Uitgeverij: van Steenbergen

12-3-2012

Hoe nu verder met het

koningshuis? Een onderbouwing van de argumenten van het

wel en wee van het koningshuis

Gerben van Steenbergen & Bas van Kleij

2

Samenvatting

Wat speelt er rondom het Nederlandse koningshuis? Dat is de kernvraag van het rapport. Er zijn veel voordelen van het Nederlandse koningshuis:

- Belangrijke staatsbezoeken. - Versterking van de band met het buitenland. - Bekendheid en het daarop inspelen met goede doelen. - Maatschappelijk aspect. - De koningin zorgt voor rust en stabiliteit bij het Nederlandse volk.

Als de koningin op staatsbezoek gaat, neemt ze altijd veel vertegenwoordigers van belangrijke bedrijven uit Nederland mee. Die kunnen dan op haar bekendheid meeliften en tijdens de staatsbezoeken goede deals maken. Dat is erg goed voor de economie, want er blijft geld rollen en er wordt winst gemaakt. Over de winst moet belasting betaald worden, dus voor de staatsschuld is het ook voordelig want die neemt dan af. (Ceteris Paribus) ‘ Tijdens staatsbezoeken wordt ook de band met het buitenland enorm versterkt. De koningin toont veel interesse in het leven van de burgers in het bezochte land met wie ze veel praatjes maakt en het buitenland krijgt een goed beeld te zien over ons koningshuis. Dankzij de bekendheid is het koningshuis bij veel maatschappelijke openingen aanwezig. Zo zet Prinses Maxima zich bijvoorbeeld in voor straatarme moeders door middel van het microkrediet. Een argument wat door politieke partijen wordt gebruikt is dat de koningin voor rust en stabiliteit zorgt bij het Nederlandse volk. Er zijn soms wel relletjes bij het koningshuis, maar dat wordt altijd snel geblust. Maar er kleven ook nadelen aan het koningshuis:

- Het koningshuis is niet democratisch gekozen. - De macht zou te groot zijn. - De kosten zijn te hoog. - De koningin voegt volgens sommige politieke partijen niet zoveel toe.

Een argument dat vaak gebruikt wordt, is dat het koningshuis niet democratisch gekozen is. Dat is ook zo, het koningshuis wordt niet gekozen, maar je wordt erin geboren. Ik kan me voorstellen dat het bij sommige mensen frustratie en irritatie oplevert. “Prinses Amalia wel en ik niet?” Ook zou de macht van het koningshuis te groot zijn. De koningin is de formele voorzitter van de Raad van State en heeft de macht om nadat de verkiezingen geweest zijn, een (in)formateur te kiezen. Veel mensen en politieke partijen vinden dat de koningin te veel haar eigen politieke voorkeur laat spreken. Zo waren de informateurs bij de laatste verkiezingen in 2010 bijna alleen maar vrienden van de koningin. (Lubbers,Willink) Ook een nadeel van het koningshuis is dat de kosten te hoog zouden zijn. Volgens een berekening zouden de kosten op 119 miljoen euro per jaar liggen. Dat is een enorm bedrag en daar kan de Nederlandse overheid ook wel wat anders mee doen. Een veelgehoorde kreet is: “wij moeten bezuinigen, dan kan het koningshuis ook wel wat bezuinigen.” De conclusie is dat het koningshuis zeer belangrijk is voor Nederland, maar dat de kosten wel wat minder mogen. In deze tijden van economische neergang mag het koningshuis ook wel wat inleveren. Zo leek ons een mooi idee voor Prinses Maxima het uit eigen zak betalen

3

van de microkredieten die ze aan straatarme moeders geeft. In het vervolg van het rapport komen nog meer conclusies aan de orde.

4

-

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1: Wat speelt er rondom het koningshuis? .................................................................... 2

Hoofdstuk 2: Afschaffen koningshuis!? Liever vandaag dan morgen! ......................................... 2

2.1. Geschiedenis ............................................................................................................................. 2

2.2. Niet democratisch ..................................................................................................................... 2

2.3. Macht van de koningin ............................................................................................................. 2

2.4. Kosten ......................................................................................................................................... 3

2.6. Haalbaar? ................................................................................................................................... 5

Hoofdstuk 3: Het koningshuis moet blijven! ...................................................................................... 6

3.1 Staatsbezoeken .......................................................................................................................... 6

3.2 Versterking band met het buitenland ...................................................................................... 7

3.3 Bekendheid ................................................................................................................................. 7

3.4 Maatschappelijk aspect ............................................................................................................. 7

3.5 Historische waarde .................................................................................................................... 8

3.6 Politieke meningen..................................................................................................................... 9

Hoofdstuk 4: Hoe moet het nu verder? ........................................................................................... 10

Literatuurlijst ........................................................................................................................................ 11

Bijlagen ................................................................................................................................................. 12

Al die poppenkast, die zoveel moet kosten ................................................................................ 12

Koningshuis behoudt dezelfde rol ................................................................................................ 13

Standpunten van partijen ............................................................................................................... 14

Zonder koningin wordt formatie lastig voor Kamer .................................................................... 16

€86.000.000.000 dankzij de monarchie ...................................................................................... 18

2

Hoofdstuk 1: Wat speelt er rondom het koningshuis? De constitutionele monarchie moet verdwijnen! Het gaat dus over het koningshuis, en met het koningshuis worden Koningin Beatrix en haar familie bedoeld. Het koningshuis van Nederland (Huis van Oranje-Nassau) is nog vrij jong en bestaat pas sinds 1806 toen Lodewijk Napoleon werd aangesteld als koning van Holland. Sindsdien is het koningschap van Nederland steeds in de dezelfde familie (Oranje-Nassau) gebleven. De familie Oranje-Nassau is al wel sinds de 15e een vooraanstaande machtsfamilie in de toen nog Staat der Nederlanden. Politieke partijen, zoals de PVV en D66 willen dat het koningshuis enkel nog formele verplichtingen krijgt en dat er veel minder geld naar het koningshuis toegaat dan de 39,5 miljoen euro die er nu naar toe gaat. Dat is niet het belangrijkste punt wat de politieke partijen willen. Ze willen vooral dat Koningin Beatrix geen deel meer uitmaakt van de regering. Zoals de PVV al zei: “De rol van het staatshoofd mag alleen representatief en symbolisch zijn.” In de tijd waarin we nu leven beslist Koningin Beatrix na de verkiezingen welke informateurs en welke formateurs met de leiders van de politieke partijen gaan praten. Dat is ook nog een punt wat de meeste politieke partijen willen afschaffen. Ze willen dat de Koningin niet meer boven de regering staat en dat de Koningin en later ook Willem-Alexander dus ook geen formele voorzitter mag zijn van de Raad van State. Er zijn in Nederland veel partijen die er voor zijn om de rol van de Koning(in) bij het aanstellen van formateurs en informateurs, dus de rol na de verkiezingen, te minimaliseren. Dat zijn de partijen PvdA, SP, D66 en GroenLinks, dat zijn dus –naast het koningshuis- de betrokkenen in dit probleem. Als de plannen van de politieke partijen doorgang vinden zullen er dus ook veel gevolgen zijn. Het makkelijkste gevolg is dat de Koning(in) geen enkele rol meer speelt in de begeleiding van de politieke leiders op weg naar een formatie die Nederland moet gaan sturen. Een belangrijk gevolg is dat in het buitenland zal worden gereageerd op het “afzetten” van het koningshuis, dat zal zeker gevolgen hebben voor de export van Nederland, omdat de buitenlandse landen het Nederlandse koningshuis kennen als machthebber en altijd samen met hun zaken hebben gedaan. Als Koningin Beatrix of een ander koningshuislid op een staatsbezoek gaat neemt ze altijd topmanagers mee van grote bedrijven die ook veel vestigingen in het buitenland hebben, de Koning(in) zal dus veel minder dat kunnen doen omdat ze niet meer als hoofd van de Staat wordt gezien. Dat kan een schok teweegbrengen in het buitenland. De totale kosten van het koningshuis zijn ongeveer € 39.000.000 wat berekend is door een stuurgroep onder leiding van de oud-minister Gerrit Zalm. Dat lijkt veel en is ook nog eens exclusief de beveiliging en dergelijke. Het totale bedrag ligt om en nabij de €114.000.000, en dat is ook één van de redenen dat de eerder genoemde partijen het koningshuis willen afschaffen. Het meeste geld van de 39 miljoen gaat naar “personeelskosten”. Dat is een bedrag van ongeveer € 18.000.000. Als het koningshuis wordt afgeschaft zijn de personeelskosten niet meer nodig en bespaart Nederland een bedrag €19.000.000 omdat de belastingbetaler niet meer de kosten van het personeel van het koninklijk huis hoeft op te hoesten.

