Promotor: Prof. Dr. Vlassenroot Commissarissen: Prof. Dr. Doom...
185
Promotor: Prof. Dr. Vlassenroot Commissarissen: Prof. Dr. Doom Dr. Zemni Scriptie ingediend tot het behalen van de graad van licentiaat in de politieke wetenschappen, optie internationale betrekkingen De Overlevingsstrategie van het militair regime in Birma/Myanmar Inge Brees 20004011 academiejaar 2003-2004
Transcript of Promotor: Prof. Dr. Vlassenroot Commissarissen: Prof. Dr. Doom...
Promotor: Prof. Dr. Vlassenroot
Commissarissen: Prof. Dr. Doom Dr. Zemni
Scriptie ingediend tot het behalen van de graad van licentiaat in de politieke wetenschappen,
optie internationale betrekkingen
De Overlevingsstrategie
van het militair regime in
Birma/Myanmar
Inge Brees 20004011
academiejaar 2003-2004
2
DANKWOORD Ik zou eerst en vooral graag mijn promotor bedanken, Prof. Dr. Vlassenroot, voor z’n
enthousiasme en vertrouwen, voor de goede tips die hij me heeft gegeven het hele jaar dooor en
om me steeds weer nieuwe moed te geven na elk geëvalueerd stukje.
Vervolgens wil ik graag Mr. Peter Ras van “Burma Centrum Nederland” bedanken, voor z’n
hartelijke ontvangst in Amsterdam, en voor de vele antwoorden op al mijn mogelijke en
onmogelijke vragen. Ook de bibliotheek van BCN bleek een enorme hulp bij het zoeken naar een
antwoord op mijn onderzoeksvraag.
Dan zou ik tevens Mr. Min Zaw Oo willen bedanken van de “Free Burma Coalition”, omwille
van z’n snelle en gevatte antwoorden op allerlei moeilijke kwesties.
Ook m’n contactpersoon van UNODC in Birma bleek van onschatbare waarde bij het vinden van
nieuwe bronnen, en het krijgen van inside- information.
En last but not least, mijn ouders en kotgenoten, die er altijd wel waren voor mij als er iets mis
was met de computer, of als ik eventjes de moed kwijt was.
Bedankt allemaal!
3
INHOUDSTAFEL DANKWOORD.............................................................................................................................. 2 INHOUDSTAFEL.......................................................................................................................... 3 KAART BIRMA ............................................................................................................................ 5 INLEIDING.................................................................................................................................... 6 A.GESCHIEDENIS........................................................................................................................ 8
1) VOOR DE KOLONISATIE................................................................................................... 8 2) KOLONISATIE (1885 - 1948)............................................................................................... 9 3) ONAFHANKELIJKHEID EN DE AFPFL – PERIODE..................................................... 11 (1948 - 1962)............................................................................................................................. 11 4) NE WIN’s COUP EN DE BSPP-PERIODE (1962 - 1988) ................................................. 13 5) STATE LAW AND ORDER RESTORATION COUNCIL (1988 - 1997)......................... 16 6) STATE PEACE AND DEVELOPMENT COUNCIL (1997 - nu) ...................................... 20
B. ONDERZOEKSVRAAG & METHODOLOGIE.................................................................... 23 C. INTERNE LEGITIMITEIT ..................................................................................................... 30
1) THEORIE ............................................................................................................................. 30 2) STERKTES EN ZWAKTES VAN HET REGIME ............................................................. 38
2.1 STERKTES..................................................................................................................... 38 2.2 ZWAKTES ..................................................................................................................... 43
3) DE PRO-DEMOCRATIEBEWEGING ............................................................................... 46 4) DE ETNISCHE BEWEGING .............................................................................................. 49
4.1 ONTSTAAN VAN DE STRIJD..................................................................................... 49 4.2 WAPENSTILSTAND..................................................................................................... 50 4.3 PROBLEMEN ................................................................................................................ 51 4.4 CONCLUSIE .................................................................................................................. 53
5) MENSENRECHTEN ........................................................................................................... 53 D. EXTERNE LEGITIMITEIT.................................................................................................... 58
1) DE VISIE VAN HET MILITAIR REGIME OP DE WERELD.......................................... 59 1.1 ONTSTAAN VAN WANTROUWEN........................................................................... 59 1.2 KENMERKEN BUITENLANDS BELEID ................................................................... 62
2) CHINA.................................................................................................................................. 65 2.1 BELEIDSEVOLUTIE .................................................................................................... 65 2.2 BELEIDSANALYSE ..................................................................................................... 66 2.3 CONCLUSIE .................................................................................................................. 71
3) INDIA................................................................................................................................... 72 4) THAILAND.......................................................................................................................... 76
4.1 BELEIDSEVOLUTIE .................................................................................................... 76 4.2 PROBLEMEN ................................................................................................................ 80 4.3 CONCLUSIE .................................................................................................................. 83
5) ASSOCIATION OF SOUTH-EAST ASIAN NATIONS (ASEAN) ................................... 84 5.1 BELEIDSEVOLUTIE .................................................................................................... 84 5.2 BELEIDSANALYSE ..................................................................................................... 86 5.3 EVALUATIE RELATIE ................................................................................................ 90 5.4 CONCLUSIE .................................................................................................................. 93
6) DE VERENIGDE STATEN................................................................................................. 95
4
6.1 BELEIDSEVOLUTIE .................................................................................................... 95 6.2 DILEMMA’S.................................................................................................................. 98 6.3 ALTERNATIEVEN ....................................................................................................... 99 6.4 EVALUATIE VAN SANCTIES .................................................................................. 102 6.5 CONCLUSIE ................................................................................................................ 111
7) DE EUROPESE UNIE ....................................................................................................... 113 7.1 BELEIDSEVOLUTIE .................................................................................................. 113 7.2 EVALUATIE SANCTIES............................................................................................ 117 7.3 CONCLUSIE ................................................................................................................ 120
8) ANDERE............................................................................................................................ 121 E. ECONOMISCH OVERLEVEN ............................................................................................ 123
1) ANALYSE ECONOMISCH BELEID............................................................................... 123 2) BRONNEN VAN INKOMSTEN....................................................................................... 129
2.1 LANDBOUW ............................................................................................................... 129 2.2 HOUTSECTOR ............................................................................................................ 129 2.3 MIJNEN........................................................................................................................ 132 2.4 ENERGIE, OLIE & GAS ............................................................................................. 133 2.5 TOERISME................................................................................................................... 135 2.6 HANDEL & BUITENLANDSE INVESTERINGEN.................................................. 136 2.7 DRUGSHANDEL......................................................................................................... 137 2.8 CONCLUSIE ................................................................................................................ 138
3) CASUS: YADANA-PROJECT.......................................................................................... 139 3.1 BESCHRIJVING PROJECT ........................................................................................ 139 3.2 ANALYSE PROJECT.................................................................................................. 140 3.3 RECHTSZAKEN.......................................................................................................... 146 3.4 CONCLUSIE ................................................................................................................ 152
CONCLUSIE.............................................................................................................................. 153 BIBLIOGRAFIE ........................................................................................................................ 158 BIJLAGE A: FEITEN ................................................................................................................ 171 Bijlage B: AFKORTINGEN ...................................................................................................... 175 BIJLAGE C: SAMENSTELLING SPDC .................................................................................. 177 BIJLAGE D: IDEOLOGIE ........................................................................................................ 179 BIJLAGE E: VERKIEZINGSRESULTATEN 1991 ................................................................. 180 BIJLAGE F: WAPENSTILSTANDEN ..................................................................................... 183
KAART BIRMA
5
6
INLEIDING
In deze thesis wil ik onderzoeken hoe een militair regime zichzelf reeds sinds 1962 in stand kan
houden in Birma1, een land met om en bij de 50 miljoen inwoners. Ondanks het feit dat de
verkiezingen in 1990 met een overtuigende meerderheid werden gewonnen door de National
League for Democracy, geleid door Daw Aung San Suu Kyi, weigert het regime de macht af te
staan. De reacties van de internationale gemeenschap variëren van sancties, vooral door de
Verenigde Staten en in mindere mate de Europese Unie, over humanitaire hulp van Japan, tot het
opnemen van Birma in ASEAN en grootschalige hulp van China, zowel op economisch als op
militair vlak. Bovendien is ook de rol van de oliemaatschappijen ter plaatse, waaronder Total
Fina, Premier Oil en Unocal, niet te onderschatten. Met de hulp van deze petrodollars,
buitenlandse financiële en andere steun en het op akkoordjes gooien met de rebellen, slaagt het
regime erin te overleven. Ze doen dit, gelijkaardig met de voormalige Sovjet-Unie, door een
volledige infiltratie van de partij in de samenleving, door controle van de pers en door ronduit
fysieke intimidatie met massale mensenrechtenschendingen als gevolg. Om er maar enkele te
noemen: dwangarbeid, gedwongen verhuizingen, censuur, seksuele slavernij, gebruik van
kindsoldaten, wreedheden t.o.v. de etnische minderheden, opdringen van boeddhisme,...2 Om dit
te onderzoeken zond de VN een speciale rapporteur voor mensenrechten, Pinheiro, naar Birma
om te onderhandelen met de topgeneraals, Suu Kyi en de etnische minderheden. In maart 2003
verliet deze echter woedend het land na het ontdekken van afluisterapparatuur in de kamer waar
hij praatte met politieke gevangenen. Ook een gezant van Kofi Annan, Razali Ismaïl, werd
gestuurd om een dialoog op te starten tussen het regime en de NLD en om een pleidooi te houden
voor het vrijlaten van alle politieke gevangenen, maar deze poging stuitte aanvankelijk tegen een
totale onwil van de generaals.
1 De reden waarom ik “Birma” gebruik als naam voor het land en niet de officiële naam “Myanmar”, ligt in het feit
dat deze tweede naam gekozen werd door de Slorc in 1989, buiten de wil van de bevolking om, als onderdeel van de
campagne om het land te “birmaniseren”. Bovendien draagt deze naam een etnische lading met zich mee, daar
“Myanmar” de nadruk legt op “het eigen gevoel van collectieve identiteit” van de meerderheidsgroep, de Burman.
Deze naam wordt niet gebruikt door de bevolking en werd ook door vele staten, waaronder de VS en Australië, niet
erkend, dus ik zal deze enkel gebruiken als het gaat om namen van instellingen, overheidsdocumenten,... Om
dezelfde reden zal ik ook de naam “Rangoon” blijven gebruiken om de hoofdstad te benoemen en niet de nieuwe
term “Yangon”. 2 Human Rights Watch, World Report 2003, http://hrw.org/wr2k3/asia2.html , raadpleging: 2/2/2003.
7
De vraag is dan ook hoe deze situatie in de toekomst verder zal evolueren, nu de grote man
achter de schermen, Generaal Ne Win, is gestorven in december 2002. Academici zijn het er niet
over eens. Over de mogelijkheid van nieuwe protesten zoals in ’88 antwoordt één van hen:
“Suicide is not a normal act” 3. Het leger is immers veel te sterk geworden.
Meer waarschijnlijk lijkt, onder de huidige omstandigheden, onderhandelingen die uitmonden in
een Aziatische democratie, waarbij het leger nog steeds een sterke rol speelt.
Maar nu loop ik op de zaken vooruit. Laten we eerst beginnen met het schetsen van de
gebeurtenissen, die tot de huidige toestand hebben geleid.
3 International Crisis Group, How strong is the military regime? Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n°11,
21/12/2000, p.20, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1259&l=1 , raadpleging: 15/9/2003.
8
A.GESCHIEDENIS Gezien deze mix van problemen, geraakte ik uitermate geïntrigeerd door Birma.
Ik verbaasde mij over het feit hoe een militair regime, gehaat en gevreesd door het overgrote deel
van de bevolking, geliefd door een kleine groep topmensen die er de voordelen van genieten,
bevochten door een gamma aan etnische rebellenlegers en differentieel behandeld door de
buitenlandse gemeenschap, reeds sinds 1962 de touwtjes in handen heeft en kan houden.
En dat terwijl de vooruitzichten in 1947, na meer dan een eeuw als kolonie van het Verenigd
Koninkrijk te fungeren, er behoorlijk positief uitzagen.
Een kort geschiedenisoverzicht.
1) VOOR DE KOLONISATIE
Voor de kolonisatie bestaat Birma uit verschillende koninkrijken, die onderling oorlog voeren en
gevangenen dwangarbeid laten uitvoeren, met veel gemengde relaties als gevolg. Verschillende
etnische groepen wonen er dicht bij elkaar. De grootste bevolkingsgroepen zijn de Burman,
Karen, Mon en Arakanese4. De toonaangevende religie is het Boeddhisme en het overgrote deel
van de bevolking is werkzaam in de primaire sector, als boer of visser. De verschillende
koninkrijken berusten op een patroon-client-systeem, waarbij in ruil voor veiligheid, goederen en
diensten geleverd moeten worden. Er is een enorm grote sociale mobiliteit zowel naar boven als
naar beneden, daar de absolute vorst iedereen op elk moment kan degraderen. De koningen
slagen erin zichzelf te legitimeren door beroep te doen op het boeddhisme. Hun macht zouden ze
verkregen hebben door “goede daden uit het verleden” en daarom zorgen zij ook voor “spirituele
benodigdheden” zoals boeddhistische pagodes.5
In 1044 komt koning Anurudha op de troon terecht in Pagan, wat het begin is van de “gouden
eeuw” van de Birmese geschiedenis. Pagan wordt een bekende stad met enorme welvaart. In
deze periode wordt ook het boeddhisme geïnstalleerd als staatsgodsdienst.
4 Als ik het dus over "Burman" of Birmanen heb, gaat het over de etnische groep, terwijl "Burmese" of "Birmezen"
de term is om de hele bevolking van Birma te omschrijven. 5 International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.20.
9
Het eerste incident dat Birma op de wereldkaart plaatst, gebeurt in 1767. Op dat moment vallen
de Birmezen Siam binnen en veroveren de hoofdstad Ayuthaya, waardoor de Thai hun hoofdstad
moeten verhuizen naar Bangkok. Toch blijven er schermutselingen ontstaan in Birma en aan z’n
grenzen, die ook het aangrenzende Brits India besmetten. Dus Groot-Brittannië besluit in te
grijpen.6 Er komen 3 Anglo-Birmese oorlogen tussen 1824 en 1885. In 1885 valt Mandalay en
wordt de laatste koning, koning Thibaw, verbannen naar India. Daarop volgt het tijdperk van
kolonisatie door Groot-Brittannië.7
2) KOLONISATIE (1885 - 1948)
Groot-Brittannië wil natuurlijk z’n Indisch Rijk beschermen en tegelijk een tegengewicht
vormen voor de Fransen. Ook de aanlokkelijke voorraad grondstoffen in Birma oefenen een
enorme invloed uit op Groot-Brittannië, niet in het minst omdat ze door het aanwezige teak hun
vloot kunnen uitbreiden en spoorwegen doorheen heel hun Rijk kunnen aanleggen.
De Britten willen echter een “staat met grenzen” en annexeren ook gebieden in de bergen, die
nooit onder een koning hebben gestaan. Koningen worden verbannen en al gauw wordt een
“Verdeel-en-Heers” – strategie opgezet. Er wordt een duaal systeem op punt gesteld, waarbij het
gebied wordt onderverdeeld in twee afgescheiden delen nl. “Ministerial Burma”, in de centrale
vruchtbare gebieden, gedomineerd door Burman, en “Frontier Areas”, waar vooral etnische
minderheden wonen. De Britten willen er kost wat kost zorgen voor regionale veiligheid en
handel, en stimuleren voor dit doel massale migratie van Chinezen en Indiërs, zeer tot
ongenoegen van de Burman. Deze inwijkelingen krijgen immers meer privileges dan de
autochtone bevolking. Tegen 1920 wordt "Ministerial Burma" ’s werelds grootste exporteur van
rijst, met een zeer sterke economie. De grensgebieden daarentegen worden enkel gebruikt als
leveranciers van grondstoffen en ontvangen nauwelijks investeringen.
Naast al deze differentiaties in het gebied, doen ook de missies nog eens hun duit in het zakje. Zij
gaan immers in de grensgebieden het Christendom gaan promoten, waarbij ze vooral de Karen,
Kachin en Chin helpen om hun taal ook neer te schrijven. Daardoor ontstaat een sterker gevoel
van etnische identiteit, al gauw gevolgd door de vorming van culturele en politieke organisaties,
6 Christie, Kenneth, Roy, Denny, The politics of human rights in East Asia. London, Pluto Press, 2001, pp.82-83. 7 Deze historie wordt prachtig beschreven in het boek van Amitav Ghosh: Ghosh, Amitav, Het glazen paleis.
Amsterdam, Bakker, 2001, 460p.
10
zoals de "Karen National Union" in 1881. Bij sommige Karen heerst dan ook de idee dat de
Britten hen hadden verlost van de historische onderdrukking door Birmaanse koningen.
Een verdere uitbreiding van de “Verdeel-en-Heers”- strategie, bestaat erin dat vooral etnische
minderheden worden opgenomen in het koloniaal leger om de Birmaanse rebellie mee te
onderdrukken. Gaandeweg neemt de antipathie tussen beide groepen dus alleen maar toe.
Vanaf 1923 laten de Britten een beperkte representatieve regering toe, waarbij verkozen
Birmezen mogen deelnemen aan het beleid. Toch is dit voor velen niet voldoende. Antikoloniale
gevoelens onder de Burman leiden in de jaren ‘30 tot de vorming van de “Dobama” (“We
Burmans”) en tot studentenbewegingen, waar ook Aung San deel van uitmaakt. Eind de jaren ’30
geniet deze laatste samen met een aantal anderen (“de 30 kameraden”) van een militaire training
in Japan. Deze groep is dus klaar voor een gewapende strijd tegen de bezetters, en daarenboven
zorgen zij ook voor een continue benadrukking van de Burman-identiteit: “There was nowhere
near the Anglicisation of society seen in India. On the contrary, a strong movement (“We
Burman”, red.) to reassert Burman racial and cultural identity began within a decade of the
annexation and soon developed into a concerted drive for independence. The British faced
deeper and more consistent opposition in Burma than perhaps in any other of their colonies” 8.
Het vervolg is niet moeilijk te raden. Met het uitbreken van WO II gaan deze, gesteund door de
hele Burman-groep, met de Japanners meevechten tegen de Britten, die op hun beurt worden
gesteund door vele etnische minderheden. Na de terugtrekking van de Britten worden dan ook
duizenden Karen en leden van andere etnische groepen vermoord of gemarteld als
collaborateurs.
Japan gedraagt zich echter t.o.v. Birma alsof het een overwonnen gebied betreft, waarna allen
zich opnieuw tegen Japan keren en zich achter de geallieerden scharen. Birmezen met
verschillende politieke achtergrond vormen daarop de “Anti-Fascistische Volksvrijheid Liga”
(AFPFL).9
8 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world. Bangkok/Brussels, ICG Asia Report
n°28, 7/12/2001, p.3, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1531&l=1 , raadpleging: 15/9/2003. 9 Fink, Christina, Living Silence, Burma under military rule. London, Zed books, 2001, pp.17-22.
Steinberg, David, Burma, The State of Myanmar. Washington D.C., Georgetown University Press, 2001, pp.181-
183.
Steinberg volgt de gebeurtenissen in Birma op sinds 1956 en is op heden directeur van “Office of Philippines,
Thailand and Burma Affairs ” in “The Agency for International Development” en is tevens directeur van “Asian
Studies” in Georgetown University.
11
3) ONAFHANKELIJKHEID EN DE AFPFL – PERIODE
(1948 - 1962)
Na de nederlaag van Japan tegen Groot-Brittannië, worden er discussies gehouden over de
toekomst van Birma. Een herstel van het koloniaal regime kan Groot-Brittannië immers niet
waar maken daar zij noch over het nodige geld meer beschikken, noch over voldoende motivatie
om het Birmese verzet onder controle te houden.
Generaal Aung San - de vader van Aung San Suu Kyi- neemt in 1947 het voortouw en gaat in op
de eis van de Britten om de rechten van de minderheden te beschermen. Aung San verklaart dan
ook voorstander te zijn van een federale staat: “Now when we build our new Burma, shall we
build it as a Union or as a Unitary State? In my opinion, it will not be feasible to set up a Unitary
State. We must set up a Union with properly regulated provisions to safeguard the rights of the
National minorities. But we must take care that “United we stand” and not “United we fall”.” 10
Het akkoord komt er op de “Panlong Conferentie” in februari 1947. Er wordt een federale staat
opgericht, waarbij de Kachin, Karen, Karenni en Shan een ruime autonomie krijgen en alles
wordt in een grondwet gegoten. Deze grondwet moet de duale doelen van enerzijds federalisme
en anderzijds een samenhangende identiteit voor de hele bevolking creëren. Een (te) moeilijke
opdracht, vooral daar heel wat etnische groepen genegeerd worden en ook de grenzen van de
verschillende deelstaten betwist worden.
Maar nog voor de officiële onafhankelijkheidsdag van 4 jan.1948 wordt Generaal Aung San
vermoord door U Saw, een politieke tegenstrever. Een zwaar verlies voor de prille democratie,
daar deze man de verschillende geledingen van de maatschappij bij elkaar hield: “This was
arguably the single most damaging blow to the new nation which lost the only man who enjoyed
wide respect and trust among the diverse political and ethnic forces that made up the Union of
Burma” 11. De droom van U Saw om premier te worden, is dus nooit uitgekomen, integendeel:
hij wordt geëxecuteerd.
U Nu, lid van de AFPFL, wordt daarop eerste minister. Deze wil zich meteen onafhankelijk
opstellen in het geostrategisch spel tussen de grootmachten - in zijn geval was vooral de strijd
tussen China en India van belang - en hij neemt deel aan “Movement of Non Aligned States”,
met o.a. Tito en Nehru.
10 Steinberg, David, Burma, The State of Myanmar, p.187. 11 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.3.
12
Op binnenlands vlak zijn er echter heel wat problemen.
Eerst en vooral staat het land op de rand van de afgrond, daar Groot-Brittannië en Japan hun
oorlog op Birmees grondgebied hebben uitgevochten. Daardoor zijn er nog steeds overal wapens
beschikbaar, er is banditisme, de economie ligt plat,... Het communistisch deel van de AFPFL
splitst zich daarenboven af en gaat ondergronds, waarbij een tak hiervan, de “Rode Vlag”, de
wapens opneemt om de macht in handen te krijgen. Al gauw worden ze gevolgd door een
heleboel anderen. In ’49 starten de Karen hun gewapende strijd tegen de regering, die eerst heel
erg in hun voordeel uitdraait, maar tegen 1952 zijn ze opnieuw teruggedrongen tot binnen de
grenzen van Karen State.
In dezelfde periode komt U Nu ook met China in conflict. Mao is daar aan de macht gekomen,
waarop de Kwomintang vluchten naar Noord-Birma, met steun van de VS, zonder de
toestemming van Birma zelf. Grenzen of geen grenzen, Mao achtervolgt de troepen tot op
Birmees grondgebied, in de deelstaat Shan. Rangoon zoekt daarop naar een diplomatieke
oplossing, maar stuurt intussen toch wel troepen ter ondersteuning van de Kwomintang,
waardoor de Shan zich plots langs alle kanten onderdrukt weten, en ook weigeren de regering
nog te steunen.
Mix al deze gewapende conflicten nog eens met alle intimidatiepogingen t.o.v. politieke
tegenstrevers, private legers van politici, machtsmisbruik en zo meer, en het wordt meteen
duidelijk waarom de pogingen van vele programma’s om welvaart te stimuleren, mislukken.
Begin de jaren ’50 beginnen de Tatmadaw, het Birmees leger, zichzelf te ontplooien tot een
professionele organisatie, met eigen financiering door middel van import en export. Het
economisch succes dat hieruit volgt, heeft als gevolg dat de Tatmadaw zichzelf nog meer dan
voorheen, zien als een cruciale actor in de binnenlandse zaken. Dit wordt nog ondersteund door
het respect dat ze genoten vanwege de bevolking, wegens hun rol in het verkrijgen en behouden
van de onafhankelijkheid.
In april ’58 wordt de chaos compleet door de splitsing van de AFPFL in "Clean" en "Stable"
AFPFL. Daarop pleegt Ne Win, generaal van het leger en lid van Stable AFPFL, een staatsgreep
samen met 2 andere officieren. Samen vormen ze de “Bogyoke”, de toezichthoudende overheid.
Aanvankelijk komt er weinig tegenstand van de bevolking, die een heel sterke nood hebben aan
orde in al die chaos. Ne Win stelt orde op zaken door duidelijke grenzen te bepalen met China,
door Karenni en Shan ervan te overtuigen hun strijd te staken en door te zorgen voor lage
voedselprijzen. Op vlak van behandeling van illegalen en persvrijheid is het plaatje echter
minder mooi, waardoor de druk tot verkiezingen stijgt.
