials

2008 20092007

16

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2007 2008

RENDEMENTSVERSCHILLEN TUSSEN BEDRIJFSOBLIGATIES EN REFERENTIELENINGEN VAN DE OVERHEID(daggegevens, basispunten)

Verenigde Staten Eurogebied

AAA-rating

BBB-rating

AAA-rating

BBB-rating

Verloop van de marktvoorwaarden

Bron: Bloomberg.

17

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Verenigde Staten Eurogebied

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

BANKKREDIETEN AAN ONDERNEMINGEN EN AAN HUISHOUDENS(kwartaalgegevens, veranderingspercentages t.o.v. de overeenstemmende periode van het voorgaande jaar)

Verloop van de marktvoorwaarden

Bronnen: Federal Reserve, ECB.

18

Bbp-groei in de voornaamste economieën (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)

2006 2007 2008 2009p.m.

Aandeel in de wereld-economie1

Verenigde Staten

2,8 2,0 1,1 -1,6 21,6

Japan 2,0 2,4 -0,3 -2,6 6,7

Eurogebied 3,0 2,6 1,0 -2,0 16,3

China 11,6 13,0 9,0 6,7 10,9

India 9,6 9,3 7,3 5,1 4,6

Wereld 5,0 5,2 3,4 0,5 100,0

Bronnen: EC, IMF, OESO.1 Procenten van het mondiale bbp van 2007, op basis van koopkrachtpariteiten.

19

Koers van het macro-economische beleid in de voornaamste economieën

Bronnen: ECB, BIB, BOJ, EC, OESO.

2006 2007 2008

20

Prijzen van basisproducten(maandgegevens, VS-dollar, indexcijfers 2000 = 100)

Bron: HWWI.

0

100

200

300

400

500

6001

99

0

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

Totaal Alimentaire grondstoffen Industriële grondstoffen Energetische grondstoffen

21

Prijzen voor ruwe aardolie(maandgemiddelden, per vat Brent)

In VS-dollar

In euro

NOMINALE PRIJZEN REËLE PRIJZEN¹

Bronnen: EC, Thomson Financial Datastream.1 Nominale prijzen gedefleerd aan de hand van de CPI of, indien beschikbaar, de HICP (indexcijfers 2008 = 100) van de Verenigde Staten en van het eurogebied.

Om de prijs van een vat Brent om te rekenen in euro, is het verloop vóór 1999 gebaseerd op dat van de ecu t.o.v. de dollar.

22

Economische ontwikkeling in de Verenigde Staten (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld)

Bestedingen (naar volume)1 2006 2007 2008

Finale binnenlandse vraag 2,6 1,8 0,2

Consumptieve bestedingen

Particulieren 3,0 2,8 0,4

Overheid 1,6 1,9 2,8

Bruto-investeringen in vaste activa

Woningen -7,1 -17,9 -21,3

Ondernemingen 7,5 4,9 2,4

Overheid 2,1 3,0 3,6

Voorraadwijziging2 0,0 -0,4 -0,3

Netto-uitvoer van goederen en diensten2 0,0 0,6 1,4

Uitvoer 9,1 8,4 8,5

Invoer 6,0 2,2 -2,3

Bbp 2,8 2,0 1,4

Bron: OESO.1 Voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens.2 Bijdrage tot de verandering van het bbp, procentpunten.

23

Activiteit en prijsverloop van de woningsector in de Verenigde Staten(indexcijfers 2000 = 100; maandgegevens, tenzij anders vermeld)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Verkochte woningen (nieuwe en bestaande)

In aanbouw genomen woningen

Prijzen van bestaande woningen¹ Bronnen: Standard & Poor's, Thomson Financial Datastream.¹ Nationale Case-Schiller-index, kwartaalgegevens.

