Radiologie in de (tandarts) praktijk

Niels van der Werf – 10 oktober 2017

Email: nrvdwerf@gmail.com

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/niels-van-der-werf-15505936/

GoedeVraag.nl

Patiënt krijgt loodschort bij eigen tandarts

Maar… bij endodontoloog tot 2x foto’s zonder!

Verhaaltje over hoeveelheid straling tijdens vliegen

Maar… nu gebombardeerd in fractie van seconde

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

…even voorstellen

‒ Niels van der Werf

‒ Bachelor Technische Natuurkunde

‒ Master Biomedical engineering

‒ Coördinerend stralingsdeskundige

(niveau 3)

‒ Klinisch fysicus i.o.

‒ Promotieonderzoek CT

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Inhoud

‒ De basis van beeldvorming: röntgenstraling

‒ Stralingsbelasting

‒ Dosis

‒ Gevaren patiënt?

‒ Gevaren werknemers?

‒ Wetgeving

‒ Quiz!

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Beeldvorming

Patiënt*

Röntgenbuis

Röntgenfoto

(*volgens natuurkundige)

Radioactieve straling

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Radioactieve straling

Ioniserende straling

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Ioniserende straling

Röntgenstraling

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

0

20

40

60

80

100

0 50 100 150

Inte

nsi

teit

kV

0

20

40

60

80

100

0 50 100 150

Inte

nsi

teit

kV

0

20

40

60

80

100

0 50 100 150

Inte

nsi

teit

kV

0

20

40

60

80

100

0 50 100 150

Inte

nsi

teit

kV PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

‒ Filter?

‒ Verhoging kV?

‒ Verhoging mA?

Effect gebruik filter?

Effect verandering in kV?

Effect verandering in mA?

Inhoud

‒ De basis van beeldvorming: röntgenstraling

‒ Stralingsbelasting

‒ Dosis

‒ Gevaren patiënt?

‒ Gevaren werknemers?

‒ Wetgeving

‒ Quiz / Wijn!

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Stralingsbelasting

De ‘appel’ analogie

‒ Straling = appel

‒ Gray = Hoe hard is de klap?

‒ Sievert = Hier groot is de blauwe plek?

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Biologie effecten straling

‒ DNA schade: enkel- of dubbelstrengs

‒ 2 soorten effecten: Deterministisch* of Stochastisch

*komt niet voor bij tandarts PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Kans op kanker bij tandarts?

‒ Achtergrondstraling:

2.6 mSv per jaar

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Kans op kanker bij tandarts?

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Kans op kanker bij tandarts?

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Kans op kanker bij tandarts?

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

% Jaardosis Effectieve dosis # bitewings

Bitewing

OPT

CBCT

Retour Tokyo – NY

Kans op kanker bij tandarts?

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

% Jaardosis Effectieve dosis # bitewings

Bitewing 0.04% 0.001 mSv 1

OPT

CBCT

Retour Tokyo – NY

Kans op kanker bij tandarts?

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

% Jaardosis Effectieve dosis # bitewings

Bitewing 0.04% 0.001 mSv 1

OPT 0.17% 0.004 mSv 4

CBCT

Retour Tokyo – NY

Kans op kanker bij tandarts?

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

% Jaardosis Effectieve dosis # bitewings

Bitewing 0.04% 0.001 mSv 1

OPT 0.17% 0.004 mSv 4

CBCT 5% 0.12 mSv 120

Retour Tokyo – NY

Kans op kanker bij tandarts?

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

% Jaardosis Effectieve dosis # bitewings

Bitewing 0.04% 0.001 mSv 1

OPT 0.17% 0.004 mSv 4

CBCT 5% 0.12 mSv 120

Retour Tokyo – NY 8% 0.19 mSv 190

… even rekenen

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

‒ 20% kans op kanker

‒ OPT geeft 0.004 mSv

‒ 4.5% extra kans bij 1 Sv

‒ Geeft: extra kans door OPT = 0.00002%

‒ Dus: 20% wordt 20.00004%

Risico’s vergelijken

1 miljoenste extra kans op sterven:

‒ 1 thorax CT

‒ 1600 km vliegen (kans op ongeluk)

‒ 42 km fietsen (geen elektrische fiets)

‒ 1 jaar water drinken in Miami

‒ 40 eetlepels pindakaas eten (aflatoxin B)

AAPM Statement PP-25b

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Onder 100 mSv zijn persoonlijke risicoberekeningen

waardeloos en kunnen leiden tot:

‒ Sensationele pers

‒ Weigering patiënten

Vermijd toegevoegde kans op kanker in patiënt voorlichting

Risico perceptie:

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Risico?