13
In 1960 worden dan ook verkiezingen georganiseerd. U Nu’s partijfactie, Clean AFPFL, wint
beslissend de verkiezingen maar hij begint het leger in toenemende mate te ergeren door z’n
tolerante houding t.o.v. separatisme en door het boeddhisme als staatsgodsdienst in te stellen.
Ook de etnische minderheden zijn niet tevreden, daar zij zich reeds in de jaren ’50 tekort gedaan
voelden door U Nu. Daarop belooft U Nu onafhankelijkheid te verlenen aan de Mon en de
Arakanese, maar niet aan de Shan en Karenni. Het bijna logische gevolg is dan ook dat de Shan
en de Kachin (radicale groep binnen de Karenni) rebellenlegers gaan oprichten en opnieuw de
strijd aanknopen met de centrale regering. 12
4) NE WIN’s COUP EN DE BSPP-PERIODE (1962 - 1988)
De conclusie van het leger laat niet lang op zich wachten: “Democratie heeft gefaald. Een
militaire regime kan de landszaken veel beter managen”. In 1962 besluit het leger dan ook komaf
te maken met U Nu en pleegt een militaire coup, geleid door Generaal Ne Win, waarbij het
federaal systeem overboord wordt gegooid en “de Birmaanse weg naar het socialisme” wordt
opgezet. Net zoals in de voormalige Sovjet-Unie, wordt de economie genationaliseerd - en zo
kan men tegelijk Indiërs en Chinezen buiten krijgen - , de enige toegelaten partij is de “Burma
Socialist Programme Party” en onafhankelijke kranten worden opgedoekt. Overal worden
slogans op de muren geschilderd in de zin van: “A true civilian must be prepared to sacrifice his
blood” en “Only when there is discipline, there will be progress” of “Oppose those trying to
jeopardize the stability of the State and progress of the Nation” 13. Scheiding van de machten is
ver te zoeken en het leger groeit explosief. Toch is er in die eerste periode nauwelijks weerstand
van de bevolking, die Stable AFPFL en Ne Win nu wel eens een kans willen geven, al was het
maar omdat Ne Win één van de “30 kameraden” was. Enkel de Clean AFPFL en studenten zijn
tegen de coup. Om deze protesten in bedwang te houden worden strikte regels opgelegd aan
universiteiten, waarna de studenten op straat komen op 7 juli 1962. De reactie van het leger is
gewelddadig en hard. Deze dag gaat de geschiedenis in als de “Seven July- Killings”.
Daarop gaat er bij de bevolking een belletje rinkelen, maar ondertussen was er al heel wat
veranderd. De administratie was volledig bezet door militair personeel, er waren lokale militaire
raden geïnstalleerd en de autonomie van de deelstaten werd ogenblikkelijk opgedoekt. Boeren
12 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.3.
Fink, Christina, Living Silence, pp.23-26 13 Amnesty International, mensenrechtendag Vooruit Gent, 7/12/2002.
14
moesten hun rijst verkopen aan zeer lage prijzen aan de staat, waardoor er een grote zwarte
markt ontstond, en er algauw lege staatswinkels te vinden waren. De regering kreeg dan ook
slechts weinig inkomsten uit z’n grootste economische sector, de landbouw, waardoor ze algauw
de import niet meer konden betalen. Buitenlanders werden gedwongen het land te verlaten, het
werk van onafhankelijke organisaties werd de facto onmogelijk gemaakt, kortom: dit betekende
het einde van de “civil society” in Birma.
Om de woede van de bevolking te kanaliseren weg van het regime, zorgt Ne Win voor een
zondebok: de Chinezen die de zwarte markt controleren.
In 1969 sticht U Nu de “Parliamentary Democracy Party”, die met morele steun van de Thaise
regering opereert. Financiële problemen en onenigheid met de Karen strooien echter roet in het
eten.14
In 1972 stappen Ne Win en 19 andere officieren uit het leger en ze nemen burgerlijke titels aan
ter hervorming van de administratie. Deze elite stelt een nieuwe grondwet op, die via een
referendum met een “verrassende” meerderheid van 90 %, wordt goedgekeurd. In 1974 gaat deze
grondwet in werking, waarbij de macht wordt overgedragen van de tatmadaw (het leger) naar
een “Volksparlement” o.l.v. Ne Win en andere voormalige militaire leiders.
Na de economische en politieke macht, komt ook de rechterlijke macht in handen van de
tatmadaw, waardoor de wantoestanden zich opstapelen. Niet-leden van de BSPP krijgen het hard
te verduren, niemand durft beslissingen nemen uit vrees voor de consequenties, waardoor elke
minieme beslissing naar boven wordt gestuurd en het hele systeem totaal inefficiënt blijkt, de
geheime politie breidt zich explosief uit,…
Ne Win begint te beseffen dat hij z’n macht zou moeten legitimeren, des te meer omdat het
verzet van de minderheden langzamerhand vorm aan het krijgen is. Her en der ontstaan immers
rebellenlegers die een guerrillaoorlog tegen het regime aanvangen. Al eind de jaren ’60 grijpt Ne
Win ter legitimatie dan ook terug naar de wijdst verspreide religie, het boeddhisme, en gaat
zichzelf speciale krachten toe-eigenen. Ook claimt hij te regeren zoals Aung San had gewild; een
naam die nog steeds met veel ontzag door de bevolking werd uitgesproken.
De hele jaren ’70 door zijn er protestacties, vooral door studenten, monniken en stadswerkers. Zo
is er in 1974 een grote protestactie van de studenten, daar zij een grootse begrafenis willen voor
U Thant, een succesvolle diplomaat, die de afgunst van Ne Win had opgewekt. De bijeenkomst
wordt bestormd. Balans: een kleine 100 doden, zo’n 3000 arrestaties. En deze voorvallen
stapelen zich op. Toch wordt de positie van het leger nooit echt gevaarlijk bedreigd door de
14 Fink, Christina, Living Silence, pp.31-36.
International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.8.
15
goede werking van de geheime politie - opgeleid in China, Singapore en waarschijnlijk Israël15-,
die elke eventuele leider die de verdeeldheid onder de oppositie zou kunnen verminderen,
gevangen nemen.
De grootste ideologische tegenstand komt van de “Communist Party of Burma”(CPB), die
aanvankelijk steun krijgt van de Chinese regering. De naam dekt echter niet echt de “lading”,
daar vele leden vooraf niets afwisten van communisme, maar gewoon iets wilden ondernemen
tegen de tatmadaw.
De grootste etnische legers zijn echter anticommunistisch, met name: de Karen National Union
(KNU), Kachin Independence Organization (KIO), the New Mon State Party (NMSP), Shan
State Army (SSA),…Deze houden zichzelf in stand door tolmuren te bouwen, zwarte markt te
installeren, mijnen te exploiteren,… Ze krijgen het echter in toenemende mate hard te verduren
door de strategie die het leger opstelt midden de jaren ’60: “The Four Cuts”. Deze politiek had
als doel om alle hulp aan de verzetsgroepen door te snijden, op vlak van voedsel, financiën,
mankracht en communicatie. Dit impliceert het confisceren van voedsel, het vernietigen van
oogsten, het gedwongen verhuizen van mensen, … Martin Smith16 maakt duidelijk dat het een
harde situatie wordt voor de bewoners: “For the tatmadaw in the Four Cuts Campaign, there is
no such thing as an innocent or neutral villager. Every communist must fight, flee or join the
tatmadaw” 17.
Toch blijft de strijd voortduren met als gevolg dat eind de jaren ’70, zo’n 20 à 30% van het land
werd gecontroleerd door één of andere gewapende groep. Als reactie daarop sloten de
autoriteiten het land af voor buitenlandse handel, en zelfs voor contact met het buitenland tout
court.18
15 Fink, Christina, Living Silence, p.156. 16 Martin Smith is journalist en is dé toonaangevende auteur i.v.m. etnische minderheden in Birma. Zie onder meer:
Smith, Martin, Burma: insurgency and the politics of ethnicity. London, Zed Books, 1993, 492p. 17 Fink, Christina, Living Silence, p.48. 18 Fink, Christina, Living Silence, pp.42-50.
Sherman, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.225-255. In: The political economy of armed conflict,
Beyond greed and grievance. Colorado, Lynne Rienner Publishers Inc., 2003, 317 p.
16
5) STATE LAW AND ORDER RESTORATION COUNCIL (1988 - 1997)
Als in 1987 een muntdevaluatie wordt doorgevoerd - bankbriefjes onder 15 kyat, zo’n 2.5 dollar,
worden plots illegaal verklaard, zonder compensatie -, breken er over het hele land rellen uit
(andere kanalen om het ongenoegen te uiten waren er immers niet). Ook deze rellen worden
bloedig onderdrukt. De demonstraties beginnen in Rangoon, maar breiden zich algauw uit tot
Centraal Burma. Het is de eerste keer dat niet enkel de grensgebieden het regime openlijk in
vraag stellen.
Om het volk wat te paaien, doet Ne Win op 23 juli ‘88 (officieel) afstand van de macht. Z’n
opvolger Sein Lwin kan het volk echter helemaal niet bekoren, wat wel te verwachten was, daar
deze persoon niet alleen nauwelijks onderwijs had genoten, maar bovendien ook nog eens de
leider was geweest van de massaslachtingen. In de zomer van ’88 (“Rangoon Spring”) stromen
er duizenden mensen de straat op nadat de voornaamste oppositiespreker, Aung Gyi, is opgepakt.
In Rangoon alleen al betekende dit het trieste resultaat van zo’n 3000 doden, waardoor Birma
hier z’n eigen “Tianmen-drama” creëert.19
Om de toestand onder controle te houden wordt Sein Lwin vervangen door Dr Maung Maung en
wordt het leger teruggetrokken. Hierdoor wordt echter de vrees in hoofde van de bevolking nog
kleiner en nog meer mensen komen op straat. Grote groepen nemen ontslag uit de BSPP en er
wordt opgeroepen tot staking. Daarop gooit de regering de gevangenissen open, waardoor er
alom vrees ontstaat voor anarchie en voedseltekorten. Om dit te vermijden, gaat in de meeste
steden een kleine groep van onderwijzers, monniken en intellectuelen de organisatie in handen
nemen.
Het toeval wil dat de dochter van Aung San, Daw Aung San Suu Kyi20, op het moment van de
rellen in het land was, hoewel ze was opgegroeid in India en gestudeerd had in Engeland. Op
vraag van anderen houdt zij een pleidooi voor multi-partijen-verkiezingen. Bewonderd omwille
van haar welsprekendheid en pleidooi voor vredevol verzet, wordt zij plots een sleutelfiguur,
hoewel zij met geen enkele groep banden had. De NLD wordt opgericht, met Suu Kyi als
Secretaris-Generaal en twee oude Ne Win -officieren, Aung Gyi en Tin Oo (niet te verwarren
met de Tin Oo die topgeneraal van de SPDC was tot aan z’n dood in 2001!) als Voorzitter en
Vice-voorzitter. 21
19 Toch was de invloed van het leger en de politie heel erg verschillend naargelang de plaats. Zij waren immers in
sterke mate aanwezig in Rangoon en Mandalay, maar veel minder in de rest van het land. 20 Het voorvoegsel “Daw” duidt in het Birmees op een aanspreking. Het betekent zoiets als “tante”. 21 Fink, Christina, Living Silence, pp.50-77.
Steinberg, David, Burma, The State of Myanmar, pp.1-25.
17
In september ’88 houden de verschillende dissidente groeperingen een meeting om een interim-
regering te vormen, maar er wordt geen akkoord bereikt.
Enkele dagen later grijpt het leger opnieuw de macht. Beslissingen worden nu officieel genomen
door “the State Law and Order Restoration Council” (SLORC) o.l.v. Saw Maung. Vele studenten
trekken daarop naar de grensgebieden om daar het gewapend verzet voor te bereiden.
Ondanks de vele wantoestanden, reageert de internationale gemeenschap nauwelijks. Slorc wordt
erkend en het niet-ingrijpen in de eerste weken van de revolutie wordt gerechtvaardigd door te
stellen dat er anders een ongeoefende regering aan de macht zou komen waardoor het land in
toestand van anarchie zou kunnen verzeilen. Blijkbaar gaat de internationale gemeenschap er op
dat moment van uit dat het regime legitimiteit heeft, louter en alleen omdat het leger fysiek alle
structuren bezet en de macht uitoefent. Een argument dat het status-quo ondersteunt.
Er zijn ook interne redenen waarom er, ondanks het massale protest, geen nieuw regime aan de
macht kwam. De belangrijkste redenen zijn het gebrek aan coördinatie op nationaal vlak tussen
de verschillende verzetshaarden en de weigering van de etnische legers om deel te nemen aan
een strijd die zij niet als de hunne zagen, maar als een strijd tussen de Burman. Toch was de
toestand veranderd: de bevolking hoopt vanaf dan echt op een einde van het autoritarisme. Het
regime wordt nu echt gehaat.22
De Slorc kampt bovendien niet alleen met een populariteitsgebrek, ook aan de slabakkende
economie - Birma kreeg ondertussen de weinig flatterende status opgespeld van “minst
ontwikkelde natie”- moet dringend iets worden gedaan. Daartoe creëert de Slorc in 1988 een
opening naar de private sector en laat buitenlandse investeringen toe in de oliesector. Ook besluit
de Slorc het land te “birmaniseren”, waarbij Birma de naam Myanmar (volle naam: Myanmar
Naingedow, vertaald: Royal Country of Myanmar23) krijgt en Rangoon, Yangon wordt, een
naamsverandering waar het volk niets aan te zeggen heeft. Toch wordt de naam erkend door de
VN, maar niet door de VS, Australië, enkele Europese landen en de oppositie .
Na deze birmanisering gaat ook de Slorc opnieuw sterk het boeddhisme gaan gebruiken als
legitimering, terwijl christenen en moslims worden onderdrukt en gebruikt worden als zondebok.
Het regime verspreidt immers voortdurend geruchten over een mogelijke “moslimcoup”, om
22 Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, The Quest for moral authority. Stanford, Stanford
University Press, 1995, pp.170-171. 23 Deze vertaling is afkomstig van David Steinberg, maar wordt tegengesproken door o.a. Muthiah Alagappa. Deze
laatste stelt dat de naam “Myanmar” eigenlijk een adjectief is, en zou moeten gevolgd worden door “-pry” (vertaald:
“land”), waarna hij de beschuldiging uit dat de internationale gemeenschap en de VN zeer onnadenkend deze
nieuwe naam hebben erkend.
18
nationalistische sentimenten aan te wakkeren. Een strategie die zij ook nu weer aanwenden in het
licht van de wereldwijde concentratie op de “strijd tegen het terrorisme”.
De toestand wordt onhoudbaar, en Slorc kan niet anders dan toegeven aan de gestelde eisen: er
zullen in 1990 verkiezingen worden georganiseerd. Tegelijk willen ze met deze zet het Westen
gunstig stemmen, zodat deze opnieuw ontwikkelingshulp zouden leveren, zoals voor “Rangoon
Spring” het geval was. Enorm veel partijen starten een campagne. De 2 grootste zijn de National
League For Democracy (NLD) van Suu Kyi, en de National Unity Party (NUP) van o.m. de
militairen, BSPP-loyalisten,… Daarnaast zijn er nog zo’n geschatte 200 mededingende partijen,
waardoor de hoop van het leger wordt bevestigd dat het volk heel erg verdeeld is. Bovendien
verwacht de NUP wel degelijk veel stemmen te halen door hun campagne, waarbij ze grote
steden opwaarderen, parken aanleggen en zo meer, terwijl de oppositie niet enkel heel erg
verdeeld was, maar ook nog eens nauwelijks georganiseerd was, geïntimeerd werd door het
leger, en over weinig fondsen beschikte. De NLD is echter de partij die er het best in slaagt
heterogene groepen te verenigen, onder meer door de snel groeiende populariteit van Suu Kyi.
Voor het eerst in jaren kwam er een reëel alternatief voor het leger, en dan nog wel in hoofde van
de dochter van dé nationale volksheld, die populair was bij alle lagen van de bevolking. De Slorc
wordt dan ook terecht bang voor haar en op 20 juli ’87 worden Suu Kyi en U Tin Oo
gearresteerd zonder beschuldiging. De weken daarop volgend worden vele leden van de NLD
gearresteerd en worden er restricties opgelegd aan de NLD-campagne. De verkiezingsdag zelf
echter verloopt relatief vrij. 72.5% van de bevolking komt stemmen en de uitslag is een
glansrijke overwinning voor de NLD (392 van de 485 zetels t.o.v. 10 voor de NUP). De
resultaten worden echter nooit erkend door het woedende leger. Er was immers nooit
afgesproken hoe de macht zou worden overgedragen, waardoor de generaals vertragingstactieken
in het leven kunnen roepen. De noodtoestand wordt afgekondigd en de grondwet afgeschaft. Suu
Kyi krijgt huisarrest in een wanhopige poging om de macht van de NLD in te perken, maar tot
groot ongenoegen van de Slorc, krijgt ze in 1991 de Nobelprijs voor de Vrede. De legitimiteit
van de NLD stijgt dus zowel intern als extern, waardoor deze blijven hameren op het erkennen
van de verkiezingsresultaten. Dit laatste houdt in dat ook de verkozenen van de etnische groepen
hun mandaat moeten kunnen opnemen. Er mag immers niet uit het oog worden verloren dat de
NLD wel degelijk een partij van de Burman is, die de verzuchtingen van de etnische groepen dus
niet vertolkt.
Ondertussen komt er een officiële verklaring van Generaal Saw Maung dat er een Nationale
Conventie zou gecreëerd worden, die de krijtlijnen van een nieuwe Grondwet zou vastleggen,
19
waarna de verkozenen de echte Grondwet zouden schrijven. Ondertussen zou hij “voorlopig”
blijven regeren. 24
Na 1990 stellen de generaals 4 doelen voorop: een groter leger (van zo’n 180.000 soldaten in
’88, naar 450.000 in 2000), poging tot het doorbreken van de NLD-structuur, een staakt-het-
vuren afsluiten met de rebellen en de economie doen heropleven door buitenlandse handel en
investeringen toe te laten. Langzamerhand krijgt het regime zo de overmacht. Ze kunnen immers,
bij gebrek aan een grondwet, alle wetten uitvaardigen die ze maar willen en ook de economie
verbetert dankzij investeringen in o.a. olie en teak en het promoten van toerisme.
Tegen 1992 beseft de junta dat ze iets moeten doen aan paria-imago. Saw Maung wordt
vervangen door Than Shwe en een Nationale Conventie wordt in het leven geroepen om een
grondwet op te stellen. Van de 702 leden zijn er echter slechts 99 verkozenen en alle teksten
waarover de werkgroepen een compromis vinden, worden eerst herschreven door de generaals.
Protestbrieven van de NLD en de "Shan Nationalities League for Democracy" worden
weggelachen, dus deze weten waar ze staan. Nergens… Daarop verlaat de NLD deze
schijnvergadering, waarover men vandaag de dag opnieuw praat. Deze actie van de NLD wordt
hen zeer kwalijk genomen en er komt zelfs een wet, “The Law Protecting the Peaceful and
Systematic Transfer of State Responsibility and the Succesful Performance of the Functions of
the National Convention against Disturbances and Oppositions”, die een gevangenisstraf
voorschrijft voor elkeen die deze Nationale Conventie bekritiseert. 25
Onder internationale druk wordt Aung San Suu Kyi in 1995 weer “vrijgelaten” (er staan wel nog
steeds restricties op haar vrijheid). Deze plotse actie van de junta, kan waarschijnlijk worden
verklaard door de nood aan ontwikkelingshulp, die Rangoon na deze actie hoopte te verkrijgen
van Japan. Toch hebben zij de kracht van “de Dame” om de beweging nieuw leven in te blazen
onderschat. Van het moment van haar vrijlating houdt Suu Kyi elke zondag speeches voor haar
huis, die alsmaar talrijker worden bijgewoond, ondanks het feit dat de Slorc er geheime agenten
laat infiltreren. Het regime onderneemt vele verwoede pogingen om het succes te breken, zoals
het barricaderen van haar straat, of aanvallen op haar auto door groepjes uit de USDA.
“The Union Solidarity and Development Association” (USDA) werd in 1993 opgericht om de
"civil society" te beïnvloeden en controleren. Enkele jaren later kent deze organisatie reeds 11
24Fink, Christina, Living Silence, pp.218-225.
Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, pp.172-173. 25 Fink, Christina, Living Silence, pp.77-86.
20
miljoen leden. De redenen liggen voor de hand: als je ietwat een normaal leven wilt leiden
zonder te worden lastig gevallen, heb je geen andere keus dan lid te worden. 26
6) STATE PEACE AND DEVELOPMENT COUNCIL (1997 - nu) Het keerpunt in de internationale relaties van Birma komt er in 1997. Ondanks de oproep van de
internationale gemeenschap om het regime te isoleren, wordt Birma toegelaten tot ASEAN.
Opnieuw hervormt het regime zichzelf, ditmaal in “State Peace and Development Council”
(SPDC). In het beleid verandert er echter nauwelijks iets. Toch werden door de transformatie een
aantal corrupte Slorc-leden “toegestaan om ontslag te nemen” en “op pensioen te gaan”. De
nieuwe SPDC-leden zijn zo’n 40 à 50 jaar oud: “By this means, the regime has sought to
accomodate the process of sub-elite replacement, a necessary condition for long institutional
tenure” 27. Bovendien wilde het centrale leiderschap met deze shift, de andere machtsbasissen in
toom houden, en dan vooral die regionale legerleiders die reeds sinds ’88 genoten van de
opbrengsten van winstgevende illegale handeltjes.
Nog een vernieuwing in die periode, op economisch vlak, is het Yadana-project dat wordt
afgesloten met TotalFinaElf, Unocal en Thailand (waarover later meer).
Overal worden wegen aangelegd, vaak met dwangarbeid, om het transport te verbeteren. Zij-
effecten daarvan zijn natuurlijk dat, enerzijds het regime betere en snellere toegang krijgt tot de
vijandige grensgebieden, maar anderzijds dat het regime zich ook niet meer kan verdedigen
tegen internationale kritiek op de drugsvloedgolf die uit het land komt, door te zeggen dat zij
deze gebieden niet kunnen controleren door hun slechte bereikbaarheid.
In de daaropvolgende jaren laat de SPDC af en toe enkele politieke gevangenen vrij, meestal
vlak voor de publicatie van een mensenrechtenrapport. Toch blijven ze de NLD kortwieken, door
de eventuele leidersfiguren huisarrest te geven of ronduit in de gevangenis te werpen, waar velen
ziek worden of sterven door de slechte omstandigheden. Bovendien mag de NLD ook geen
literatuur produceren, waardoor het quasi onmogelijk is om te communiceren tussen de
verschillende partijkantoren,… Ook andere intellectuelen wordt het leven zuur gemaakt, door
absurde wetten, zoals een gevangenisstraf voor het bezitten van een faxmachine…
Dat Suu Kyi echt tot het uiterste wil gaan om haar land te hervormen in democratische zin
bewijst ze in 1999, als ze weigert om haar man, Michael Arris, bij te staan in de laatste weken
voor zijn dood, omdat afreizen naar Groot-Brittannië, zou betekenen dat ze nooit meer Birma
26 Ibidem, pp.86-99. 27 Guyot, James, Burma in 1997: From Empire to ASEAN. In: Asian Survey, xxxviii, vol.2, 1998, p.195.
21
zou binnengeraken. In 2000 krijgt ze opnieuw huisarrest, dat in mei 2002 wordt opgeheven. In
mei 2003, op “Black Friday”, komt het dan alweer tot een gewelddadige confrontatie met de
USDA. Juntawoordvoerder Than Tun, spreekt van vier doden en vijftig gewonden nadat
supporters van Suu Kyi ruzie hadden gezocht. De tegenversie van dezelfde gebeurtenis, spreekt
van 70 doden doordat Suu Kyi en haar gezelschap door 5000 leden van de USDA werden
geblokkeerd en bekogeld. Daarop werd Suu Kyi op 31/5/2003 opnieuw “onder de bescherming
van de autoriteiten” geplaatst. Een daad die door heel wat landen, waaronder de VS en zelfs
ASEAN, onmiddellijk werd veroordeeld. Waarnemers verwachten dat zij nu, in mei 2004, elk
moment kan worden vrijgelaten.28
Op 5 dec.2002 sterft Ne Win, de man die heel lang - eerst officieel, later achter de schermen - de
touwtjes in handen had. Enkel de laatste maanden voor z’n dood was z’n invloed getaand. Hij
werd toen samen met z’n dochter Sandar Win onder huisarrest geplaatst, nadat zijn schoonzoon
en drie kleinzoons werden gearresteerd op verdenking van het beramen van een staatsgreep tegen
het huidige militaire bewind. Deze zijn intussen alle vier ter dood veroordeeld, maar hebben
beroep aangetekend tegen hun vonnis. 29
Om de invloed van Ne Win, “the Old Man”, te typeren, gebruik ik dit passend citaat van David
Steinberg: “ He was mercurial as a person, controversial as a leader, and an officer who exuded
charisma and generated loyalty towards him, but his influence over the lives of all citizens in
Burmese society must be considered detrimental. His legacy will be controversial, but his
passing may bring even more profound changes” 30.
