design | techniek | toepassing | productnieuws | regelgeving

Vakblad voor gevelopeningen, beveiliging, raam- en deurtechniek

jaargang 16, 2014 1

RD 2014-1_Cover.indd 1 21-01-14 11:53

Vaktueel

16  I  1 / 2014 raam endeur

U heeft de bouw aan het denken gezet over het belang van daglicht, gezonde lucht, energiezuinigheid, comfort en gebruik van natuurlijke materialen. Waarom hielden juiste deze onderwerpen u bezig?Atto Harsta: “Panisch optimisme noem ik het. Het is een soort

verbazing of verwondering waarmee ik al rondliep toen ik bouwkunde

studeerde aan de TU Delft. Ik vroeg me af hoe het mogelijk was dat ze

me daar wilde leren hoe je zou moeten bouwen, terwijl ze volledig

voorbijgingen aan de meest primaire behoeften van mensen: licht en

lucht. Ik wilde dat anders gaan doen. Voor mij was toen al zonneklaar

dat bouwen niet mocht bijdragen aan een verslechtering van onze

leefwereld. Dat is op den duur niet vol te houden. We moeten juist

streven naar een ‘volhoudbare samenleving’. Wat gezond leven is en

waarvan ik energie krijg, weet ik uit eigen ervaring. Als je bent

opgegroeid op een boerderij weet je hoe het is om op een

zondagochtend te worden gewekt door de zon en het koeren van

duiven in de bomen. Het licht en de ruimte van het buitenleven voel

ik nog altijd. Daarom is mijn basishouding kritisch ten opzichte van

hoe we bouwen. We bouwen en we vergeten het licht. Om dat te

veranderen, startte ik tien jaar geleden de Stichting Living

Daylights. De boodschap van de SLD richting bouwwereld is: Let op,

daglicht is goed voor onze gezondheid en noodzakelijk voor ons

bioritme.”

Atto Harsta is directeur van ingenieursbureau ‘Aldus bouwinnovatie’. Als oprichter van de ‘Stichting Living Daylights’, als voorzitter van innovatieplatform voor de bouw ‘Booosting’ en als organisator, spreker en publicist was hij afgelopen decennia een onvermoei-baar ijveraar voor fundamentele veranderingen in bouwen.

Atto Harsta: “De vitaliserendegevel zal ons energiek engezond maken”

De gevel van de toekomst (1)

Door Louis Jongeleen, beeld: Marcus Peters

Dat de bouw nu razendsnel verandert, is voor een belangrijk deel

het werk van enkele gangmakers.

Zij ontwikkelen nieuwe methoden voor het maken van gebouwen

die goed zijn voor mensen in plaats van het omgekeerde. In de

toekomst zal de gevel een technologisch hoogwaardig

onderdeel zijn van elk gebouw, afgestemd op de behoeften van de

gebruikers. Raam & Deur vraagt zes koplopers in bouwinnovatie

naar hun visie op ‘De Gevel van de Toekomst’.

Werd dat kritische geluid opgepikt?“Niet meteen. Wel merkte ik dat bij bezoekers van de lezingen en

congressen van Living Daylights wat bleef hangen. Langzamerhand

kwam het onderwerp ‘daglicht en gezonde binnenlucht’ op de

agenda’s te staan van architecten, opdrachtgevers en adviseurs. In

enkele jaren is het besef gegroeid dat de bouwregels op deze punten

heel minimaal zijn.

Ook zag je dat bij de bouweisen steeds meer aandacht kwam voor

goede ventilatie en gezond licht. Het programma voor Frisse Scholen

kwam van de grond. Het dringt de laatste jaren echt door dat we in

onze gebouwen behoefte hebben aan voldoende natuurlijk licht, dat

goed regelbaar is zodat we geen hinder hebben van te veel warmte en

schittering. Licht dat we op de juiste tijd kunnen benutten voor het

gewenste doel. Bijvoorbeeld voor het ontspannen kunnen lezen van een

digitaal schoolbord. De mogelijkheid om het licht te kunnen regelen

naar behoefte is cruciaal. Maar behalve het licht zou je ook andere

invloeden van buiten willen regelen. De gevel van de toekomst zal de

Vaktueel_Toekomst van de Gevel_3pag.indd 16 21-01-14 11:35

Vaktueel

raam endeur 1 / 2014 I 17

Atto Harsta: “De vitaliserendegevel zal ons energiek engezond maken”

lijke (biobased) materialen met een lage CO2- footprint.

Je zou kunnen zeggen dat PassiefHuis en Active House elkaar

wederzijds aanvullen. Tegelijkertijd besef ik dat vooral PassiefHuis

heel wat op gang heeft gebracht in Nederland als het gaat om

duurzaam bouwen.”