24

Economische ontwikkeling in het eurogebied (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld)

Bestedingen (naar volume)1 2 2006 2007 2008

Finale binnenlandse vraag 2,8 2,3 0,7

Consumptieve bestedingen

Particulieren 2,0 1,6 0,4

Overheid 1,9 2,3 1,8

Bruto-investeringen in vaste activa

Woningen 6,7 1,4 -3,4

Ondernemingen 6,4 5,5 1,4

Overheid 1,0 3,2 3,0

Voorraadwijziging3 0,1 0,0 0,2

Netto-uitvoer van goederen en diensten3 0,1 0,3 0,2

Uitvoer 8,3 5,9 3,1

Invoer 8,2 5,3 2,5

Bbp 3,0 2,6 1,0

Bronnen: EC, OESO.¹ Ongerekend de landen die na 2006 tot het eurogebied zijn toegetreden.2 Voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens, behalve voor de uitvoer en de invoer.3 Bijdrage tot de verandering van het bbp, in procentpunten.

25

-2

0

2

4

6

8

10

78

80

82

84

86

2003 2004 2005 2006 2007 2008

Bruto-investeringen in vaste activa van de ondernemingen1 2 (linkerschaal)

Bezettingsgraad van het productievermogen3 (procenten) (rechterschaal A)

Ondernemersvertrouwen4 (rechterschaal B)

Verwerkende nijverheid

A B

Bedrijfsinvesteringen en ondernemersvertrouwen in het eurogebied(seizoengezuiverde gegevens)

Bronnen: EC, OESO.1 Voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens; veranderingspercentages naar volume t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar.2 Ongerekend de landen die na 2006 tot het eurogebied zijn toegetreden.3 Gemeten op basis van de kwartaalenquête.4 Saldo van de antwoorden op de maandelijkse enquête.

26

-10

-5

0

5

10

15

EA DE FR IT ES NL BE IE

-30

-15

0

15

30

45

r

Gemiddelde van 1998 tot 2007

Investeringen in woongebouwen in 20083 (rechterschaal)

(linkerschaal)In 20082

Reële woningprijzen1 en investeringen in woongebouwen in het eurogebied(veranderingspercentages t.o.v. de overeenstemmende periode van het voorgaande jaar)

Bronnen: EC; OESO; IMF en OESO, Workshop on Real Estate Price Indexes (Parijs, 6 en 7 november 2006); Thomson Financial Datastream; Stadim; CBS;Department of the Environment, Heritage and Local Government (IE); Ministerio de Vivienda (ES); ECB; NBB.1 Nominale woningprijzen, gedefleerd aan de hand van de nationale HICP.2 Eerste drie maanden voor Italië; eerste zes maanden voor het eurogebied, België, Frankrijk en Ierland; eerste negen maanden voor Spanje en Nederland; gegevens voor Duitsland niet beschikbaar. 3 Eurogebied, ongerekend de landen die na 2006 tot dat gebied zijn toegetreden.

Reële woningprijzen

27

0

1

2

3

4

5

2000

2002

2004

2006

2008

0

1

2

3

4

5

2000

2002

2004

2006

2008

Bronnen: EC, ECB.

Indicatoren van inflatoire druk in het eurogebied (veranderingspercentages t.o.v. de overeenstemmende periode van het voorgaande jaar)

28

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

2007 20080

0,5

1

1,5

2

2,5

3

2007 2008

Verwachtingen voor 2008 (linkerschaal)

Verwachtingen voor 2009 ( linkerschaal)

Door de consumenten verwacht prijsverloop over de komende twaalf maanden1 (rechterschaal)

Door de producenten van de dienstensector verwacht prijsverloop over de komende drie maanden1 (rechterschaal)

Inflatieswaps

Op vijf jaar

Op tien jaar

Op vijf jaar binnen vijf jaarInflatievooruitzichten op vijf jaar, door de ECB gehouden enquête bij de professionele voorspellers

OP KORTE TERMIJN OP MIDDELLANGE TERMIJN

Inflatieverwachtingen in het eurogebied(jaarlijkse veranderingspercentages, tenzij anders vermeld)

Bronnen: Consensus Economics, EC, Thomson Financial Datastream, ECB.1 Saldo van de antwoorden op de maandelijkse enquête.