Woorden van een toonaangevende Birma-kenner, één jaar voor de dood van Ne Win, waar de
overgrote meerderheid van de analisten toen mee akkoord gingen. Zowat iedereen was er
immers van overtuigd dat Ne Win z’n dood wel eens een scheuring zou kunnen teweeg brengen
tussen de twee vleugels van de SPDC, die onder leiding staan van respectievelijk Khin Nyunt en
Maung Aye. De strijd blijkt anno 2004 echter binnenskamers te zijn uitgevochten in het voordeel
van Khin Nyunt. Hoewel de tatmadawtroepen vooral opkijken naar hun sterke leider Maung
Aye, lijkt het er toch niet op dat deze versterkte positie van Khin Nyunt ook maar enige
vermindering heeft teweeggebracht in de loyaliteit van de troepen. De hoop van velen dat het
28 Fink, Christina, Living Silence, pp.94-99.
BBC: Timeline Burma, a chronology of key events, news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/1300082.stm, 11/3/2003,
raadpleging: 28/3/2003.
Weissink, Alexander, Bang voor de Dame. In: Knack, 11/6/2003, pp.92-93. 29 Oud-dictator Birma overleden, Ne Win bracht Birma aan bedelstaf. In: De Standaard, 6/12/2003.
BBC: Timeline Burma, a chronology of key events. 30 Steinberg, David, Burma, The State of Myanmar, p.15.
22
regime, na de dood van Ne Win, misschien zichzelf ten gronde zou richten, is daarmee in de
kiem gesmoord. Het regime heeft nog steeds stevig de touwtjes in handen.
Met deze nogal pessimistische boodschap sluit ik dit stukje geschiedenis af. Ik achtte het
noodzakelijk deze geschiedenis te behandelen, daar juist in dat verleden de wortels liggen van
heel wat van de huidige problemen. Om te beginnen het kolonialisme met de “Verdeel-en-Heers-
strategie” en de annexatie van enkele gebieden die voorheen nooit onder de Burman-koningen
hadden geresulteerd. De chaos na de onafhankelijkheid, wat de vrees opwekte van het leger dat
het land uit elkaar zou vallen, waarop zij besloten zelf orde op zaken te stellen. Zoals vaak het
geval is, bleek het proeven van deze staatsmacht echter verslavend en enkele jaren later kon het
leger zich in verschillende stappen steeds dieper inwerken in de verschillende staatsstructuren.
En met dit punt kom ik dan terug op de doelstelling van deze thesis: onderzoeken hoe het regime
dit heeft gedaan, en waar de openingen liggen voor een democratischer regime.
23
B. ONDERZOEKSVRAAG & METHODOLOGIE
Dé grote onderzoeksvraag van deze thesis vermeldde ik reeds in de inleiding en ook de titel
spreekt voor zich. Ik wil te weten komen welke strategie het regime in Birma/Myanmar
aanwendt om aan de macht te blijven.
De wijze waarop ik dit zal onderzoeken, de methodologie, is door middel van
literatuuronderzoek. Veldonderzoek werd overwogen, maar uiteindelijk toch niet opportuun
geacht. Ten eerste wordt heel wat van het drugsgeld witgewassen via hotels, restaurants en
transportfirma’s. En ten tweede steunen toeristen onrechtstreeks het regime omdat van elke
dollar of kyat die zij daar uitgeven ook een deel naar de SPDC gaat en omdat een visum moet
worden aangeschaft, waarvoor uiteraard ook moet worden betaald. Hoewel de plaatselijke
bevolking liever wel toeristen ziet die teveel geld betalen en hun zo in leven kunnen houden,
veroordeelt Suu Kyi deze praktijk van onrechtstreekse steun aan het regime. Dit bracht mij reeds
aan het twijfelen. En toen ook de idee van deelname aan een missie van Amnesty International
ter plaatse negatief werd beantwoord - enkel researchers van hun hoofdkantoor in Londen mogen
mee, daar A.I. zelf nog maar onderzoek mag verrichten in het land sinds februari 2003- heb ik
dan ook het besluit genomen me te beperken tot literatuuronderzoek.
Toch moet ik hierbij vermelden dat ook dit geen evidentie is als het over Birma gaat. De info is
immers beperkt, daar er geen persvrijheid is en buitenlandse journalisten het land wel
binnenmogen voor maximum één maand, maar slechts in bepaalde (witte31) gebieden. En zelfs
dan hebben zij slechts gedeeltelijk toegang tot bronnen, daar de geheime dienst zó ruim verspreid
is, dat mensen heel erg terughoudend zijn om de politieke situatie te bespreken. De info die er
wel is, komt dan ook vaak uit tweede hand, van mensen die zijn gevlucht naar het buitenland.
Ook exacte cijfers zijn er niet voorhanden, omdat de cijfers van de junta zelf volslagen
onbetrouwbaar zijn, dus de cijfers die ik gebruik, zijn de schattingen van internationale
organisaties.
31 Witte gebieden zijn deze die volledig onder controle van de tatmadaw staan, bruine zijn dat slechts gedeeltelijk en
zwarte zijn de rebellengebieden, ook wel “free-fire-zones” genoemd. (Earth Rights International, Southeast Asian
Information Network, Total Denial, p.14 )
24
Een regime dat zo lang in het zadel blijft, moet er op één of andere manier in slagen z’n macht te
legitimeren. Ik zal aantonen dat de SPDC nauwelijks kan steunen op interne legitimiteit, maar
wel gedeeltelijk op externe legitimiteit. Dit is mijn basishypothese.
Intern wordt de junta bekampt door grote delen van z’n bevolking, zowel gewapend als
ongewapend. De reactie van het regime hierop is pure repressie, met massale
mensenrechtenschendingen als gevolg, wat z’n legitimiteit in de ogen van de bevolking
ondermijnt. In het hoofdstuk over interne legitimiteit zal ik dan ook de drie sleutelspelers in het
land, en de tactieken die zij aanwenden om hun doel te bereiken, nader belichten. Deze drie
sleutelspelers zijn: de junta zelf, de pro-democratiebeweging en de etnische beweging.
Extern wordt het militaire regime echter gesteund door een heleboel Aziatische landen, met
name: China, India en de leden van ASEAN, wat de legitimiteit van het regime dan weer doet
stijgen. Het model van Suharto in Indonesië leverde de Birmese junta een theorie voor
legitimering van hun beleid op. Vele van deze landen steunen Birma echter nog maar sinds de
laatste tien jaar. Ik zal aantonen dat enerzijds China een zeer grote rol speelt in deze veranderde
houding in de regio, en anderzijds de economische belangen van de verschillende landen zelf.
Toch zeg ik slechts “gedeeltelijk” steun van de internationale gemeenschap, omdat de VS en de
EU allebei jaar na jaar de sancties tegen het land verstrengen, opdat de verhoopte democratische
veranderingen er zouden komen. Een tactiek die weinig zoden aan de dijk heeft gebracht, zal
blijken uit mijn analyse van deze sancties, juist door de steun die Birma krijgt in Azië zelf.
Verder moet om het even welk regime voldoende financiële middelen hebben om een land onder
controle te houden, en dat is zeker zo in Birma, waar rebellenlegers de centrale regering
uitdagen. Deze financiële middelen haalt de junta uit verscheidene bronnen. In de eerste plaats
uit olie, z’n grootste bron van deviezen. En verder ook teak, edelstenen, toerisme en drugs. Deze
cruciale inkomsten zal ik bespreken in het hoofdstuk i.v.m. economisch overleven.
Deze redenering wordt ondersteund door de theorie van Jalal Alamgir32. Ook hij stelt zich de
vraag hoe een regime zichzelf kan legitimeren als het niet eens de economische performantie
heeft, waarop andere non-democratieën, zoals China, steunen. Ik gebruik zijn theorie omdat deze
een zeer bruikbaar kader aanreikt voor de analyse van autoritaire regimes, en dan specifiek hoe
32 Alamgir, Jalal, Against the Current: The Survival of Authoritarianism in Burma. In: Pacific Affairs, vol 70, n°3,
1997, pp.333-350.
Alamgir is assistant-editor van het tijdschrift “International Studies Review”, dat publiceert voor “the International
Studies Association” (zie: http://www.isanet.org/); een associatie onder de hoede van de universiteit van Arizona.
Alamgir schrijft ook regelmatig stukken voor Brown University, dat deze bijdrage in Pacific Affairs publiceerde.
25
deze erin slagen te overleven. Daarom zal ik hier telkens eerst zijn bevindingen bespreken i.v.m.
autoritaire regimes in het algemeen, en vervolgens deze theorie toepassen op de concrete
binnenlandse situatie in Birma. Over de externe legitimiteit en het economisch overleven van de
Birmese junta daarentegen, zal ik telkens naar andere auteurs moeten teruggrijpen, daar Alamgir
deze onderwerpen niet belicht, en er geen alomvattende theorieën hierover bestaan.
Jalal Alamgir z’n analyse begint met het argument dat autoritarisme steunt op zowel structurele
als strategische bronnen. Op lange termijn zijn de structurele karakteristieken, zoals traditie,
sociale orde, klasse, etnische en religieuze verschillen, enz. het belangrijkst.
Over de structurele basis van autoritarisme bestaan meerdere theorieën:
• Modernisatiethesis: autoritarisme komt te voorschijn in een premoderne setting,
sleept aan door de instabiliteit van industrialisering en doet beroep op traditie, cultuur
en religie.
• Kapitalismethesis: autoritarisme is gebaseerd op een transnationale kapitalistische
alliantie, en is nodig om werk efficiënter te maken en snel exportgeleide groei te
promoten.
• Socialismethesis: autoritarisme is nodig om de revolutionaire ideologie in stand te
houden en socialistische transformatie mogelijk te maken.
• Nationalismethesis: autoritarisme komt vooral voor in heterogene maatschappijen en
probeert nationale eenheid en orde in stand te houden.
Alamgir argumenteert dat de structurele basis voor het overleven van het Birmese regime, werd
gelegd tussen ’62 en ’88, tijdens het bewind van Ne Win. Ne Win en z’n opvolgers maakten
eigenlijk gebruik van een combinatie van verschillende thesissen.33
1) In de eerste plaats de nationalismethesis. Logische argumentatie, die meer is dan enkel
retoriek, want de eenheid bewaren in multi-etnisch Birma was (en is) wel degelijk een zware
taak, waaraan het leger moet meehelpen. Ne Win beroept zich dan ook op “de historische rol als
herstellers van de Birmese natie en de redders van het land”(“guardian of the state”) die het leger
vervult. Om de eenheid in het land te bewaren, moet daarenboven het nationalisme worden
gepromoot.
33 Ik zal hier de gebruikte tactieken vooral historisch bespreken, hoe ze in werking werden gezet door Ne Win, als
basis voor de volgende regimes. In de volgende hoofdstukken komt dan aan bod hoe hiermee de recente jaren wordt
omgesprongen.
26
2) Ook de modernisatiethesis werd aangewend. Het leger wilde immers bewijzen dat zij, in
tegenstelling tot het democratisch regime van U Nu, er wel in zouden slagen om orde op zaken te
stellen en daarna de economie en de industrie opnieuw te doen aanzwengelen. Omdat zij echter
niet op een normale manier aan de macht kwamen, moesten zij zichzelf verantwoorden door
beroep te doen op een Birmese traditie, die van een sterke centrale vorst. Ook andere tradities
worden aangegrepen om praktijken zoals dwangarbeid te justifiëren. En verder blijkt ook uit hun
teruggrijpen naar de wijdst verspreide religie, boeddhisme, dat zij de modernisatiethesis nuttig
achten.
3) Tenslotte werd tevens de socialismethesis toegepast in herwerkte versie : “the Burmese Way
to Socialism”, die Ne Win terugkoppelde aan de “originele droom van de AFPFL en Aung San”.
Marxistische elementen werden hierbij gemixt met boeddhistische elementen over verandering,
op basis van de doctrine “System of Correlation of Man and His Environment”. Wat wél
typisch socialistisch was, was de oprichting van raden van boeren en arbeiders, om de idee te
geven dat de staat in hun belang handelde. Betogingen van arbeiders door de groeiende tekorten
en economische stagnatie, werden echter bruut onderdrukt. Toch nam het regime de voorzichtige
beslissing om de boeren te sparen van collectivisering. Heel belangrijke beslissing daar de
overgrote meerderheid van de bevolking in die sector werkzaam was (en is). Met deze
corporatistische basis probeerde het regime een buffer creëren tegen de beteropgeleide oppositie.
Toch kan men niet zeggen dat het regime succes boekte in hun poging om een constante
steunbasis te doen bloeien onder de bevolking, vooral door het ontbreken van de mogelijkheid
om economische begunstigden te creëren, door de slechte economische performantie. Daarom
moet het regime reeds al die tijd rekenen op het leger als voornaamste ruggesteun. De etnische
oorlogen houden de troepen bezig en alle voornaamste politieke en economische posities worden
bezet door militaire bevelhebbers.
Om de uitdagingen van pro-democratiebewegingen te weerstaan, kan een regime verschillende
strategieën gebruiken. Om deze te beschrijven, grijpt Alamgir terug naar Samuel Huntington:
1. Economische Hervormingsstrategie: marktgeoriënteerde veranderingen aanbrengen in het
economisch beleid, multilaterale hulp proberen bekomen en economisch pluralisme
promoten.
2. Politieke Hervormingsstrategie: burgers een beperkte opening geven om hun ongenoegen
te uiten.
3. Secularismestrategie: repressie opvoeren en seculiere waarden benadrukken (of net
religieus-fundamentalistische, indien pro-seculiere instituties het regime uitdagen)
27
4. Internationale Alliantiestrategie: allianties afsluiten met andere autoritaire regimes en
nationalisme benadrukken.
5. Censuurstrategie: media censureren en communicatie met de buitenwereld beperken.
1) Ne Win heeft er steeds voor gezorgd dat alle media in het land werden gecensureerd, tot op
absurde hoogten. Zo overleed in ’96 James Nichols, diplomatiek vertegenwoordiger voor
Denemarken, Finland en Zwitserland in de gevangenis, tijdens een drie jaar durende
gevangenisstraf wegens het “unauthorized use of a fax machine”. 34
2) Door de aanhoudende economische stagnatie en politieke uitdagingen, moesten de opvolgers
van Ne Win, de Slorc, toch ook wel enkele politieke liberaliseringmanoeuvres uitvoeren.
Vandaar de verkiezingen van ’90, die zij hadden verwacht te winnen. Dit bleek echter een
serieuze misrekening, dus van dan af, hanteert de Slorc een duale strategie. Enerzijds proberen
zij het overdragen van de macht zo lang mogelijk uit te stellen, wat wel degelijk lukt. Anderzijds
proberen zij alle mogelijke oppositieleiders zoveel mogelijk onder druk te zetten, zodat deze het
opgeven. Deze tweede pijler lijkt echter minder goed te lukken. Suu Kyi slaagt er immers in om
de legitimering van het regime ongewapend onderuit te halen, door te stellen dat democratie,
scheiding van de machten en mensenrechten compatibel zijn met boeddhisme en Birmese
tradities. En haar onder huisarrest plaatsen, heeft enkel nog bijgedragen tot haar populariteit, en
de pariastatus van het regime in de ogen van de internationale gemeenschap nog verhoogd. Maar
de werkzaamheden van de oppositiepartijen worden wel degelijk enorm gedwarsboomd, onder
meer door het reeds vermelde verbod op het produceren van literatuur, maar ook door allerlei
andere maatregelen. Om er maar enkele te noemen: verbod op vergaderingen van meer dan vijf
personen, gevangenisstraffen o.b.v. drogredenen als het maken van video’s of het in bezit hebben
van buitenlands geld, verbod om met vreemdelingen te praten of iemand te laten overnachten in
je huis zonder voorafgaandelijke toestemming,…35
3) Het regime maakt ook gebruik van de Internationale Alliantiestrategie, via het benadrukken
van nationalisme en het onderhouden van contacten met in de eerste plaats China, maar het
laatste decennium ook met Noord-Korea, Rusland e.a.
34 Alamgir, Jalal, Against the Current: The Survival of Authoritarianism in Burma, p.345. Deze kwestie wordt
bevestigd door Minka Nijhuis in: Nijhuis, Minka, Smokkelwaar. Verhalen uit Birma. Amsterdam, Contact, 1998,
174p. 35 Heel wat van deze zaken zijn trouwens van toepassing op de gehele bevolking, wat een bewijs is van het klimaat
van angst dat de junta creëert in dit land.
28
4) En tenslotte maakt het regime tevens gebruik van de Economische Hervormingsstrategie, daar
zij heel wat liberaliseringen hebben doorgevoerd, zoals in de oliesector, en Japanse hulp
proberen bekomen door enkele hervormingen.
Verder voegt Jalal er nog aan toe dat hij twee andere thesissen niet behandelt wegens hun
evidentie. Autoritaire regimes overleven ook dankzij brute oppressie van het volk. Maar dat is
evident, aangezien zij anders deze naam niet zouden krijgen. En bovendien komt er als laatste
poging om te overleven, na liberalisering, vaak democratisering, maar dit betekent eigenlijk het
einde van het oude regime, een overgave.
Alamgir concludeert dat, gegeven deze elementen, het autoritair regime in Birma niet oneindig
zal blijven bestaan. Een mogelijkheid zou zijn dat het leger zich volledig terugtrekt en dat er een
westerse democratie komt, maar meer waarschijnlijk is een Aziatische democratie, waarbij een
sterke staat en een sterk leger naast een zwak verkozen parlement staan. Deze democratie zal
bovendien waarschijnlijk worden bereikt door onderhandelingen en niet door massamobilisatie
van de bevolking.
En tenslotte, stelt Alamgir, is ook de internationale omgeving van belang voor de overleving van
het regime. De generaals beseffen dit ook. Getuige daarvan is “Declaration 1/90” van de Slorc,
waarin deze stelt dat het regime z’n legitimiteit niet komt van het volk, maar wel van z’n
aanvaarding door de VN en de wereld. Bovendien beroepen de generaals zich op artikel 2.7 van
het "VN Charter" dat interventie in binnenlandse zaken van een land veroordeelt. Als passend
antwoord hierop, citeer ik Silverstein, die stelt dat het ondertekenen van het VN Charter een land
niet beschermt tegen elke terechte kritiek: “The Charter does not erect a wall around a state and
exclude the United Nations and its members from using their eyes, ears and voices to learn
about, report and call attention to violations of human rights anywhere in the world. Neither does
the Charter provide for a member to select which item in the treaty it will honour and which it
will not. Having taken no exceptions when it signed the Charter, it is obligated to honour all
provisions.”36 Economisch zou ASEAN het meest invloed kunnen hebben op het regime, terwijl
democratische transitie vlugger zou worden bereikt als China z’n grootschalige militaire hulp
stop zou zetten. Dit laatste zal echter waarschijnlijk pas gebeuren als China zelf z’n beleid
liberaliseert...
36 Silverstein, Josef, Burma and the World, p.125. In: Taylor, Robert, Silverstein, Josef, Rüland, Jürgen, e.a., Burma:
Political Economy under Military Rule. London, Hurst&Company, 2001, 168p.
29
Mijn persoonlijke analyse wordt dus ondersteund door deze theorie, maar ik zal Alamgir z’n
werk nog verder aanvullen en actualiseren. Veel van Alamgir z’n ideeën worden door de recente
ontwikkelingen bevestigd, zoals de onderhandelingen over een democratie waarin het leger
sowieso nog een rol zal spelen en Suu Kyi een fundamentele positie heeft. Of de manier waarop
de protesten in mei 2003 werden onderdrukt, met een nieuwe periode van huisarrest voor Suu
Kyi als gevolg, wat meteen aantoont dat de aangehaalde strategieën ook vandaag nog steeds
worden gehanteerd.
Meer dan Alamgir echter, zal ik veel meer nadruk leggen op de rol van de internationale
gemeenschap en op het economisch overleven van het regime. Daar nu ook de Karen, de grootste
rebellengroep die nog actief strijdde tegen de tatmadaw, onderhandelt over een wapenstilstand,
wordt het binnenlands verzet heel wat kleiner, en zal, mijns inziens, de rol van de internationale
gemeenschap nog veel crucialer worden. Bovendien blijkt de visie van Alamgir i.v.m. China ook
niet helemaal te kloppen, daar deze zonder wijzigingen in het binnenlands beleid, de laatste
maanden toch een wat kritischere houding is gaan aannemen onder druk van de VN en de regio.
Maar over dit alles, later meer.
Voor de opdeling in hoofdstukken heb ik me laten leiden door m’n basishypothese, dat het
regime geen interne legitimiteit heeft, maar wel gedeeltelijk kan steunen op externe legitimiteit
en economisch overleeft dankzij de rijke bodem van het land en de nood aan die producten in de
buurlanden. Ik zal wel, zeker in het hoofdstuk over interne legitimiteit, steeds terugkoppelen naar
deze alomvattende theorie van Jalal Alamgir.
Bij elk hoofdstuk zal ik telkens duidelijk aangeven welke aspecten van de problematiek ik
behandel, en waar de grenzen liggen van m’n onderzoek, zodat het makkelijk wordt om op mijn
werk in te pikken en verder te gaan waar ik ben gestopt.
30
C. INTERNE LEGITIMITEIT
In dit hoofdstuk wil ik het eerste deel van m’n hypothese aantonen, namelijk dat het regime
nauwelijks geniet van interne legitimiteit. Om dit aan te tonen, begin ik noodzakelijkerwijs met
een stukje theorie, dat ik vervolgens toepas op de toestand in Birma. Daarna volgt een
uiteenzetting over de drie sleutelspelers in het land, nl. het militair regime zelf, de pro-
democratie-beweging waar de NLD deel van uitmaakt, en de etnische beweging. Deze drie
groepen zullen er immers in de toekomst in moeten slagen om samen te werken aan een regime
dat wél legitiem is in de ogen van de bevolking . Zij zullen compromissen moeten sluiten om een
leefbare maatschappij uit te bouwen, rekening houdend met de verzuchtingen van alle drie de
bewegingen. Vandaar dat het van belang is om eens duidelijk te stellen waar deze drie groepen
voor staan en met welke problemen zij te kampen hebben. Ik eindig dit hoofdstuk tenslotte met
een beknopt verslag over de slechte mensenrechtensituatie in het land. Dit lijkt mij noodzakelijk
daar dit vandaag de dag officieel de grootste beweegreden is voor de internationale gemeenschap
om iets van actie te ondernemen, en zeker voor het volk zelf zijn de continue intimidaties het
belangrijkste argument om het regime als illegitiem en onwenselijk te zien.
Maar dus eerst een stukje theorie. Voor dit hoofdstuk gebruik ik als leidraad de theorie van
Muthiah Alagappa en in mindere mate deze van Bruce Matthews.
1) THEORIE
Laten we beginnen met één van de talloze definities van politieke legitimiteit: “the belief of
rightfulness of a state, in its authority to issue commands, so that the commands are obeyed not
simply out of fear or self-interest, but because they are believed to have moral authority, because
subjects believe that they ought to obey” 37. Ik koos deze definitie van legitimiteit omwille van
het tweede deel: ook in Birma zal het overgrote deel van de bevolking de tatmadaw
gehoorzamen, maar dat is omwille van vrees voor hun leven of lichaam, en niet omdat er moreel
gezag van deze soldaten uitgaat of omdat men vertrouwen zou hebben in hun goede capaciteiten
als leiders. En juist dat is volgens deze definitie hét essentiële verschil tussen een persoon of een
37 Barker, Politicical Legitimacy and the State. Oxford, Clarendon Press, 1990, p.11.
31
groep die als legitieme heerser wordt gezien in de ogen van de bevolking, of als een brute
dictator.
Legitimiteit bestaat uit meerder elementen. De theorie waarop ik mij baseer om deze te
bespreken is die van Muthiah Alagappa. Deze theorie reikt een heel nuttig kader aan om de
gebeurtenissen in te vatten, daar Alagappa uitgaat van de specifieke situatie in Zuid-Oost-Azië.
Heel wat van de landen in deze regio hebben immers met gelijkaardige legitimiteitsproblemen te
kampen. Het leger speelt vaak een grote rol, denk maar aan Cambodja of Indonesië, en als zij na
een coup de macht afstaan aan een volksparlement, duiken problemen op, waar ook Birma nu
tijdens de onderhandelingen op stuit: hoe ver kan de rol van het leger worden beperkt? Wat met
de kwestie van amnestie? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het volk weer vertrouwen krijgt in
de politiek, als ook enkele van hun vroegere onderdrukkers in de nieuwe regering moeten
opgenomen worden?
