Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme? 23/03/2010 1 Ir. Evy...

Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme?23/03/2010

1

Ir. Evy Mettepenningen

Vakgroep Landbouweconomie

Universiteit Gent

Publieke diensten van landbouw – De markt als

vergoedingsmechanisme?


2

Deze presentatie is deels gebaseerd op inzichten verworven in het IWT project ‘Strategieën en

instrumenten voor de vergoeding van publieke diensten van landbouw’, in samenwerking met ILVO

Dank aan de andere leden van het onderzoeksteam: Dr. Peter Van Gossum, Dr. Joost

Dessein & Prof. Guido Van Huylenbroeck


3

Overzicht

1. Publieke diensten van landbouw

2. Een markt voor publieke diensten1. De markt2. Mogelijke oplossingen buiten de markt3. Mogelijke oplossingen binnen de markt

3. Voorbeelden uit de praktijk1. Hybride producten2. Gegarandeerde vraag creëren3. Marktprincipe aan de aanbodzijde: call for tender

4. Conclusies en beleidsaanbevelingen


4

1. Publieke diensten van landbouw


5

Landbouw = multifunctioneel

Groen BlauwGeelWit•Landschap

•Natuur

•Milieu (bvb. koolstofcaptatie bodem)

•Bescherming overstromingen

•Verbeteren waterkwaliteit

•Tewerkstelling

•Verhuur gronden en gebouwen

•Toerisme en recreatie

•Groene Zorg

•Regionale identiteit

•Erfgoed

•Verkoop & verwerking hoeveproducten

•Voedselzekerheid en -veiligheid

•Energieproductie (windmolens, biobrandstoffen, …)

Rood


6

Wat zijn publieke goederen en diensten?

Private goederen

Bvb. voedsel, vezels, energie, rurale accommodatie, educatie enz…

Quasi collectieve goederen

Bvb. water

Club goederen

Bvb. landschapspark

Publieke goederen

Bvb. openbaar landschap, biodiversiteit, zuivere lucht

rivaal

niet-rivaal

uitsluitbaar niet-uitsluitbaar


7

2. Een markt voor publieke diensten


8

2.1 De markt

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding


9

Vraag naar publieke diensten

• Stijgende vraag naar publieke diensten

• Maatschappelijke evoluties als oorzaak:

‣Stijgende welvaart => hedonisme: meer genieten‣Meer vrije tijd om te recreëren op platteland‣Toenemende mobiliteit => meer mogelijkheden voor recreatie‣Meer belang gehecht aan welzijn, gezondheid‣Milieuproblemen, klimaatsverandering => meer belang aan natuur & milieu‣Toenemende druk op open ruimte door stijgende bevolking, industrie

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding


10


• Willingness To Pay (wil om te betalen) studies:

‣Voor aanwezigheid landbouw in rurale gebieden: US= $7 → $252 (Poe, 1999)

‣Australië: mensen willen prijs betalen om te voorkomen dat landbouwers agrarische sector verlaten (Bennett et al., 2004)

‣WTP ↑ met meer multifunctionele systemen (Moon et al., 2005)

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding


11


Op basis van eigen onderzoek in Meetjesland (MUSICAL-project, 2009)

Landbouw moet bijdragen aan...

143

10

6

5

6

7

135

40

20

18

8

6

40

155

143

113

84

71

10

109

151

195

230

243

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

voedselproductie, geenaandacht voor andere dingen

toerisme in hun streek

uitstraling van imago streek

aantrekkelijkheid van hetlandschap

fauna en flora in hunomgeving

netheid van de omgeving

Helemaal niet akkoord

Eerder niet akkoord

Eerder akkoord

Helemaal akkoord

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding


12

Aanbod van publieke diensten

• Moeilijk te meten• Agromilieumaatregelen: 44% landbouwers, 19% areaal cultuurgrond

Landbouw draagt bij aan...

48

92

96

87

114

175

147

148

177

149

58

58

56

41

47

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

toerisme in hetMeetjesland

fauna en flora van hetMeetjesland

netheid van hetMeetjesland

imago van het Meetjesland

aantrekkelijkheidMeetjeslandse landschap

Gebeurt voldoende

Gebeurt weinig

Gebeurt niet of nauwelijks

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding


13

Een perfecte markt

• Waarom volgt aanbod de vraag niet?