29

0

2

4

6

8

10

12

14

2004 2005 2006 2007 2008

M1Chartaal geld en zichtdeposito's

Andere korte-termijndeposito's

Verhandelbare instrumenten

M2M3

0

2

4

6

8

10

12

14

2004 2005 2006 2007 2008

Leningen aan de niet-financiële vennootschappen

Leningen aan de gezinnen

Leningen aan de overige financiële instellingen2

Kredietverlening aan de particuliere sector1M31

Effecten m.u.v. aandelen

Overige3

M3 EN DE COMPONENTEN ERVANKREDIETVERLENING AAN DE PARTICULIERE SECTOR

Geldhoeveelheid en kredietverlening aan de particuliere sector in het eurogebied(bijdrage tot de verandering t.o.v. de overeenstemmende periode van het voorgaande jaar, in procentpunten, tenzij anders vermeld)

Bronnen: EC, ECB.1 Veranderingspercentages t.o.v. de overeenstemmende maand van het voorgaande jaar.2 Leningen aan niet-monetaire financiële instellingen, met uitzondering van verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen.

3 Aandelen en leningen aan verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen.

30

Monetaire voorwaarden in het eurogebied

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

1999

2001

2003

2005

2007

70

80

90

100

110

120

130

140

150

160

1999

2001

2003

2005

2007

REËLE KORTE-TERMIJNRENTEN, EX ANTE1

REËLE WISSELKOERSEN VAN DE EURO(indexcijfers 1ste kwartaal 1999 = 100)

Driemaands Euribor

Leidinggevend basisrentetarief

Effectieve wisselkoers2

Wisselkoers van de euro t.o.v. de VS-dollar3

Bronnen: Consensus Economics, Thomson Financial Datastream, ECB.1 Rentetarief gedefleerd aan de hand van een gewogen gemiddelde van de inflatieverwachtingen voor het lopende jaar en het volgende jaar. Het gewicht van het

lopende (volgende) jaar neemt af (toe) in de loop van het jaar. 2 Effectieve wisselkoers van de euro ten opzichte van de valuta's van de tweeëntwintig belangrijkste handelspartners, gedefleerd aan de hand van de verhouding

tussen de CPI's.3 Wisselkoers van de euro t.o.v. de VS-dollar, gedefleerd aan de hand van de verhouding tussen de CPI's.

31

2

3

4

5

6

7

8

9

10

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

Obligaties van financiële ondernemingen op zeven tot tien jaar

p.m. Duitse Bund op tien jaar

RENTE OP DE MARKT VOOR BEDRIJFSOBLIGATIES

Dow Jones Euro Stoxx- Gehele markt

AANDELENKOERSEN(indexcijfers januari 1999 = 100)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

Dow Jones Euro Stoxx- Financiële sector

Financieringsvoorwaarden van de ondernemingen op de financiële markten in het eurogebied(daggegevens)

Bron: Thomson Financial Datastream.

Obligaties van niet-financiële ondernemingen op zeven tot tien jaar

Obligaties van niet-financiële ondernemingen met AA-rating op zeven tot tien jaar

32

Hypothecaire kredieten aan gezinnen

Door de declaranten opgetekend verloop

Door de declaranten verwachte ontwikkeling

Leningen aan ondernemingen

Toekenningscriteria voor kredieten in het eurogebied1

(kwartaalgegevens)

Bron: ECB.1 Nettopercentages (niet-gewogen) van de antwoorden van de kredietinstellingen op de enquête van het Eurosysteem naar de kredietverlening, die de mate aangeven waarin de criteria voor het verlenen van kredieten werden versoepeld of verstrakt (-).