2

Echter is dat slechts één kant van het bankbiljet. De econoom Harry van Dalen berekende dat het koningshuis ons per jaar 4 tot 5 miljard oplevert. Dat komt omdat Beatrix dé handelstroef is bij handelsmissies en ontmoetingen met belangrijke buitenlandse landen.

Hoofdstuk 2: Afschaffen koningshuis!? Liever vandaag dan

morgen! Het afschaffen van het koningshuis, een heel actueel thema waar iedereen wel een mening over heeft. De huidige discussie is niet nieuw, al vaker zijn er stemmen geweest voor het beperken van de rol van het koningshuis of zelfs het afschaffen ervan. En zo raar is deze discussie niet. Het koningshuis kost ons miljoenen per jaar en heeft de koningin ook niet te veel macht?

2.1. Geschiedenis Het Nederlandse koningshuis bestaat al sinds 18061 toen Lodewijk Napoleon de eerste koning van Nederland werd. De eerste crisis kwam al in 1830 toen Willem I moest vluchten uit de toenmalige hoofdstad Brussel, hij kon het koninkrijk redden maar verloor wel het zuidelijke deel van zijn rijk. Zijn opvolger Willem II kreeg al snel met de volgende crisis te maken. In 1848 dreigde een revolutie. De oplossing werd gevonden in de vorm van een constitutionele monarchie. De koning was geen onderdeel meer van de beleidsbepalende ministerraad, ook werd de koning onschendbaar wat inhoud dat de ministers verantwoording af moeten leggen over het gedrag van de koning. Toen ging het een tijdje goed maar in 1918 ging het weer bijna mis maar deze keer liep het met een sisser af. Na bijna uitgestorven te zijn, een paar jaar in belangschap te hebben geleefd2 en de Lockheed-affaire3 lijkt de monarchie nu in rustiger vaarwater te zijn beland. Of toch niet? Laat het duidelijk zijn, de afschaffing van de monarchie is een discussie van alle jaren.

2.2. Niet democratisch Een veelgehoord argument voor afschaffing van koningshuis is dat het niet democratisch is en dus niet eerlijk. Daarom kunnen we het maar beter afschaffen. Of zoals een lezer van het Leidsch Dagblad het verwoord: ‘’De monarchie is een ondemocratische staatsvorm. Ik geef de voorkeur aan het Duitse systeem van een gekozen staatshoofd met een ceremoniële functie. Leve de republiek!’’ Van de mensen die het koningshuis willen afschaffen, willen de meesten van Nederland een republiek maken.

2.3. Macht van de koningin Maar heeft de koningin wel zo veel macht? De koningin in Nederland heeft zeker wel enige macht, na de verkiezingen mag zij de formateur benoemen. Vele vinden dat ze hierin te veel haar eigen politieke voorkeur4 naar voren laat komen en dat daardoor sommige partijen minder kans hebben om in het parlement te komen. Officieel is de koningin geen lid van een politieke partij, ook stemt ze niet bij verkiezingen. Hierdoor is de koningin het symbool van

1Bron: Wikipedia, (2012). Monarchie in gevaar. Geraadpleegd op 1 maart 2012, van

http://nl.wikipedia.org/wiki/Monarchie_in_Nederland#De_monarchie_in_gevaar 2 Verovering van Nederland door Nazi-Duitsland

3 Bron: Wikipedia, (2012). Lockheed-affaire. Geraadpleegd op 1 maart 2012, van

http://nl.wikipedia.org/wiki/Lockheed-affaire 4 Bron: Koningin drukt te grote stempel op formatie. (2011). Geraadpleegd op 1 maart 2011, van

http://www.wereldgeheimen.nl/wg/index.php?option=com_content&view=article&id=2511:qkoningin-beatrix-drukt-te-grote-stempel-op-formatieq&catid=1:laatste-nieuws

3

nationale eenheid5 geworden. Ook is vastgelegd in de grondwet dat de koningin onschendbaar is, de minister zijn verantwoordelijk voor wat de koningin doet of zegt als staatshoofd. De koningin heeft ook het recht om op de hoogte te worden gehouden over alle staatszaken. Elke vrijdagmorgen heeft zij een gesprek met de minister-president op paleis Noordeinde. Wat ze bespreken wordt nooit openbaar gemaakt en word daarom ook wel "Het geheim van het Noordeinde" genoemd. In Nederland worden alle wetten ondertekend door de koningin. Niet dat de dit haar zo veel macht oplevert want als zij een wet ondertekent betekend het dat de wet op de juiste manier tot stand is gekomen. Niet dat de koningin het eens is met de wet. De koningin heeft ook een representatieve taak, zij is gasthoofd als er buitenlandse regeringsleiders op bezoek komen, bezoekt maatschappelijke projecten en opent nieuwe gebouwen etc. Ook een belangrijk onderdeel van deze taak is de troonrede voorlezen op Prinsjesdag. De koningin heeft dus weinig macht om wetten te maken en ook bij het uitvoeren van macht heeft de koningin geen macht. Wel kan ze erg veel invloed uitoefenen, zo kan ze de kabinetsformatie sturen door een bepaald formateur te benoemen en heeft ze wekelijks een gesprek met de minister-president.

2.4. Kosten Ook is één van de argumenten waarom het koningshuis moet worden afgeschaft wel een geldkwestie. Kort door de bocht, het kost te veel geld dus dan kan het net zo goed worden afgeschaft. Ook zijn veel mensen voor om flink te bezuinigen op het koningshuis. Vooral in een tijd van crisis beginnen mensen zich af te vragen of het niet met wat minder kan, in een artikel in het Leidsch Dagblad zegt een de lezers: ,,Het kost best een lieve duit, en ik vermoed dat het ook wel wat minder kan’’6 Ook is een veelgehoorde mening, wij moeten bezuinigen dus dan kan de koningin ook wel wat bezuinigen. En je kan ze ook geen ongelijk geven, in een recent onderzoek naar de kosten van het koningshuis kwam naar voren dat het koningshuis ons 119 miljoen per jaar kost7. Daarmee hebben we het op één na duurste koningshuis van Europa, alleen Groot-Brittannië besteed jaarlijks meer geld aan het koningshuis. En dat terwijl wij één van de kleinere landen van Europa zijn.

5 Bron: Redactie politiek. (2011). De voordelen van een monarchie. Geraadpleegd op 1 maart 2012, van

hhtp://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/article/detail/2926485/2011/09 /24/De-voordelen-van-een-monarchie.dhtml.nl 6 Bron: Redactie politiek. (2011, 27 september). Al die poppenkast, die zoveel moet kosten. Leidsch Dagblad.

