Rapport audit Onderwijszorgaanbod IVO...half gestructureerde observaties in de stamgroepen 1-2,...

Rapport audit onderwijs

ondersteuningsprofiel IVO

Naam onderwijsvoorziening: De Kleine Akkers

Datum bezoek: 22 augustus 2013

In opdracht van: SWV PO 30-04 Tilburg e.o.

Rapporteur: Ina Latuputty

M&O-groep, ‘s-Hertogenbosch

Augustus 2013

IVO rapport ondersteuningsprofiel De Kleine Akkers

M&O-groep 2013 1

Inhoudsopgave

1. Inleiding .................................................................................................................... 2

2. De opbrengsten van het schoolbezoek ..................................................................... 4

2.1 Het onderwijsconcept .......................................................................................... 4

2.2 De voorzieningen op de vijf velden ...................................................................... 9

3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school ....................................................... 14

3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept ................................. 14

3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden ..................................... 18

4. Tot slot .................................................................................................................... 22

Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen ...................................................................... 23

Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel ..................................... 24


M&O-groep 2013 2

1. Inleiding

Uw school1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale

onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de

mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders2 te verwijzen naar een andere

school, een school voor speciaal (basis)onderwijs.

Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit

verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de

ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een

andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de

reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig

ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het

lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school

terecht kan.

Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die

het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur,

samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang

te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat

mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te

breiden.

In de audit is gekeken naar de ‘match’ tussen de onderwijsbehoeften3 van de

leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de

school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van

kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus.

Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald

door:

de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen

van de leerling met speciale onderwijsbehoeften;

de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte:

1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep;

2. speciale onderwijsmaterialen;

3. de ruimtelijke omgeving;

4. expertise;

5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning

voor het kind bezighouden.

1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ‘school’ wordt steeds bedoeld ‘school of andere eenheid van

onderwijsondersteuning’. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ´ouders´ wordt steeds bedoeld ´ouders of verzorgers´. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft

om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele

ontwikkeling.


M&O-groep 2013 3

Informatie over deze kenmerken is verzameld door:

een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website);

een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Roel

Paridaans (directeur), Engelbert Zoontjes (intern begeleider en leerkracht) en Astrid

Pragt (ouder/voorzitter MR);

half gestructureerde observaties in de stamgroepen 1-2, 3-4-5, 6-7-8, met name ter

ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het

daarbij horende klassenmanagement;

een gesprek met een gedeelte van het schoolteam waarin de opvattingen rond en

het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften

aan de orde komt.

In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de

observaties verwerkt.

In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de

informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het

karakter van een momentopname.


M&O-groep 2013 4

2. De opbrengsten van het schoolbezoek

2.1 Het onderwijsconcept

Korte karakterisering van de school

Jenaplanschool De Kleine Akkers is een kleine school (116 leerlingen) gelegen midden

in Goirle. De school is zowel een buurt- als een regioschool. De helft van de leerlingen

komen uit de wijk en de andere leerlingen komen uit de regio (heel Goirle, Riel, Alphen,

Tilburg en Poppel). Ouders kiezen om diverse redenen bewust voor deze school

vanwege het Jenaplanconcept, de kleinschaligheid, de buurtschool en de onderlinge

sfeer.

De school heeft een continurooster en zij werkt volgens het Jenaplanprincipe en is

aangesloten bij de Nederlandse Jenaplanvereniging. De Kleine Akkers heeft drie

stamgroepen, te weten de onderbouw (groep 1-2), de middenbouw (2 groepen 3-4-5)

en de bovenbouw (2 groepen 6-7-8). De groepsgrootte varieert tussen de 15 en 20

leerlingen per stamgroep. De school heeft de intentie om tot maximaal 25 leerlingen

per stamgroep te groeien waardoor de kleinschaligheid en aandacht voor alle

leerlingen wordt gewaarborgd. De Kleine Akkers stelt het kind centraal als een uniek

individu. Binnen de mogelijkheden van de school biedt het team een zo optimaal

mogelijke begeleiding aan elke leerling.

Sinds mei 2010 zijn de teamleden en de leerlingen gehuisvest in het nieuwe

schoolgebouw. Op deze locatie is de school al vele jaren gevestigd.

In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen?

Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het

geheel van de school op het landelijk gemiddelde niveau van de Cito score (gemiddeld

Cito B laag - C). De afgelopen jaren is er een stijgende lijn op het niveau van leren.

Binnen de groep is er sprake van een grote spreiding van het niveau van leren. Dit is

inherent aan het Jenaplanprincipe, omdat binnen een stamgroep twee of drie groepen

participeren. De laatste paar jaren is te zien dat de opbrengsten van het leerniveau

hoger is en op dit moment nog steeds in een stijgende lijn is. De school heeft hard

gewerkt aan opbrengstgericht werken en scoort op dit onderdeel volgens het

inspectierapport voldoende. Het team is bijzonder trots op dit resultaat.

Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag

zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de

leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is hoog. Voorheen was dit

aantal zelfs zeer hoog.

De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op het begrenzen van

gedrag, inzicht krijgen op eigen gedrag en op anderen, het stimuleren tot activiteit en

taakgericht werken. De school heeft de beschikking tot een time-outplek buiten de klas.

Momenteel wordt er weinig gebruik van gemaakt voor leerlingen met externaliserend

gedrag. De leerkrachten zijn door ervaring veel beter in staat het gedrag binnen de klas

te begrenzen. Zij begeleiden leerlingen hierin en zij leren hen verantwoordelijkheid te

dragen voor hun eigen gedrag. Tijdens de klassenbezoeken is opgemerkt dat dit

leerkrachtgedrag behoort tot de routine binnen de school. De leerkrachten

complimenteren de leerlingen veelvuldig en het geven van correcties is beperkt.


M&O-groep 2013 5

In plaats daarvan stellen leerkrachten een vraag of maken zij opmerking die leerlingen

stimuleren en uitdagen gewenst gedrag te vertonen.

De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is nagenoeg homogeen. De

meeste leerlingen zijn van autochtone afkomst. Een enkele leerling komt uit Irak,

Aruba, België en er zijn twee Spaanstalige leerlingen.

De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen wordt gekenmerkt door zowel

lage, gemiddelde als hoge opleiding van de ouders.