‒ Risico = kans x impact

‒ Risico = geld x beheersbaarheid x politiek

‒ Risico = onzekerheid x angst / beheersbaarheid

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Risico

Risico?

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Hoe breng je een risico over?

‒ Niet:

• Trust me, I’m a doctor

• Vergelijking met andere risico’s (bijv. pindakaas)

• Kwaliteitsbenadering

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Hoe breng je een risico over?

‒ Wel:

• Groep 8 niveau,

geen jargon

• Gebruik eenvoudige

nummers / plaatjes

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Gevaren straling medewerkers

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Gevaren straling medewerkers

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

‒ Straling verstrooid in patiënt

‒ Moet je er bij staan, waar dan?

1 2

Inhoud

‒ De basis van beeldvorming: röntgenstraling

‒ Stralingsbelasting

‒ Dosis

‒ Gevaren patiënt?

‒ Gevaren werknemers?

‒ Wetgeving

‒ Quiz / Wijn!

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Wetgeving

‒ Kernenergiewet: niets mag, behalve…

‒ Ministeriële regelingen: uitwerking

‒ KNMT richtlijn

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

KNMT richtlijn

‒ Vastgesteld in 2013

‒ 7 kernpunten

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

KNMT richtlijn – punt 1

‒ Basisprincipes moeten bekend zijn

‒ Rechtvaardiging

‒ Verplichte stralingsreductie

‒ Iedereen is zelf verantwoordelijk in een groepspraktijk

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

KNMT richtlijn – punt 2

Dossier en informatieplicht

‒ Indicatie en interpretatie in dossier

‒ Patiënt moet geïnformeerd worden

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

KNMT richtlijn – punt 3

‒ Elke tandarts dient bekwaam te zijn (oude situatie: niveau 5A)

‒ Bijhouden kennis verplicht

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

KNMT richtlijn – punt 4

Opdracht aan andere zorgverleners (assistenten)

‒ Opdrachtnemer dient bekwaam te zijn

‒ Indicatie en interpretatie voorbehouden aan tandarts

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

KNMT richtlijn – punt 5

Zwangerschap, mag er een foto gemaakt worden?

‒ Bij rechtvaardiging geen bezwaar

‒ Om psychologie redenen uitstellen mogelijk, maar liever niet

‒ Geen loodschort gebruiken!*

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

KNMT richtlijn – punt 6

Onderhoud apparatuur

‒ Acceptatie test verplicht -> o.a. lekstraling

‒ Onderhoud in ieder geval elke 3 jaar -> o.a. resolutie / contrast

‒ Risicoanalyse verplicht

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Intermezzo – kwaliteitscontrole OPT

‒ Aanleiding:

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Intermezzo – kwaliteitscontrole OPT

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Intermezzo – kwaliteitscontrole OPT

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

‒ Fantoomscan

Intermezzo – kwaliteitscontrole OPT

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

‒ Fantoomscan

Intermezzo – kwaliteitscontrole OPT

Intermezzo – kwaliteitscontrole OPT

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Terug naar het echte verhaal

KNMT richtlijn – punt 7

CBCT

‒ 1 jaarlijkse controle verplicht

‒ Extra opleiding noodzakelijk voor tandarts

‒ Klinisch fysicus moet bereikbaar zijn

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Nieuwe wetgeving

Per 6 februari 2018:

Besluit basisveiligheidsnormen Stralingsveiligheid

Bbs

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Bbs

‒ Er komen nieuwe, taak-specifieke, opleidingen

‒ Diagnostisch referentie niveau (DRN) voor CBCT

‒ Tandarts wordt veelal uitzondering

PAOT nascholing – 10/10/17 – Niels van der Werf

Take home

‒ Effecten van filter / kV / mA op beeldvorming

‒ Risico van straling voor tandheelkundige patiënt is

verwaarloosbaar

‒ Maar… linear no-threshold model, dus hoe minder hoe beter

‒ Denk goed na over perceptie van stralingsrisico’s

Bedankt voor de aandacht

Vragen?

Wetenschapslunch – 24/1/17 – Niels van der Werf

Quiz! www.kahoot.it