[LexisNexis]. Geraadpleegd op 29 februari 2012, van https://stc-proxy.han.nl/han/LexisNexisAcademicNL/academic.lexisnexis.nl/ 7 Bron: ANP. (2010). Nederland heeft bijna duurste koningshuis van Europa. Geraadpleegd op 1 maart 2012,

van http://www.bndestem.nl/algemeen/binnenland/6145803/Nederlands-koningshuis-bijna-duurste-Europa.ece

4

De begroting van de Oranjes in 2012.8

2.5. Politieke meningen De grootste voorstanders voor het afschaffen van het koningshuis in politiek Den Haag zijn de Socialistische Partij en de Groen Links. Het SP standpunt luidt als volgt: ‘’ De SP vindt dat het beter is om het staatshoofd te kiezen. Veel Nederlanders hechten echter veel waarde aan het Koninklijk Huis. Daarom moeten politici zorgen dat de monarchie past in onze democratie. Het staatshoofd moet vooral een ceremoniële functie hebben, als symbool en vertegenwoordiger van Nederland. Daar passen geen politieke functies bij.’’9 Waar de SP vooral overal valt zijn de kosten die het koningshuis met zich meebrengt dit kunnen we lezen als we een stukje verder lezen: ‘’De leden van het Koninklijk Huis kunnen nu nog allerlei privékosten declareren, bijvoorbeeld voor privévluchten, dat moeten we stoppen. Zij moeten voortaan ook gewoon belasting betalen, net als iedereen.’’ Ook het feit dat een koningshuis niet democratisch is en ze veel privileges hebben valt de SP erg over. Het standpunt van de Groen Links lijkt wel op het standpunt van de SP, op de site verwoorden ze het als volgt: ‘’GroenLinks vindt dat Nederland op termijn een republiek moet worden. Tot die tijd wil GroenLinks de rol van de koning(in) beperken tot een ceremoniële rol.’10’ Groen Links noemt zelfs expliciet dat het van Nederland een republiek wil maken. Deze partijen zien het koningshuis liever vandaag dan morgen verdwijnen Deze partijen zijn enige partijen die het liefste het koningshuis volledig afschaffen, voor een ceremoniële rol van de koningin zijn meer voorstanders te vinden. Zo zijn de PvdD, PvdA, en PVV voor een ceremoniële rol. PVV leider Geert Wilders zegt in een interview bij de presentatie van het PVV-initiatiefwetsvoorstel om de rol van de koning te beperken: ‘’Er moet

8 Bron afbeelding: Dossier Den Haag, (2011). Begroting uitgaven Koninklijke familie 2012. Geraadpleegd op 3

maart 2012, http://www.dossierdenhaag.nl/images/Begroting_Koninklijk_Huis.png 9 Bron: SP. (2012). Standpunt: koninklijk huis. Geraadpleegd op 1 maart 2012, van

http://www.sp.nl/standpunten/cd_265/standpunt_over_koninklijk_huis.html 10

Bron: GroenLinks. (2012). Koningshuis. Geraadpleegd op 1 maart 2012, van http://standpunten.groenlinks.nl/koningshuis

5

zo snel mogelijk een einde komen aan de politieke invloed van de koning’’, Vooral de rol de van de koningin als voorzitter van de Raad van State willen ze graag afschaffen, ook haar macht bij het benoemen van de formateur zien ze graag verdwijnen.

Uitleg bij tabel:

Partij Zetels Mening

CDA 21 Niets veranderen

CU 5 Niets veranderen

SGP 2 Niets veranderen

VVD 31 Heel klein beetje veranderen

PvdA 30 Behoorlijk veranderen

GroenLinks 10 Compleet op de schop

PVV 24 Compleet op de schop

D66 10 Compleet op de schop

PvdD 2 Compleet op de schop

SP 15 Compleet op de schop

Totaal 150

2.6. Haalbaar? De grote vraag is natuurlijk of het haalbaar is de macht van de koningin te beperken? Tijdens deze kabinetsperiode is het onwaarschijnlijk dat de rol van de koningin word afgeschaft. Echter als er na de volgende verkiezingen een meerderheid ontstaat is niets onmogelijk. Wel moet er rekening worden gehouden met de twee derde meerderheid die nodig is om de grondwet aan te passen. Toch lijkt een meer ceremoniële rol van de koning(in) in de toekomst niet geheel ondenkbaar. Vooral als de zogenaamde ‘rode’ partijen in zetels groeien.

6

Hoofdstuk 3: Het koningshuis moet blijven!

Stelt u zich eens voor, de gesprekken over de bezuinigingen die maandag 5 maart 2012 zijn gestart in Den Haag lopen spaak en de regering valt. De PvdA begint aan een charmeoffensief bij de Nederlandse kiezers en weet samen met de SP en D66 een meerderheid van 80 zetels te halen en Ronald Plasterk wordt de nieuwe minister-president.

Één punt waar de partijen het snel over eens waren was het punt over de afschaffing van het koningshuis. Dat voorstel komt ook door de Tweede kamer en ook de eerste Kamer keurt het voorstel goed. U zult misschien denken, “ach, die mensen kosten ons belastingbetalers 119 miljoen per jaar11, Ik vind het daarom geweldig dat het linkse kabinet het koningshuis heeft wegbezuinigd.”

Dat is een zeer logische gedachte, maar de gedachte laat alleen de bovenkant van het muntstuk zien. Wat veel mensen vergeten is dat een muntstuk ook een onderkant heeft. Voordelen van het koningshuis die de “Henk en Ingrid” van tegenwoordig niet bewust ziet of meemaakt.

3.1 Staatsbezoeken Stel, Koningin Beatrix gaat op staatsbezoek naar Saoedi-Arabië. U zult dan misschien denken: “Ja, ze gaat daar naar toe vliegen op onze kosten en zal daar verblijven op de kosten van de belastingbetaler.” Dat is ook enigszins waar, alleen weten veel mensen niet dat als de Koningin op staatsbezoek gaat, dat ze dan vooraanstaande managers van Nederlandse topbedrijven meeneemt die met de vooraanstaande managers in de desbetreffende landen zaken kunnen doen.

Voor een enorm groot Nederlands bedrijf als Shell zijn deze onderhandelingen bijna noodzakelijk en die brengen daarom ook veel geld op. Dat heeft een goede werking op het economische kringloopmodel. De Nederlandse econoom Harry van Dalen vergeleek een monarchie met andere staatshoofden en zei daarover in De Pers: “Hun nationale inkomen groeide de afgelopen decennia jaarlijks met gemiddeld een procentpunt meer. Voor de bijna 28 jaar dat Beatrix staatshoofd is, komt die monarchiebonus, gecorrigeerd voor inflatie, neer op ruim 86 miljard euro. Als CEO van de BV Nederland doet Beatrix het dus fantastisch.”

Als Nederlandse bedrijven veel winst maakt, gaat er veel geld om in Nederland. Kort zou je kunnen zeggen dat de economie groeit doordat het geld blijft rollen omdat de bedrijven winst maken. Bedrijven kunnen alleen winst maken als de consumenten hun producten kopen en dat stimuleert de economie.1213 Zulk soort “banaanrepublieken” kennen het koninklijk huis goed en weten met wie ze zaken doen en wie ze naar hun land uitnodigen. De kans bestaat dat die landen argwaan krijgen als er ineens andere mensen op de stoep staan omdat de door hun zo gewaardeerde mensen in Nederland niet meer goed genoeg zouden zijn. Dat kan in zulk soort landen voor een enorme schok zorgen dat die landen weigeren om nog zaken met Nederland te doen en dat zal dan uiteindelijk funest zijn voor Nederland.

11

Bron: RTL nieuws. (2009). Kosten koningshuis 2008:119 miljoen. Geraadpleegd 6 maart 2012, van http://www.rtl.nl/(/actueel/rtlnieuws/binnenland/)/components/actueel/rtlnieuws/2009/05_mei/15/binnenland/0515_1715_Kosten_Koningshuis_2008.xml 12

Bron: Koops, R. (2011). Staatsbezoek Beatrix aan Golfstaten nog niet afgelast. Geraadpleegd op 6 maart 2012 van http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Nederland/290046/Staatsbezoek-Beatrix-aan-Golfstaten-nog-niet-afgelast.htm 13

Bron: van Dongen, A. (2008). € 86.000.000.000 dankzij de monarchie. Geraadpleegd op 2 maart 2012, van http://www.depers.nl/binnenland/167299/Beatrix-verdient-miljarden-voor-ons.html

7

Dit is één van de grootste argumenten waarom het koningshuis niet mag worden afgeschaft. Moet je nagaan dat Nederland 4 tot 5 miljard minder verdiend, want Nederland is natuurlijk ook gewoon een soort bedrijf, dat baat heeft bij de 4-5 miljard winst van hun grootste geprivatiseerde bedrijf Oranje - Nederland BV. Hoe moet het nieuwe kabinet aan de mensen uitleggen dat er nog meer op de AOW-uitkeringen wordt gekort omdat het begrotingstekort van Nederland met 4-5 miljard is toegenomen omdat het koningshuis afgeschaft is, en andere landen niet meer in ons willen investeren?