Door de declaranten opgetekend verloop

Door de declaranten verwachte ontwikkeling

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

2003 2004 2005 2006 2007 20092008

33

Voornaamste ontwikkelingen in de Belgische economie(veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, uitgezonderd overheidsfinanciën)

2005 2006 2007 2008 r 2009 r

Groei 2,2 3,0 2,6 1,1 -1,9

Werkgelegenheid 1,3 1,4 1,8 1,6 -1,7

Inflatie 2,5 2,3 1,8 4,5 0,5

Overheidsfinanciën1

Financieringssaldo -2,6 0,3 -0,3 -1,1 -3,3

Geconsolideerde schuld 92,1 87,8 83,9 88,7 94,8

Bronnen : INR, NBB.1 Procenten bbp.

3434

Bbp-groei in België(veranderingspercentages naar volume t.o.v. het voorgaande jaar)

-5-4

-3-2-10

123

4567

89

10

11121314

1516

19

30

19

40

19

50

19

60

19

70

19

80

19

90

20

00

20

09

Bronnen: INR, KULeuven, NBB

19

40

-19

46

ge

en

ge

ge

ven

s b

esc

hik

ba

ar

35

Bbp en voornaamste bestedingscategorieën, naar volume(voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens; veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld)

2004 2005 2006 2007 2008 r

Consumptieve bestedingen van de particulieren 1,1 1,5 2,1 2,0 0,8

Consumptieve bestedingen van de overheid 1,8 0,4 0,1 2,3 2,1

Bruto-investeringen in vaste activa 6,8 7,3 4,8 6,1 4,4

Woningen 9,8 10,0 7,9 1,3 0,9

Ondernemingen 6,5 5,2 5,6 8,5 6,7

Overheid 0,5 15,5 -10,6 3,4 -3,2

p.m. Totaal van de finale binnenlandse bestedingen 2,4 2,4 2,2 3,0 1,9

Voorraadwijziging¹ 0,1 0,5 0,9 0,1 0,3

Uitvoer van goederen en diensten 6,1 3,9 2,7 3,9 3,0

Invoer van goederen en diensten 6,0 4,9 2,7 4,4 4,2

p.m. Netto‑uitvoer van goederen en diensten¹ 0,4 -0,6 0,1 -0,3 -1,0

Bbp 2,8 2,2 3,0 2,6 1,1

Bronnen: INR, NBB. 1 Bijdrage tot de verandering van het bbp, procentpunten.

36

-2

-1

0

1

2

3

4

2004 2005 2006 2007 2008

Bbp en conjunctuurindicator(seizoengezuiverde gegevens)

Bbp naar volume¹ (linkerschaal)

Algemene synthetische conjunctuurcurve (rechterschaal)

Bronnen: INR, NBB.1 Voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens.

r

p.m. Gemiddelde 1980-2008Afgevlakte reeks Brutoreeks

37

Economische groei in België, de drie belangrijkste buurlanden en het eurogebied(veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)

-1

0

1

2

3

4

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Eurogebied Drie belangrijkste buurlanden België

Bronnen: OESO, INR, NBB.

38

-2

-1

0

1

2

3

4

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

r

Netto-uitvoer van goederen en diensten

Voorraadwijziging

Bruto-investeringen in vaste activa

Overheidsconsumptie

Particuliere consumptie

Bbp¹

-1

0

1

2

3

4

5

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Eurogebied België

BBP IN BELGIË EN IN HET EUROGEBIED(seizoengezuiverde gegevens, veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar)

BBP EN VOORNAAMSTE BESTEDINGS-CATEGORIEËN IN BELGIË(bijdrage tot de verandering van het bbp, procentpunten, tenzij anders vermeld)

Bbp en voornaamste bestedingscategorieën(voor kalenderinvloeden gezuiverde volumegegevens)

Bronnen: EC, INR, NBB.1 Jaarlijkse veranderingspercentages.