Al deze prangende vragen, kunnen niet zomaar in een vacuüm worden opgelost. Je moet ergens
op kunnen terugvallen, en dan is een theoretisch kader een uiterst handig hulpmiddel. En deze
theorie van Alagappa, levert de basis voor zo’n kader, daar hij duidelijk stelt naar welke
elementen je moet kijken om legitieme macht te hebben in de ogen van de bevolking.
Alagappa onderscheidt vier elementen in z'n analyse van legitimiteit: 38
• Gedeelde waarden en normen (het normatieve element):
Deze normen en waarden komen er niet zomaar. Ze moeten worden gecreëerd en de elite
speelt daar een grote rol in. Als het creëren van zo’n gemeenschappelijke identiteit zeer
moeilijk blijkt, proberen overheden hun recht om te heersen vaak op andere, minder
standvastige elementen te baseren: “The forging of a shared identity (required to
legitimate the nation-state) and the forging of a shared normative order (required to
legitimate the regime) are difficult, long-drawn-out, conflict-prone processes. In the
absence of a shared normative order or a weak one, governments claim the right to rule
on the basis of other rationales. (…) These rationales are open to rival interpretations and
are less enduring” 39. Van belang bij het creëren van zulke waarden en normen, is dat ze
38 Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia. The Quest for moral authority. Stanford, Stanford
University Press, 1995, pp.15-29.
Alagappa is directeur van het “East-West Center Washington”.
Voor een uitgebreidere uitleg over legitimiteit, zie o.m.: Weber, Max, Theory of Social and Economic Organisation.
Ed. by Talcott Parsons. New York, Free Press, 1964. 39 Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, p.58.
32
gebaseerd zijn op geschiedenis en cultuur. Als er dan groepen in de samenleving zijn, die
andere ideologieën vertolken, zullen deze moeite hebben met het verkrijgen van een grote
aanhang door een gebrek aan gedeelde waarden. Van zodra deze echter na een hele
periode toch aan populariteit winnen, vormen deze bewegingen een uitdaging voor het
regime, daar zij de legitimiteit zullen ondermijnen door andere waarden voorop te stellen,
wat uiteindelijk kan leiden tot een legitimiteitscrisis van het regime40.
• Conformiteit met de gevestigde regels (procedureel element):
als personen legitieme macht verwerven via de gevestigde regels, dan zal deze macht
slechts in de marges worden betwist. Het kan echter ook gebeuren dat een regime initieel
toch legitimiteit geniet zonder de juiste procedure te hebben gevolgd, omwille van andere
redenen, zoals charismatische autoriteit. In nog andere situaties kan het zelfs zijn dat een
staatsgreep niet illegitiem is, omdat er voorheen gewoon geen echt regime was. Het
belangrijkste is dan het effectief en goed gebruik van macht, het volgende element.
• Goed gebruik van macht (performantie-element):
De regering moet handelen op basis van wetten en de macht gebruiken ten voordele van
de maatschappij. Zeker in nieuwe democratieën is performantie héél belangrijk voor de
legitimiteit. Gevestigde democratieën hebben meestal de capaciteit om zichzelf zonder
crisis te herpakken41, maar zelfs in deze maatschappijen kan een lange periode van
ineffectiviteit de legitimiteit ondermijnen.
• Instemming van de onderdanen (instemmingselement):
Dit is een cruciaal element want zonder de toestemming van het volk, zonder publieke
erkenning, heeft het regime geen autoriteit. Maar het soort van instemming en de rol
ervan kan heel erg variëren: “In general, consent implies a duty to obey the government
in matters under the jurisdiction of the state, irrespective of the content and outcome of
commands. This however is not the same as blind obedience” 42.
40 Men spreekt over een legitimiteitscrisis van het regime, indien de basiswaarden van de politieke en sociale orde
worden betwist. 41 Alagappa geeft hierbij het voorbeeld van Amerikaans president Bush Sr., die in ’92 werd verslaan bij de
verkiezingen omwille van de slechte economie, hoewel de legitimiteit van z’n administratie nooit in vraag werd
gesteld. 42 Friedman, R., The concept of authority in political philosophy. In: Flathman, Richard E., (ed.), Concepts in Social
and Political philosophy. New York, Macmillan, 1973, pp.127-131.
33
Een volk is bovendien geen eenheid, maar kan worden onderverdeeld in verschillende
groepen. Een zeer belangrijke groep voor het regime, is de elite, daar deze toegang
hebben tot heel wat machtsbronnen en meer politiek geëngageerd zijn. Maar de groep
waarbij het regime het meest op z’n tellen moet letten, zijn deze die de effectieve
capaciteit hebben om de massa op grote schaal te mobiliseren. Zolang de grieven op
lokaal vlak worden geuit, is er eigenlijk weinig te vrezen. Van zodra deze groepen er
echter in slagen om de massa op nationaal vlak te coördineren, wordt het veel moeilijker
om de situatie onder controle te houden.
Het omgekeerde van instemming van het volk is natuurlijk ongehoorzaamheid en indien
er op grote schaal ongehoorzaamheid is, daalt in de eerste plaats de legitimiteit van de
regering, en in de tweede plaats eventueel die van het regime. Als de overheid deze
protesten dan bovendien beantwoordt met repressie, daalt z’n legitimiteit nog meer. Door
massaal dwang te gebruiken, toont het regime dat het eigenlijk zwak in z’n schoenen
staat: ” It reflects the ineffectiveness of coercion and the weakness of the government’s
legitimacy. It can further undermine its legitimacy even from the perspective of those
who are not its target” 43. Als de situatie echter dreigt uit te lopen op complete anarchie,
en het regime dan repressie gebruikt om orde te herstellen, kan de legitimiteit van een
zwak regime hierdoor stijgen.
Indien de bevolking tevreden zou zijn over alle vier deze elementen, dan bezit het regime een
heel hoge graad van legitimiteit. Dan wordt het uitoefenen van macht, een recht en
gehoorzaamheid, een plicht. Toch zijn deze vier elementen onderhevig aan veranderingen
doorheen de tijd, waardoor finaal geen enkele politieke institutie permanent legitiem is.
Laten we nu deze theorie toepassen op Birma44.
Reeds met het eerste element, gedeelde waarden en normen, gaat het mis. De leden van de
centrale regering behoren immers tot de Burman-meerderheid en prediken voortdurend
“nationale eenheid”. Een stelling waar de andere etnische groepen geen oren naar hebben.
Vandaar dat deze na de koloniale periode, van bij het begin, onafhankelijkheid of autonomie
eisen, en die groepen die dit recht niet krijgen, starten het gewapend verzet. Na de militaire coup,
maakt Ne Win duidelijk dat het leger geen separatisme zal dulden, waarna zowat alle etnische 43 Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, p.19. 44 Hoewel Alagappa zelf case-studies bespreekt in z’n boek, waaronder over Birma, blijft hij daarin zeer algemeen,
en past eigenlijk niet echt z’n eigen theorie toe. Ik doe dit hier wel.
34
groepen een guerrillaoorlog starten45. De basis waarop het regime zichzelf legitimeert, “law and
order” en “noodzaak aan nationale eenheid” (de nationalismethesis), wordt dus al niet door de
gehele bevolking erkend als fundamentele waarde.
En door de ingewikkelde mix van etnische groepen in het land, is het creëren van een
gemeenschappelijke identiteit al helemaal een onmogelijke opgave.
Ook met het volgende element is het logischerwijs pover gesteld, daar een militaire coup
natuurlijk in geen geval de normale procedure is om aan de macht te komen. Van charismatisch
autoriteit, waar bijvoorbeeld Khomeini van genoot, is er ook nauwelijks sprake omdat het volk
Ne Win zeker niet als een echte leider zag, wegens z’n bekendheid als playboy en gokker, als
een politiek lichtgewicht46.
Dan komen we bij het derde element, performantie. Alweer geen goed rapport voor de junta.
Birma is sowieso al een moeilijk te besturen land door de slechte bereikbaarheid van de
bergachtige grensstreken, en de situatie wordt natuurlijk nog veel slechter als er verschillende
groepen in die grensstreken een guerrillaoorlog zijn begonnen. Als daarenboven nog eens alle
belangrijke posities van de politieke, economische en rechterlijke macht, inclusief de
administratie, worden bezet door militairen die hiervoor geen opleiding hebben genoten, is ‘good
governance” ver te zoeken.
Ook op economisch vlak is de situatie desastreus. Regelmatig zijn er voedseltekorten en het land
dat eens “de rijstschuur van de wereld” was, komt nu tot grote woede van de bevolking in de
groep van “Minst Ontwikkelde Landen” terecht. Het regime kan dan ook niets anders dan
geleidelijk aan openingen creëren voor buitenlandse investeringen (de Economische
Hervormingsstrategie), met grootschalige investeringen in de oliesector als gevolg. Resultaat: het
leger wordt sterker, daar 40% van de publieke uitgaven naar defensie gaan. Er vloeit hiervan
nauwelijks geld naar de gezondheidszorg of andere cruciale domeinen. En als het Westen
eindelijk reageert op de wantoestanden in het land, doet ze dit door middel van sancties (die in
het volgende hoofdstuk zullen worden geëvalueerd), waardoor de economische situatie nog
rampzaliger wordt.
Op alle vlakken, behalve het militaire vlak dan, slechte performantie dus.
En dan tenslotte het vierde element: instemming van de bevolking. Na de hele uiteenzetting die
hierboven staat, is het wel duidelijk dat ook dit een vage droom is. Geen publieke erkenning van
autoriteit, geen steun van groepen die van rijkdom meegenieten wegens de slechte economische 45 Voor een lijst van alle gewapende groepen, inclusief de datum van eventuele wapenstilstand: zie Bijlage F. 46 Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, p.186.
35
toestand47, heel wat groepen die oproepen tot verzet tegen het regime. En als de protesten dan
nog eens met bruut geweld worden onderdrukt, wordt publieke erkenning helemaal een
onmogelijke zaak: “By firing on fellow Bama and killing thousands, they have done the
unthinkable. To circumvent the illegitimacy of the military-socialist regime of which it is the de
facto successor, Slorc has linked its right tot rule to the legitimacy of the armed forces: the
tatmadaw. (…) In sum, Slorc’s goal is to legitimize the military as a constitutional but
extrapolitical institution with the power to define the bound of politics - in other words, the right
to deligitimize politics, to depoliticize the political” 48.
Slorc wil en kan de macht niet delen, daar ze de rol van het leger willen formaliseren.
Daarom zoeken ze dan maar externe legitimiteit, die ze ook vinden binnen Azië.
Alagappa gaat een deel van z'n theorie specifiek concentreren op autoritaire regimes.
Deze legitimeren zichzelf meestal op een negatieve wijze. Het leger, of een persoon gesteund
door het leger, grijpt de macht om “law and order” te herstellen, of om het land te beschermen
tegen een buitenlandse dreiging. Deze coup krijgt dan vaak de steun van die groepen die
ontevreden waren met het vorige regime. Autoritaire regimes proberen vaak zichzelf te
legitimeren op basis van performantie (herstel van “law and order” of levering van materiële
goederen) of op basis van de persoonlijke autoriteit van de leiders. Toch kunnen deze regimes
zich niet té sterk beroepen op performantie want dit stelt vele problemen. Zodra de orde immers
helemaal is hersteld, kan men zich hierop niet meer baseren als reden voor het verderzetten van
de machtsuitoefening. Aan de andere kant moet de overheid er toch in slagen op een redelijke
termijn orde te creëren, of ze komt helemaal in diskrediet.
Gelijkaardig dilemma op vlak van economische performantie. Een goed resultaat op dit vlak zal
op lange termijn voor conflicten zorgen tussen de junta en de nieuwe groepen die zijn ontstaan
door de economische bloei. Zij zullen inspraak eisen om hun belangen te kunnen verdedigen.
Deze belangen zullen meer dan waarschijnlijk indruisen tegen die van de machthebbers, met
clashes als gevolg. Economische mislukking echter, zullen het regime ook in het nauw drijven,
doordat ze hun (frequente) belofte van economische welvaart niet nakomen.
De belangrijkste problemen zijn echter de geringe capaciteit om zichzelf in stand te houden door
vernieuwing en het gebrek aan morele verantwoording. Fysieke zekerheid en voldoende
etenswaren zijn wel een noodzakelijke, maar geen voldoende basis voor morele verantwoording.
47 Er zijn natuurlijk wel lokale officieren die het goed hebben, maar dit komt grotendeels door hun eigen zaakjes in
plaatselijke mijnen of drugshandel, en niet door grote geldsommen die van de centrale regering zouden komen. 48 Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, p.189.
36
Ook aan sociale en politieke aspiraties van de geregeerden moet in zekere mate tegemoet
gekomen worden, wil de autoriteit blijven bestaan.
En naast de processen in eigen land, moet zo’n autoritair regime ook nog rekening houden met
de politieke en economische ontwikkelingen op internationaal niveau. Zo was tijdens de Koude
Oorlog de steun van de VS en de SU een belangrijke factor in de instandhouding van heel wat
autoritaire regimes. Na de Koude Oorlog sloeg deze steun echter om in het promoten van
mensenrechten en democratische waarden, wat logischerwijs in het nadeel van dictaturen is.
Tot slot hebben autoritaire regimes door hun natuur, sowieso een aanleg tot legitimiteitscrisis.
Hun basissen (charisma, performantie en eventueel buitenlandse steun) kunnen moeilijk over een
lange termijn worden volgehouden en kunnen worden uitgedaagd door een grotere macht. Dit
gecombineerd met een geringe capaciteit tot “self-renewal”, maakt de kans op een crisis reëel. 49
Ook deze theorie van Alagappa is rechtstreeks toepasbaar op Birma.
Reeds in ’62 legitimeert de junta zich op negatieve wijze, door te stellen dat enkel zij “law and
order” kunnen herstellen. De strijd van de etnische groepen, zorgt ervoor dat het regime zich nog
steeds op deze claim kan baseren. De “National Security” ideologie, die moet zorgen voor de
instandhouding van de staat en het regime, is gebaseerd op de -veelvoudig herhaalde -
zogenaamde “Three National Causes”: “Non-disintegration of the Union; Non-disintegration of
national solidarity; Perpetuation of national sovereignty”. Om te komen tot een “vredevolle,
moderne en welvarende natie” heeft de regering ook “The Twelve Objectives” en “Four Desires”
gedefinieerd. Die doelen moeten koste wat het kost worden bereikt, dus om het even welk
tegenstand wordt illegitiem verklaard. 50
Slechte economische performantie drijft hen inderdaad in het nauw, daar de bevolking gekrenkt
is in z’n eer door de degradatie tot MOL en ook het feit dat de junta moet afwijken van z’n
geplande strategie en het land niet langer gesloten kan houden voor buitenlandse invloeden en
geld, kan worden gezien als een nederlaag.
Morele verantwoording en procedures voor opvolging zijn er ook niet, en de geregeerden kunnen
op geen enkele manier hun verzuchtingen bekend maken.
Internationaal geniet de SPDC wel steun van z’n regio maar niet van het Westen of de VN.
Buitenlandse pleidooien voor verandering worden gezien als bemoeienissen van mensen, die een
verkeerde perceptie zouden hebben van de complexe omstandigheden in het land, van de
Birmese mentaliteit en de speciale positie van het leger. Bovendien stelt Khin Nyunt dat deze
pogingen contra-productief werken: “Once the new Constitution has emerged, power will be
transferred to a constitutional government. This will happen a lot faster if the negative elements 49 Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, pp.61-63. 50 Deze belangrijke onderdelen van de ideologie, zijn terug te vinden in Bijlage D.
37
inside the country would stop fomenting unrest. Democracy would come sooner rather than later
if outside powers would stop applying undue and unwarrented pressure and would stop imposing
sanctions. (They should) concentrate their efforts on furthering the cause of the whole population
of Myanmar, instead of one individual and her organization” 51. Het regime probeert dus een
beeld op te hangen dat het transitieproces bezig is, maar in werkelijkheid is die Conventie, zoals
vermeld, helemaal geen democratisch orgaan. Zo is één van de stellingen die zeker in de
grondwet zouden moeten staan, dat de toekomstige president militaire ervaring moet hebben, en
dat de 3 veiligheidsportefeuilles (defensie, binnenlandse zaken en grensgebieden) moeten
worden voorbehouden aan militaire officieren. Bezwaarlijk te beschouwen als een “compromis
onder de verkozenen”…
Deze theorie van Alagappa toont dus aan dat het regime slecht scoort op de verschillende
elementen die Alagappa aanduidt als noodzakelijk om macht uit te oefenen, die legitiem is in de
ogen van de bevolking. Noch op vlak van gedeelde waarden en normen, noch op vlak van
procedures, performantie of instemming van de bevolking kunnen de tatmadaw vandaag de dag
terugvallen. Ook is er geen charismatische figuur à la Khomeini, waar de bevolking achter staat,
noch zijn er procedures vastgelegd om opvolging te regelen, waardoor “self-renewal” nooit
vlekkeloos verloopt. Hierdoor kan de junta niets anders doen dan zich volledig beroepen op z’n
enige binnenlandse steungroep: het leger zelf.
51 Interview met Khin Nyunt. In: Asiaweek, “We restored order”, 17/12/’99, p.36.
38
2) STERKTES EN ZWAKTES VAN HET REGIME Daar het huidige bewind, de SPDC, de belangrijkste speler is in het Birma van vandaag en zeker
een rol zal blijven spelen in een eventueel nieuw democratischer regime, is het wel belangrijk om
eens te kijken hoe de zaken er voor hen voor staan, hoe zij zich georganiseerd hebben in de
maatschappij, en wat daarbij hun sterke en hun zwakke punten zijn.
2.1 STERKTES
Het militair regime heeft bovenal zeer veel vertrouwen in z’n eigen missie als politiek heerser,
als “guardian of the state”, en bij uitbreiding als beschermer van de Birmese boeddhistische
cultuur. Dit vertrouwen is duidelijk geworden, doordat ze hun coup legitimeerden in de naam
van “effectiviteit en efficiëntie”. U Nu was er niet in geslaagd om de orde te herstellen in de
natie, dus zij zouden dat wel doen. Bovendien werd deze beweging van het leger aanvankelijk
niet gezien als een coup, maar als een overgang naar een ander bestuur, net zoals in de 2 jaren
(’58-’60) van Ne Win’s regering met een grondwettelijke overheid. In deze overgangsperiode
zou er een einde komen aan de heersende chaos. De overgangsperiode is echter iets langer
uitgevallen dan twee jaar…
Om de eenheid te bewaren, moest volgens Ne Win het nationalisme worden gepromoot. Daarbij
moet echter worden vermeld dat dit promoten om meer dan één reden een stokpaardje van de
generaals was. Tegelijk wilde Ne Win hiermee immers xenofobie kweken tegen de
kapitalistische klasse, die vooral bestond uit Chinese en Indische handelaars. Anti-Chinese
betogingen waren het gevolg en tegen 1965 moeten zo’n 300.000 van hen het land hebben
verlaten. Voeg hierbij nog eens de “citizenship laws”, waarbij vele privileges slechts
toegankelijk waren indien je je Birmese achtergrond kon bewijzen tot 1823, en je beseft dat het
ondernemerschap in dit land vernietigd werd. Ook t.o.v. Aung San Suu Kyi wendt het latere
regime deze tactiek aan, door haar voor te stellen als “bezoedeld bloed”, daar ze getrouwd was
met een Brit, Michael Harris. Alweer een bewijs dat de nationalismethesis, waar Alamgir het
over heeft, nog steeds heel hoog in het vaandel wordt gedragen.
Als je bovendien kijkt naar de huidige situatie, is het regime behoorlijk goed in z’n missie
geslaagd, kun je wel stellen. Zowat alle rebellenlegers hebben immers de strijd gestaakt, hoewel
39
dat vaak niet het gevolg is van een militaire overwinning door de tatmadaw, maar het resultaat
blijft hetzelfde: zowat het hele land staat officieel weer onder controle van de centrale regering.52
Een tweede factor waardoor het leger erin slaagt de touwtjes in handen te houden, is de absolute
controle over politieke ideologie en het politieke leven tout court, de censuurstrategie. Ze zijn
erin geslaagd om een zeer sterk gecentraliseerde, unitaire staat op poten te zetten, met militaire
structuren die de hele landoppervlakte bedekken. De “civil society” wordt op alle mogelijke
manieren onder controle gehouden, als het moet met repressie en geweld, waar ze de middelen
voor hebben. 53
Ten derde beroept de junta zich op culturele tradities om zichzelf te legitimeren, en dan
voornamelijk op aspecten van de prekoloniale traditie in verband met het paradigma van de
autoritaire regering. Die traditionele cultuur staat bol van beelden van een “heilig centrum” (Oud
Birmees: “nagaya”), en koningen (“yahzahs”), die een absolute autoriteit (“padaithayit”) hebben
over de “periferie”(“daitha”)54. De vroegere Birmese monarch was “the lord of everything that
exists, including life, hair and head of his subjects” 55.
Zowel Ne Win als z’n opvolgers maken gretig gebruik van verwijzingen naar deze aloude
traditie van despotisme en claimen dat dit de authentieke uitdrukking van een legitiem Birmees
beleid is. Bruce Matthews gaat behoorlijk ver mee in deze redenering door te stellen dat “Sixty-
three years of colonial rule and a bare dozen of parliamentary democracy were not enough to
wash away the strong cultural-political connection with the past” 56. Ook een andere
vooraanstaande Birma-watcher, Robert Taylor, zou deze mening delen. Ik ga hier echter niet mee
akkoord, daar geen enkel volk voorstander kan zijn van willekeurige executies van een despoot
of andere zulke wanpraktijken. En het volk maakte reeds duidelijk tijdens opstanden
als“Rangoon Spring”en tijdens de verkiezingen van 1990, dat ook zij hier niet mee gediend zijn.
Als passend antwoord hierop, citeer ik Alagappa: “There is (also, red.) another Burmese tradition
of rulership. This is the tradition of the min-tara, a just king, who is chosen by the people and
whose power and authority derive from a compact with the ruled, whereby the ruler is required
to govern justly and to be highly moral. The implication of this tradition is that (…) it is the 52 Matthews, Bruce, The Present Fortune of Tradition-bound Authoritarianism in Myanmar. In: Pacific Affairs,
vol71, n°1, 1998, pp.7-23. Ik maak gebruik van Matthews zijn ideeën, maar ga niet akkoord met alles wat hij
schrijft. Daar waar ik toch onderdelen overneem waar ik mij maar gedeeltelijk kan in vinden, zal ik dit duidelijk
aangeven. Verder heb ik z’n theorie aangevuld met heel wat eigen bevindingen. 53 Ibidem. 54 Maung, Mya, The Burma Road to Poverty. New York, Praeger, 1991, p.xxiii. 55 Matthews, Bruce, The Present Fortune of Tradition-bound Authoritarianism in Myanmar, p.12. 56 Ibidem.
40
governed who determine the legitimacy (…) of rulers” 57. Met tradities kan dus zowel een
voorkeur voor een sterke leider, als een voorkeur voor een democratische leider worden
bewezen. Ik vermeld dus ook dit argument enkel en alleen omdat het regime het gebruikt (de
modernisatiethesis), maar ga zeker niet mee in de redering zoals vele anderen dat wel doen.
Bovendien is de civil society in Birma sinds vanouds goed georganiseerd, en ik vermoed dat, van
zodra zij de kans krijgen, zij zich behoorlijk snel opnieuw zullen ontwikkelen.
Een vierde factor die de junta versterkt is de strikte organisatie van de State Peace and
Development Council58. De SPDC bestaat uit twee uitvoerende organen. Ten eerste de Raad, die
bestaat uit 18 generaals en een admiraal. En ten tweede, het Kabinet van de Ministeries, dat
bestaat uit 39 leden. Eventjes heeft er iets bestaan als een “Advisory Bord” voor oudere Slorc-
officiëlen, maar in 1997 werd deze alweer opgedoekt.
De drie sterke mannen van de SPDC zijn Khin Nyunt, Than Shwe en Maung Aye (deze laatste
aanvankelijk met steun van Tin Oo, die echter in februari 2001 omkwam in een helikoptercrash).
Hoewel het regime als één blok wordt voorgesteld, is dit niet het geval. Er zijn
meningsverschillen, maar deze worden tot nu toe voornamelijk binnenskamers uitgevochten.