Twee leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3. Er zijn geen leerlingen met een

gewicht van 1,2.

Hiermee heeft 1,7 procent leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent.

De aantallen ‘rugzakjes’ op de school zijn als volgt:

2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013

Blinden en slechtzienden - - - -

Communicatieve

beperkingen

- - - -

Lichamelijke en

verstandelijke beperkingen

2 1 1 1

Gedragsproblemen en

psychiatrische stoornissen

4 8 8 6

okt. 2010 okt. 2011 okt. 2012 okt. 2013

Aantal zittenblijvers 2 2 4 3

Er zijn 7 leerlingen op De Kleine Akkers met een ‘rugzakje’: 1 leerling vanuit cluster 3

en 6 leerlingen vanuit cluster 4. In vergelijking met het landelijk beeld is dit zeer ruim

(6% tegenover 1% landelijk). Daarnaast zijn bij ongeveer 20% van alle leerlingen met

specifieke ondersteuningsbehoeften waar geen LGF voor is aangevraagd een

onderzoek, observatie en/of interventie verricht door o.a. GGZ, SMW, Bureau Vroeg,

BJZ. Deze leerlingen hebben te maken met problematiek en/of kenmerken op het

gebied van een benedengemiddeld of hoog IQ, spraak-taal, externaliserend gedrag,

DCD, angststoornis, autisme spectrum stoornis, NLD, reactieve hechtingsstoornis,

dyscalculie en dyslexie.

Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van De Kleine Akkers te

karakteriseren als relatief sterk heterogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in

het algemeen).

Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd?

De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral:

met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak

met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep (RT-er, IB-er,

ondersteuning dyslexie)

met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep (hulpronde)

met groepsaandacht in homogene subgroepen (niveaugroepen)


M&O-groep 2013 6

De Kleine Akkers heeft als uitgangspunt individuele aandacht binnen de stamgroep te

geven. De school differentieert op niveau, tempo en interesse en houdt rekening met

leerlingen visueel en/of auditief zijn ingesteld. Leerlingen werken zowel individueel als

samen in een groep. Afhankelijk van de leerkracht differentieert men in enige mate op

leerstijl.

Bij de aanname van leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de

leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen:

Volgorde

van

afweging

1. De speciale behoefte van de leerling.

2. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht.

3. De vraag van de ouders.

4. De limitering van aantallen leerlingen met LGF per groep.

De school zal altijd de zorgvraag bij de school van herkomst inventariseren en binnen

het team overleggen of de leerkracht de leerling kan begeleiden in zijn of haar speciale

onderwijs- en ondersteuningsbehoeften.

In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de

uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de

school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd

werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te

geven.

Onderwijsconcept

Jenaplanschool De Kleine Akkers

1 2 3 4

Overdragen van kennis Zelf ontdekken

Kennis verwerven Werken met kennis

Klassikaal leren Individueel en groepsleren

Sturing van het leren door de lkr 4 Kinderen sturen eigen leren

Alle leerlingen op bepaald

basisniveau brengen

Maximale uit elke leerling halen

Leerstof bepaalt de leerweg

Beginsituatie van de leerling

bepaalt de leerweg

Nadruk op gestructureerde

opdrachten

5 6 Nadruk op vrije opdrachten

Beoordeling van prestaties o.b.v.

gelijke normering

Beoordeling van leervorderingen

o.b.v. beginsituatie van leerlingen

Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling

Evaluatie onderwijs o.b.v.

leervorderingen groep

Evaluatie onderwijs o.b.v.

leervorderingen individuele leerling

Evaluatie onderwijs door de lkr Evaluatie samen met leerlingen

Zoals gezegd werkt De Kleine Akkers volgens het Jenaplanprincipe waarbij ieder kind

uniek is en de mogelijkheid krijgt zich te ontwikkelen tot een individu in de

maatschappij. Leerlingen worden actief betrokken in het onderwijsleerproces.

4 geldt voor een aantal leerlingen 5 geldt voor de cognitieve vakken 6 geldt voor de creatieve vakken en wereldoriëntatie


M&O-groep 2013 7

In de onderbouw gebruiken de leerlingen het planbord en in de midden- en bovenbouw

een weektaak. Er is sprake van zelfontdekkend leren met een kanttekening voor het

vak wereldoriëntatie. Het team wil ook voor dit vakgebied de leerlingen uitdagen tot

zelfontdekkend leren. De leerlingen werken met kennis, hoewel de mate waarin dit

verschilt bij de leerkrachten. De school is gericht op individueel en groepsleren,

conform het Jenaplanconcept. Leerlingen met een benedengemiddelde intelligentie

krijgen de minimale leerstof, methoden worden uitgekleed en de leerling krijgt een

ander verwerkingsblad. Meer- en hoogbegaafde leerlingen krijgen extra aandacht en

begeleiding m.b.t. instructie en werk op maat. In het interview wordt aangegeven dat

de school zich ervan bewust is dit nog op een meer structurele wijze aan te bieden. Er

wordt gedifferentieerd op leerstof, niveau, tempo, aanpak en interesse. Bij

samenwerken houdt men rekening met de samenstelling van de leerlingen. In veel

mindere mate wordt gedifferentieerd volgens de meervoudige intelligentie (Gardner).

De leerling stuurt zijn eigen leren. Samen met de leerkracht bepaalt de leerling het doel

Verwachtingen worden van tevoren uitgesproken. De wens van de school is dat alle

leerlingen maximaal zijn eigen leren construeert. De leerkrachten zijn erop gericht het

maximale uit de leerling te halen in de breedste zin. Hiervoor schrijft de leerkracht

individuele en groepshandelingsplannen waarin doelen zijn beschreven. De

beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg. De nadruk ligt op vrije opdrachten

voor de creatieve vakken en in mindere mate voor de cognitieve vakken en

wereldoriëntatie.

Op basis van de beginsituatie van de leerling worden de leervorderingen bepaald. De

vaardigheidscore geeft aan wanneer er reden is voor interventie. Dit geldt voor alle

leerlingen functionerend op elk leerniveau.