39

-40

-30

-20

-10

0

10

20

2004 2004 2004 2004 2008

Verwerkende nijverheid

Bouwnijverheid

Afgevlakte reeks

Bruto-reeks

-40

-30

-20

-10

0

10

20

2004 2004 2004 2004 2008

Handel

Diensteverlening aan bedrijven

Conjunctuurindicatoren en toegevoegde waarde in de voornaamste bedrijfstakken(seizoengezuiverde gegevens, tenzij anders vermeld)

Bronnen: INR, NBB..

ONDERNEMERSVERTROUWEN IN DE BELANGRIJKSTE BEDRIJFSTAKKEN: SYNTHETISCHE CURVEN

Afgevlakte reeks

Bruto-reeks

40

17

18

19

20

21

22

23

24

25

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

Procenten bbp (linkerschaal)

Veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar(rechterschaal)

-1

0

1

2

3

4

5

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

Uurloonkosten

Productiviteit per gewerkt uur

Loonkosten per eenheid product

r r

Bronnen: INR, NBB.

Indicatoren betreffende de positie van de ondernemingen

BRUTO EXPLOITATIEOVERSCHOT

LOONKOSTEN PER EENHEID PRODUCT IN DE PARTICULIERE SECTOR(veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)

41

Uitvoer van goederen en diensten

Idem, jaar-op-jaarverandering

Markten1, jaar-op-jaarverandering

p.m. Beoordeling van de buitenlandse bestellingen in de verwerkende nijverheid2

Afgevlakte reeks

Brutoreeks

(linkerschaal)

(rechterschaal)

Invoer van goederen en diensten

Idem, jaar-op-jaarverandering

Finale vraag

UITVOERVOLUME INVOERVOLUME

Uitvoer en invoer van goederen en diensten(voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens, veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld)

Bronnen: EC, OESO, ECB, INR, NBB.1 Uitvoermarkten, berekend als het gewogen gemiddelde van de toename van de invoer van de handelspartners.

42

Resultaten van de goederenuitvoer naar waarde (gemiddelde jaarlijkse veranderingspercentages, tenzij anders vermeld, van 1996 tot 2007)

Markten1 p.m. Producteffect2 Marktaandelen3 Uitvoer4

België 8,1 0,3 -2,3 5,6

Overige landen van de EU-155: mediaan 8,4 0,8 -1,5 6,9

Nederland 7,7 1,4 1,3 9,2

Oostenrijk 8,7 -0,4 0,1 8,8

Ierland 7,4 5,5 0,9 8,4

Duitsland 8,9 0,5 -1,2 7,6

Spanje 7,7 0,3 -0,5 7,2

Finland 9,3 0,8 -2,1 7,0

Zweden 8,4 1,3 -1,4 6,9

Portugal 8,1 0,8 -1,6 6,4

Italië 8,6 -0,3 -2,4 6,0

Griekenland 9,4 -1,7 -3,1 6,0

Verenigd Koninkrijk 8,2 3,3 -3,1 4,9

Frankrijk 8,4 0,9 -3,5 4,6

Bronnen: EC, IMF, OESO, UNCTAD, INR.1 Verkregen door geografische weging van de wereldmarkten.2 Verschil tussen de groei van de markten van de EU berekend door dubbele weging, geografisch en naar product, en de groei van de markten van de EU berekend

door gewone geografische weging; bijdragen in procentpunten.3 Winst of verlies (-) aan marktaandelen gemeten aan de hand van de verhouding tussen het verloop van de uitvoer en het verloop van de wereldmarkten, enkel

gewogen op geografische basis.4 Reeksen uitgedrukt in ecu vóór 1999, daarna in euro. Gegevens volgens het nationale concept voor België.5 Ongerekend Denemarken en Luxemburg. Landen gerangschikt in dalende volgorde van het gemiddelde jaarlijkse veranderingspercentage van de uitvoer tussen

1996 en 2007.