Generaal Maung Aye is bekend als een hardliner, die tegen het ASEAN-lidmaatschap is, tegen
om het even welke toegeving aan de etnische groepen of de NLD, en bereid om elk protest met
geweld de kop in te drukken. Luitenant Generaal Khin Nyunt daarentegen, de huidige premier
(sinds 25/8/2003), is eerder voorstander van dialoog, overtuiging en diplomatieke middelen. Hij
is meer begaan met het imago van z’n land, daar hij inziet dat bondgenoten nodig zijn om té
grote invloed van China binnen de perken te houden: “In comparison with Maung Aye, he is
“more worldly” and sophisticated, and recognizes the importance of managing public opinion.
Moreover Khin Nyunt has been instrumental in brokering and managing the ceasefires with the
former Communist Party of Burma/Myanmar insurgents, drug warlords, and ethnic insurgents.
He has been responsible for efforts to restore the international credibility of Birma/Myanmar
through vigourous propaganda and skilfull diplomacy. An ethnic Chinese, he is close to the
Chinese government” 59. Reeds sinds ’83 is hij het hoofd van de geheime dienst, mede door de
ruggesteun van Ne Win. Hij heeft echter nooit rechtstreeks deelgenomen aan gevechten,
waardoor de troepen meer opkijken naar Maung Aye.60
57 Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, p.177. 58 Voor de leden van de SPDC: zie Bijlage C. 59 International Crisis Group, How strong is the military regime? Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n°11,
21/12/2000, p.6, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1259&l=1, raadpleging: 15/9/2003. 60 International Crisis Group, How strong is the military regime?, pp.6-8.
Matthews, Bruce, The Present Fortune of Tradition-bound Authoritarianism in Myanmar, pp.13-14.
41
Toch hebben ze allen uiteindelijk één en hetzelfde doel: controle van het land door de tatmadaw.
Het leger is een loyale en gedisciplineerde bondgenoot van het regime. Zij krijgen dan ook een
privilege dat andere leden van de bevolking niet genieten: makkelijke toegang tot schaarse
bronnen en een familie die niet regelmatig wordt lastiggevallen met vragen om geld of arbeiders.
Bovendien ontvangen de 450.000 soldaten (soms) soldij, wat hen meteen de enige economisch
afhankelijken van het regime maakt. En daarbij moet dan nog eens zo’n ruw geschatte 85.000
mensen aan worden toegevoegd van de politie of milities. Een rekensommetje van Matthews:
“The larger the armed force, the greater numbers who will depend on it for livelihood and the
priviliged lifestyle it can lead to. In addition, it can be assumed that each member of the forces
has somebody to support. A reasonable figure could be a family of four, which in turn suggests
that two million people receive immediate profit and security from SPDC rule. A further
estimation given to me suggests that each of these in turn probably shares his or her privileges
directly or indirectly with a couple of friends or relatives, bringing the total to four million, or 10
percent of the population, who, in one way or another, materially benefit from the regime” 61. In
financiële termen betekent dit dat er biljoenen dollars naar het leger vloeien, waardoor het land in
’94 op de 37ste plaats stond in de wereld op vlak van defensie-uitgaven, t.o.v. 130ste op vlak van
ontwikkeling. Van de 47 Minst Ontwikkelde Landen, heeft Birma het grootste leger en is na
Yemen de grootste importeur van wapens…
Als vijfde factor van sterkte van het regime, vermeldt Matthews een groeiende stedelijke
middenklasse, die kan profiteren van de liberaliseringsmaatregelen die het regime heeft
doorgevoerd, maar enkel als ze met de junta willen samenwerken. In deze groep zit nog steeds
een groot aandeel Indische en Chinese handelaars, wat de onlusten tegenover deze inwijkelingen
opnieuw zou kunnen doen opleven. Toch controleert het regime zelf aanzienlijke delen van de
private economie, wat hen de nodige financiële middelen verschaft.62
Ten zesde zorgt een zeer uitgebreide geheime dienst ook voor het instandhouden van het regime.
Eén op zeven Birmezen zou een informant zijn, wat natuurlijk een klimaat van vrees en
wantrouwen creëert. De fameuze “house checks” worden willekeurig gehouden. De geheime
dienst opereert zowel bovengronds als ondergronds, en zowel in binnen- als buitenland. Aan het
hoofd van de hiërarchie staat het “National Intelligence Bureau” (NIB) en dit is verantwoordelijk
voor de coördinatie, met directe rapportage aan de SPDC-top. Daaronder staan er talloze
bureaus, zoals “the Criminal Investigation Departement”, “the Bureau of Special Investigations” 61 Matthews, Bruce, The Present Fortune of Tradition-bound Authoritarianism in Myanmar, p.14 62 Ibidem, pp.14-15
42
en zo meer. Maar het meest gevreesd is het “Directorate of the Defence Services Intelligence”
(DDSI), het machtigste orgaan van de geheime dienst. Aan het hoofd van zowel de NIB als de
DDSI staat Khin Nyunt. De DDSI levert de leden voor de NIB, moet alle tegenstand in de
bevolking smoren én moet loyaliteit en eenheid behouden in de tatmadaw.63
Naast deze geheime dienst, bestaat nog een zeer belangrijke denktank waar, alweer, Khin Nyunt
het hoofd van is: “the Office of Strategic Studies” (OSS), opgericht in 1994. Het OSS spuit niet
alleen strategieën voor alle sleuteldomeinen van de regering (buitenlandse zaken, drugs,
veiligheid, etnische zaken en wetenschap&milieu), ze is ook verantwoordelijk voor het
management van politieke crisissen en voor het cultiveren van een meer gesofisticeerd beeld van
het regime.64
Een zevende sterkte is de in 1993 opgerichte "Union Solidarity and Development Association",
die de bevolking aan het regime moet linken. De organisatie staat geregistreerd als een sociale
organisatie onder de vleugels van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Toch loopt de
bureaucratische organisatie ervan parallel met die van het regime en valt de territoriale structuur
samen met de regionale legerstructuren. Tot nu toe is deze USDA vooral bekend door z’n
gewelddadige vleugels, “the Strength of the Nation” en “the People’s Power Group”, die
deelnemen aan antidemocratische activiteiten en aanvallen tegen o.m. Aung San Suu Kyi. Naast
deze USDA zijn er ook nog tal van andere “NGO’s”, zoals “the Myanmar Red Cross
Association” en “the Myanmar Maternal and Child Welfare Association”, die dienen als
“hulptroepen voor de tatmadaw”, oftewel in klare taal: paramilitaire groeperingen.65
En last but not least kreeg het vertrouwen van de SPDC natuurlijk een enorme “boost” door de
steun van z’n regio. In de eerste plaats door de stevige politieke, economische én militaire relatie
met China, maar op vlak van legitimiteit betekende de toelating van het land tot ASEAN in 1997
nog veel meer een opstap. Iets wat de organisatie nog steeds uit vele hoeken verweten wordt.
63 Callahan, Mary, Cracks in the Edifice? Military-Society Relations in Burma since 1988, p.48. In: Pedersen,
Morten, B., Rudland, Emily, May, R.J. (eds), Burma: Strong Regime, Weak State? Adelaide, Crawford
House Publishing, 2000.
Voor meer informatie hieromtrent, zie: Selth, Andrew, Burma’s Intelligence Apparatus. Strategic & Defense Studies
Center of the Australian National University, Canberra, June 1997,
http://www.burmaproject.org/burmadebate/sepoct97bttm.html, raadpleging: 5/4/2004. 64 International Crisis Group, How strong is the military regime?, pp.11-12. 65 Ibidem, pp.24-25.
43
2.2 ZWAKTES
Een sterk teken van zwakte is natuurlijk dat het regime er niet steeds in slaagt om de bevolking
onder controle te houden. Zoiets is immers uiterst moeilijk als je bevolking je niet als legitiem
ziet, zelfs met zo’n enorm leger als de tatmadaw. Zeker na Rangoon Spring moest het regime
steeds meer z’n controles gaan opvoeren om z’n bevolking nog in z’n greep te houden. En
hoewel ze daar door het grote leger en de geheime dienst tot op zekere hoogte in slagen, zijn
sommige figuren niet in te tomen, huisarrest of niet. Ik heb het hier natuurlijk over Aung San
Suu Kyi, dé spreekbuis van de grootste bevolkingsgroep, de Burman. Zij krijgt zowel steun van
binnen - als buitenland, waardoor zij de facto onaantastbaar is. Haar laatste huisarrest wordt door
de hele internationale gemeenschap veroordeeld, en als haar ooit iets zou overkomen door
toedoen van de SPDC, zullen er ongetwijfeld enorme protesten uitbreken - iets wat het regime
kan missen als kiespijn nu zij er net bijna in geslaagd zijn het hele land officieel weer onder hun
controle te krijgen. Suu Kyi is anders dan de anderen door haar achtergrond, als dochter van een
volksheld, en door haar welsprekendheid na universitaire studies in Groot-Brittannië. Zij is
moeilijker te verslaan door het regime, daar zij een ongewapende strijd voert en elke keer dat zij
met de zondagspeeches voor haar huis zo’n grote massa lokt, betekent dit een kaakslag in het
gezicht van de SPDC. Alle steun aan haar initiatieven, hoe stil ook, zorgt voor demoralisering,
irritatie en delegitimering van het regime.
En natuurlijk speelt gewapend verzet van de etnische groepen ook een grote rol in het
ondermijnen van het vertrouwen van de junta, hoewel deze tegelijkertijd ervoor zorgen dat het
regime zichzelf nog steeds kan legitimeren o.b.v. de noodzaak om “law and order” te herstellen.
Zelfs na een wapenstilstand blijven deze etnische legers echter een potentiële dreiging, daar ze
hun wapens mogen behouden en soms de toestemming krijgen om delen van de economie te
controleren. Zo is in het gebied van de Wa zo’n immense drugshandel ontstaan, dat dit gebied de
facto niet meer geregeerd wordt door de junta, maar wel door zwaar bewapende troepen van het
Wa State Army, die beter zijn uitgerust dan de tatmadaw. Eigenlijk is dit een staat in de staat
geworden waar de SPDC nauwelijks nog iets te zeggen heeft.66
Ten derde heeft een sterkte van de junta tegelijk een keerzijde, die van deze factor een grote
zwakte van het regime maakt: het immense leger, dat de capaciteit moet blijven voortbrengen om
het hele land onder strikte controle te houden. Doordat steeds meer gebieden, die vroeger onder
controle stonden van etnische groepen, nu onder de heerschappij van de tatmadaw vallen, dreigt
66 International Crisis Group, How strong is the military regime?, pp.27-28.
Giebels, Robert, De Wa, Koppensnellers en drug producers. In: NRC Handelsblad, 30/8/2003.
44
een “overstretch”. Hoe uitgebreider het gebied wordt dat zij onder hun knoet moeten houden, hoe
zwakker de controle wordt. Het land is immers zeer uitgestrekt en kent heel wat moeilijk
toegankelijke berggebieden, waardoor de buitenposten heel vaak onderbemand zijn. Bovendien
krijgen de soldaten niet altijd een soldij, tot op het moment dat de situatie zo ernstig wordt dat er
muiterij dreigt. Dan wordt hun salaris plots verdrievoudigd, zoals enkele jaren geleden is
voorgevallen. En ten derde hebben de tatmadaw het moeilijk met het rekruteren van soldaten,
zelfs onder een regime van verplichte legerdienst, door het slechte imago van het leger.
Een tweede signaal van “military overreach” is op vlak van materiaal. De volledige militaire
uitrusting, de wapens en de munitie, moet worden geïmporteerd en dan vanuit de centrale
opslagplaats bij de regionale bevoorradingscentra terechtkomen. Door slechte communicatie en
transport loopt hier echter behoorlijk wat mank. Zo kan het leger, volgens een ILO-rapport,
zichzelf niet bevoorraden zonder burgers te dwingen een deel van het materiaal te dragen. Verder
loopt ook de verdeling van voedsel en shelters niet van een leien dakje, met overal diefstallen
van voedsel als gevolg, zodat het imago van de tatmadaw en de SPDC in de ogen van de
bevolking nog verslecht.
En tenslotte op vlak van de operaties zelf, is er ook gebrek aan een goede organisatie. Er moet
immers een heel strikte hiërarchie zijn over wie de bevelen van wie moet uitvoeren, of het aantal
slachtoffers bij elke veldslag zal zeer hoog liggen. Wat dus ook het geval is. Zelfs op basisniveau
is de organisatie weinig waard, daar de overgrote meerderheid van de soldaten in de infanterie
zitten, terwijl er nauwelijks eenheden zijn die zorgen voor aanvoer van benodigdheden (“support
units”). Zonder deze eenheden wordt elk gevecht enorm inefficiënt, waarbij er zowel materiaal
als mensen worden verkwist.67
Een vierde zwakke factor, zijn de verschillende strategieën die de verschillende vleugels van de
Raad erop na houden. Algemeen werd aangenomen dat, zolang Ne Win leefde, er geen
machtsstrijd zou komen in de top van de SPDC. Than Shwe bemiddelde immers tussen de twee
facties van Maung Aye en Khin Nyunt. “These factions need each other more, than they want
each other”68. Na de dood van Ne Win is de balans voorlopig in het voordeel uitgedraaid van
Khin Nyunt en z’n meer gematigde strekking. Khin Nyunt werd premier en ging dus z’n land
gaan vertegenwoordigen, terwijl Maung Aye z’n post in de huidige regering behoudt, en Than
Shwe minister van defensie, opperbevelhebber van het leger en juntaleider (een soort president)
blijft. Luitenant-generaal Soe Win werd het nieuwe hoofd van de Militaire Inlichtingendienst.
Men hoopte met deze switch het buitenland gunstig te stemmen, daar zij Khin Nyunt zien als een
67 International Crisis Group, How strong is the military regime, pp.31-33. 68 Ibidem, p.7.
45
figuur waarmee te praten valt. De vraag is echter hoezeer Khin Nyunt de andere vleugel op
sleeptouw zal kunnen nemen, om een dialoog aan te gaan met de oppositie.69
Ten vijfde is de miserabele toestand van de economie, met de belangrijkste sector, de landbouw,
die stagneert, ook een factor in het nadeel van de junta (maar daarover meer in het hoofdstuk
i.v.m. economisch overleven).
En dan ten slotte is tevens de slechte status van het land bij de internationale gemeenschap en de
VN, met onder meer sancties als gevolg, een zware dobber voor de SPDC.
Uit deze uiteenzetting over de sterktes en zwaktes van het regime, blijkt dus dat het regime er
daadwerkelijk in geslaagd is, door z’n overtuiging, de censuur, het grote leger, de geheime
dienst, en met enkele hervormingen, een deel van z’n tegenstanders in te dammen, nl. de etnische
groepen, de studenten en de sangha. Ook de NLD wordt geboycot, maar tot op de dag van
vandaag leeft deze beweging nog steeds onder de mensen. En daar nu ook de etnische groepen
noodzakelijkerwijs deze ongewapende tactiek zullen overnemen, zal deze tak van het verzet
groeien. Dit brengt meteen heel wat nieuwe problemen met zich mee voor de SPDC: wat met het
grote leger dat zéér veel geld opslorpt en nu geen etnische groepen meer te bevechten heeft? Kan
zelfs zo’n groot leger het volledige land onder controle houden, of wordt dit een “overstretch”,
die tot de ondergang van het regime leidt? Hoe zich nu legitimeren, daar “law and order” zijn
hersteld? Hoe moet de schrijnende economische toestand in het land worden aangepakt, daar
men zich nu niet meer kan beroepen op rebellen die een normale economie onmogelijk maken?
Heel wat van de vroegere sterktes zullen aldus zwaktes worden, en het regime zal hier
antwoorden op moeten vinden. Als dit dan moeilijk blijkt, zeker met de verschillende facties in
de SPDC, ligt de weg misschien wel open naar onderhandelingen met de andere twee
sleutelspelers in Birma: de pro-democratiebeweging en de etnische groepen.
69 Burma Centrum Nederland, Heftige reacties wereldwijd op ontwikkelingen in Burma, 15/9/2003,
http://www.xs4all.nl/~bcn/helftig_nov_03.html, raadpleging: 23/4/2004.
46
3) DE PRO-DEMOCRATIEBEWEGING
De leidende kracht van de democratiebeweging, de tweede sleutelspeler in Birma, is de NLD. De
NLD is zoals gezegd, ontstaan na de gebeurtenissen van 1988, en de belangrijkste personen in de
organisatie zijn: Suu Kyi, Aung Shwe en U Tin Oo. De secretaris-generaal van de beweging is
Aung San Suu Kyi. Zij staat voor een aanpak van de regering op een manier zoals Ghandi dat
gedaan heeft: ongewapend en met karrevrachten moed. De NLD heeft een “Committee
Representing the People’s Parliament” (CRPP) opgericht, om beslissingen te nemen in naam van
de verkozenen, die nooit in staat zijn geweest om hun mandaat op te nemen. Hun politiek
programma bestaat erin te blijven hameren op het erkennen van de verkiezingsresultaten van
1990 en op het aanvatten van een dialoog tussen het leger, de NLD en de etnische partijen. Zij
stellen een soort Zuid-Afrikaans scenario voor in de onderhandelingen met de autoriteiten,
waarbij de tatmadaw ook in een burgerlijk regime zouden blijven bestaan. Hierbij komt echter
het moeilijk probleem van amnestie opduiken: “Distasteful as it may seem, it may sometimes be
better to find a way out for the repressive regime in order to persuade it to give up power rather
than to force it to fight to the bitter end at enormous cost to everyone.”70 Moeilijk om uit te
leggen aan de achterban, maar ze kunnen deze misschien toch overtuigen, door te stellen dat de
tatmadaw er zeker anders zullen uitzien dan heden ten dage. Minder groot, enkel voor defensie
en zonder al die verwevenheid in de private economie. Stellingen die de tatmadaw-elite
natuurlijk niet goed in de oren klinken, wat één van de verklaringen is voor de huidige
impasse.71
Andere reden voor de impasse zijn de problemen die opnieuw de kop opsteken na 30 mei 2003.
De confrontatie met de USDA en het huisarrest van Suu Kyi, zouden volgens de woordvoerder
van het regime geen invloed hebben op het proces van nationale verzoening, maar de sluiting van
NLD-kantoren in het hele land laat anders vermoeden. Een grote teleurstelling na de
hooggespannen verwachtingen van de laatste twee jaar. In oktober 2000 leek het er immers even
op dat er een doorbraak was. Suu Kyi en Than Shwe (later vervangen door Khin Nyunt) voeren
op dat moment geheime gesprekken met VN-diplomaat Razali als bemiddelaar. In de loop van
2001 lekt dit nieuws uit en de NLD toont zich voorzichtig optimistisch, zeker nadat vanaf
februari 2002 steeds meer politieke gevangenen worden vrijgelaten en Suu Kyi opnieuw op vrije
70 Naing Oo, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation. In: Burma’s Lawyers’ Council Journal, Legal
Issues on Burma, n°7, dec.2000, p.10, http://www.ibiblio.org/obl/docs/LIOB07-ConstEng.htm, raadpleging:
23/3/2004. 71 Buzzi, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, A common future? PD Burma/Worldview Rights,
http://www.ibiblio.org/obl/docs/CB-Word.doc , 2001, 61p., raadpleging: 3/3/2003.
International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.7.
47
voeten is. Zij mag vrij reizen in het land en partijkantoren openen. Maar na de confrontatie van
mei 2003 wordt al deze hoop in de kiem gesmoord. Beide partijen spreken nu wel met meer
respect over elkaar, maar de dialoog zit strop, ook al omdat de SPDC de fase van “opbouwen van
vertrouwen” maar niet wil afsluiten. Bovendien worden gesprekken met de NLD niet vermeld in
het stappenplan van de huidige premier. 72
Verder is de leger-elite er niet van overtuigd dat ze iets te vrezen hebben van de NLD, en ze zijn
dus ook niet geneigd om hen te beschouwen als belangrijke gesprekspartners. Het is wel een feit
dat de NLD veel minder sterk staat heden ten dage, dan tijdens de gewonnen verkiezingen. De
NLD is immers op allerlei manieren gekortwiekt en vele leiders zijn gevangengenomen. De
facto, stelt Camilla Buzzi, blijven er nog maar heel weinig parlementsleden van de 485
verkozenen van 1990 over. 44 verkozenen zijn gestorven, 64 zijn er ontslaan, 96 hebben ontslag
genomen, 22 zijn verbannen en 7 zijn er uit de politieke loopbaan gestapt. Velen hiervan zijn
logischerwijs van de NLD.73
De NLD kan dus effectief niet op zichzelf, in het huidige politieke klimaat, de SPDC kelderen,
maar er is geen twijfel mogelijk dat zij een grote rol zullen spelen in om het even welke nieuwe
orde die ontstaat.
En om het allemaal niet te ingewikkeld te maken, vermeld ik voor de volledigheid nog kort
enkele andere belangrijke groeperingen die in het buitenland gevestigd zijn. Vooreerst de
“National Coalition Government of the Union of Burma” (NCGUB), die in 1991 werd opgericht
door alle NLD-verkozenen. De hoofdzetel bevindt zich nu in Washington, en zij hebben ook
lokale bureaus in Thailand en India. Toch heeft deze groep het moeilijk om zich te laten gelden,
daar z’n ministers verspreid zijn over verschillende landen en continenten en meetings dus geen
makkie zijn.
Later werd deze NCGUB uitgebreid met niet-NLD-verkozenen en zo werd “The Member of
Parliament Union” (MPU) gevormd.
Als reactie op het ontstaan van de NCGUB tenslotte, werd de “National Council of the Union of
Burma” (NCUB) gevormd, dat een soort tegengewicht zou moeten vormen van de etnische
groepen voor de Burman-groep. 74
Maar de NLD is niet de enige voorvechter van de pro-democratiebeweging. Ook de sangha en
studenten spelen sinds vanouds een grote rol bij protesten. Vandaar dat de junta ervoor zorgde
72 Weissink, Alexander, Bang voor de Dame. In: Knack, 11/6/2003, pp.92-93.
Ap, VS “bezorgd” over hongerstaking Suu Kyi. In: De Standaard, 2/9/2003. 73 Buzzi, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, pp.30-31. 74 Voor meer informatie hieromtrent: zie Buzzi, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, pp.17-22.
48
dat de universiteiten buiten de stad werden geplaatst en dat deze bij het minste onraad worden
gesloten. Studenten speelden immers een toonaangevende rol in de anti-Britse demonstraties, in
1974 en in ’88. Studentenleiders als Baw Oo Tun (ook Min Ko Maing genoemd) en Moe Thee
Zun (ook Myo Than Htut genoemd), werden sleutelfiguren in de democratische beweging die
groeide na ’88. Baw Oo Tun werd gearresteerd, gemarteld en veroordeeld door de Slorc tot 20
jaar gevangenisstraf, waarop Moe Thee Zun vluchtte naar de grensstreek met Thailand in ’89.
Daar werd hij leider van “the All-Burma Students’ Democratic Front” (ABSDF) dat de wapens
opnam om de tatmadaw te bevechten. In 1997 besloot deze groep om de strategie te wijzigen en
wapens nog enkel te gebruiken voor defensieve doeleinden. Ze concentreren zich nu meer op
lobbyen en ondergrondse activiteiten. Toch blijft deze strategische ommezwaai heel wat
discussies veroorzaken in deze beweging…75
In 1988 was de sangha een heel grote kracht achter de protesten, maar de laatste jaren hebben
deze sterk aan kracht ingeboet. Vooreerst hebben zij niet de structuur voor regelmatige meetings
binnen de religieuze groep, zoals deze wel bestaan bij de katholieken of moslims. Bovendien
bestaat er geen overkoepelende “paus”, noch is er zoiets als een “bisdom” die de verschillende
kloosters aan elkaar bindt. Daarenboven hebben de autoriteiten actie ondernomen om de
monniken onder controle te houden. Via het “Ministry of Religious Affairs” probeert men de
sangha zoet te houden met allerlei schenkingen, zoals airconditioning voor de kloosters. Alle
monniken moeten zich sinds 1990 ook registreren en de religieuze examens worden
georganiseerd door de staat. 76
Er bestaan verder ook nog christelijke en islamitische groeperingen, maar deze zijn niet talrijk en
zijn, ofwel niet geïnteresseerd in politiek, ofwel worden ze zó geïntimideerd, dat enige politieke
“bemoeienis” hun het leven helemaal zuur zou maken.
Over de pro-democratiebeweging kunnen we dus besluiten dat deze aan kracht heeft ingeboet,
maar als deze erin zouden slagen, bijvoorbeeld via de MPU, een effectieve samenwerking op
poten te stellen, ondanks de draconische regels van de junta, dan kunnen zij weer in sterkte
toenemen. Ik zie dit positief in, daar zowat alle etnische groepen de strijd hebben gestaakt, en nu
op een andere manier hun grieven willen uiten. En die andere manier is de ongewapende, de
wijze waarop Suu Kyi reeds 16 jaar het regime bekampt. Bovendien beseft ook de internationale
gemeenschap meer en meer dat deze bevolking echt wel een verandering wilt. Getuige daarvan is 75 Buzzi, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, p.18 76 International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.26.