De leerling beoordeelt zichzelf. De leerkracht voert kindgesprekken, echter deze zijn

niet structureel ingepland. Bij zorgleerlingen is de leerkracht eerder geneigd een

kindgesprek te voeren. De beoordeling is niet zichtbaar in een rapportage. De leerling

werkt niet met een portfolio.

Het onderwijs wordt geëvalueerd op basis van zowel de leervorderingen van de groep

als de individuele leerling. De school maakt trendanalyses. Om de twee jaar is er een

tevredenheidsonderzoek onder leerlingen, ouders en leerkrachten. Deze wordt

besproken met leerlingen uit groep 5, 6, 7 en 8. Tevens is er een veiligheidsonderzoek.

De school is laagdrempelig. Ouders lopen gemakkelijk de school binnen met hun

vragen en zij delen hun opmerkingen met het schoolteam op een informele manier. Dit

is inherent aan het kenmerk van een kleine school. Daarnaast maken ouders ook via

de MR hun standpunten t.a.v. het onderwijs kenbaar.

Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd?

Het ‘eigenaarschap’ van de onderwijsondersteuning

De groepsleerkracht is verantwoordelijk voor de onderwijsondersteuning van alle

leerlingen in zijn of haar groep. De leerkracht signaleert, analyseert, schrijft handelings-

en groepsplannen en biedt de ondersteuning in de groep.


M&O-groep 2013 8

De plannen zien er overzichtelijk uit en bevatten de benodigde relevante

leerlinggegevens, zoals de positieve en stimulerende factoren en de

onderwijsbehoeften van de leerling omschreven a.d.h.v. de Groslijst

Onderwijsbehoeften.

In het leerlingdossier vermeldt de leerkracht wat de leerling nodig heeft m.b.t.

medische handelingen. De school heeft hiervoor geen protocol opgesteld. De lijnen zijn

in de kleine school zeer kort en informatie hierover wordt mondeling doorgegeven.

De taken van de interne begeleiding

De IB-er coördineert de zorg. Leerkrachten kunnen bij hem terecht voor collegiale

consultatie, hij begeleidt de leerkrachten in het plannen en uitvoeren van

onderwijsondersteuning in de klas en hij coacht hen indien nodig. In sommige gevallen

treedt de IB-er in contact met een individuele leerling en voert gesprekken.

De IB-er geeft RT aan een individuele leerling of een groepje leerlingen. Eén dag in de

week geeft hij les aan één van de klassen.

De IB-er is belast met het aanvragen voor een leerlinggebonden financiering.

De school participeert in het IB-netwerk van het samenwerkingsverband en binnen het

bestuur. Laatstgenoemde IB-netwerk functioneert beter, omdat dit in combinatie is met

het directeurenoverleg.

Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele

ontwikkeling

Het Cito leerlingvolgsysteem wordt gebruikt om de leervorderingen in kaart te brengen.

De school maakt trendanalyses en kijkt naar de vaardigheidsscores van de leerling.

Elke leerling wordt m.b.t. de leerprestatie gevolgd en ondersteund, ook wanneer de

meerbegaafde leerling zich minder ontwikkelt dan verwacht.

De school heeft een dyslexieprotocol. Er zijn zeven leerlingen met dyslexie. Zij krijgen

een intensieve begeleiding m.b.v. diverse methoden (o.a. Connect woord en klank,

Ralfi lezen). In het handelingsplan worden doelen en aanbod beschreven. Vanaf groep

5/6 werken de leerling met Kurzweil. Een protocol voor dyscalculie is niet aanwezig.

Twee leerlingen hebben dyscalculie. Hulp wordt geboden door de basisbegrippen aan

te leren, uit te gaan van leerlijnen, het geven van extra tijd en extra begeleiding.

Binnenkort zal de school de Sociale Competentie ObservatieLijst (SCOL) invoeren, het

leerlingvolgsysteem voor sociale competentie.

De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen

De school werkt volgens de 1-zorgroute waardoor het onderwijs wordt afgestemd op

de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Het handelingsgericht en planmatig werken

(PDCA-cyclus) heeft geleid tot het vergroten van opbrengstgericht werken en is

daarmee een grote verbetering van het onderwijs op De Kleine Akkers. Dit proces

wordt bewaakt door de directeur en de IB-er.

Per schooljaar houdt de intern begeleider drie groepsbesprekingen met de leerkracht,

gevolgd door een klassenbezoek. Voorafgaand aan de groepsbespreking krijgt elke

klas een bliksembezoek . De leerkrachten kunnen de IB-er consulteren m.b.t. het

pedagogisch en didactisch handelen in de klas.


M&O-groep 2013 9

De rol van ouders en de mate van betrokkenheid

De wijze waarop ouders worden geïnformeerd (mate van betrokkenheid/partnerschap):

Ouders voelen zich betrokken bij de school. De school is laagdrempelig. Ouders lopen

gemakkelijk de school binnen met hun vragen en opmerkingen en zij delen dit met het

schoolteam vaak op een informele manier. Volgens het team is dit inherent aan het

kenmerk van een kleine school. Daarnaast maken ouders ook via de MR hun

standpunten t.a.v. het onderwijs kenbaar. Sommige ouders willen meer betrokken

worden bij het schoolontwikkelingsplan.

Ouders van zorgleerlingen worden op de hoogte gesteld m.b.t. de zorgvraag. Samen

met de leerkracht en de ambulant begeleider bespreken zij de hulpvragen en bepalen

zij de ondersteuningsbehoeften. De doelen en interventies worden in het handelings-

plan vastgelegd en geëvalueerd.

De school in haar netwerk

Deling voedingsgebied met andere scholen

De Kleine Akkers deelt het voedingsgebied met zes andere scholen in Goirle.

Verhoudingsgewijs heeft de school veel meer leerlingen met speciale

ondersteuningsbehoeften dan de andere scholen. De oorzaak hiervan is dat het

onderwijs anders is georganiseerd en er meer rust en structuur wordt geboden.

De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties

De school werkt samen met diverse instanties. Met het SMW en de revalidatiekliniek

heeft de school een gemeenschappelijk handelingsplan voor de leerling.

De school is tevreden over de ambulante begeleiders. De expertise van de AB-er

vanuit het SBO en de REC-school wordt ingevlogen als de school er om vraagt.