3.2 Versterking band met buitenlandse landen Niet alleen het economische aspect van deze handelsmissies/staatsbezoeken zijn belangrijk. De koningin versterkt de band met de landen die bezocht worden tijdens een staatsbezoek. Als Koningin Beatrix naar een staatsbezoek gaat, bezoekt ze vaak themabijeenkomsten over bijvoorbeeld de rol van de vrouw in het desbetreffende land en handelsbijeenkomsten. Ook in het land waar ze naartoe gaat heeft ze maatschappelijke waarde. Er wordt een soort van rust gecreëerd als het koningshuis op reis is in bijvoorbeeld Aruba. Omdat ze veel maatschappelijke bijeenkomsten bijwoont wordt ze door iedereen zeer gerespecteerd en laat ze zien dat ze niet alleen op geld uit is door middel van de staatsbezoeken/handelsmissies maar dat ze ook de wereld beter wil maken. Dat maakt haar in het buitenland zo gerespecteerd en daar kunnen de bedrijven dan goed op meeliften.

3.3 Bekendheid Het koningshuis is in heel de wereld bekend. Dat was in februari goed te zien toen Prins Johan Friso onder een lawine kwam en waarschijnlijk nooit meer uit zijn kunstmatige slaap ontwaakt. Zelfs de BBC en CNN deden verslag van het ongeluk van de Prins. Dat geeft aan dat het Nederlandse koningshuis erg bekend en geliefd is in het buitenland. Als Prins Sultan bin Abdul-Aziz hetzelfde lot was ondergaan was dat even in het nieuws geweest en was daarna de wereld weer overgegaan tot de orde van de dag. Dat geeft aan dat het Koningshuis erg geliefd is in de wereld. Elke dag als Koningin Beatrix en Prinses Mabel naar de ingang van het ziekenhuis liepen waren er fotograven van meer dan 20 landen om een kiekje van hun te maken. Vanuit vele landen werd met grote verslagenheid gereageerd en kwamen er steunbetuigingen.14

Dat geeft aan dat het buitenland Nederland kent met dit koningshuis. Het zou een enorme schok zijn voor het buitenland als het nieuws daar doorkomt dat Nederland geen koningshuis meer heeft. Landen die staatsbezoeken krijgen van Nederland zullen niet snappen dat de door iedereen gewaardeerde Koningin Beatrix wegmoest. Dat kan leiden tot een enorme vertrouwensbreuk, want Koningin Beatrix is hét gezicht van Nederland en de Nederlandse bevolking.

3.4 Maatschappelijk aspect De naam “oranje” -die veelal gebruikt wordt als het Nederlands Elftal voetbalt -, stamt af van het koninklijk huis. Het koninklijk huis wordt daarom ook zeer vaak “de Oranjes” genoemd. Dat geeft aan dat het koninklijk huis vaak direct verbonden is met de samenleving. De dingen die het koningshuis doen, zijn zeer vaak maatschappelijk verbonden en hebben een impact op de samenleving. Neem zo Prinses Maxima,15 zij is posterdame van het microkrediet. Microkrediet zijn kleine leningen (tot maximaal enkele honderden euro's) die

14

Bron: RNW. (2012). Curaçaose regering verslagen over toestand prins Friso. Geraadpleegd op 5 maart 2012, van http://www.rnw.nl/caribiana/bulletin/cura%C3%A7aose-regering-verslagen-over-toestand-prins-friso 15

Bron: ANP. (2012). Maxima bij seminar in tropeninstituut. Geraadpleegd op 5 maart 2012, van http://www.parool.nl/parool/nl/2848/FOTO/photoalbum/detail/3220400/337561/0/Maxima-bij-seminar-in-Tropeninstituut.dhtml

8

voornamelijk worden toegekend aan kleine (vrouwelijke) ondernemers in ontwikkelingslanden die daar, door een gebrek aan onderpand, een vast maandinkomen en een gebrek aan kredietgeschiedenis niet kunnen lenen bij traditionele banken.16 Jarenlang zette Prinses Maxima zich namens de VN (Verenigde Naties) in voor arme achterstandsmoeders in derdewereldlanden die te weinig geld hadden om geld te lenen bij de grote banken.

Dit aspect wordt door veel mensen erg onderschat. Koningin Beatrix is bij veel maatschappelijke openingen van bijvoorbeeld musea of een opening van een school voor speciaal onderwijs. Ze straalt rust uit die weer overslaat op de mensen die de projecten vertegenwoordigen die door het koninklijk huis worden gesteund.

Koningin Beatrix en Prinses maxima leven zich helemaal in, in de wereld van de mensen die in Abu Dhabi leven. (Bron:ANP)

Kees van der Staaij van de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) haalt dat ook aan in zijn standpunt over het koninklijk huis: “De geschiedenis van het vorstenhuis Oranje-Nassau is nauw verweven met de ontstaans,- en verdere wordingsgeschiedenis van Nederland. Dat geeft verbondenheid van de Oranjes met Nederland en de Nederlanders. De koningin staat symbool voor de eenheid van de natie." Beatrix is door haar jarenlange ervaring bovendien een toonbeeld van stabiliteit”17

3.5 Historische waarde Zoals al eerder is gezegd heeft de familie van Oranje-Nassau sinds de 15e eeuw macht over Nederland. Vanaf 1806 werd het ook daadwerkelijk het Koningshuis genoemd. In die 206 jaar is er zeer veel gebeurd met het koningshuis. Iedereen die leefde in de tijd van de 2e wereldoorlog herinnerd zich de toespraken van Koningin Wilhelmina die door de illegale radio’s haar volk sterkte met bemoedigende woorden. Vele geschiedenisboeken zijn geschreven over het leven van het koningshuis en wat ze allemaal voor de maatschappij hebben betekend. Als je nu het koningshuis wilt afschaffen zet je een streep onder de historie van het koningshuis en Nederland. Historisch gezien behoort het koningshuis tot Nederland en Nederland tot het koningshuis. De vraag is natuurlijk of het verleden belangrijker is dan de toekomst. Daar is een heel gemakkelijk antwoord op: “door het

16

Bron: Wikipedia, (2012). Microkrediet. Geraadpleegd op 6 maart 2012, van http://nl.wikipedia.org/wiki/Microkrediet 17

Bron: Redactie politiek. (2011, 1 september). Standpunten van partijen. Trouw. [LexisNexis]. Geraadpleegd op 29 februari 2012, van https://stc-proxy.han.nl/han/LexisNexisAcademicNL/academic.lexisnexis.nl/

9

verleden te verwaarlozen, begrijpt men niets van de toekomst”. Het koningshuis hoort simpelweg al bruto 400 jaar en netto 200 jaar bij Nederland en het als het koningshuis zou worden afgeschaft, schaf je ook de historie van Nederland af.

3.6 Politieke meningen Veel politieke partijen zijn voor afschaffing of beperking van het koningshuis. Alle linkse partijen vinden dat het gewoonweg te veel geld kost, en willen snijden in de begroting van de Oranjes. Alleen de overwegend christelijke partijen delen het gemeenschappelijke standpunt om er niet aan te tornen. De christendemocraten van het CDA hebben als standpunt: “De monarchie zorgt voor stabiliteit. Uit de manier waarop de koningin en andere leden van het Koninklijk Huis hun taken vervullen blijkt dat ze met de tijd meegaan. Ruim 80 procent van alle Nederlanders is zeer tevreden met de monarchie en het huis van Oranje.”18 Dat zijn 3 redenen om er niets aan te veranderen. De ChristenUnie ziet de koningin als waarborg voor de Nederlandse geloofsvrijheid: “De staatsrechtelijke functie van het koningschap heeft zijn waarde bewezen. "Ons koningshuis vertegenwoordigt onze geestelijke vrijheid en onze zelfstandigheid als natie, de koningin vertegenwoordigt de eenheid van het volk." Bovendien: Beatrix spoort de leden van de regering aan tot een rechtvaardig en integer bestuur.”19 Het standpunt van de SGP is eerder al genoemd. Het grootste punt wat de 3 partijen maken is dat de koningin voor stabiliteit zorgt. Dat is zeker waar, de koningin zorgt voor rust in het land en als er iets uit de hand te lopen weet zij met haar rustige stijl altijd de brand voortijdig te sussen.