43

Uurloonkostenhandicap van de Belgische ondernemingen volgens de CRB(procentuele verschillen met het indexcijfer voor de drie voornaamste buurlanden)

Bron: CRB.

-15

-10

-5

0

5

10

15

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Drie voornaamste buurlanden Duitsland Frankrijk Nederland

44

Activiteit en arbeidsmarkt(voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens, veranderingen t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar)

Bronnen: INR, NBB.

-2

-1

0

1

2

3

4

5

-40

-20

0

20

40

60

80

100

Bbp naar volume (procenten) (linkerschaal)

Binnenlandse werkgelegenheid (duizenden personen) (rechterschaal)

2000 2002 2004 2006 20081996 1998

r

45

-6

-3

0

3

6

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

Bbp naar volume (linkerschaal)

Tijdelijke werkloosheid (aantal personen)

Volume uitzendarbeid (gewerkte uren)

2000 2002 2004 2006 20081996 1998

(rechterschaal)

Activiteit, uitzendarbeid en tijdelijke werkloosheid(seizoengezuiverde gegevens, veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar)

Bronnen: Federgon, INR, RVA.

r

46

0

1

2

3

4

5

6

2000

2002

2004

2006

2008

-1

-0,5

0

0,5

1

1,5

2

2,5

J F M A M J J A S O N D

Niet-energetische industriële goederen en diensten

Bewerkte levensmiddelen

Verschil tussen België en het eurogebied waarvan bijdrage van:

Gas en elektriciteit

Aardolieproducten

Niet-bewerkte levensmiddelen

Eurogebied

België1

Bronnen: EC, NBB.1 Ongerekend het geraamde effect, in januari en juli 2000, van de opneming van de koopjes in de HICP vanaf 2000.

Inflatieverschil tussen België en het eurogebied

INFLATIE IN BELGIË EN IN HET EUROGEBIED(veranderingspercentages t.o.v. de overeenstemmende maand van het voorgaande jaar)

BIJDRAGE VAN DE BELANGRIJKSTE COMPONENTENTOT HET INFLATIEVERSCHIL IN 2008(procentpunten)

47

Normen inzake financieringsbehoefte (-) of -vermogen van de Belgische overheid1 (procenten bbp)

Bronnen: EC, FOD Financiën, INR, NBB.

1 Volgens de in het kader van de procedure inzake buitensporige overheidstekorten (EDP) gebruikte methodologie. Deze methodologie verschilt van deze van het ESR 1995 die in 2001 werd aangepast om de netto rentewinsten van bepaalde financiële transacties, zoals swaps en forward rate agreements (FRA's), uit de berekening van het financieringssaldo te weren.

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Stabiliteitsprogramma en opeenvolgende bijwerkingen

december 2005 0,0 0,0 0,0 0,3 0,6

december 2006 0,0 0,0 0,3 0,5 0,7

december 2007 0,0 0,3 0,5 0,7 0,9

april 2008 -0,2 0,0 0,5 0,7 1,0

p.m. Realisaties -0,2 -2,6 0,3 -0,3 -1,1 r

Vooruitzichten-3,3 r

48

Voornaamste indicatoren van de Belgische overheidsfinanciën(procenten bbp)

2004 2005 2006 2007 2008 r

Totale ontvangsten 49,1 49,4 48,7 48,1 48,2

Fiscale en parafiscale druk 44,4 44,3 43,8 43,3 43,4

Totale primaire uitgaven 44,6 47,8 44,4 44,5 45,6

Rentelasten 4,7 4,2 3,9 3,8 3,7

Financieringssaldo¹ -0,2 -2,6 0,3 -0,3 -1,1

p.m. Primair saldo (4,5) (1,6) (4,3) (3,5) (2,7)

Bronnen: INR, NBB.1 Volgens de in het kader van de procedure inzake buitensporige overheidstekorten (EDP) gebruikte methodologie.