De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen:

1 okt. 2010 1 okt. 2011 1 okt. 2012 1 okt. 2013

Verwijzingen SBO 2 2 1 0

Verwijzingen SO cluster 1 0 0 0 0




De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school –

schoolbestuur – samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de

sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. De school heeft de wens dat

in de toekomst hulp op afroep beschikbaar is voor de leerlingen en het team. Het

schoolteam geeft aan dat zij vanuit het Jenaplanconcept in staat is goed om te gaan

met diversiteit.

2.2 De voorzieningen op de vijf velden

Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle

mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook,

bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen.


M&O-groep 2013 10

Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de

schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen ‘scoren’ op deze velden

van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school

heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en

vermelden we dus niet.

Bij de flexibilisering van waar en hoe de ‘extra’ mensen en middelen vanuit

ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor

een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn.

Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas

Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht

(‘handen’) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn

voor leerlingen.

Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln.

4 (lezen) RT/IB, ouder 2 5

5 (lezen) LIO-er, ouder 1 3

5 (lezen) RT/IB 40 minuten 1 (cluster 3 leerling)

6-7 (lezen) leesouder 40 minuten 4

8 RT 40 minuten 1 (cluster 4 leerling)

4 en 5 (rekenen) IB 1,5 3

7 (rekenen) IB 1,5 4

5 (spelling) RT 50 minuten 2

7 (spelling) RT 0,5 4

LGF-leerlingen RT 1 2 (clusterleerlingen)

In totaal geeft de school ongeveer 10 uur extra begeleiding per week in de klas. Dit is 2

uur per week per klas gemiddeld.

De school maakt echter de keus om de extra handen in de klas in te zetten in de meest

kwetsbare periode van het leerproces groep 3/4/5. Daar hebben zij ongeveer 8 uur

extra ondersteuning op staan.

Daarnaast kiest de school ervoor om kleine groepen te formeren. Zij hebben 117

leerlingen en 6 groepen, dat is gemiddeld 19 leerlingen per groep. Wanneer zij met

deze bezetting 5 groepen hadden gemaakt, dan hadden zij 25 uur begeleiding extra

binnen de groep gehad.

Veld 2: de onderwijsmaterialen

We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale

onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn

buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen

we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden.

De Kleine Akkers heeft het volgende beschikbaar:

Met speciale didactische kenmerken:

Alternatieve methodes, nl. Kurzweil


M&O-groep 2013 11

Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken:

Materialen voor begrip van sociale interactie, nl. Tim en Flapoor, Kids Skills

In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn beschikbaar:

aangepast meubilair (stoel, tafel), leesstandaard, laptop, wiebelkussen.

Veld 3: de ruimtelijke omgeving

Sinds mei 2010 zijn de teamleden en de leerlingen gehuisvest in het nieuwe

schoolgebouw. Op deze locatie is de school al vele jaren gevestigd. De school heeft

alle ruimten op de begane grond plus een extra kleine ruimte en RT-kamer op de

eerste verdieping die bereikbaar is met een lift. Het gebouw oogt ruim, licht en modern.

Er is een open ruimte met een podium, keuken en ontmoetings-/vergaderruimte voor

het team. Twee aparte werkruimten worden gebruikt door de directeur en de IB-er.

Voorts is er een een speel-/gymlokaal en heeft de school zes klaslokalen tot zijn

beschikking. Hiervan zijn steeds twee lokalen geschakeld middels een kleine tussen-

ruimte waar leerlingen individueel of in een groepje kunnen (samen)werken. De

tussenruimte schakelt de twee midden- of de twee bovenbouwgroepen. De school

heeft de mogelijkheid om te groeien in leerlingenaantal en heeft hiervoor nog een

klaslokaal beschikbaar. Deze wordt momenteel voor diverse doeleinden gebruikt.

Het schoolplein voorziet in een aantal spelmaterialen zoals een groot speelhuis met

klim- en klautermogelijkheden waar veel leerlingen tegelijkertijd op kunnen spelen, een

tafeltennistafel, baskets en kleine voetbalgoaltjes. Daarnaast is er een knikkerpot en

hinkelbaan.

Voor speciale bewegingsbehoeften

rolstoeltoegankelijkheid

time-out ruimte

extra grootte van de lokalen, gangen en speelruimten

Voor verzorging

verzorgingsruimte

revalidatieruimte

rustruimte

Voor speciale leerbehoeften

speel-/gymlokaal

keuken (voor leerlingen)

De school heeft ook een 1e verdieping, met lift bereikbaar. Op deze verdieping bevindt

zich een grote ruimte 8x8 meter voorzien van meubilair. Hier wordt door zowel

leerlingen als het team gebruik van gemaakt.

Er bevindt zich op deze verdieping ook nog een RT-kamer. Hierin staan 8 leerlingsetjes

en deze ruimte wordt vooral ingezet voor begeleiding van kleine groepjes o.l.v. de

RT-er.

Veld 4: de expertise

We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise

wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en

geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers.


M&O-groep 2013 12

Geïntegreerd in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle

medewerkers is aanwezig:

kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg (handelingsgericht werken,

werken met leerlijnen, onderwijsconcepten gebaseerd op onderwijsbehoeften van

leerlingen zoals coöperatief leren)

een teamaanpak op gedrag (afspraken op papier en werkend in de praktijk)

competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijsondersteuning voor

hun kind.

De leerkrachten hebben veel ervaring op het gebied van gedragsproblemen. Uit de

observaties blijkt dat leerkrachten pedagogisch handelen volgens eenduidige routines.

Leerkrachten complimenteren leerlingen veelvuldig en waar nodig corrigeert de leerkracht

om gedrag te begrenzen. Vaak wordt een vraag gesteld aan een leerling, zodat de leerling

bewust wordt van en reflecteert op zijn eigen gedrag. Op deze wijze leert de leerling

verantwoordelijkheid te dragen voor eigen gedrag.

Nog niet in de volle breedte aanwezig is:

Kennis over onderwijszorgvoorzieningen rond de school en in de regio

Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega’s of partners

aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn.

Binnen het team is een taal- en rekencoördinator aanwezig.