18

Bron: Redactie politiek. (2011, 1 september). Standpunten van partijen. Trouw. [LexisNexis]. Geraadpleegd op 29 februari 2012, van https://stc-proxy.han.nl/han/LexisNexisAcademicNL/academic.lexisnexis.nl/ 19

Bron: Redactie politiek. (2011, 1 september). Standpunten van partijen. Trouw. [LexisNexis]. Geraadpleegd op 29 februari 2012, van https://stc-proxy.han.nl/han/LexisNexisAcademicNL/academic.lexisnexis.nl/

10

Hoofdstuk 4: Hoe moet het nu verder? Volgens 63% van de lezers van het Leidsch Dagblad moet het koningshuis verdwijnen.20 Is dat dé stap die de 2e kamer moet maken of is dat onhaalbaar en rigoureus? In deze tijden van bezuinigen lijkt het ons logisch dat ook het koningshuis moet inleveren. Het kan namelijk niet zo zijn dat het Nederlandse volk moet inleveren terwijl het symbool van Nederland niet in hoeft te leveren. We kunnen ons goed vinden in een koningshuis die enkel nog ceremoniële taken heeft. In het geval van een ceremonieel koningschap kan het koningshuis nog staatsbezoeken maken en tegelijkertijd handelsmissies organiseren. Dan blijft Nederland profiteren van De miljarden die het koningshuis binnenhaalt met deze missies komen dan nog steeds binnen maar de kosten die het koningshuis maakt, zullen dan verminderen. Een andere optie is ook dat het koningshuis zelf een deel van de kosten betaald van hun riante salaris om zo de kosten te drukken. Waar de SP vooral overal valt zijn de kosten die het koningshuis met zich meebrengt dit kunnen we lezen als we een stukje verder lezen: ‘’De leden van het Koninklijk Huis kunnen nu nog allerlei privékosten declareren, bijvoorbeeld voor privévluchten, dat moeten we stoppen. Zij moeten voortaan ook gewoon belasting betalen, net als iedereen.’’ Dat lijkt ons een uitstekend idee, het is logisch dat de vluchten voor de staat worden betaald door de overheid, maar privévluchten of een skitripje naar Lech zou gewoon door de Koninklijke familie moeten worden betaald. Ons leek ook een interessant idee om aan Prinses Maxima voor te stellen dat ze haar microkredieten die ze een straatarme moeders geeft via de Verenigde Naties, zelf gaat betalen. Zo laat ze zien dat ze echt om de moeders geeft en worden niet alle maatschappelijke projecten door andere organisaties gesponsord, want zo kan iedereen wel een maatschappelijk project steunen. Door zelf de microkredieten te betalen laat ze zien dat het echt uit haar hart komt. Koningin Beatrix kan daarin een voorbeeld nemen om de grote kosten van het zeilschip “de Grote Draek” van €250.000 gedeeltelijk zelf te betalen. Een normale Nederlander die een leuke zeilboot heeft, zal de onderhoudskosten ook zelf moeten betalen. Daar komt de Belastingdienst ook niet met een cheque aan van €250.000. Een ander deel van het ceremonieel koningschap is dat de rol van de koningin moet worden ingeperkt tijdens het informeren en formeren van een kabinet. Nu heeft de koningin nog een te grote macht tijdens het aanstellen van de informateur en later ook de formateur. Zo kan ze gemakkelijk haar eigen keuze door laten werken, wat in de laatste formatieonderhandelingen van 2010 ook gebeurde. Het idee is dat de grootste partij, die na de verkiezingen de meeste zetels heeft verworven, een informateur en formateur mag aanstellen. Hun hebben immers recht op een kabinet waar hun leider de minister-president is. Wat in de vorige onderhandelingen gebeurde was dat Ruud Lubbers (CDA) aangesteld werd als informateur. Het CDA was echter niet de grootste want ze hadden net ruim 20 zetels verloren. Als er een ceremonieel koningschap komt voorkom je deze praktijken. Ons definitieve conclusie is dat de rol van het koningshuis in Nederland moet worden beperkt. De kosten liggen nu veel te hoog en dat moet worden gekort. Echter kan je het koningshuis niet afschaffen omdat de staatsbezoeken/handelsmissies veel geld voor Nederland opleveren. In onze constructie dient het koninklijk huis als een uithangbord voor Nederland met bepaalde privileges maar minder dan de privileges die er nu zijn.

20

Bron:Leidsch Dagblad, (2011). Al die poppenkast, die zoveel moet kosten. 27 september 2011

11

Literatuurlijst Bron: ANP. (2010). Nederland heeft bijna duurste koningshuis van Europa. Geraadpleegd op 1 maart 2012, van http://www.bndestem.nl/algemeen/binnenland/6145803/Nederlands-koningshuis-bijna-duurste-Europa.ece Bron: van Dongen, A. (2008). € 86.000.000.000 dankzij de monarchie. Geraadpleegd op 2 maart 2012, van http://www.depers.nl/binnenland/167299/Beatrix-verdient-miljarden-voor-ons.html Bron: van Kessel, A. (2011, 8 september). Zonder koningin wordt formatie lastig voor kamer. Eindhovens Dagblad. [LexisNexis]. Geraadpleegd op 29 februari 2012, van https://stc-proxy.han.nl/han/LexisNexisAcademicNL/academic.lexisnexis.nl/ Bron: Redactie politiek. (2011). De voordelen van een monarchie. Geraadpleegd op 1 maart 2012, van https://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/article/detail/2926485/2011/09 /24/De-voordelen-van-een-monarchie.dhtml.nl Bron: Redactie politiek. (2011, 27 september). Al die poppenkast, die zoveel moet kosten. Leidsch Dagblad. [LexisNexis]. Geraadpleegd op 29 februari 2012, van https://stc-proxy.han.nl/han/LexisNexisAcademicNL/academic.lexisnexis.nl/ Bron: Redactie politiek. (2011, 25 mei). Koningshuis behoudt dezelfde rol. nrc.next. [LexisNexis]. Geraadpleegd op 29 februari 2012, van https://stc-proxy.han.nl/han/LexisNexisAcademicNL/academic.lexisnexis.nl/ Bron: Redactie politiek. (2011, 1 september). Standpunten van partijen. Trouw. [LexisNexis]. Geraadpleegd op 29 februari 2012, van https://stc-proxy.han.nl/han/LexisNexisAcademicNL/academic.lexisnexis.nl/ Bron: Koningin drukt te grote stempel op formatie. (2011). Geraadpleegd op 1 maart 2011, van http://www.wereldgeheimen.nl/wg/index.php?option=com_content&view=article&id=2511:qkoningin-beatrix-drukt-te-grote-stempel-op-formatieq&catid=1:laatste-nieuws Bron: Wikipedia, (2012). Monarchie in gevaar. Geraadpleegd op 1 maart 2012, van http://nl.wikipedia.org/wiki/Monarchie_in_Nederland#De_monarchie_in_gevaar Bron: Wikipedia, (2012). Lockheed-affaire. Geraadpleegd op maart 2012, van http://nl.wikipedia.org/wiki/Lockheed-affaire Bron afbeelding: Dossier Den Haag, (2011). Begroting uitgaven Koninklijke familie 2012. Geraadpleegd op 3 maart 2012, http://www.dossierdenhaag.nl/images/Begroting_Koninklijk_Huis.png Bron: SP. (2012). Standpunt: koninklijk huis. Geraadpleegd op 1 maart 2012, van http://www.sp.nl/standpunten/cd_265/standpunt_over_koninklijk_huis.html Bron: GroenLinks. (2012). Koningshuis. Geraadpleegd op 1 maart 2012, van http://standpunten.groenlinks.nl/koningshuis Bron: RTL nieuws. (2009). Kosten koningshuis 2008:119 miljoen. Geraadpleegd op 6 maart 2012, van http://www.rtl.nl/(/actueel/rtlnieuws/binnenland/)/components/actueel/rtlnieuws/2009/05_mei/15/binnenland/0515_1715_Kosten_Koningshuis_2008.xml Bron: Koops, R. (2011). Staatsbezoek Beatrix aan Golfstaten nog niet afgelast. Geraadpleegd op 6 maart 2012, van http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Nederland/290046/Staatsbezoek-Beatrix-aan-Golfstaten-nog-niet-afgelast.htm Bron: RNW. (2012). Curaçaose regering verslagen over toestand prins Friso. Geraadpleegd op 5 maart 2012, van http://www.rnw.nl/caribiana/bulletin/cura%C3%A7aose-regering-verslagen-over-toestand-prins-friso Bron: ANP. (2012). Maxima bij seminar in tropeninstituut. Geraadpleegd op 5 maart 2012, van http://www.parool.nl/parool/nl/2848/FOTO/photoalbum/detail/3220400/337561/0/Maxima-bij-seminar-in-Tropeninstituut.dhtml Bron: Wikipedia, (2012). Microkrediet. Geraadpleegd op 6 maart 2012, van http://nl.wikipedia.org/wiki/Microkrediet