49
een rapport van Kofi Annan waarin hij stelt: “There are still countries where resistance to
democracy is strong, even though the majority of the people clearly desire change. Zimbabwe
and Myanmar are cases in point”77.
4) DE ETNISCHE BEWEGING
Aangezien zij 32% van de bevolking uitmaken, is deze etnische beweging de derde sleutelgroep.
Heel wat etnische groepen voeren al sinds mensenheugenis een strijd tegen de dominantie van de
Burman en ook na de onafhankelijkheid is dit niet anders. Reeds van in het begin vormen zij een
destabiliserende factor doordat zij hun wensen niet beantwoord zien.
4.1 ONTSTAAN VAN DE STRIJD
De eerste groep die de strijd inzet, nog voor de onafhankelijkheidsdag, is de "Communist Party
of Burma". Aanvankelijk behoort deze groep tot de AFPFL, maar door meningsverschillen over
de strategie om de onafhankelijkheid te bekomen, splitst ze zich af in 1946. In 1948 gaat de
organisatie ondergronds en begint een gewapende strijd. De communistische opstand kent
aanvankelijk een zeer snelle uitbreiding, maar verdwijnt even snel als ze gekomen is. Tegen
1955 zijn ze op politiek vlak reeds van geen groot belang meer. Ze waren teruggedrongen tot de
grensstreken met China en als in 1962 de steun van China doodbloedt, krijgt de organisatie het
erg moeilijk.
Vlak na hen starten ook de Karen hun strijd, maar eigenlijk was dit de bevestiging van een
spanning die reeds voor W.O. II aanwezig was tussen de Karen en de Burman. De rebellie
verspreidt zich en ook de Mon werpen zich in de strijd, met enorme spanningen in het land in de
eerste helft van de jaren ’50 als gevolg. Pas tegen 1954 werd de situatie iets rustiger.
De volgende fase van oproer begon in 1959 in Shan State. Deze werden plots, zoals gezegd,
geconfronteerd met een influx van allerlei troepen nl. de Chinese communisten, de Chinese
nationalisten en als reactie daarop ook nog eens de tatmadaw zelf. Iets teveel van het goede,
vooral daar de beloften van secessie voor Shan State in de grondwet maar niet werden nageleefd.
En in ’61 volgen dan de Kachin, christenen, als reactie op de statement van premier U Nu dat het
boeddhisme zou verheven worden tot staatsgodsdienst. 78
77 UN, Implementation of the United Nations Millennium Declaration. Report of the Secretary-General, doc
A/58/323, 58ste sessie van de Algemene Vergadering, 2/9/2003, p.15.
50
Een hele wirwar aan gevechten dus, en het plaatje wordt er niet bepaald makkelijker op, als je
weet dat deze troepen niet enkel de Burman bevochten maar ook elkaar. Zo hebben de Karen en
de Mon die beiden in Z-O-Birma wonen, elkaar regelmatig bestookt om controle te krijgen over
elkaars gebieden.
Toch doen ook vele van deze etnische groepen in 1988 mee aan de verkiezingen om eens op een
andere manier hun belangen te verdedigen. In totaal deden 36 politieke partijen van de etnische
groepen mee aan de verkiezingsstrijd. De grootste afzonderlijke winnaar onder hen was de “Shan
Nationalities League for Democracy” (SNLD), die 23 zetels won. Een coalitie van etnische
partijen, de “United Nationalities League for Democracy”(UNLD) won 66 zetels. Tegen
september 2000 zijn er echter slechts acht partijen meer die nog legaal zijn, waaronder de SNLD.
Zij spelen dan ook een grote rol in “the Committee Representing the People’s Parliament.”79
4.2 WAPENSTILSTAND
Heel wat etnische groepen hebben echter de strijd tegen de tatmadaw onverminderd voortgezet,
verkiezingen of niet, maar door o.a. het succes van “The Four Cuts”-campagne en het einde van
de steun uit China en Thailand, kregen velen van hen het moeilijk, en moesten bijgevolg een
wapenstilstandsverdrag afsluiten.
De eerste fase hierin was in 1989, op het moment dat de “Communist Party of Burma” in
verschillende facties uiteenspat, zoals “the United Wa State Party” en “Myanmar National
Democratic Alliance Army”, die allemaal apart deals afsluiten met de junta.
De volgende fase begon in 1994 toen ook de Kachin toegaven. Het feit dat de Kachin
Independence Organization (KIO) de wapens neerlegde, was heel belangrijk voor de moraal van
de oppositie. Zij waren immers één van de grootste en best georganiseerde etnische troepen. In
1995 volgde dan nog een belangrijk akkoord, ditmaal met de “New Mon State Party” (NMSP),
gevolgd door het “Shang Mong Tai Army”, het leger van Khun Sa. Deze laatste is een notoire
drugshandelaar, die na de wapenstilstand een vrijgeleide kreeg van de regering om zich als
handelaar te vestigen in Rangoon, alwaar hij z’n geld witwast via de toeristische sector.80
78 Buzzi, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, pp.7-9. 79 Buzzi, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, pp.21-22. 80Sherman, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.230-232. In: The political economy of armed conflict,
Beyond greed and grievance. Colorado, Lynne Rienner Publishers Inc., 2003, 317p.
51
Een van de belangrijkste overblijvende groepen is de “Karen National Union”(KNU), maar ook
deze zijn zeer recent (december 2003) beginnen onderhandelen zijn met de SPDC. Als gevolg
hiervan kondigden ook “the Karenni National Progress Party” (KNPP) en “the Chin National
Front”(CNF) aan klaar te zijn om met de onderhandelingen te starten. Enkel “Shan State Army
South”(SSA) moet daarna nog naar de onderhandelingstafel komen, en hun woordvoerster
meldde dat zij dit wel degelijk zouden doen, áls er eerst een nationale wapenstilstand wordt
afgekondigd…81
4.3 PROBLEMEN
De akkoorden die het regime heeft gesloten met deze groepen zijn geen finale politieke
akkoorden over hun positie, maar enkel wapenstilstanden, daar de SPDC niets wil horen over
autonomie in de unitaire staat die zij voor ogen hebben. Deze hete aardappel zal moeten opgelost
worden in de Nationale Conventie. Waarom dan toch een akkoord sluiten?
Ten eerste natuurlijk om de aanhoudende aanvallen van de tatmadaw te stoppen -
rebellengebieden werden steevast uitgeroepen tot “free fire zones”- en een ietwat normaal leven
te kunnen leiden (humanitair aspect). En voor de volledigheid moet ik hierbij zeggen dat ook de
rebellen zelf geen schatjes zijn natuurlijk. Ook zij eisen van de plaatselijke bevolking voedsel,
belastingen en soldaten. Dus met zo’n akkoord is de plaatselijke bevolking al veel minder
belaagd op beide fronten. Maar een belangrijk tweede argument dat pleit voor een
wapenstilstand, zijn de economische voordelen die eraan verbonden zijn, voor de leiders van de
strijdende groepen althans. Met wat geluk slagen ze erin om concessies voor hout- of mineralen-
exploitatie in de wacht te slepen of knijpt de junta een oogje toe voor illegale activiteiten.
Bovendien beloofde de regering om iets te doen aan de slechte economische situatie door middel
van het “Master Plan for the Development of Border Areas and National Races”, wat wel een
gedeeltelijke erkenning is van de grieven van de etnische minderheden. Maar al gauw is
gebleken dat het hen ontbrak aan de nodige fondsen, dus hiervan is niets in huis gekomen. Toch
gaat het hier om relatief duurzame wapenstilstanden, in tegenstelling tot de tijdelijke,
opportunische deals die je aantreft in andere conflicten, zoals in Sierra Leone. Beide partijen
slagen erin hun situatie te verbeteren door het akkoord. De junta is er door deze akkoorden in
geslaagd z’n grootste vrees te begraven: een alliantie tussen de verschillende verzetshaarden, of
nog erger, tussen de etnische minderheden en de Burman-oppositie.
Maar je kan niet zeggen dat het gaat om “normale vredesakkoorden” daar er geen ontwapening,
geen demobilisatie of reïntegratie plaatsvindt, noch een duurzame oplossing van de
81 Voor meer informatie hieromtrent: zie www.karen.org
52
onderliggende problemen bekomen is. Men kan dus duidelijk spreken van een negatieve vrede.
Zolang de grieven van de etnische minderheden niet worden opgelost, zal Birma kwetsbaar
blijven voor het heropflakkeren van de conflicten. 82
Een ander probleem voor een democratische regering zal de houding van de plaatselijke leiders
zijn in de etnische gebieden. Weinigen onder hen zijn immers voor een democratie uit
overtuiging. Hun enige zorg is hun lokale autoriteit kunnen bewaren, zorgen voor de
ontwikkeling van hun regio en hun eigen cultuur blijven behouden zonder remmingen. Hoewel
sommigen uit opportunisme dus wel voorstander zullen zijn van een beweging naar een
representatieve regering, waarvan zij dan autonomie zullen krijgen in een federale staat, zal dit
niet voor allemaal het geval zijn. Er zijn immers groeperingen die ronduit onafhankelijkheid
willen en dus een toekomstige bedreiging zullen blijven voor de nationale veiligheid en
soevereiniteit. Bovendien zijn zij niet alleen behoorlijk goed bewapend, zij zullen ook niet staan
springen om de verkregen economische voordelen opnieuw af te staan. Vaak zorgen deze
economische belangen voor het ontstaan van corruptie en criminaliteit, met nieuwe spanningen
als gevolg.83 Het meest notoire voorbeeld hiervan zijn de grote drugsdealers, de Wa, die een
zwaar bewapend leger hebben van zo’n 20.000 man, het “United Wa State Army”(UWSA). Deze
voeren heroïne en amfetaminen uit - zo’n 600 miljoen van deze tabletten zouden in 1999 uit deze
streek zijn getransporteerd naar Thailand - en het plaatje wordt nog ingewikkelder, als je weet
dat ook heel wat plaatselijke tatmadaw-leiders bij deze drugshandel betrokken zijn. Bovendien
wappert hier officieel wel de vlag van Birma/Myanmar, maar in praktijk heeft deze regio alles
gemeen met China. De meeste Birmezen mogen “the Wa Special Region” niet eens binnen. De
Chinese yuan is er het enige betaalmiddel, ze spreken een Chinees dialect en zelfs de Chinese
klok geldt er, wat de facto betekent dat het er anderhalf uur later is dan in de rest van Birma. 84
Voor men zulke groepen ervan zal kunnen overtuigen om de democratie te ondersteunen, zal
men hen dus moeten verzekeren van economische voordelen bij de nieuwe toestand.
Daar de grootste groepen nu allemaal een wapenstilstand hebben onderhandeld of ermee bezig
zijn, is de “arena” waarin wordt gestreden, verlegd van het slagveld naar de politieke en
administratieve arena. Het komt er dus voor de etnische leiders op aan om politieke en
organisatorische capaciteit op te bouwen, zodat ze hun plaats kunnen opeisen in de
82 International Crisis Group, How strong is the military regime?, pp.27-28.
Sherman, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.232-248. 83 International Crisis Group, How strong is the military regime? , pp.27-28.
Sherman, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.225-255. 84 Giebels, Robert, De Wa, Koppensnellers en drug producers. In: NRC Handelsblad, 30/8/2003.
53
onderhandelingen over een toekomstig Birma. Daarvoor zullen ze echter de vaardigheid moeten
ontwikkelen om te ijveren voor een betere toestand van het hele land en ze moeten dus leren
verder te kijken dan de lokale context, een kwaliteit die de meeste etnische leiders nu nog
ontberen. Bovendien zijn heel wat van deze leiders ook militairen zonder ervaring in politieke en
sociale zaken, die geïntegreerd zijn in de verticale hiërarchie van een leger, en dus nauwelijks
voeling hebben met de problemen van de gewone bevolking. 85
4.4 CONCLUSIE
Uit deze analyse blijkt dat de etnische strijd die al heel lang bezig is, zo langzaam aan op z’n
einde aan het komen is, doordat de verschillende etnische groepen één voor één een
wapenstilstand hebben afgesloten met het regime. Toch zijn deze wapenstilstandsakkoorden
geen definitieve oplossing voor de onderliggende grieven van de niet-Burman, en blijven deze
etnische groepen ook na de wapenstilstand een potentiële dreiging daar zij niet ontwapend
worden en ingeschakeld blijven in de informele economie, met alle gevolgen vandien. Verder
kan men zich nog de vraag stellen in hoeverre deze lokale leiders zich zullen ontpoppen tot
goede nationale leiders, met de capaciteit om verder te kijken dan hun eigen bevolkingsgroep en
economische belangen. De grootste moeilijkheid in de onderhandelingen over het toekomstig
Birma, zal er in bestaan deze etnische groepen ervan te overtuigen dat onderlinge samenwerking
noodzakelijk is, én dat een niet-repressieve, te vertrouwen, centrale regering daadwerkelijk
mogelijk is.
5) MENSENRECHTEN
Zoals onder elk militair regime, is de status van de mensenrechten in Birma onder alles. Ik
vermeldde reeds enkele van de schendingen in de inleiding: dwangarbeid, gedwongen
verhuizingen, martelingen, willekeurige arrestaties, censuur, seksuele slavernij, gebruik van
kindsoldaten, wreedheden t.o.v. de etnische minderheden, opdringen van boeddhisme,... 86
85 International Crisis Group, Myanmar backgrounds, Ethnic Minority Politics. Bangkok/Brussels, ICG Asia Report
n° 52, 7/5/2003, 38p. http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1528&l=1 , raadpleging: 18/10/2003. 86 Human Rights Watch, World Report 2003, http://hrw.org/wr2k3/asia2.html , raadpleging: 2/2/2003.
54
Ik zal enkele hiervan iets uitvoeriger bespreken, maar zal er niet uitgebreid op ingaan, daar
rapporten van organisaties als Human Rights Watch en Amnesty International, ruim beschikbaar
zijn en voor zich spreken, en er dus, mijns inziens, weinig nood aan is, dat ook ik hier uitwijdt
over allerlei wreedheden die plaatsgevonden hebben. Toch moeten deze schendingen summier
aan bod komen, daar deze het grootste argument vormen voor de bevolking om het huidige
regime te verwensen, en dit heden ten dage de grootste officiële reden is voor de internationale
gemeenschap om in actie te schieten.
Ik behandel achtereenvolgens dwangarbeid, het gebruik van kindsoldaten en wetten die
burgerlijke vrijheden beknotten, en ik eindig met de gevolgen van deze schendingen voor de
bevolking en in de VN.
Sinds het opschorten van de grondwet in 1994 is de “martial law”, de krijgswet, van kracht. Zelfs
Khin Nyunt zegt hierover in 1992: “I would like to explain about this martial law according to
the records that I have studied (…) martial law is neither more or less than the will of the general
who commands the army; in fact martial law means no law at all."87
Dwangarbeid wordt overal in het land aangewend. Het militaire regime rechtvaardigt dit, door
beroep te doen op het verleden. Zo zou er in Birma een traditie zijn, waardoor de bevolking
vrijwillig helpt bij publieke projecten. Maar zelfs als dit waar was in het verleden, kan het
wijdverspreide gebruik van dwangarbeid vandaag de dag hier niet mee worden vergoeilijkt.
Troepen vallen binnen in een dorp met de vraag om arbeiders, en enkel als je rijk genoeg bent,
kan je de gunst van de soldaten afkopen, zodat je je zoon geen weken kwijt bent. Fungeren als
levend schild voor het leger, hun uitrusting dragen, wegen aanleggen, tempels bouwen,…
Daarom heeft “the International Labour Organization”(ILO) actie ondernomen. Myanmar mag
niet meer deelnemen aan de meetings - verder kunnen ze niet gaan, want geen enkel lid kan uit
de ILO worden gezet - en voor de eerste maal in z’n geschiedenis, heeft de ILO aan de andere
leden gevraagd om hun economische politiek t.o.v. Birma te herbekijken, wat eigenlijk niets
anders is dan een vraag om sancties.88
Zoals gezegd, maken zowel de tatmadaw als de rebellen gebruik van kindsoldaten. Vooral
jongens worden opgevorderd door deze troepen. De ergste overtreder wat kindsoldaten betreft, is
het overheidsleger zelf. Zij zouden zo’n goede 70.000 kindsoldaten onder hun gelederen hebben,
87 Amnesty International, No Law at All: Human Rights Violations Under Military Rule. AI Index 16/11/92,
October 1992. 88 Christie, Kenneth, Roy, Denny, The politics of human rights in East Asia. London, Pluto Press, 2001, pp.83-101.
55
wat hen meteen de twijfelachtige eer geeft, de grootste kindsoldaat-gebruiker ter wereld te zijn.89
Volgens Human Rights Watch wordt aan jongeren onder de 18 jaar vaak de keuze gegeven:
ofwel in de gevangenis, ofwel “vrijwillig” in het leger voor 5 jaar. Enkel als deze 5 anderen
kunnen aanduiden, ontsnappen ze aan deze keuze. Het zal trouwens ook wel geen verwondering
opwekken als je weet dat zowat alle weeshuizen in Birma leeg zijn… Alle rebellengroepen
samen, voegen hier dan nog eens zo’n 6000 à 7000 kinderen aan toe. Onder deze laatste zijn er
wel sommige vatbaar voor de kritiek op hun gebruik van kindsoldaten. De “Karenni National
Progressive Party” en de “Karen National Union” hebben alvast beterschap beloofd aan de
internationale gemeenschap. Andere legers, waaronder de “Wa State Army”, staan echter minder
open voor kritiek, terwijl deze net de grootste “gebruikers” zijn, na de tatmadaw zelf. Het regime
blijft ondanks alle bewijzen ontkennen dat er kinderen worden gerekruteerd. Verder is er dan ook
nog eens een acuut gebrek aan opvang van kinderen die de legers ontvluchten. Er is nauwelijks
bescherming, onderwijs, psychologische bijstand of bemiddeling om hen terug te brengen bij
hun familie. Nog een pijnlijke kwestie die heel wat problemen belooft op te leveren voor dit
regime en eventuele opvolgers ervan. 90
Burgerlijke Vrijheden zijn nog steeds sterk beperkt en staan onder controle van harde wetten.
Enkele notoire wetten hieromtrent zijn91:
• “the Emergency Provisions Act” (1950), waarbij mensen kunnen worden veroordeeld
voor “het verspreiden van een vals gerucht dat ontevredenheid opwekt”. Deze wordt nu
gebruikt om leden van de NLD en andere politieke dissidenten te veroordelen.
• “the Official Secrets Act” (1948)
• “the Printers and Publishers Registration Law” (1962)
• “The State Protection Law”(1975), waarbij mensen tot 3 jaar lang kunnen worden
aangehouden zonder echte aanklacht, als ze acties ondernemen die “de vrede van de
meeste burgers of de veiligheid en soevereiniteit van de staat in gevaar brengen”
• “The Law Protecting the Peaceful and Systematic Transfer of State Responsibility and
the Succesful Performance of the Functions of the National Convention against
Disturbances and Oppositions”, die zware straffen voorschrijft voor elkeen die de
“grondwettelijke conventie” mondeling bekritiseert.
89 Amnesty International, Mensenrechtendag Vooruit Gent, 7/12/2002. 90 HRW, My gun was as tall as me, Child Soldiers in Burma. New York, HRW, oktober 2002,
http://hrw.org/reports/2002/burma/index.htm, raadpleging: 2/2/2003. 91 International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.25.
Christie, Kenneth, Roy, Denny, The politics of human rights in East Asia, pp.89-90.
56
Geen vrije meningsuiting dus, geen persvrijheid, geen onafhankelijke rechterlijke macht
Toch verwacht men dat, indien de omstandigheden zouden veranderen, de “civil society” vlug en
met vertrouwen, opnieuw zou heropbloeien. Birma heeft immers sinds vanouds een grote
diversiteit gekend aan studentengroepen, schrijversverenigingen en professionele associaties, en
er is geen enkele reden om aan te nemen dat deze niet vlug zouden heropleven.
De tol van decennialange conflicten wordt langzaam aan bekend. In 2000 wordt het aantal
“Internally Displaced Persons” (IDP’s) in de grensgebieden aan Thailand geschat op zo’n ruim
half miljoen mensen. Voeg daarbij nog eens 120.000 geregistreerde vluchtelingen in de Thaise
kampen en nog veel meer niet-geregistreerden buiten de kampstructuur en minimum één miljoen
illegale Birmese arbeiders in Thailand, en je krijgt een vermoeden van wat de aanhoudende
burgeroorlog heeft aangericht. 92
De internationale gemeenschap beseft dat de situatie er slecht is, en elk jaar wordt er wel een
resolutie uitgevaardigd in de Verenigde Naties, die het regime gewoon naast zich neerlegt. Harde
actie wordt er toch nooit ondernomen, vooreerst omdat Birma niet belangrijk genoeg is voor de
grootmachten, en ten tweede omdat elke hardere actie van de Veiligheidsraad kan worden
geblokkeerd door China. Het regime babbelt er zich dan uit door te goochelen met woorden als
“Aziatische mensenrechten” en “unieke omstandigheden”.
Om deze paragraaf af te sluiten, een typerend citaat van de toenmalige minister van buitenlandse
zaken, U Ohn Gyaw, op de Algemene Vergadering van de VN van oktober 1991, die de tactiek
van z’n land verdedigt:
“To the fullest extent permitted by our own circumstances- not least among which is the ci-
ontinued existence of armed insurrection in remote parts of the country and the destructive
activities of underground elements in urban and rural areas- we are doing our utmost to promote
and protect fundamental human rigths in conformity with the purposes and principles of the
Charter and the provisions of the Universal Declaration of Human Rights… However, a clear
line must be drawn between the internationally binding caracter of the norms I have mentioned
on the one hand, and the policy of implementing them by Member States in their own countries
on the other. The modality of implementation is the primary responsibility of Member States, to
be formulated by each according to its own best judgement, in keeping with its own local
conditions” 93.
92 Deze cijfers zijn afkomstig van een rapport van ICG: International Crisis Group, How strong is the military
regime?, p.1.
Voor meer informatie, zie Online Burma Library: http://www.ibiblio.org/obl/show.php?cat=390&lo=d&sl=0 . 93 Geciteerd in: Steinberg, David I., Burma, The State of Myanmar, p.87.
57
58
D. EXTERNE LEGITIMITEIT
Daar de macht van de Birmese junta niet is gebaseerd op interne legitimiteit, maar enkel en
alleen op het leger, moeten zij op een andere manier proberen hun beleid te legitimeren. Daarom
gingen zij op zoek naar partners in het buitenland, en vooral dankzij hun rijke voorraad aan
natuurlijke bronnen, vonden zij heel wat kandidaten.
In de eerste plaats China, die de tatmadaw op alle mogelijke manieren steunen, wat zonder
twijfel één van de grootste oorzaken is van de explosieve groei van de tatmadaw het voorbije
decennium. Bovendien zorgde deze steun van China ook voor een ommezwaai in het beleid van
heel wat andere Aziatische landen.
En naast China, kan Birma ook rekenen op India, Thailand en ASEAN. Zeker deze regionale
groepering heeft, door Birma in '97 in z'n midden op te nemen, een enorme boost gegeven aan de
legitimiteit van de junta. Zij denken op deze manier, de "constructive engagement approach",
meer invloed te kunnen uitoefenen op de generaals.
Recht tegenover deze zachte aanpak van Azië, staat de harde aanpak van het Westen. Ondanks
de steun van de regio, is Birma immers niet verzekerd tegen internationale kritiek, in een tijdperk
waarin respect voor mensenrechten en democratie veelvuldig worden aangegrepen voor allerlei
acties door zowel staten en multilaterale organisaties, als NGO’s. Deze kritiek blijkt wel heel
duidelijk uit de sancties die werden opgelegd door de VS en de EU, welke jaar na jaar worden
verstrengd. En zelfs de “International Labour Organization” vroeg omwille van de massale
dwangarbeid, voor de eerste maal in z’n geschiedenis aan z’n leden om een ander lid, Birma,
sancties op te leggen. Tot slot is ook de VN zich iets meer met dit land gaan bezighouden. Naast
de jaarlijkse resoluties, engageert ook VN-Secretaris-Generaal Kofi Annan zich nu voor een
overgang naar een democratischer regime in 2006, het jaar dat Birma voorzitter wordt van
ASEAN.
Een heel gedifferentieerde reactie van de internationale gemeenschap dus, waarbij iedereen
officieel wel de situatie voor de Birmese bevolking wil verbeteren, maar economische belangen
toch vaak meer doorslaggevend blijken.