De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij De

Kleine Akkers als volgt:

De school heeft een contract met de pab vanuit cluster 4 waarin zij hebben

afgesproken om hun expertise op afroep te kunnen inzetten wanneer dit om

teamscholing, leerling- of groepsbegeleiding gaat. Zij hebben expertise op veel

gebieden in huis waar het schoolteam gebruik van kan maken.

Binnenschools

Buitenschools

snel toegankelijk

Expertiseveld

nee nee Visuele beperkingen

nee ja Auditieve beperkingen

nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen

ja ja Verstandelijke beperkingen

ja ja Motorische beperkingen

nee ja Beperkingen door chronische ziektes

ja ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS)

ja ja ADHD en ADD

nee ja Angst- en hechtingsstoornissen

nee ja Overige psychiatrische aandoeningen

ja ja Gedragsproblemen

ja ja Dyslexie

nee ja Onderwijsachterstanden andere culturen


M&O-groep 2013 13

Er zijn 6 rugzakken cluster 4 op school en door goed met deze uren om te gaan blijft er

voldoende ruimte over om de overgebleven uren op een andere manier in te zetten.

Concreet voorbeeld is een onlangs overgeplaatste leerling met gedragsproblemen. De

school heeft de pab hiervoor ingeschakeld waardoor de juiste handvatten werden

verkregen en daardoor op de juiste manier met deze leerling kon worden gestart. Het

schoolteam kan deze expertise dus zowel binnen de school als binnen de klas

inzetten.

Veld 5: de samenwerking met andere instanties

nooit sporadisch regelmatig vaak gemeen-

schappelijk

handelings-

plan

SMW

Bureau Jeugdzorg

GGD

GGZ

MEE

Kinderziekenhuis

Revalidatiekliniek

Justitiële inrichting

KDC

MKD

Gemeente


M&O-groep 2013 14

3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school

3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept

Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd

door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee

kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de

mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling

uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een

dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd.

Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de

methode als leidraad hanteren7. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de

standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof – zoals die

binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de

standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn

vaak van opvatting dat ‘een leerling bij de groep houden’ betekent dat de leerkracht zijn

of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar

prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken.

Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun

onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt.

De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele

ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid

tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning

wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak

heterogeen, waardoor ‘een leerling bij de groep houden’ hier een gelijke betekenis

heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook

standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel

zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen.

Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend

Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van:

leercompetenties

leerstijlen

gedragscompetenties

gedragsstijlen

culturele achtergronden

gezinsachtergronden

Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij

combinatieklassen.

7 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse

scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven.


M&O-groep 2013 15

Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er

meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun

onderwijsaanbod steeds verder op.

Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen

met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.:

het groeperen van handelingsplannen;

het werken in niveaugroepen;

zelfstandig werken;

vergroting van de expertise van de leerkracht;

incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen;

de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken.

Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de

methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die

aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een

stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door

de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle

te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met

het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd

en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op

het moment dat die zich aandienen.

Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen

met andere onderwijsbehoeften op te nemen.

In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van Jenaplanschool De Kleine

Akkers weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en

de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden.

De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling

van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke

hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde

aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij

de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas.

Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan

wanneer:

De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen.

De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen

bieden.

De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt.


M&O-groep 2013 16

Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn.

Jenaplanschool De Kleine Akkers bevindt zich op positie: ■

Toelichting: Het schoolteam stelt de leerling centraal. De leerkracht is verantwoordelijk

voor de onderwijsondersteuning en voert deze ook uit in de klas en kan desgewenst de

IB-er consulteren. Het team is in staat diversiteit op te vangen en de methodesturing

daarbij los te laten.

Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de

positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van

alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als

groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar

een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn.

Groeimogelijkheden voor De Kleine Akkers voor wat betreft het onderwijsconcept:

De school heeft een groot aantal leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Het

team heeft een juiste attitude als het gaat om positieve benadering naar deze

leerlingen. Kennis en ervaring voor wat betreft cluster III en cluster IV-problematiek

is deels aanwezig, echter nog niet bij alle leerkrachten gecertificeerd. De directie

kan de teamleden motiveren en de gelegenheid geven zich te scholen, waardoor

nog beter kan worden ingespeeld op de ondersteuningsbehoeften van alle

voorkomende leerstoornissen, psychiatrische stoornissen, gedragsproblemen of

comorbiditeit.

De school gaat de Sociale Competentie ObservatieLijst (SCOL) invoeren. Het team

kan vervolgens schoolbreed een methode gebruiken ter bevordering van de

sociaal-emotionele ontwikkeling.


M&O-groep 2013 17

Het schoolteam kan zich meer richten op de leerlingen door op structurele wijze

kindgesprekken te voeren en meer aan te sluiten bij wat elke individuele leerling

ervaart, wat hij zou willen leren, wat hij daarvoor moet doen en hoe de leerkracht

hem daarbij kan ondersteunen.

In een later stadium zou de school de gesprekken kunnen koppelen aan portfolio's.

Het schoolteam kan zich verdiepen in de vraag hoe zij meer kunnen differentiëren

op leerstijlen, waardoor nog meer wordt aangesloten bij de individuele

onderwijsbehoefte van de leerling.

Voor de meer- en hoogbegaafde leerlingen kan het team onderzoeken hoe

instructie en verwerking op maat wordt geboden.

Grenzen voor De Kleine Akkers voor wat betreft het onderwijsconcept:

Het team stelt zich open voor elke leerling. Men is wel kritisch over het feit wat het

team aankan. Er moet draagvlak zijn bij alle leerkrachten. Grenzen worden bereikt

wanneer een leerling niet tot leren komt.

Het team is in staat een ruim aantal leerlingen met gedragsproblemen te

ondersteunen waaronder ook leerlingen met comorbiditeit. Met de juiste

begeleiding functioneren zij goed. Het team is echter zeer voorzichtig met het

aannemen van nieuwe leerlingen met gedragsproblemen.

Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven

grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar

gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs.

Opbrengsten uit het teamgesprek

Aan de hand van 12 stellingen heeft het schoolteam van De Kleine Akkers zich

uitgesproken over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. De

leerkracht doet er toe. Binnen het Jenaplanconcept past heterogeniteit en heeft het

team aandacht voor de individuele leerling. Het team is goed in staat om te gaan met

diversiteit. Samenwerking tussen het team en ouders is van belang. Ouders zijn

verantwoordelijk voor hun kind, de school is verantwoordelijk voor het onderwijs. Het

team geeft hierbij aan wat hun (on)mogelijkheden zijn.