12

Bijlagen Leidsch Dagblad 27 september 2011 dinsdag

Al die poppenkast, die zoveel moet kosten LENGTH: 444 woorden SAMENVATTING Het koningshuis kan verdwijnen. Dat vindt althans 63 procent van onze lezers die reageerden op de stelling van vorige week: het koningshuis kan worden afgeschaft. Een derde hecht wel aan de monarchie. VOLLEDIGE TEKST: Aad Langelaan, Voorhout: ,,Afschaffen, tja, dat is een rigoureuze stap. Waren ze maar niet zo duur . Krijn Schoonderwoerd, Leiden: ,,Het koningshuis kan worden afgeschaft. Iedereen moet de broekriem aanhalen, maar het koningshuis natuurlijk weer niet. Volgens de begroting gaat er 39,5 miljoen euro naartoe. Schaf het koningshuis alsjeblieft eens een keertje af. Al die poppenkast, die zoveel miljoenen euro s moet kosten! Mary Moenen, Leiden: ,,Het koningshuis mag van mij afgeschaft worden omdat ik het gevoel heb dat zij er niet voor schromen om, als ze geld bij de burger kunnen weghalen, dat ook te doen. Jonas, Leiden: ,,Het koningshuis afschaffen? Hoe halen ze het in hun hoofd? Toen ik zat te kijken naar Prinsjesdag op tv kreeg ik een warm gevoel. Geen land dat de pracht en praal van Nederland kan evenaren. Wat moeten wij zonder de franje van Oranje? Jacques de Coo, Leiden: ,,Voor de goede orde: op de begroting van het huis der koningin wordt wel degelijk bezuinigd, zij het bescheiden. De stelling is verder onjuist. Die moet niet gaan over het afschaffen van het koninklijk huis (je kunt moeilijk een reguliere familie afschaffen), maar over het afschaffen van de constitutionele monarchie. Vooralsnog vind ik dit een prima instelling en zolang leden van het koninklijk huis de functie van constitutioneel staatshoofd willen vervullen, is dat prima. J.W. van Leenhoff, Leiden: ,,De monarchie is een ondemocratische staatsvorm. Ik geef de voorkeur aan het Duitse systeem van een gekozen staatshoofd met een ceremoniële functie. Leve de republiek! Rob van der Putten, Leiden: ,,De monarchie is niet democratisch en dus ben ik voor afschaffing van het koningshuis. Marijke Vos, Voorhout: ,,Het kost best een lieve duit, en ik vermoed dat het ook wel wat minder kan, maar het koningshuis vertegenwoordigt en promoot Nederland op een prima manier in het buitenland. Heel Nederland, zelfs heel Europa moet bezuinigen, dus ook onze royals, maar afschaffen is een te radicale maatregel.

13

Mw. Molenaar-Hazenberg, Sassenheim: ,,Het koningshuis weg? Laat ze gezellig zitten. Er zijn nog heel wat mensen die graag de koningin en haar familie vereren. Die pret moet je ze voorlopig niet afnemen. Vanzelfsprekend hangt er een prijs-kaartje aan. Voor dit jaar is er 39,5 miljoen euro begroot. Het mag in de krant staan dat de koningin voor de allereerste keer ook iets heeft bezuinigd. In haar geval een kruimel, maar het is een begin! Copyright ©2011 LexisNexis . Alle rechten voorbehouden. NRC.NEXT 25 mei 2011 woensdag

Koningshuis behoudt dezelfde rol SECTION: Nederland LENGTH: 249 woorden Ondanks de oppositie, die vindt dat het koningshuis geen deel meer zou moeten uitmaken van de regering. Het kabinet wil de rol van de koningin in het staatsbestel niet beperken. Premier Rutte schrijft dit in een brief aan de Tweede Kamer die hij gisteren heeft verzonden. Een meerderheid van de Tweede Kamer vroeg hem eind vorig jaar in een motie om ,,een nieuwe visie op een modern koningschap". Uit de visie van Rutte blijkt dat hij niets wil veranderen. ,,De staatsrechtelijke positie van de Koning is goed ingebed in ons democratisch bestel", aldus Rutte. Rutte gaat met zijn brief in tegen PvdA, SP, GroenLinks, D66, Partij voor de Dieren én 'gedoogpartner' PVV. Die partijen (samen goed voor 91 van de 150 zetels) vragen zich af of de koningin nog wel formeel onderdeel moet uitmaken van de regering. Zij voelen meer voor een zogeheten ,,ceremonieel" koningschap. Over de precieze vormgeving daarvan verschillen de partijen onderling van mening. De PVV heeft al eerder aangekondigd nog voor deze zomer met een initiatiefwetsvoorstel te komen om de rol van de koningin te beperken tot een louter representatieve. Rutte stelt dat het staatshoofd weliswaar lid is van de regering, maar geen deel uitmaakt van de ministerraad, waar de politieke besluitvorming plaatsvindt. Het staatshoofd is in het Nederlandse bestel dan ook geen ,,regeringsleider". ,,De Koning" is het ,,symbool van de nationale gemeenschap" schrijft Rutte. (NRC) Meerderheid van Kamer wil ceremoniële rol voor koning Copyright ©2011 LexisNexis . Alle rechten voorbehouden.

14

Trouw 1 september 2011 donderdag

Standpunten van partijen BYLINE: redactie politiek SECTION: De Verdieping; Blz. 3 LENGTH: 695 woorden Niet aan tornen CDA De christen-democraten geven drie redenen om alles bij het oude te houden: De monarchie zorgt voor stabiliteit. Uit de manier waarop de koningin en andere leden van het Koninklijk Huis hun taken vervullen blijkt dat ze met de tijd meegaan. Ruim 80 procent van alle Nederlanders is zeer tevreden met de monarchie en het huis van Oranje. SGP Voor de SGP telt de historische component zwaar: "De geschiedenis van het vorstenhuis Oranje-Nassau is nauw verweven met de ontstaans- en verdere wordingsgeschiedenis van Nederland. Dat geeft verbondenheid van de Oranjes met Nederland en de Nederlanders. De koningin staat symbool voor de eenheid van de natie." Beatrix is door haar jarenlange ervaring bovendien een 'toonbeeld van stabiliteit'. CU De ChristenUnie ziet de koning als waarborg voor de Nederlandse geloofsvrijheid. De staatsrechtelijke functie van het koningschap heeft zijn waarde bewezen. "Ons koningshuis vertegenwoordigt onze geestelijke vrijheid en onze zelfstandigheid als natie, de koningin vertegenwoordigt de eenheid van het volk." Bovendien: Beatrix spoort de leden van de regering aan tot een rechtvaardig en integer bestuur. Heel klein beetje veranderen VVD De liberalen leggen de nadruk op de rol van de koning als bindende factor. Zij stellen: de constitutionele monarchie is de meest aangewezen staatsvorm voor Nederland. Het koningshuis bevordert de eenheid van ons land en bindt de burgers. Voor de VVD moet één ding anders: de ministeriële verantwoordelijkheid voor de koninklijke familie zou volgens de VVD niet voor de hele koninklijke familie moeten gelden, maar alleen voor de koning en zijn partner en de erfopvolger en haar partner. De overige familieleden zijn wel lid van het Koninklijk Huis, maar 'moeten vrij zijn hun leven naar eigen inzicht in te richten'. Behoorlijk veranderen