• Een efficiënte allocatie van goederen en diensten zal enkel plaats vinden bij een perfecte markt

• Redenen voor marktfalen:

‣ Spanning eigendomsrechten en sociale verwachtingen‣ Markten die niet volledig competitief zijn‣ Goederen zijn geen private goederen‣ Er zijn externaliteiten aan het goed verbonden

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding


14

Een markt voor publieke diensten?

• Moeilijk te organiseren

• Probleem free-riders door niet-uitsluitbaarheid

• Sommigen betalen ervoor en anderen profiteren mee => vragers willen niet meer betalen

• Indien geen vergoeding, incentive: aanbieders willen niet leveren => geen sociaal optimum

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding

Aanbieders

landbouwers

Vragers

bevolking

Publieke diensten

Vergoeding


15

2.2 Mogelijke oplossingen buiten markt

• Overheid grijpt in:

‣Verplichte productie publieke diensten door overheid (bvb. in Vlaanderen, mestwetgeving: indien nitraatresidu > 90kg/ha boete, voor elke kg N en P niet afgezet €1 boete)

‣Vergoeding door de overheid bvb. subsidies voor agro-milieumaatregelen, beheersovereenkomsten

‣Verschaffing publieke diensten door overheid

‣Openbare aanbesteding (niet onder staatsteunregels, geen vragen in WTO-verband)


16

Beperkingen

• Wat met GLB na 2013?

‣Druk WTO

‣Subsidies gezien als verhuld protectionisme


17

2.3 Mogelijke oplossingen binnen markt

A. Vergoeding/vragers verzekeren:

1. Verzekering: dienst wordt geleverd als vastgelegd quorum bereikt wordt

2. Samenwerking: potentiële begunstigden voegen hun middelen samen, enkel mogelijk wanneer transactiekosten voldoende laag zijn (oplosbaar via verenigingen)

3. Geprivilegieerde groep: wanneer de vrager meer baten krijgt dan de dienst kost, zelfs als sommige niet betalen (free riders)

4. Voorwaarde: sociale normen


18

Mogelijke oplossingen binnen markt

B. Hybride producten: het publieke goed wordt indirect vermarkt via een privaat goed (directe link tussen beide noodzakelijk, bv. akkervogelbrood)

C. Invoeren van een uitsluitingmechanisme, dus omvorming tot clubgoederen: bv het Nationaal park de Hoge Veluwe in Nederland


19

Private middelen voor publieke goederen

• Private steun kan komen van:

‣Particulieren‣Bedrijven‣Organisaties/verenigingen, etc.

• Investeren in landschap (Braaksma & Bos, 2007)

‣ Indien woonomgevingskwaliteiten, toegankelijkheid verbeteren => eerder private vraag

‣Voor natuur en landschap eerder publieke vraag

• Probleem: verkrijgen van continue, duurzame bijdragen, eenmalige bijdragen makkelijker (Kuhlman & de Graaff, 2009)


20

3. Voorbeelden uit de praktijk


21

3.1 Hybride producten

• Het publieke goed wordt indirect vermarkt via een privaat goed


22

Groen voor rood

• Uitzichtgarantie bij aankoop huis (Kort et al., 2008):

‣ Huizenbezitters kopen voor paar % van waarde huis gegarandeerd vrij uitzicht

‣ Geld in groenfonds

‣ Boeren betaald om landschap te onderhouden: knotwilgen snoeien, koeien in wei, …


23

Akkervogelbrood

• Door Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren

• Gedeponeerd merk

• Voor landbouwers die niet gebonden willen zijn aan overheid

• Testfase vanaf 12 april

• 2 landbouwers testen uit


24

Adopteer een…

• Kip, grutto, hoogstamboom, akkerrand, …

• Kostprijs: €30, €20, €50, €50 /jaar

• In ruil: eieren, korting op streekproducten, bloemen plukken, fruit oogsten, picknick organiseren in boomgaard, enz.

• Landbouwers vergoed voor kosten onderhoud (Kort et al., 2008)


25

Landschapsveiling

• Stuk weiland, oever, haag, poel, enz. geveild

• Koper wordt geen eigenaar, adopteert

• Beheer 10 jr gegarandeerd door landbouwers

• Bedrijven, particulieren en organisaties bieden

• Goed om draagvlak te creëren (Cappon & Leinfelder, 2010)

• Als bekend gemaakt wordt wie betaalt => draagt bij tot imago

www.groenegoededoelen.nl


26

Plant je voort

• Vroeger: bomen voor koeien

• Voor € 10 boom langs of in weilanden, velden

• Op verzoek: … waarin koeien grazen

• Ook mogelijk certificaat als geschenk www.bomenvoorkoeien.nl


27

Koppeling met toerisme en recreatie

• Hoevetoerisme, recreatie, ev. ook educatie:‣Meer inkomsten indien aantrekkelijke omgeving‣Vergoeding voor natuur- en landschapsbeheer