Rangorde Team Jenaplanschool De Kleine Akkers

Sterk argument

Zwak argument

5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden.

7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij ‘buitenbeentjes’.

2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de

leerkracht.

11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger.

1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs.

3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden.

9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden

opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn.

12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken.

4. Door Passend Onderwijs krijgt de ‘gewone’ leerling te weinig aandacht.

8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen

wat een passend onderwijsaanbod is.

6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep.

10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties.


M&O-groep 2013 18

3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden

In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen8 binnen het regulier

basisonderwijs worden onderscheiden, te weten:

1. de netwerkschool

2. de smalle ondersteuningsschool

3. de brede ondersteuningsschool en

4. de inclusieve school.

Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van

gesegregeerd (‘exclusie’) naar geïntegreerd onderwijs (‘inclusie’). In andere woorden:

de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde

speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de

directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in

gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school

daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning ‘in huis’ aanwezig om

leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een

vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde

revalidatiecentrum.

De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ‘ontwikkelingsperspectief’,

waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt

gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de

schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen

schoolprofiel.

Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei

(sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van

bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning.

Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische

grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en

de schoolkeuzen daaromtrent mee.

Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld

als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede

ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo

dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft

dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen

van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport.

8 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes

Speciale Editie 8).


M&O-groep 2013 19

Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas

De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van

een smalle ondersteuningsschool.

Veld Setting

Binnen de klas Binnen de school

1. Hoeveelheid

aandacht en tijd

Er is één paar handen in de

klas, de lk zorgen eventueel

met extra ondersteuning van

oa/ou/mll voor bijv. preteaching,

extra leestijd, op tijdelijke basis

(enkele uren per week).

Er wordt grotendeels gewerkt

met de gegeven groepsgrootte

(± 25 leerlingen).

Voor korte perioden kan de

groep kleiner worden gemaakt

door inzet van oa/ou/mll; de lk

kan dan individuele leerling of

subgroep leerlingen met

speciale onderwijsbehoeften

helpen.

Er is speciale

onderwijsondersteuning door rt’er

en/of ib’er, op tijdelijke basis (een

enkel dagdeel of enkele dag per

week).

Er is speciale

onderwijsondersteuning door

ab’er (gedurende enkele uren per

week).

De hoeveelheid aandacht, ofwel de ‘handen’ in de klas is afhankelijk van:

de beschikbare formatie;

de organisatie van de groepen in de school;

de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires…).

De gemiddelde groepsgrootte is nu 19 en loopt op naar 21 leerlingen op het einde van

het schooljaar.

Veld 2: de onderwijsmaterialen



Veld Setting


2. Onderwijs-

materialen

Er wordt gebruik gemaakt van

niveau- en tempodifferentiatie in

de lesmethoden.

Er is aanvullend remediërend

materiaal, behorend bij de

gebruikte lesmethoden.

Er zijn onderwijsmaterialen

beschikbaar die tegemoet komen

aan specifieke didactische

kenmerken en speciale

pedagogische/ psychologische

kenmerken (bijv.

beloningssysteem).

Er wordt op projectbasis gewerkt

aan het pedagogisch klimaat.

Voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften zijn er aparte methoden beschikbaar.


M&O-groep 2013 20

Veld 3: de ruimtelijke omgeving


een brede ondersteuningsschool.

Veld Setting


3. Ruimtelijke

omgeving

Er zijn aparte plekken waar één-

op-één begeleiding en

begeleiding van (sub)groepjes

leerlingen met speciale

onderwijsbehoeften kan

plaatsvinden.

Er is een aparte ruimte voor

andere functies (bijv. voor

verzorging of voor een time-out).

Veld 4: de expertise



Veld Setting


4. Expertise

De lk hebben enige kennis van

en competenties op het gebied

van de speciale

onderwijsbehoeften.

Enkele leerkrachten hebben

zich verdiept in de meest

voorkomende problemen /

aandoeningen /

stoornissen.

De rt’er en/of ib’er hebben kennis

van en competenties op het

gebied van vele speciale

onderwijsbehoeften.

Een deel van het team heeft

kennis van en competenties op

het gebied van de speciale

onderwijsbehoeften

Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te

maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele

expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een

expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise

heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één

van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft.

Binnen de PDCA-cyclus van de 1-zorgroute heeft de leerkracht de mogelijkheid tot

collegiale consultatie met de IB-er. De school heeft bijzonder veel leerlingen (al dan

niet geïndiceerd) met een diversiteit aan speciale onderwijsbehoeften. De ervaring en

inzet van de leerkrachten maakt dat zij erop gericht zijn deze leerlingen zo goed

mogelijk te bedienen. Gecertificeerde kennis op het gebied van stoornissen, cognitieve

en motorische beperkingen is alleen aanwezig bij de IB-er. Zowel schoolbreed als voor

de individuele leerkracht geldt dat het team zich voortdurend wil ontwikkelen.


M&O-groep 2013 21

Veld 5: de samenwerking met andere instanties



Veld Setting


5. Samenwerking

met andere

instanties

De lk onderhouden contacten

met de ib’er om op de hoogte te

blijven.

Er is geregelde samenwerking en

afstemming met professionals uit so

en zorginstellingen.

De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de

aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften.

Voor een aantal instanties is er een gemeenschappelijk handelingsplan.


M&O-groep 2013 22

4. Tot slot

Over het geheel genomen is De Kleine Akkers te karakteriseren als een smalle

ondersteuningsschool met elementen van een brede ondersteuningsschool.

Voor wat betreft de onderwijsvoorzieningen zijn materialen gemakkelijk te organiseren,

waardoor de school voor dit onderdeel kan groeien naar een brede

ondersteuningsschool.

De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school

en op de vijf velden bieden een goed perspectief op een ontwikkeling naar een brede

ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel.

Netwerkschool Smalle

ondersteunings-

school

Brede

ondersteunings-

school

Inclusieve

school

Onderwijsconcept

Onderwijsvoorzieningen:

1. Handen in de klas

2. Materialen

3. Ruimtelijke omgeving

4. Expertise

5. Relaties

De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale

onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de ‘gewone’ leerlingen

meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een

dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de

school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt.