15

PvdA De sociaal-democraten willen de politieke macht van de koning beperken, zonder de Grondwet te veranderen. Daarom vinden ze dat de koningin wel deel uitmaakt van de regering, maar: geen rol mag krijgen in de formatie; geen rol mag spelen bij een kabinetscrisis; geen voorzitter kan zijn van de Raad van State. Ook moet het aantal leden van het Koninklijk Huis worden teruggedrongen tot hooguit zes: de koning, zijn voorganger en opvolger en hun echtgenoten. Voor hen geldt de ministe-riële verantwoordelijkheid, voor anderen niet. Compleet op de schop GroenLinks Op termijn moet Nederland een republiek worden. Tot die tijd mag de koning alleen een ceremoniële functie krijgen. Tweede Kamerlid Ineke van Gent werkt aan een initiatief-wetsvoorstel daarover. In dat voorstel verliest de koning alle functies in het landsbestuur; ondertekent hij geen wetten; maakt hij geen deel uit van de Raad van State; betaalt hij gewoon belasting. Daarbovenop wil GroenLinks dat het aantal leden van het Koninklijk Huis wordt beperkt. PVV De koning(in) moet geen deel uitmaken van de regering. De partij presenteert vandaag haar plannen met het koningshuis. D66 Ook D66 werkt aan een initiatief-wetsvoorstel. Daarin komt te staan dat de koning geen rol mag spelen bij de formatie. De Tweede Kamer moet het voortouw nemen, vinden de democraten. In het algemeen is D66 voorstander van een ceremonieel koningschap en wil D66 dat het koningshuis en de Raad van State voortaan niets met elkaar te maken hebben. Een koning met een ceremoniële rol, zegt D66 ook, zal meer mogelijkheden hebben zich te uiten, om boven de partijen te staan. PvdD De Partij voor de Dieren vindt ook dat de Kamer 'de sleutel tot de formatie moet krijgen' en dat de koningin uit de regering zou moeten. Wat de PvdD betreft krijgt Willem IV een puur ceremoniële functie; betaalt het koningshuis gewoon belasting; betracht het koningshuis volledige openheid over de jacht. SP Ook de SP ziet liever vandaag dan morgen de koning(in) uit de regering vertrekken. Of liever nog: het hele koningshuis verdwijnen. Het is volkomen uit de tijd dat de plaats waar je wieg stond, bepaalt wie of wat je bent, vinden de socialisten. De SP steunt alle initiatieven die stellen dat de koning(in) uit de regering moet, net als die waarin ze geen rol speelt bij de formatie of uit de Raad van State wordt geknikkerd.

16

Eindhovens Dagblad 8 september 2011 donderdag Eindhoven Editie; Eindhoven noord Editie; Eindhoven oost Editie; Eindhoven noordoost Editie; Eindhoven stad Editie; Eindhoven west Editie; Eindhoven west-zuid Editie; Eindhoven zuid Editie; Hel-mond Editie; Helmond noord stad Editie; Helmond zuid Editie

Zonder koningin wordt formatie lastig voor Kamer BYLINE: ALEXANDER VAN KESSEL SECTION: OPI_OPINIE LENGTH: 921 woorden SAMENVATTING Na alle voorstellen om de rol van de koning te beperken, kan de Tweede Kamer er niet omheen om na de volgende verkiezingen zelf de regie te nemen. VOLLEDIGE TEKST: door Alexander van Kessel Er moet zo snel mogelijk een einde komen aan de politieke invloed van de koning, aldus Geert Wil-ders bij de presentatie van het PVV-initiatiefwetsvoorstel om de politieke rol van de Koning terug te dringen. Het PVV- voorstel volgde bijna een week na een rapport van een PvdA-commissie met suggesties om de monarchie in Nederland een (nog) ceremoniëler karakter te geven. Daartoe zouden enkele grondwetsartikelen gewijzigd moeten worden. Wil de PvdA het staatshoofd slechts zijn symbolische voorzitterschap van de Raad van State ontnemen (art. 74), de PVV wenst hem ook uit de regering (art. 42). Voor een grondwetswijziging is echter in laatste instantie een tweederde meerderheid nodig, zodat VVD, CDA, ChristenUnie en SGP deze wijzigingen vermoedelijk zullen kunnen tegenhouden. Gemakshalve kunnen we deze voorstellen dus laten rusten. De PVV wil dat de koning neutraal en onpartijdig is. Probeer ik de gedachtegang van Wilders te volgen, dan kiest hij met zijn voorstellen de verkeerde instrumenten om zijn doel te bereiken. De afgelopen jaren heeft hij immers vooral aanstoot genomen aan enkele publieke uitlatingen van de koningin, die tijdens Kerstredes (in 2007 en 2010) tolerantie en solidariteit bepleitte, en van kroonprinses Maxima, die in september 2007 in een toespraak vertelde ook na zeven jaar dé Nederlandse identiteit niet gevonden te hebben. Wat Wilders' probleem zou oplossen, is een grondwettelijk spreekverbod voor de leden van het Koningshuis. Maar dat stelt hij niet voor. Tweede steen des aanstoots van Wilders, maar ook van andere fracties, vormt de vermeende invloed van de koningin op de gang van zaken in kabinetsformaties. Die invloed wordt doorgaans sterk overdreven. Historisch onderzoek wijst uit dat deze sinds de Tweede Wereldoorlog zelfs uiterst gering geweest is. De koninginnen Juliana en Beatrix waren zich volkomen bewust van hun kwetsbare positie en de aanwijzingen van (in)formateurs waren doorgaans, op basis van de adviezen van de fractievoorzitters, conform de Kamermeerderheid.