Mijn doel is het hoe en waarom aantonen van deze uiteenlopende reacties van de verschillende
sleutelspelers, aan te tonen hoe zij de Birmese junta al dan niet helpen of tegenwerken, om dan
per land te eindigen met hoe de situatie mijns inziens in de komende jaren zal evolueren. Maar
59
eerst zal ik noodzakelijkerwijs aanvangen met een analyse van de kijk op de wereld van het
Birmees regime zelf.
1) DE VISIE VAN HET MILITAIR REGIME OP DE WERELD
De eigen visie van het Birmees regime op de wereld wordt niet vaak bekeken. Toch is dit uiterst
belangrijk in deze sterk gecentraliseerde staat, waarin de ideologie een kader heeft doen ontstaan
voor het denken van de militairen, dat uiteindelijk zelfbevestigend gaat werken.
Het regime wordt immers gedreven door een obsessie met nationale soevereiniteit, waarbij zij
bijna totale autonomie zoeken van internationale invloeden. Hun buitenlands beleid wordt
gevoerd met de idee van onveiligheid in het achterhoofd, en streeft dus vooral naar “self-
reliance”. De problemen in hun land zien zij als uniek, en kritiek van buitenstaanders zou gevoed
zijn door partijdigheid en gebrek aan juiste informatie. Verder vertoont de junta een gebrek aan
begrip voor internationale acties en verzuchtingen. Elke opening die omwille van grote noodzaak
moet worden doorgevoerd, gaat gepaard met een hoop controlemaatregelen die de negatieve
impact ervan beperkt moeten houden. Hun vrees voor subversieve ideeën gaat zelfs zó ver, dat er
een bijna niet te overbruggen barrière is tegen de import van kennis.
Buitenlandse bemiddeling zien zij als ongewenste bemoeienissen. En daarenboven zijn er ook
maar weinig overheden en organisaties die zich daadwerkelijk willen inspannen voor een
oplossing van dit conflict. 94
1.1 ONTSTAAN VAN WANTROUWEN
Hoe is het tot zo’n wantrouwen kunnen komen?
Laten we beginnen met de reden waarom het buitenland zo geïnteresseerd is geraakt in dit land.
Het antwoord is te zien op de wereldkaart: Birma bevindt zich op de scheiding van Zuid-,
Zuidoost- en Oost-Azië. Het ligt tussen de grootmachten China en India, aan de Golf van
Bengalen en de Andaman Zee. Bovendien ligt het op de lijnen tussen drie culturen: de
boeddhistische, de confucianistische en de hindoecultuur. En last but not least is het daarenboven
nog eens enorm rijk aan grondstoffen.
94 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world. Bangkok/Brussels, ICG Asia
Report n°28, 7/12/2001, 43 p., http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1531&l=1 , raadpleging: 15/9/2003.
60
Niet verwonderlijk dat Groot-Brittannië geïnteresseerd raakte in dit land. Zo kon het Oosten van
India immers worden bewaakt en de kloof tussen Bengal en de Straten van Penang en Malakka
en Singapore worden gedicht. Bovendien werd Birma nu het bolwerk tegen een eventuele Franse
expansie van Indochina, en kon er handel worden gedreven met China. En de vele grondstoffen
speelden natuurlijk ook een enorme rol, o.a. voor de uitbreiding van de Britse vloot. 95
Maar deze kolonisatie is het begin van het wantrouwen van de Burman tegenover het buitenland.
Deze historie wordt dan nog eens gevolgd door een Japan, dat zich opstelde als bondgenoot,
maar zich na de overwinning toch plots zeer autoritair begint te gedragen. En het vertrouwen
krijgt dan nog eens een deuk, als blijkt dat heel wat van de etnische groepen die het centrale
regime de oorlog verklaarden, gesteund worden door het buitenland.
Het gevolg was dan ook dat de eerste regering van onafhankelijk Birma, onder leiding van
premier U Nu, voorstander is van een strikte neutraliteit, waarbij bilaterale relaties gebaseerd
worden op de “Five Principles of Peaceful Co-existence” 96. Deze eerste regering wordt
geconfonteerd met een land dat op de rand van de afgrond staat, zowel economisch als op vlak
van veiligheid. Zij proberen dus vooral om niemand voor het hoofd te stoten, zodat er zeker
geen buitenlandse interventie zou komen door een buurland, en tegelijkertijd proberen zij actief
mee te werken aan het elimineren van internationale conflicten.
Het buitenland van zijn kant, zag Birma aan de rand van China, Vietnam en India, als de boord
van de “vrije wereld”. Birma werd gezien als een dominosteen, met bijna evenveel strategische
relevantie als Vietnam. De Verenigde Staten bijvoorbeeld, geloofden dat een communistisch
Birma ook Indochina zou kunnen doen vallen: “Should Burma come under communist
domination, a communist military advance through Thailand might make Indochina, including
Tonkin, militarily indefensible.”97 Ook de Britten waren bevreesd voor een eventuele overname
van Birma door de communisten, waardoor de veiligheid van Malaya - waar toen Singapore nog
toe behoorde - en de Straat van Malakka in gevaar zou komen. Birma kon echter niet worden
overtuigd om aan een militaire alliantie deel te nemen, hoewel het land wel werd geïdentificeerd
als dé ideale plaats om luisterposten te installeren, en zo de bewegingen van China in de gaten te
95 Selth, Andrew, Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific, 2002, p.1,
http://www.nwc.navy.mil/press/Review/2002/spring/art3-sp2.htm, raadpleging; 23/3/2004. 96 Deze vijf principes werden opgesteld door de Birmese, Indische en Chinese leiders in 1950 en werden later
overgenomen door de “Non-aligned movement”. Ze bevatten: (1)wederzijds respect voor elkaars territoriale
integriteit en soevereiniteit, (2) non-agressie, (3) “non-interference” in elkaars binnenlandse zaken, (4) gelijkheid en
wederzijdse voordelen, (5) vreedzame coëxistentie en vreedzame bemiddeling van conflicten. 97 Pentagon, 1952 Policy Statement by U.S. on Goals in Southeast Asia. Key Document 2. The Pentagon Papers.
Toronto, Bantam Books, 1971, p. 28.
Kissinger, Henry, Diplomacy. New York, Touchstone, 1995, pp. 624, 632.
61
houden. Op het hoogtepunt van de Korea-oorlog heeft de VS zelfs eventjes plannen gehad om
vanop Birmees grondgebied een invasie te lanceren tegen China. In de eerste helft van de jaren
’50 leverde de CIA daarenboven militair materiaal aan de Kwomintangtroepen die gevlucht
waren naar Birma in 1949. Na zeven onsuccesvolle “invasies” van China, slaagde Birma er
echter in om in de VN de steun te krijgen van vele landen, zodat de VS zich genoodzaakt zagen
hun hulp stop te zetten. 98
Na al deze buitenlandse bemoeienissen zal het dan ook wel geen verbazing opwekken dat U Nu
zich bevestigd zag in z’n strategie om het buitenland zoveel mogelijk buiten te houden, door
evenwichtige en gediversifieerde relaties, en Birma z’n eigen zaken intern te laten oplossen. Hij
wordt dan ook medestichter van de “Non- Aligned Movement”.
Na de coup in 1962 verandert deze aanpak echter grondig. Van neutraliteit gaat Birma over naar
isolationisme. Birma trekt zich in ’79 zelfs terug uit de NAM, omdat het teveel in de
sovjetinvloed zou beland zijn - niettegenstaande hun eigen socialistisch systeem.99 Grote delen
van de economie worden genationaliseerd, buitenlandse culturele instituties en praktijken
worden verbannen, … Kortom, alle linken met de buitenwereld worden beperkt tot een absoluut
minimum. Ondanks, of misschien dankzij, dit isolationisme, slaagt U Thant, een schitterend
politicus, erin om op het hoogtepunt van de Koude oorlog tot tweemaal (van 1961 tot 1971) toe
unaniem te worden verkozen tot Secretaris-Generaal van de VN.
Dit isolationisme zorgt er effectief wel voor dat Birma bespaard blijft van het geostrategisch spel
van de grootmachten, maar het heeft eveneens zware kosten: de economie stuikt helemaal in
elkaar. Pas als de situatie echt desastreus wordt, doet het regime toegevingen, en langzaam aan
worden er enkele sectoren geliberaliseerd, om broodnodige investeringen door het buitenland
mogelijk te maken. Toch brengen deze niet de verhoopte verlichting, door een slechte
implementatie van het beleid, en ze zorgen ook niet voor een bredere steun aan het regime.
Zeker na Rangoon Spring, als het Westen en de internationale donors alle hulp aan Birma
stopzetten, worden de autoriteiten gedwongen om diplomatieke contacten te verbeteren, in de
eerste plaats in de regio. De SPDC wordt opgenomen in ASEAN, het “Asian Regional Forum”
(ARF) en de “Bangladesh, India, Myanmar, Sri Lanka and Thailand Economic Cooperation”
98Lintner, Bertil, The CIA’s first secret war. In: Far Eastern Economic Review, 16/9/1993, pp.56-58.
Selth, Andrew, Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific, pp.2-3. 99 Misra, K.P., Burma’s Farewell to the Nonaligned Movement. In: Asian Affairs, feb.1981, pp.49-56.
62
(BIMSTEC) 100. Ook bilaterale relaties worden verstevigd en om hun toewijding aan de VN te
bevestigen, ondertekent het regime een aantal conventies.
Institutioneel heeft de junta z’n buitenlands beleid proberen verbeteren door het opzetten van een
aantal mechanismen, zoals “ the Foreign Affairs Committee” (1992), “the Office of Strategic
Studies” (1994) en “the ASEAN Leading Committee” (1996). Aan het hoofd van deze drie
denktanken staat drie maal dezelfde man: Khin Nyunt. International Crisis Group maakt hierbij
echter een opmerking: “However, the consensus-making style of the military junta, coupled with
the autonomy of regional commanders, who control the borders, greatly limits the ability of any
one individual to steer and implement policy” 101. Toch is deze man, naar mijn mening, wel
degelijk de sterke man van de staat, daar hij niet enkel premier is en daardoor hét aanspreekpunt
bij uitstek is voor zowel binnen- als buitenland, maar ook nog eens alle belangrijke denktanken
leidt én de geheime dienst. En na de reshuffle die werd doorgevoerd, zijn alle regionale
officieren, die naar de zin van het centrale regime teveel macht hadden, teruggeroepen naar
Rangoon en vervangen. Dus de macht van deze groep lokale officieren is slechts relatief, daar ze
op elk moment kan worden gebroken.
1.2 KENMERKEN BUITENLANDS BELEID
Voor ik met de bespreking begin van de individuele invloed van de verschillende sleutellanden,
leek het mij toch nuttig om eerst eens de waarden van het regime onder de loep te houden, en dan
specifiek die waarden die z’n buitenlands beleid klaarblijkelijk vorm geven. Enkel op deze
manier worden sommige reacties van de junta begrijpbaar.
Dat het leger zeer nationalistisch is ingesteld, werd reeds duidelijk in de vorige paragrafen. In
praktijk heeft deze ingesteldheid ook heel wat gevolgen. Deze focus impliceert voor hen immers
ten eerste dat Birma’s territoriale integriteit en onafhankelijkheid met man en macht moeten
worden beschermd tegen de gevaren van neokoloniale ambities van de grootmachten. En om dit
te kunnen waarmaken en de eenheid in het land te bewaren, moeten dan ook, in de visie van de
tatmadaw, alle details van het publieke leven in Birma onder totale nationale controle worden
gehouden. Het principe van soevereiniteit zit vervat in ‘the Three National Causes”, terwijl
economische en culturele soevereiniteit prominent aanwezig zijn in ‘the Twelve National 100 Bimstec werd opgericht in 1997 om samen te werken op vlak van handel & investeringen, technologie, energie,
transport & communicatie, toerisme en visvangst. In januari 2004 werden ook Nepal en Bhutan toegelaten tot de
groep. Voor meer info, zie: http://www.bimstec.org/ . 101 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.11.
63
Objectives” 102. Deze werden voor het eerst gepubliceerd in ’89 en bewijzen de obsessie van het
regime met veiligheid. Ze dienen als doeleinden en verrechtvaardiging van de acties en bezorgen
het regime een identiteit. Deze vorm van nationalisme is duidelijk verbonden met conservatisme,
isolationisme en een geslotenheid, waarbij nieuwe burgers niet gauw worden toegelaten in de
Birmese maatschappij. 103
Dit obsessief nationalistisch denken leidt tot groot wantrouwen t.o.v. de wereld en vooral het
Westen. Dit kan gewoon een voorzichtige houding zijn van de heersers van een land dat wordt
geconfronteerd met zware interne moeilijkheden en vooral wil vermijden dat de buitenwereld tot
een invasie zou overgaan. Maar toch lijkt het erop dat de binnen- en buitenlandse druk op het
regime, hen zó zenuwachtig maakt, dat heel wat officieren totaal paranoia zijn geworden. Ter
illustratie, een fragment uit een speech van Than Shwe: “Some big neo-colonialist countries,
who want to dominate and manipulate Myanmar, are trying to destroy the spirit of national
solidarity in order to weaken the country and put it under their influence… Taking advantage of
their superiority in science and technology, these big nations are trying to dominate the
developing nations politically, economically, socially, and culturally” 104. De tatmadaw heeft wel
gedeeltelijk gelijk, als ze stellen dat de wereld tegen hen is en dat heel wat van de problemen in
Birma het gevolg zijn van acties van buitenlandse mogendheden. Maar de paranoia blijkt uit de
enorme overdrijvingen en de onwil om ook maar enige verantwoordelijkheid op te nemen voor
de mislukkingen. Van zodra je van zo’n wereldbeeld overtuigd bent, wordt alle nieuwe
informatie ook in dit kader geplaatst en krijg je een “self-fulfilling prophecy”. Bovendien is er
ook gemakzucht verbonden aan zulk een kijk op de “boze wereld”. Het imago van het leger als
beschermers van de natie, wordt erdoor versterkt, en diezelfde vijandige wereld wordt de
makkelijke zondebok voor alles wat misgaat. Intussen moeten zij niet kijken naar het gebrek aan
legitimiteit.105
Een ander aspect dat aanwezig blijft in het denken van de militairen, is de noodzaak van “self-
reliance”. Elke staat zien zij als een soort biljartbal en alles wat binnenin die biljartbal gebeurt,
zijn zaken waar het buitenland, de andere biljartballen, niets aan te zeggen hebben. De junta
vertoont dan ook een volslagen desinteresse in de problemen en invalshoeken van andere staten.
Deze visie wordt bevestigd door de veel herhaalde slogan: “the strength of the nation lies
102 Zie Bijlage D. 103 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.4. 104 Sen. Gen. Than Shwe, geciteerd in Kyodo News, 31/1/2001. Geciteerd in: International Crisis Group, Myanmar:
the military regime’s view of the world, p.5. 105 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.4-5.
64
within”. De natie moet er zoveel mogelijk voor zorgen, dat ze kan steunen op eigen krachten en
middelen. Dit bleek na ’88 echter niet meer mogelijk, en sindsdien, en zeker met Khin Nyunt, is
het land zich ietwat meer gaan bekommeren om z’n buitenlands imago en buitenlands beleid.
Toch blijft deze idee invloed uitoefenen op de legerleiding. Dit werd nogmaals aangetoond door
de reactie van de leiders op de Aziatische crisis van 1997. Zij trokken niet de conclusie dat
transparantie en verantwoording noodzakelijk waren, maar wel dat o.a. de vrij zwevende munt en
de isolatie hen hadden beschermd tegen de ergste gevolgen. 106
Terwijl self-reliance zorgt voor de fysieke barrières op het binnenkomen van mensen, informatie,
kennis en kapitaal, zorgt etnocentrisme voor de psychologische barrières, die internationale
communicatie hinderen en wederzijds begrip beperken. Zoals gezegd grijpen de leiders in
Myanmar graag terug naar het concept “Aziatische waarden”, “cultureel relativisme” en “unieke
omstandigheden” om zichzelf te verdedigen. Een aanpak die zij kopiëren van de rest van de
regio. Er lijkt wel een unieke Birmese manier te zijn voor alles: “There seems to be a distinct
Myanmar way of doing everything. The “Burmese Way to Socialism”, a mixture of Buddhist and
socialist concepts, has been replaced since 1988 by another home-grown hybrid, ‘disciplined
democracy’ that seeks to combine military and popular rule. At best, foreign theories and models
provide a framework – and, at worst, simply a justification – for policies, which at the core are
inevitably uniquely Myanmar” 107 Door hun overtuiging van cultureel relativisme, is er echter
een accuut gebrek aan begrip voor de waarden en ideeën van andere actoren in de internationale
scène. Dit kan misschien ook gedeeltelijk verklaren waarom de junta er niet in slaagt om gepast
te reageren op de druk door de internationale gemeenschap. Verder zijn de overgrote
meerderheid van de topgeneraals niet vertrouwd met buitenlandse ervaringen, ze spreken
nauwelijks Engels, en zijn - als ze al geschoold zijn - onderwezen in eigen land. De meest
internationaal georiënteerde en tevens meest getalenteerde mensen, zijn terug te vinden in “the
Office of Strategic Studies”.
En tenslotte heeft ook de economische interesse van de legerleiders, die geïnstitutionaliseerd is in
‘the Union of Myanmar Economic Holdings Ltd.” (UMEH) en “the Myanmar Economic
Corporation” (MEC), een stevige invloed op hun buitenlands beleid. In tegenstelling tot de
vorige invloeden die om de overleving van het regime draaien, gaat het hier om de persoonlijke
veiligheid van de militaire leiders, die afhangt van de winsten uit de legale en illegale handel.
106 Press Release, Ambassade van Myanmar. Washington DC, 14/9/1998. 107 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.7.
65
2) CHINA
China is een land dat heden ten dage een enorme invloed heeft op Birma. De politieke,
economische en militaire banden met zo’n machtige partner, hebben voor Birma enorm veel
gevolgen gehad. In de eerste plaats door de import en export van goederen en vooral wapens,
maar ook omdat deze sterke steun van China de houding van de andere buurlanden van Birma
erg heeft beïnvloed. Uit vrees dat Birma een cliëntstaat zou worden van China, waardoor het
gevreesde Chinees expansionisme een feit zou worden, hebben immers velen van hen hun tactiek
van steun aan de oppositiebeweging moeten omgooien. De junta moest plots worden gepaaid,
want er stonden te veel strategische belangen op het spel.
China speelt dus zowel rechtstreeks als onrechtstreeks de grootste rol in de overleving van de
Birmese junta, waardoor hun houding noodzakelijk als eerste onder de loep moet worden
genomen.
2.1 BELEIDSEVOLUTIE
De relaties tussen Birma en China zijn door de jaren heen aan heel wat veranderingen
onderhevig geweest. De verhoudingen na 1948 zijn eigenlijk in te delen in 4 fasen.
In de eerste fase, vlak na de onafhankelijkheid van Birma, was er nauwelijks sprake van
buitenlandse betrekkingen tussen de landen, doordat interne aangelegenheden de volledige
aandacht opeisten van beide regeringen. Toen een jaar later de Volksrepubliek China werd
opgericht, ontwikkelden Birma en China een wederzijdse afkeer van elkaar, gebaseerd op
ideologische verschillen.
In de tweede fase verbeterden de betrekkingen door interne problemen in China, wat uitmondde
in een grensverdrag.
De daaropvolgende fase, in de jaren ’60, verliep dan weer een stuk koeler omdat Ne Win zich
afkeerde van het Chinese communisme. Als weerwraak leverde China dan ook steun aan de
“Burmese Communist Party”.
China’s houding werd daarna echter vooral ingegeven door pragmatisme. Ze beseften dat Birma
zou kunnen gebruikt worden door grootmachten van buiten de regio, als basis voor een aanval op
hun grondgebied. Hoewel ze dus materiaal en steun leverden aan de BCP, zorgden ze er wel voor
dat de relaties met het strategisch belangrijke buurland nooit helemaal verzuurden. Zeker in de
66
jaren ’80 trad er een duidelijke verbetering op in de onderlinge verhoudingen, wat dus de vierde
fase is. 108
Het pragmatisme van de Chinezen werd duidelijk tijdens Rangoon Spring. De gecontroleerde
Chinese pers verdedigde eerste de BSPP, van zodra de demonstraties escaleerden kozen ze de
kant van de protesten, om abrupt hiermee te stoppen na de coup. Daarna was het weer “business
as usual”, alsof er niets was gebeurd. China was dan ook één van de eerste landen om de Slorc te
erkennen na ’88, en algauw kwamen er hoge delegaties om akkoorden op te zetten op allerlei
vlakken. Daarop stopte China de steun aan de BCP, die als gevolg hiervan implodeerde. 109
2.2 BELEIDSANALYSE
De samenwerking op militair vlak is al gauw een feit. Voor China is Birma een goede afzetmarkt
voor verouderde wapens en met de opbrengst hiervan kan men dan geavanceerde wapens
aankopen. Bovendien zullen de nog te bouwen wapenfabrieken, ook gefinancierd door China,
goedkope wapens opleveren voor China. Naast materiaal levert China ook militair personeel, dat
assisteert bij de Birmese militaire training, de bediening van moderne apparatuur en de bouw van
nieuwe militaire faciliteiten. Geen wonder dus dat Japan, India, Thailand, Indonesië en Maleisië
zich bedreigd voelen door de Chinese aanwezigheid in de Golf van Bengalen. Voor Japan is de
nabijgelegen straat van Malakka één van de belangrijkste doorgangsroutes voor het grootste deel
van de Japanse olie-importen uit het Midden-Oosten. Ook India is helemaal niet opgezet met
deze situatie. De radarapparatuur op de Coco-eilanden, die voornamelijk geïnstalleerd werd door
de Chinezen en ook door hen wordt bediend, is immers in staat om hun marinebasis te
controleren. Als India als reactie hierop z’n maritieme macht zou opdrijven, dreigt het gevaar
van een destabilisering van de regio.110
Toch is ook de Chinese houding te begrijpen. Met de val van de Berlijnse Muur, leek er immers
een soort verschuiving te ontstaan in de buitenlandse politiek.111 Was aanvankelijk het aandeel in
de wapenwedloop bepalend voor de positie van de landen in de internationale gemeenschap, nu
108 Notenboom, Rachel, Burma en China, Pauk-phaw of Expansie. Niet-gepubliceerde scriptie. Leiden, jan.1995,
p.43.
Pettman, R., China in Burma’s Foreign Policy. Canberra, Australian University Press, Contemporary China Papers,
n°7, 1973, pp.2-3. 109 Bert, Wayne, Chinese Policy toward Democratization. In: Asian Survey, 30, 11, 1990, pp.1066-1083 110 Notenboom, Rachel, Burma en China, pp.43-45. 111 Voor meer informatie hieromtrent, zie: Coolsaet, Rik, Theorie van de Internationale Betrekkingen. Onuitgegeven
cursus. Gent, Vakgroep Politieke Wetenschappen, RUG, 2002.
67
kwam het accent naast politieke en militaire macht op economische macht te liggen.
Economische ontwikkeling zou militaire en politieke macht met zich meebrengen, leek de
algemene opinie. Ook China wilde z’n positie verbeteren en voerde dan ook enkele economische
hervormingen door. Maar voor economische ontwikkeling is nu eenmaal stabiliteit vereist, zodat
buitenlandse investeerders en technologie kunnen aangetrokken worden, maar de regio is
helemaal geen toonbeeld van stabiliteit. Birma en Cambodja vormden immers een bedreiging
door hun slechte economie en onstabiele politieke situatie. En door de toenemende rol van het
leger in Thailand en Indonesië en onrusten in Maleisië vormden ook deze een bedreiging voor de
regionale stabiliteit. Vandaar dat marinebasissen in de Golf van Bengalen een sublieme
gelegenheid waren voor China, om van hieruit de situatie onder controle te kunnen houden.
Bovendien zorgden de wapenleveringen ervoor dat de junta z’n rebellen beter onder controle kon
houden, wat de stabiliteit van het land verhoogde en zorgde voor minder hindernissen voor de
handel en de exploitatie van Birma’s grondstoffen.112
International Crisis Group maakt echter melding van groeiende frustratie van Beijing over de
onmogelijkheid van Birma om z’n leningen terug te betalen. 113 Het is dan ook niet ondenkbaar
dat deze grootschalige wapenleveringen in de toekomst zullen dalen - wat misschien uiteindelijk
niet zo’n groot probleem zou blijken voor Birma, daar zij nu reeds wapens kunnen afnemen van
Singapore, Maleisië, India, Pakistan,…
Ook de economische banden worden aangetrokken, en dan vooral tussen de Chinese provincie
Yunnan, en Shan State. Yunnan, een provincie met 38 miljoen inwoners, krijgt met het
vrijhandelsakkoord van 5 augustus 1988 in één klap een grote afzetmarkt én een uitweg naar zee.