De Kleine Akkers toont zich een open, gastvrije school die de discussie rond de

onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend

Onderwijs graag aangaat.

Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie.

Met dank voor de prettige ontvangst,

Ina Latuputty


M&O-groep 2013 23

Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar 2011-2012

Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land:

~ 2,7 leerlingen sbo

~ 0,5 leerling cluster 2

~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden,

cluster 4)9

~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen)

~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen)

~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4

~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2

De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5)

jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt

2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren

= 0,7% per jaar.

Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een

verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden.

De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar.

Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat10:

- eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2;

- twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3;

- een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4;

- er 1 leerling is met rugzakje cluster 2;

- er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3;

- er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4.

9 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde:

< 8 jaar: categorie 1 € 9.111,00; categorie 2 € 13.594,00; categorie 3 € 20.558,00.

> 8 jaar: categorie 1 € 8.385,00; categorie 2 € 14.716,00; categorie 3 € 21.595,00. 10

Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal

onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een

reguliere school heeft bezocht.


M&O-groep 2013 24

Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool

Veld Setting


1. Hoeveelheid

aandacht en tijd

Er is één paar handen in de

klas, de lkr11

zorgt zelf voor bijv.

preteaching, werken aan de

instructietafel, op tijdelijke basis

(een uur per week).

Er wordt gewerkt met de

gegeven groepsgrootte (± 25

leerlingen).

Er is speciale


rt’er en/of ib’er, op tijdelijke basis

(gedurende enkele uren per

week).

2. Onderwijs-

materialen

Er wordt waar nodig gebruik

gemaakt van niveaudifferentiatie

in de lesmethoden.


materiaal voor de kernvakken,

behorend bij de gebruikte

lesmethoden.


beschikbaar die tegemoet

komen aan specifieke

didactische kenmerken en

speciale pedagogische/

psychologische kenmerken (bijv.

beloningssysteem).

3. Ruimtelijke

omgeving

Aan de tafel van de leerlingen

met speciale onderwijsbehoeften

wordt één-op-één begeleiding

gegeven.

Er is op de gang ruimte waar

één-op-één begeleiding of

begeleiding van een

(sub)groepje leerlingen kan

plaatsvinden.

4. Expertise De lkr hebben enige kennis van


van speciale

onderwijsbehoeften.

De rt’er en/of ib’er hebben enige


het gebied van de meest

voorkomende speciale

onderwijsbehoeften.

5. Samenwerking

met andere

instanties

De lkr onderhouden contacten

met de ib’er om op de hoogte

te blijven.

Er is op basis van behoefte

samenwerking en afstemming

met professionals uit so en

zorginstellingen.

11 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht,

vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt’er voor

remedial teacher, ib’er voor intern begeleider, ab’er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs,

lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel

handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief.


M&O-groep 2013 25

Tabel 2: Speciale onderwijsondersteuning op de smalle ondersteuningsschool

Veld Setting


1. Hoeveelheid

aandacht en tijd

Er is één paar handen in de klas,

de lk zorgen eventueel met extra

ondersteuning van oa/ou/mll voor

bijv. preteaching, extra leestijd,

op tijdelijke basis (enkele uren

per week).

Er wordt grotendeels gewerkt

met de gegeven groepsgrootte (±

25 leerlingen).

Voor korte perioden kan de groep

kleiner worden gemaakt door

inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan

individuele leerling of subgroep


onderwijsbehoeften helpen.

Er is speciale


rt’er en/of ib’er, op tijdelijke basis

(een enkel dagdeel of enkele

dag per week).

Er is speciale


ab’er (gedurende enkele uren

per week).

2. Onderwijs-

materialen

Er wordt gebruik gemaakt van

niveau- en tempodifferentiatie in

de lesmethoden.





beschikbaar die tegemoet

komen aan specifieke

didactische kenmerken (bijv.

picto-grammen) en speciale

pedagogische/ psychologische

kenmerken.

Er wordt op projectbasis gewerkt

aan het pedagogisch klimaat.

3. Ruimtelijke

omgeving

Er is een aparte plek (bijv.

prikkelarm hoekje) waar één-op-

één begeleiding of begeleiding

van een (sub)groepje leerlingen

met speciale onderwijsbehoeften

kan plaatsvinden.

Er is op de gang ruimte waar

één-op-één begeleiding of

begeleiding van een

(sub)groepje leerlingen met

speciale onderwijsbehoeften kan

plaatsvinden.

4. Expertise De lk hebben enige kennis van


van de speciale

onderwijsbehoeften.

Enkele leerkrachten hebben zich

verdiept in de meest

voorkomende problemen /

aandoeningen / stoornissen.

De rt’er en/of ib’er hebben


het gebied van vele speciale

onderwijsbehoeften.

Een deel van het team heeft


het gebied van de speciale

onderwijsbehoeften.

5. Samenwerking

met andere

instanties

De lk onderhouden contacten

met de ib’er om op de hoogte te

blijven.

Er is geregelde samenwerking

en afstemming met

professionals uit so en

zorginstellingen.


M&O-groep 2013 26

Tabel 3: Speciale onderwijsondersteuning op de brede ondersteuningsschool

Veld Setting


1. Hoeveelheid

aandacht en tijd

Er zijn twee paar handen in de

klas, door oa, voor aanvullende

begeleiding, op tijdelijke basis

(gedurende enkele dagdelen per

week).

De groepen zijn kleiner.

Er is speciale onderwijs-

ondersteuning door rt’er en/of

ib’er, op semi-permanente basis

(gedurende enkele dagen per

week).

Er is speciale onderwijs-

ondersteuning door ab’er

(gedurende enkele dagdelen per

week).

2. Onderwijs-

materialen

Er wordt niveau- en

tempodifferentiatie toegepast

binnen de lesmethoden.

Voor leerlingen met speciale

onderwijsbehoeften zijn er aparte

methoden beschikbaar.




Er wordt lesstof aangeboden

vanuit leerlijnen die gebaseerd

zijn op de kerndoelen.