17

Slechts het soms tamelijk onzinnige 'geheim van het paleis' geeft incidenteel aanleiding tot de gedachte dat vanuit het paleis een bepaalde richting (meestal naar links) wordt gestuurd. Een zinvol voorstel zou daarom bijvoorbeeld kunnen zijn ook de raadgevingen van de vaste adviseurs (de voorzitters van beide Kamers en de vice-president van de Raad van State) aan de koningin direct te openbaren, zoals vanaf 1971 met de adviezen van de fractievoorzitters gebeurt. In een zeer incidenteel geval, meestal als de adviezen van de fractievoorzitters een onduidelijke puzzel creëren, zijn deze bepalend. Zo is de aanwijzing van Wim Kok tot informateur op 6 juli 1994, hetgeen leidde tot het eerste paarse kabinet, vermoedelijk terug te voeren op de opinies van de vaste adviseurs. Vermoedelijk, want deze adviezen zijn geheim. Verdere transparantie kan mythevorming tegengaan. Alle deskundigen hebben er al op gewezen dat de mogelijkheid om de Tweede Kamer het initiatief van de kabinetsformatie te doen toevallen allang bestaat. De in 1971 aangenomen motie van KVP-Kamerlid Kolfschoten gaf de nieuwgekozen Tweede Kamer de mogelijkheid zelf de richting van de kabinetsvorming te bepalen. Het leidde bij de eerste de beste gelegenheid tot een parlementaire wanvertoning. Na de verkiezingen van 1971 schortte koningin Juliana de consultaties van de fractievoorzitters op om de Kamer de gelegenheid te geven zelf een formateur aan te wijzen. Het leidde tot een erbarmelijk Kamerdebat, waarin feitelijk alle fracties zich verscholen. Met 'hangende pootjes' moesten de fractievoorzitters weer naar het paleis. Van die mogelijkheid is nooit meer gebruikgemaakt, al informeerde de voorzitter van de Tweede Kamer sindsdien steevast bij alle fracties of er behoefte bestond aan een debat. Mij dunkt dat, de Kamerleden na de volgende verkiezingen niet meer onder het houden van een debat over de verkiezingsuitslag uitkomen. In juli 2010 werd dat nog geblokkeerd omdat Wilders zo'n debat om hem destijds moverende redenen - vermoedelijk omdat de linkse partijen vóór waren - niet zag zitten. Hij verklaarde later daar spijt van te hebben. Na alle voorstellen uit de hoek van GroenLinks, D66, PvdA en PVV sindsdien kan het niet anders of er komt na de volgende verkiezingen zo'n debat. De PvdA voorstellen voorzien erin dat de Tweede Kamer tijdens dit debat een formateur aanwijst - hoe dan ook. Komt de vergadering niet in meerderheid 'spontaan' tot een kandidaat, dan valt de eerste formatieopdracht automatisch toe aan de voorzitter van de grootste fractie. De kans is dan levensgroot dat deze eerste formateur slachtoffer wordt van partijpolitieke strategieën. De politieke partijen, die zojuist een felle verkiezingscampagne hebben gevoerd, wensen doorgaans de kaarten eerst enige tijd tegen de borst te houden. Niet zelden komt het goed uit eerst de concurrent een blauwtje te laten lopen. Niet voor niets ook wordt sinds 1982 de kandidaat-premier pas op het allerlaatste moment, als nog slechts de kandidaat-bewindslieden moeten worden aangezocht, als formateur in het strijdperk gebracht. Het afbrandrisico is ongemeen groot. Ik kan niet wachten op dat schouwspel. - Dr. Alexander van Kessel is verbonden aan het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de Radboud Universiteit in Nijmegen. LOAD-DATE: September 8, 2011

LANGUAGE: DUTCH; NEDERLANDS

18

€86.000.000.000 dankzij de monarchie Lang leve de koningin! Lang leve onze goudmijn! Beatrix wordt donderdag zeventig. En van ons mag ze nog wel even blijven, want jaarlijks levert ze de BV Nederland vier tot vijf miljard euro op. Inderdaad, het onderhoud van zeiljacht De Groene Draeck is niet goedkoop. De gouden koets kost meer dan een Fiat Panda en er zijn maar weinig Nederlanders die een nettoloon van bijna acht ton per jaar verdienen. Toch moet het maar eens afgelopen zijn met het geklaag over de kosten van ons koningshuis. De 119 miljoen euro die we dit jaar kwijt zijn aan de monarchie – van het onderhoud van de paleizen tot de beveiliging bij staatsbezoeken – is een schijntje vergeleken met het voordeel dat koningin Beatrix ons oplevert. Holland-promotie Ze is onze troef bij handelsmissies en diplomatieke aangelegenheden. Met haar kwart eeuw ervaring is ze niet alleen een stabiliteitsfactor van belang, maar ook het collectief geweten van onze democratie. En in termen van Holland-promotie, zowel buiten de landsgrenzen als daarbinnen, benadert het ‘merk Beatrix’ miljardenmerken als Heineken en Phillips. ‘De waarde die haar persoon – inclusief kapsel – vertegenwoordigt, is ongekend. Dat is nauwelijks in geld uit te drukken’, verzucht merkendeskundige Bas Kist. En toch kom je een eind als je gaat rekenen. Econoom Harry van Dalen becijferde dat het koningshuis ons jaarlijks vier tot vijf miljard euro oplevert. Hij vergeleek monarchieën met andere staatsvormen en kwam tot de conclusie dat koninkrijken het structureel beter doen. Hun nationale inkomen groeide de afgelopen decennia jaarlijks met gemiddeld een procentpunt meer. Voor de bijna 28 jaar dat Beatrix staatshoofd is, komt die monarchiebonus, gecorrigeerd voor inflatie, neer op ruim 86 miljard euro. Als CEO van de BV Nederland doet Beatrix het dus fantastisch. Zij is haar salaris van tweehonderd euro per gewerkt uur ruimschoots waard. Maar wát doet ze zo goed? Onberispelijk imago Naast de verdiensten van Beatrix als promotor van Nederland, straalt haar onberispelijke imago af op bedrijven van die het predicaat ‘hofleverancier’ of ‘koninklijke’ dragen. Een onderneming die het vorstelijke wapen wil voeren moet minimaal honderd jaar bestaan en een smetteloze geschiedenis hebben. ‘Het predicaat is een soort keurmerk; het geeft aan dat ons bedrijf goed te boek staat. Dat geeft klanten vertrouwen’, beaamt Marian Reitsma van beddenfabrikant Koninklijke Auping. Het koninklijke label is niet de enige manier waarop het bedrijfsleven profiteert van de populaire vorstin. Haar staatsbezoeken zijn een belangrijke katalysator voor handelsmissies, zegt koningshuisdeskundige Fred Lammers. ‘Tijdens ontvangsten die Beatrix organiseert, zoals een concert of diner, zorgt ze dat de juiste mensen naast elkaar zitten. Ze schept een klimaat om informeel contacten te leggen.’ Nog afgezien van haar contacten, heeft ook haar aanwezigheid op zich effect. ‘Door de aanwezigheid van Hare Majesteit is de zichtbaarheid en uitstraling van een economische missie veel groter. Er is veel meer media-aandacht’, zegt VNO-NCW-voorzitter Bernard Wientjes. ‘De koppeling met een koninklijk bezoek geeft de bedrijven die in haar gezelschap meereizen een kwaliteitsstempel. De symbolische waarde is erg groot.’

19

Uit de gevangenis dankzij Bea Ook in de internationale diplomatie blijkt Beatrix soms een handige troef. Zo zou zij er tijdens een staatsbezoek aan de Thaise koning Bhumibol persoonlijk voor gezorgd hebben dat de tot levenslang veroordeelde Machiel Kuijt vrijkwam. ‘Bij zulke zaken doet zij tussen de soep en het hoofdgerecht een goed woordje bij haar tafelgenoten’, zegt historicus en koningshuisdeskundige Jan Kikkert. Vooral in niet-westerse landen zijn staatsbezoeken de gelegenheid bij uitstek om zonder diplomatieke rompslomp iets voor elkaar te krijgen. En als iemand weet hoe dat moet, is het onze koningin, zegt staatsrechtdeskundige Peter Rehwinkel, tevens burgemeester van Naarden. ‘Beatrix is een perfect visitekaartje; ze vertegenwoordigt Nederland vlekkeloos. Zij spreekt haar talen en heeft haar contacten goed op orde. Als ze iets te vieren heeft, is iedereen erbij. Van Nelson Mandela tot Kofi Annan.’ Invloed op ministerraad Wie denkt dat de vorstin in de binnenlandse politiek een zuiver ceremoniële functie heeft, zit er volgens Kikkert flink naast. ‘Beatrix is een doortastend persoon. Zelfs een minister-president kan niet zomaar om haar heen.’ Tijdens haar maandagse onderonsjes met de premier schroomt ze niet om haar mening door te drukken, weet de historicus. ‘Ruud Lubbers heeft me wel eens verklapt dat de koningin het totaal niet eens was met een besluit dat de ministerraad had genomen. De vrijdag daarop meldde hij de ministerraad dat hij er nog eens over had nagedacht en op de beslissing wilde terugkomen.’ 'Balkenende vreest haar' Met Balkenende kon de koningin minder goed door een deur dan met zijn voorgangers Lubbers en Kok. Maar hij luisterde wel. ‘Hij heeft respect dan wel een zekere vrees voor haar.’ Door de wekelijkse gesprekken met de minister-president is Beatrix ons collectieve geheugen geworden van 28 jaar van opeenvolgende regeringen, zegt econoom Harry van Dalen. ‘Met haar bemoeienis verbetert ze het functioneren van onze democratie. Zo zorgt ze voor stabiliteit, vertrouwen en economische groei.’ En dat levert jaarlijks ruim vier miljard euro op.