49

33

35

37

39

41

43

45

1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 r

8,1

1,1

België

Eurogebied3

EU3

Bronnen: EC, NBB.1 Berekend op basis van de nationale rekeningen.2 Gedefinieerd als het geheel van de aan de overheid betaalde heffingen op arbeidsinkomens, gedeeld door de loonsom. Ongerekend de verminderingen van de bedrijfsvoorheffing voor onderzoek, ploegenarbeid en overuren, die volgens de methodologie van het ESR 1995 worden beschouwd als subsidies aan ondernemingen.3 Niet-gewogen gemiddelde.

Impliciete heffing op arbeid1 2

(procenten van de loonkosten)

50

-5

0

5

10

15

20

25

301

99

6

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

r

Heffingen op vennootschapswinsten

p.m. Belastbare basis1

Bronnen: INR, NBB.1 Als benaderende macro-economische belastbare basis wordt het bruto-exploitatieresultaat gebruikt, dat wordt vermeerderd met de netto ontvangen interesten.

Ontvangsten uit de vennootschapsbelasting(veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)

51

Primaire uitgaven per deelsector van de overheid¹(gedefleerd aan de hand van de nationale consumptieprijsindex, veranderingpercentages t.o.v. het voorgaande jaar)

2005 2006 2007 2008 rGemiddelde

1998-2008 r

Federale overheid 2,8 2,0 4,2 3,6 2,6

Sociale zekerheid 1,7 1,6 3,6 3,1 2,6

p.m. Entiteit I 2,0 1,7 3,8 3,2 2,6

Gemeenschappen en gewesten -1,0 3,8 2,6 0,8 2,5

Lokale overheid 6,9 2,3 -0,8 0,1 2,8

p.m. Entiteit II 2,2 3,2 1,2 1,4 2,6

Gezamenlijke overheid 2,0 2,1 2,9 2,3 2,6

Bronnen: INR, NBB.1 Reële groei gecorrigeerd voor de invloed van conjuncturele en niet-recurrente of budgettair neutrale factoren en van de indexeringseffecten.

52

-1,2

-1

-0,8

-0,6

-0,4

-0,2

0

0,2

0,4

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

r

Structureel primair saldo¹

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

BE

EA

p.m. Verandering van het feitelijk primair saldo van 1999 tot 2008 r

Het Belgische begrotingsbeleid sinds de invoering van de euro(verandering t.o.v. het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld; procentpunten van het bbp)

Bronnen: EC, INR, NBB.1 Gecorrigeerd voor de invloed van de conjunctuur en de niet recurrente factoren. De gebruikte conjunctuurzuiveringsmethode is beschreven in Bouthevillain C., Ph. Cour-Thimann, G.

van den Dool, P. Hernández de Cos, G. Langenus, M. Mohr, S. Momigliano en M. Tujula (2001), Cyclically adjusted budget balances: an alternative approach, ECB Working Paper n° 77. Een minder technische beschrijving van die methodologie wordt verstrekt in kader 6 Conjunctuurgezuiverde begrotingssaldi: in het kader van het ESCB gebruikte berekeningsmethode van het Verslag 2003 van de NBB (Deel 1), blz. 90-92.

53

Overheidsfinanciën in het eurogebied in 2007 en 2008Financieringssaldo(procenten bbp)

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

IE MT ES EL FR IT PT BE SI AT DE CY NL LU FI

2007 2008 Gemiddelde 2007: -0,6 p.c. Gemiddelde 2008: -1,7 p.c.

Bronnen: EC, NBB.1 Volgens de zienswijze van Eurostat, met de FSI beschouwd als een onderdeel van de openbare sector.

54

Rendementsecarts van de staatsleningen op tien jaar t.o.v. de Duitse bund(weekgemiddelden, basispunten)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

BE FR NL IT ES

2007 2008 2009