Er is een orthotheek met

onderwijsmaterialen beschik-

baar die tegemoet komen aan

specifieke didactische ken-

merken, speciale pedagogische

/psychologische kenmerken en

fysieke/ lichamelijke kenmerken.

Er wordt door de hele school

gewerkt met een speciaal

programma voor de sociaal-

emotionele ontwikkeling (bijv.

Leefstijl).

3. Ruimtelijke

omgeving

Er zijn aparte plekken waar één-

op-één begeleiding en

begeleiding van (sub)groepjes


onderwijsbehoeften kan

plaatsvinden.

Er is een aparte ruimte voor

andere functies (bijv. voor

verzorging of voor een time-out).

4. Expertise Meerdere lk hebben veel kennis


van de stoornissen en

beperkingen van leerlingen met

speciale onderwijsbehoeften.

Via collegiale consultatie en

intervisie blijven lk scherp.

Een groot deel van het team

heeft kennis van en compe-

tenties op het gebied van de

specifieke onderwijsbehoeften

van leerlingen met speciale

onderwijsbehoeften.

Experts m.b.t. voorkomende

stoornissen en beperkingen zijn

direct beschikbaar (bijv.

schoolmaatschappelijk werker,

logopedist).

5. Samenwerking

met andere

instanties

De ib’er, rt’er en lk werken

regelmatig samen met

professionals van externe

instanties (bijv. algemeen maat-

schappelijk werk, RIAG, GG&GD)

Er is op regelmatig

samenwerking en afstemming

met professionals uit so en

zorginstellingen (bijv.

gezamenlijke bijdrage aan

uitvoering van ihp).

Externe experts zijn op afroep

beschikbaar als daar behoefte

aan is (bijv. faalangsttrainer).


M&O-groep 2013 27

Tabel 4: Speciale onderwijsondersteuning op de inclusieve school

Veld Setting


1. Hoeveelheid

aandacht en tijd

Er zijn twee paar handen in de

klas, door lk/oa voor intensieve

(één-op-één) begeleiding, op

permanente basis (gedurende

de gehele week).

Er wordt gewerkt in kleinere

groepen.

Er is speciale

onderwijsondersteuning door vlk,

rt’er en/of ib’er op permanente

basis (gedurende alle dagen).

Er is speciale


ab’er (gedurende enkele dagen

per week).

2. Onderwijs-

materialen

Leerlingen met speciale

onderwijsbehoeften volgen

(individuele) leerlijnen in de

kernvakken, gebaseerd op de

kerndoelen.


aanwezig met speciale

didactische kenmerken,

speciale pedagogische /

psychologische kenmerken en

fysieke / lichamelijke

kenmerken, tegemoetkomend

aan kindspecifieke

belemmeringen (bijv.

verpleegmateriaal voor

langdurig zieke kinderen).

Er is een rijk geoutilleerde

orthotheek met

onderwijsmaterialen beschikbaar

die tegemoet komen aan

specifieke didactische kenmerken,

speciale

pedagogische/psychologische

kenmerken en fysieke/lichamelijke

kenmerken

Er wordt door de hele school

gewerkt met een speciaal

programma voor de sociaal-

emotionele ontwikkeling

(preventief pedagogisch

schoolklimaat).

3. Ruimtelijke

omgeving

De lokalen zijn aangepast voor


bewegingsbehoeften (bijv.

rolstoelgebruik), de lokalen zijn

ruim bemeten, bieden

deelruimtes voor diverse

activiteiten.

De binnen- en buitenruimte zijn

volledig aangepast voor leerlingen

met speciale bewegingsbehoeften

(bijv. rolstoelgebruik, time-out),

voor speciale verzorging (bijv.

revalidatie, fysiotherapie) en voor

speciale leerbehoeften (bijv.

schooltuin).

Er zijn meerdere aparte ruimtes

met een eigen functie (bijv. voor

time-out).


M&O-groep 2013 28

4. Expertise De lk zijn experts op het gebied

van speciale

onderwijsbehoeften. Daartoe

zijn scholings- en

certificeringstrajecten gevolgd

(bijv. akte so en master SEN).

De lk laten zich voortdurend bij-

scholen, m.b.v. coaching en

‘training on the spot’ (video-

interactie-begeleiding).

Via externe audits/ex ante

inspectiebezoeken blijven lk

scherp.

Het gehele team heeft kennis

van en competenties op het

gebied van de specifieke

onderwijsbehoeften van de


onderwijsbehoeften.

Experts vanuit meerdere

disciplines met betrekking tot

alle voorkomende stoornissen

en beperkingen zijn direct

beschikbaar (bijv. schoolmaat-

schappelijk werker,

orthopedagogisch specialist,

logopedist, kinderfysio-

therapeut, schoolpsycholoog).

Er is een ouderconsulent die

belangen behartigt van ouders,

hen wegwijs biedt in de ‘wereld

die zorg/ondersteuning heet’

(bijv. bij aanvragen lgf/pgb).

5. Samenwerking

met andere

instanties

De ib’er, rt’er en lk werken

intensief samen met

professionals van externe

instanties (hogescholen en

universiteiten), benutten nieuwe

wetenschappelijke inzichten en

evidence based behandelings-

methoden (na raadpleging

databank Effectieve

jeugdinterventies*).

Er is op structurele basis

intensieve samenwerking en

afstemming met so en andere

zorginstellingen (ook met

Bureau Jeugdzorg) voor alle


onderwijsbehoeften (bijv.

gezamenlijke bijdrage aan

uitvoering van ihp).

Externe experts zijn op afroep

beschikbaar (bijv.

speltherapeut, faalangsttrainer,

maar ook wijkagent,

wijkverpleegkundige/schoolarts,

leerplichtambtenaar).

De school biedt i.s.m.

instellingen aantrekkelijke

(opvoedings)cursussen aan

voor ouders.

* Op de webpagina www.jeugdinterventies.nl van het NJi (Nederlands Jeugdinstituut) wordt bijgehouden

wat in de speciale onderwijsondersteuning werkt, wat wetenschappelijk bewezen is in de praktijk.

Rapport audit Onderwijszorgaanbod IVO...half gestructureerde observaties in de stamgroepen 1-2,...

Documents

Transcript of Rapport audit Onderwijszorgaanbod IVO...half gestructureerde observaties in de stamgroepen 1-2,...