“Mijn ‘panisch optimisme’ begint weer op te spelen als ik zie hoe de

bouw het energievraagstuk aanpakt. De focus is volledig gericht op de

bouwfase, maar hoe een gebruiker omgaat met dat gebouw, blijft

goeddeels buiten beschouwing. Het zal de aannemer een zorg zijn of

bewoners het nieuwgebouwde huis volplempen met bubbelbaden en

plasmaschermen. Maar een bouwer die zich realiseert dat de meeste

energie verstookt wordt in de gebruiksfase van het huis, zal

voorzieningen aanbrengen die energieverspilling tegengaan. De eerste

energiewinst kunnen we binnenhalen door gedragsverandering,

bijvoorbeeld door het licht uit te doen en de verwarming uit te

schakelen als we weggaan.”

Hoe kunnen we gevels bouwen voor gebouwen die gezond en prettig zijn en die geen verslechtering van onze leefomgeving veroorzaken?“We staan voor de opgave om gebouwen te maken die volhoudbare

prestaties leveren. Daarbij zal het niet alleen gaan om de gemeten

bouwprestatie bij oplevering, maar ook om de prestaties in het

gebruik. En dan telt alles mee, niet uitsluitend het functionele aspect.

Een zeer goed geïsoleerd sluitend raam dat je niet kunt openen als je

wilt, scoort dus minder goed dan hetzelfde raam dat je wel naar

believen kunt openen. Goed licht, zonlichtbeheersing in het gebouw

en een goede CO2-balans zijn essentieel. Die prestaties worden alle-

maal geleverd door de gevel. De gevel is als overgang tussen buiten en

binnen beslissend voor de prestaties van het hele gebouw.

En alle aspecten van de gevel moeten regelbaar zijn. De temperatuur

vraagt om regeling bij voorbeeld door middel van verstelbaar overstek.

Ook de warmteweerstand zouden we moeten kunnen regelen. Binnen

afzienbare tijd beschikken we over isolatiemateriaal dat een flexibele

Rc-waarde heeft. De natuur dient daarbij als voorbeeld. In de heden-

daagse materiaalkunde heet dit ‘bio-mimicry’. Je wilt ook de luchttoe-

voer door de gevel beheersbaar maken, bijvoorbeeld door te zorgen

voor regelbare, natuurlijke zomernachtkoeling.

De gevel heeft intussen ook invloed op de gezondheid en het comfort

in de omgeving van het gebouw. Daarom zullen de materialen waaruit

de gevel is samengesteld, gezonde materialen zijn met een positieve

CO2- footprint.

In plaats van radon-gas in geïsoleerde beglazing en formaldehyde-lij-

men in spaanplaat zullen we steeds vaker gezonde alternatieven toe-

passen. En we gaan meer letten op de totale levenscyclus van materia-

len, vanaf de winning van de grondstof tot en met de verwerking als

reststof na het gebruik. De gevel van de toekomst bestaat in mijn visie

alleen maar uit na-groeibare, bio-based materialen. Er bestaat nu al

een Nederlands bedrijf dat gevelplaten vervaardigt van afval van

auberginekwekerijen. Die platen kun je na gebruik gewoon laten ver-

gaan in de grond. Daarmee bemest je die grond weer, zodat er weer

planten op kan laten groeien. Met deze manier van bouwen, sluit je de

organische kringloop. Bij deze vorm van ’bio-based bouwen’ hoort een

Re-Generatiegevel, een bouwdeel dat deel uitmaakt van een kringloop,

dat zelf energie opwekt en dat ons gezonder maakt.”

impact van temperatuur, licht, stof en geluid afstemmen op de

voortdurend veranderende wensen van de gebruikers van het gebouw.”

PasssiefHuis en Active House zijn twee duurzame bouwconcepten die in Nederland steeds vaker worden toegepast. Zijn dit concurrerende bouwsystemen?“De ambities op het gebied van energiebesparing zijn voor PassiefHuis

en voor Active House dezelfde. Alleen, bij PassiefHuis bestaat het

gevaar dat de nadruk op energiezuinigheid te eenzijdig wordt. Dat is

niet altijd in het belang van de gebruiker van een gebouw. Je zou je

een woning kunnen voorstellen die zo dicht en isolerend is als een

thermosfles. Zeer energiezuinig dus, maar je zou er niet in willen

wonen. Ik geloof in het Active House-concept. Dat beperkt zich niet

tot energiebesparing. Het gaat in principe over heel de mens en zijn

leefomgeving. In Active House is ook aandacht voor de energie en de

milieubelasting die gemoeid is met het realiseren en onderhouden van

een huis. Je kunt bijvoorbeeld een keuze maken voor milieuvriende-

Vaktueel_Toekomst van de Gevel_3pag.indd 17 21-01-14 12:15