• Singelgolf‣Golfbaan op grond meerdere landbouwers‣Landbouw en groen koppelen aan krachtige economische functie: golf (Kort et al., 2008)

www.boerenbond.be


28

3.2 Gegarandeerde vraag creëren

• Middelen samen leggen

• Geprivilegieerde groep


29

Landschaps- of gebiedsfonds

• Lokaal fonds voor ontwikkeling natuur en landschap

• Private + eventueel publieke middelen

• Streekrekening Groene Woud (Kort et al., 2008):‣Bedrijven, overheden, particulieren storten op spaarrekening ASN Bank

(3.5% rente)‣Bank stort 0.15% van kapitaalstortingen in fonds

• Eco² gebiedsfonds Gentse Kanaalzone

• Nood aan gebiedsvisie en draagvlak (Cappon & Leinfelder, 2010)


30

Geprivilegieerde groep

• Trappist Westvleteren

• Trappist Rochefort (Saint Remy)

• Vittel

• Samenwerking met landbouwers om betere waterkwaliteit te garanderen


31

3.3 Marktprincipe aan de aanbodzijde: call for tender

• Landbouwers maken plan op voor milieu-, natuur- of landschapsbeheer op bedrijf

• Stellen gewenste vergoeding voor

• Uit verschillende voorstellen kiest overheid beste voorstellen eruit prijs/kwaliteit

• Door competitieve marktwerking grotere efficiëntie

• Problemen: transactiekosten voor overheid en landbouwer, strategisch bieden

• Toegepast in VS, UK, Australië, Nederland


32

4. Conclusies en beleidsaanbevelingen


33

Conclusies en beleidsaanbevelingen

•Neo-klassieke economie: imperfecte markt voor publieke goederen

•Overheid komt vaak tussen (bvb. agromilieumaatregelen)

•Mogelijkheden om marktmechanisme te stimuleren‣ Meer private inbreng‣ Marktmechanisme aan aanbodzijde: call for tender

•Maar, aantal knelpunten te overwinnen


34

Conclusies en beleidsaanbevelingen

• Verandering brengen in sociale normen‣Communicatie (ook naar geprivilegieerde groepen) en onderwijs‣Inspelen op maatschappelijke evoluties‣Zijn mensen er klaar voor? Vgl. Nederland

• Verkrijgen van continue bijdragen moeilijk‣Overheidsinmenging noodzakelijk

• Gebiedsgericht ingrijpen overheid (EU beperking)

• Overheid ondersteunen om transactiekosten nieuwe markten verlagen


35

Bedankt voor de aandacht!


Bronnen

• Bennett, J., van Bueren, M. & Whitten, S. (2004) Estimating society's willingness to pay to maintain viable rural communities. Australian Journal of Agricultural and Resource Economics, 48(3), 487-512.

• Braaksma, P.J. & Bos, A.E. (2007) Investeren in het Nederlandse landschap. Opbrengst en geluk in euro’s. Den Haag: Ministerie van LNV.

• Cappon, R. & Leinfelder, H. (2010) Musical-project – Alternatieve financiering van het landschap, presentatie op symposium “Investeren in landschap … Het kan ook anders! Alternatieve financiering van landschapsontwikkeling”, 28 januari 2010, Gent.

• Kort, M., Schulz, M., et al. (2008) Gebiedseigeninstrumenten. Inventarisatie en conceptualisering, Berenschot.

• Kuhlman, T. & de Graaff, R. (2009) Financiering van landschap. Notitie bij enkele rapporten over het thema, Wageningen University and Research Center.

• Moon, W., Kuethe, T. H., Kraft, S. E. & Esseks, J. D. (2005) Public Preferences for Multifunctional Benefits of Agriculture: National Survey of Registered Voters. American Agricultural Economics Association Annual Meeting, Providence, Rhode Island.

• Poe, G. L. (1999) Maximizing the environmental benefits per dollar expended: an economic interpretation and review of agricultural benefits and costs. Society and Natural Resources, 12(6), pp. 571-598(28).

Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme? 23/03/2010 1 Ir. Evy...

Documents

Transcript of Publieke diensten van landbouw – De markt als vergoedingsmechanisme? 23/03/2010 1 Ir. Evy...