China kan nu de broodnodige grondstoffen invoeren, landbouwproducten, edelstenen en jade,…
Allemaal aan bodemprijzen. David Steinberg maakt zelfs melding van de mogelijke aanleg van
een pijpleiding via Birma naar China, waardoor China veel onafhankelijker zou worden van de
Straat van Malakka. En tegelijk kunnen ze nu textiel, plastiek, bier en medicijnen en zo meer
uitvoeren. Dit alles is van zeer groot belang voor een land dat zich aan een razend snel tempo
ontwikkelt door de “open-door-policy”, en niet zelfvoorzienend kan zijn inzake grondstoffen.
China is immers niet echt gezegend door een rijke bodem. Het land herbergt zowat 4% van de
wereldbossen, maar tegelijk 22% van de totale wereldbevolking. En ook de cijfers inzake
mineralen en landbouwgrond zijn niet schitterend. Door de export naar o.a. Birma, krijgen ze
goedkope producten én deviezen binnen die dan ook kunnen worden gebruikt voor de import van
grondstoffen.
112 Notenboom, Rachel, Burma en China, pp.45-46. 113 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.23.
68
Er ontstaat dan ook een levendige grenshandel en algauw overtreft deze handel, de handel aan de
Birmees-Thaise grens, voornamelijk omdat in dit laatste gebied wél rebellen werkzaam zijn.
Deze grenshandel krijgt nog eens een extra boost door contracten tussen Yunnan en Birma, met
betrekking tot de exploitatie van bossen en mineralen, verwerking van jade, toerisme,
wegenbouw, …
In 2002 wordt de buitenlandse handel van Birma op zo’n 6100 miljoen dollar geraamd, waarvan
860 miljoen met China, en 60% hiervan is de handel tussen Yunnan en Shan State. Noord-Birma
wordt dan ook overspoeld door Chinese producten en handelaars. Zo zijn er zelfs warenhuizen in
Mandalay die enkel nog Chinese producten verkopen, en dit alles met volledige toestemming van
de Birmese regering.
Door deze grootschalige import, ziet Birma z’n handelsbalans echter alsmaar verslechteren, en
dit wordt nog versterkt door de stijging van de importprijzen als gevolg van het grote verschil
tussen de officiële en de onofficiële koers van de kyat. Bovendien gaan er zoveel
landbouwproducten de grens over dat er in Noord-Birma zélf een tekort dreigt - wat historisch
nog nooit het geval is geweest -, en ook de ontbossing in Shan State begint dramatische
proporties aan te nemen. Verder heeft de grote toevloed aan Chinese producten de werking van
de lokale kleine bedrijfjes ondermijnd - hoewel er natuurlijk wel enkele grote handelaars zijn in
Mandalay, die enorme winsten maken. En door de Westerse sancties, dreigt deze grote
afhankelijkheid van China nog te vergroten.
Tot slot is er nog een probleem voor de junta dat opduikt door deze grensactiviteiten: de
autonomie en de sterkte van de Wa en de Kokang wordt met de dag groter, waardoor het steeds
onwaarschijnlijker wordt dat deze opnieuw onder controle van de tatmadaw zullen belanden. Een
ontwikkeling die de officieren met lede ogen aanzien.
Wat voor de junta wel een voordeel is van de relatie met China, naast de hulp op militair vlak, is
de samenwerking tussen beide landen om de Birmese infrastructuur te verbeteren. Daardoor
werd het transport van goederen van en naar Birma aanzienlijk verbeterd en kunnen de tatmadaw
zich sneller bewegen doorheen het land, indien er ergens oproer zou uitbreken. 114 114 Kammerer, Peter, A Power Play unfolds in Troubled Land. In: South China Morning Post, 1/5/2002.
Arnott, David, China-Burma relations, pp.82-86. In: Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on
multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001, 182p.,
http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap3.pdf, raadpleging: 18/3/2004.
Notenboom, Rachel, Burma en China, pp.22-23.
Fridley, David, Dorian, James, China’s resource crisis. In: Far Eastern Economic Review, 27/9/1990, p.62.
Lwin, Myo, China-Burma Border Trade continues to grow. Mizzima News,
http://www.mizzima.com/archives/news-in-2004/news-in-mar/12-mar04-11.htm, 12/3/2004, raadpleging:
16/3/2004.
69
China van zijn kant, krijgt echter problemen door de drugshandel die in Birma rijkelijk bloeit. Zij
ervaren immers ook de sociale gevolgen van de criminele activiteiten in Shan State:
wijdverspreid gebruik van heroïne, stijging van het aantal aids-patiënten en stijging van de
criminaliteit, vooral in Yunnan. China voert dan ook een antidrugsbeleid, en dit is te merken aan
foto’s van gevangengenomen drugshandelaren, die in afwachting van hun executie, hangen in
ieder stadje of dorpje langs de grens met Birma. Officieel zijn de voormalige CPB-leiders niet
toegestaan het Chinees grondgebied te betreden wegens hun drugsconnecties. De werkelijkheid
is echter anders. Lokale autoriteiten lijken geen enkel moeite te hebben met de investeringen die
met het drugsgeld gedaan worden in hotels en andere “joint ventures” in Yunnan. Bovendien
vinden de benodigde chemicaliën voor de productie van drugs, ongehinderd hun weg vanuit
China, zelfs langs de officiële grenspost in Wanting-Panghsai. De vraag is waarom China dit
toelaat als ze officieel toch zo’n streng drugsbeleid voeren? Zo heeft de Chinese regering de
“People’s Armed Police” (PAP) ingeschakeld om anti-drugsoperaties te voeren. Misschien zijn
al deze acties wel enkel bedoeld om hun imago te verbeteren? Dit lijkt wel aannemelijk als je
weet dat de Minister van Openbare Veiligheid in 1994, Tao Sjiu (nu vervangen door Zhou
Yongkang), die ook de PAP leidt, in het openbaar meldt dat de Hong-Kong-triades, die voor de
verspreiding van de heroïne verantwoordelijk zijn, “vaderlandslievende en goede mensen” zijn,
die welkom zijn om zaken te doen in China. 115
Toch zijn er heel wat gelijkenissen tussen beide landen, wat hen ook op politiek vlak doet
samenwerken. Zo worden ze allebei veroordeeld door de internationale gemeenschap wegens
hun schending van mensenrechten sinds de onderdrukking van de jaren ’80. En allebei
verdedigen ze zich daartegen met het concept “Aziatische waarden” en de idee dat economische
groei prioriteit moet krijgen over politieke liberalisering. Het gevolg is dan ook dat beide landen
overleggen over hoe ze hun imago moeten verbeteren, wat blijkt uit de grote gelijkenissen tussen
propagandacampagnes in China en Birma. Ook wat advies betreft over diplomatie, gaat Birma
vaak ten rade bij z’n grootste buur. 116
115 (anon.), Chasing the Dragon, Drugtraffickers Develop New Export Routes. In: Far Eastern Economic Review,
20/2/1992, p.24.
(anon.) A Piece of Action, Burma-China Drug Trade Thrives with Official Complicity. In: Far Eastern Economic
Review, 22/12/1994, p.27.
Heel wat informatie over China: http://www.chinatoday.com/, raadpleging: 18/3/2004. 116 Lwin, Aung S., Sino-Burmese “Pauk-Phaw” Khingship, Communist China and a Military Dictatorship. Bochum,
Burma Büro, Schriftenreihe n°4, 1993, p.8.
70
China heeft het Birmese regime echter op politieke fora niet altijd koste wat het kost gesteund,
en blijft ook contact houden met oppositiegroepen, waaronder de NLD. China zou dus
waarschijnlijk om het even welk regime in Rangoon steunen, hoewel Andrew Selth terecht
opmerkt, dat een NLD-regime dat sowieso sterke steun zou krijgen van de VS, China misschien
wel het gevoel zou geven dat ze worden omsingeld door pro-Amerikaanse staten.117 Verder zal
China wel heel erg de voor- en nadelen afwegen, vooraleer ze door onvoorwaardelijke steun aan
een pariaregime, hun belangrijkere relaties op het spel zouden zetten. Uiteindelijk is Birma niet
zo enorm belangrijk voor Peking - wel voor Yunnan-, daar z’n directe veiligheidsinteresses
vooral in Taiwan en de Spratly-eilanden liggen. Bovendien wil China, zoals gezegd, eerst en
vooral stabiliteit creëren in de regio en z’n commerciële connecties verbeteren. In dit licht moet
de aanmoediging van China worden gezien voor de opname van Birma in ASEAN- een
lidmaatschap dat zowel door Birma zelf, als door ASEAN werd gezien als een bescherming
tegen de invloed van China. Birma wordt door China dus waarschijnlijk beschouwd als de link
met de economieën in Zuid-Oost-Azië. 118
Toch bestaat de vrees bij allerlei analisten dat China Birma enkel gebruikt als springplank voor
het ontplooien van z’n militaire macht in de Indische Oceaan, waardoor Birma eigenlijk niets
anders zou zijn dan een cliëntstaat van z’n enorme buur. Is Birma een cliënstaat van China?
Eigenlijk is dit een kwestie van terminologie. De Chinese inbreng in de economie is inderdaad
zeer groot, zoals de cijfers wel aantonen. Maar stellen dat de junta geen enkele Chinese vraag
naast zich zou kunnen neerleggen omdat ze zó afhankelijk zouden zijn van hun bovenbuur,
onderschat de eigen inkomsten van Rangoon en de sterkte van het Birmese nationalisme. De
junta zorgt wel degelijk voor een diversificatie in z’n buitenlandse contacten; een strategie die
met z’n toelating tot ASEAN duidelijk vruchten heeft afgeworpen. Ook zal de junta ongewenste
invloed tegenhouden. Zo sloten zij in 1998 unilateraal de grens, met grote economische
problemen in Yunnan als gevolg. Vele officieren hebben trouwens regelmatig blijk gegeven van
hun ontevredenheid over de grote invloed van een oude vijand, wat natuurlijk niet strookt met
hun heilig idee van totale soevereiniteit. Voorlopig zal de junta er dus wel zeker voor zorgen dat
het met z’n gedrag China niet provoceert. Maar de kans is niet ondenkbaar, zeker indien Khin
Nyunt van de scène zou verdwijnen, dat de militaire leiders deze relatie onder druk zouden zetten
indien ze te zwaar worden gepusht - althans, van zodra ze de nodige steun dan van elders zouden
krijgen. Ook China beseft dit, en de Chinese officielen houden zich dan ook “low-profile” in het
117 Selth, Andrew, Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific, p.5. 118 Lintner, Bertil, Slorc Salvation, Peking’s diplomatic priorities benefit junta. In: Far Eastern Economic Review,
3/10/1991, pp.24-25.
Seekins, Donald, M., Burma-China Relations: Playing with Fire. In: Asian Survey, 37, 6, 1997, pp.199-212.
71
land en drukken zich steeds voorzichtig uit om de onvoorspelbare Birmese leiders niet voor het
hoofd te stoten, en zo te verliezen wat ze al sinds ’88 hebben opgebouwd in het land.119
2.3 CONCLUSIE
Samenvattend kunnen we stellen dat de vroegere geïsoleerde positie van Birma in de
internationale politiek, het land in de armen van China hebben gedreven, met als gevolg dat de
ontstane samenwerkingsverbanden heel erg belangrijk zijn voor de Birmese junta. Van China
krijgt Birma de nodige wapens en knowhow, die essentieel zijn om hun positie te behouden, en
ze betalen hen door middel van inkomsten uit olie, jade, drugs, ,… Bovendien hebben ze met
China een machtige bondgenoot in de VN Veiligheidsraad, hoewel het erg te betwijfelen valt dat
daar ooit tot sterke actie zal worden beslist tegen Birma, en als dat zo is, dat China dan nog z’n
nek zal willen uitsteken voor dit pariaregime. Voor China, en dan vooral voor de provincie
Yunnan, is de Birmese afzetmarkt van het allergrootste belang, daar deze zorgt voor de
economische ontwikkeling van deze provincie. Verder bekomen zij, via Burma, een uitweg naar
zee, goedkope grondstoffen, een afzetmarkt voor verouderde wapens en controle op het doen-en-
laten in de Zee van Bengalen. De drugshandel zorgt dan weer voor problematisch druggebruik,
criminaliteit en stijging van het aantal HIV-patiënten.
Internationaal heeft deze stevige relatie ook heel wat repercussies gehad. Het Westen is vooreerst
niet tevreden met deze steun, daar hierdoor de slaagkansen van de sancties enorm ondermijnd
worden. Zeker als je weet dat de overige landen in de regio, en dan vooral India en Thailand,
zich genoodzaakt voelden om deze Chinese invloed te temperen, en daardoor zelf ook de
contacten met de junta hebben opgevoerd. Hoewel de grote invloed van China in Birma dus met
argusogen wordt bekeken in de regio, en analisten vrezen voor een tegenreactie van India, lijkt
het vooralsnog nog niet zo'n vaart te lopen. China merkte deze groeiende spanningen immers op
en werd zelf voorstander voor de opname van Birma in ASEAN, zodat deze landen ook de idee
zouden hebben dat ze invloed kunnen uitoefenen op de SPDC, en daardoor geen, voor de
stabiliteit gevaarlijke, tegenreacties zouden op punt zetten.
119 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.23.
Selth, Andrew, Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific, p.6.
72
3) INDIA
Uit gesprekken met Birma-kenners, bleek dat ik nog een land zeker niet mocht verwaarlozen:
India. ’s Werelds grootste democratie ging z’n beleid tegenover Birma het laatste decennium
plots helemaal omgooien. Ik zal aantonen dat dit niet uit overtuiging gebeurde, maar wel om
geopolitieke redenen. Hoewel zij in het verleden maar weinig in de pap te brokken hadden in
Birma, is deze situatie aan het wijzigen, waarbij zij een belangrijk tegengewicht zouden kunnen
vormen voor China.
Ik zal dan ook de beleidsevolutie en de redenen van de ommezwaai uiteenzetten, maar op een
beknopte wijze, omdat dit land heden ten dage nog steeds van minder groot belang is dan
bijvoorbeeld China en de ASEAN-lidstaten.
Tijdens het koloniaal tijdperk was de relatie tussen de Burman en de Indiërs ronduit vijandig. De
Britten hadden immers Indische immigratie massaal aangemoedigd om de nood aan goede
arbeidskrachten en administratief personeel op te vullen. Een oproep waaraan massaal gevolg
werd gegeven: meer dan 1 miljoen Indiërs kwamen het land binnen.
In de jaren ’30 verloren vele boeren hun land ten voordele van Indische schuldeisers, waardoor
deze meteen het symbool werden van kapitalistische exploitatie.
De eerste regering van onafhankelijk Birma had daarentegen zeer goede contacten met India,
voornamelijk door de hechte persoonlijke contacten tussen beide premiers, U Nu en Nehru. In de
jaren ’50 kreeg Birma dan ook ruime militaire en economische steun van India.
Na de coup van ’62 echter, werd het overgrote deel van de Birmese economie genationaliseerd,
waardoor vele Indische ondernemers plots op straat stonden. Een exodus van deze
bevolkingsgroep was het gevolg en de goede relaties tussen beide landen verzuurden
ogenblikkelijk.
Ook na’88 bleven de contacten beperkt, daar India de strategie van het Westen volgde en de pro-
democratiebeweging ondersteunde. 120
Deze strategie bleek echter weinig uitwerking te hebben. Zeker tegen 1993 krijgt India het
vermoeden dat ze Rangoon steeds verder duwen in de armen van Beijing. Ze zien zich dus
genoodzaakt om hun steun aan de oppositiebeweging stop te zetten, vooral nadat hun aartsvijand
120 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.23-24.
73
Pakistan plots hulp ging aanbieden aan Birma121. New Delhi haastte zich dan ook om Birma
voordelige handelsrelaties aan te bieden en zelfs met hen samen te werken om de etnische
opstanden langs hun gemeenschappelijke grens binnen de perken te houden. Verschillende
verzetsgroepen die het Noordoosten van India teisteren, de PLA en de NSCN-Khaplang,
opereren immers vanuit Birma. India besefte dat zij de hulp nodig hebben van de tatmadaw om
deze groepen te breken en hun goederen te bevriezen. Ook de toenemende drugshandel moet
worden ingedijkt met de hulp van de Birmese junta. Bovendien kunnen ze nu op grote schaal
landbouwproducten importeren uit hun buurland.
Dankzij goede contacten met Maung Aye (die veel minder Chinees gezind is dan Khin Nyunt),
worden er enkele wederzijdse bezoeken afgelegd, en even later begint India, zij het op kleine
schaal, militair materiaal te leveren aan Birma, zoals uniformen en helikopters. Vanuit het
oogpunt van Birma echter hebben deze wapenleveringen, volgens een analyst van “The Hindu”,
Soe Myint, eigenlijk een heel andere achterliggende reden: “India’s achievements after all these
years of sweet-talking the Generals amounts to the sale of a few mountain guns which Myanmar
bought not because it desperately needs India’s guns but so it can tell the world’s largest
democracy is supporting them” 122.
In 1994 wordt een “Memory of Understanding” (MoU) getekend om de coöperatie tussen beide
overheden te verbeteren op vlak van “preventie van illegale en ondermijnende activiteiten”. Een
ander bilateraal akkoord wordt ondertekend ter regularisering van de grenshandel. 123
Toch wordt in 1995 de prestigieuze “Jawaharlal Nehru Award for International Understanding”
nog toegekend aan Suu Kyi: “India’s heart might beat for the pro-demoracy movement, but its
head has directed it to improve ties with the generals.” 124
Het waren dus strategische, realistische berekeningen die India ertoe gebracht hebben om een
beleid van “Strategic Engagement” te beginnen voeren ten aanzien van de generaals. Het niet-
121 Pakistan levert immers wapens, munitie en getraind personeel aan Birma. En nu lijkt het er volgens India op dat
Pakistan probeert voet aan wal te krijgen in het Noord-Oosten van Birma, in Chin-State, om er op lange termijn
oproer te kweken. 122 Myint, Soe, India must review Myanmar Policy. In: The Hindu, 13/6/2003. 123 London’s International Institute for Strategic Studies, China and India jockey for influence in Myanmar. In: The
Straits Time, http://straitstimes.asia1.com.sg/, 3/8/2000.
(anon.), India to monitor Musharraf’s visit to Myanmar. In: The Hindu, 18/12/2000.
Myint, Soe, India must review Myanmar Policy. In: The Hindu, 13/6/2003. 124 Ramachandran, Sudha, India plays it both ways with Myanmar. In: Asia Times, 15/5/2002.
74
bestaan van een democratie naast de deur is immers een gevaar voor de democratie in India zelf.
Bovendien konden ze niet achterblijven na de toenaderingen van China en Pakistan tot Birma. Ze
volgen dus twee sporen in hun beleid, waarbij enerzijds de banden met de generaals worden
verstevigd, en anderzijds toch nog publieke steun wordt toegekend aan organisaties die het
tatmadaw-regime bekritiseren en aan de “exile”-beweging.
De Birmese junta van hun kant, lijken bereid om dit tweesporen beleid te aanvaarden, om zo hun
strategische vrijheid te kunnen verbeteren.
Het is pas na 1998 dat de banden van India met de generaals significant worden verstevigd. India
onder een regering die een “muscular foreign policy” wil voeren, probeert op alle mogelijke
manieren z’n defensie en veiligheid op te krikken. Door o.a. een akkoord over een weg, die van
India, door Birma, tot in Thailand zou moeten lopen, helpt Birma z’n buurland met het
versterken van de relaties met Zuid-Oost-Azië. Een schitterende uitkomst van de “Look-East
Policy” van deze regering. Ook op economisch vlak levert dit beleid India geen windeieren op.
Zij kregen immers het vooruitzicht van een Trans Myanmar-Bangladesh gaspijpleiding, zodat
Myanmar zou verbonden zijn met de Indische deelstaten van Tripura en West-Bengal. India wil
immers een economische groei van 6% per jaar halen en heeft daarvoor gigantisch veel energie
nodig. Door de conflicten met Pakistan, lukte het echter niet om op lange termijn gas af te nemen
van Iran, waardoor India naar een alternatief moest zoeken, en dus gevonden heeft. De meest
geloofwaardige oliemaatschappij die zich met de aanleg van deze pijpleiding zou inlaten, is
Unocal.125
India is vandaag de dag in de eerste plaats bezorgd om de radarapparatuur die werd geïnstalleerd
met behulp van de Chinezen op ten minste vier plaatsen langs de Golf van Bengalen en in de
Andaman Zee: Man-aung, Hainggyi, Zadetkyi island en vooral de strategisch belangrijke Coco-
islands. Deze laatste bevinden zich net ten noorden van de Indische Andaman Islands, waar er
een Indische marinebasis gelokaliseerd is (Port Blair). Hoewel China’s aanwezigheid in de regio
gelimiteerd lijkt tot instructeurs en technici, is het nieuwe radarsysteem van Chinese makelij en
zal het grotendeels worden bestuurd door Chinese technici, zodat Beijing z’n M.I. deze gevoelige
maritieme regio in het oog kan houden. Hierover zijn er al enkele hevige discussies geweest
tussen China en India. Zo was er in augustus 1993 een incident, waarbij de Indische kustwacht
drie boten onderschepte die zogenaamd aan het vissen waren, vlakbij het nieuwe “Far Eastern
Naval Command” van de Indische marine in de Andaman Zee. De boten droegen een Birmese
vlag, maar de 55 mannen aan boord waren Chinezen. Verder was er ook geen visserijmateriaal
125 (anon.), The big energy game: Trans Myanmar-Bangladesh Gas Pipeline.
http://gasandoil.com/goc/search/welcome.html, 14/1/2003, consultatie: 30/7/2003.
75
aan boord - enkel radiocommunicatie en dieptegeluiden - materiaal. Toch werden deze geschillen
grotendeels discreet begraven. 126
Voorlopig blijft de invloed van India op Birma beperkter dan die van China. India volgt een
tweesporen beleid, waarbij de economische en politieke banden wel verstevigd worden, maar
Suu Kyi en andere oppositiebewegingen toch nog steeds mondeling worden gesteund. De
wapenleveringen zijn kleinschalig en lijken een poging om ervoor te zorgen dat zij niet té ver
zouden achterblijven op aartsvijand Pakistan. Deze beperkte invloed van India zou echter in de
toekomst kunnen toenemen127. Een aantal zaken beginnen Rangoon immers in toenemende mate
te ergeren in de relatie met hun grootste bondgenoot China. Vooreerst willen zij niet zo
afhankelijk zijn van de welwillendheid van één land, en bovendien stijgt de vrees van de
generaals dat de spanningen door de alsmaar groeiende groep aan Chinezen wel eens zouden
kunnen uitmonden in clashes tussen hen en de autochtone bevolking. Als deze frustraties zouden
vergroten, kan New Delhi wel nog hechtere relaties verwachten.
126 London’s International Institute for Strategic Studies, China and India jockey for influence in Myanmar. 127 Blijkt ook uit: Brees, Inge, Interview met UNODC-medewerker Birma, 5/5/2004
76
4) THAILAND
Traditioneel waren de linken van Birma met z’n buren in Zuid-Oost-Azië relatief zwak. Dit is
veranderd na 1988 door de slechte economische toestand in Birma en de westerse isolatie van het
land na Rangoon Spring. Vooral Thailand, Singapore en Maleisië hebben hun best gedaan om zo
snel mogelijk diplomatieke en economische contacten aan te knopen. Van deze drie heeft
Thailand het meest belang bij een stabiel Birma, daar zij een heel lange gemeenschappelijke
grens hebben en veel problemen vanuit Birma niet stoppen aan die grens. Ik behandel hier dan
ook Thailand als casus, om in het volgend stuk de globale houding van de regio te bekijken in de
regionale organisatie: ASEAN.
Thailand en Birma delen een gemeenschappelijke geschiedenis, religie, cultuur en zo’n 2400
kilometer grens, waardoor deze relatie heel erg complex in elkaar zit. Grote hoeveelheden
mensen, diensten, goederen en kapitaal gaan heen en weer over deze enorme grens, waardoor de
lokale gemeenschappen en economieën sterk aan elkaar gebonden zijn. Zeker in het
berglandschap gebeurt dit zonder enige controle van de centrale regeringen; enkel op de officiële
handelsposten van de provincies Mae Hong Son, Tak en Chiang Rai, kan controle worden
uitgeoefend doordat deze bereikbaar zijn via goede wegen.
Hoewel Thailand de derde grootste handelspartner is van Birma en de vierde grootste
investeerder, worden deze economische belangen doorkruist door heel wat politieke problemen.
4.1 BELEIDSEVOLUTIE
Birma en Thailand dragen een geschiedenis van vijandigheid met zich mee. Reeds in de 18de
eeuw slaagden Birmese krijgers er immers tot tweemaal toe in om de Thaise hoofdstad,
Ayudhya, te vernietigen, waarna vele wederzijdse invallen plaatsvonden door de decennia heen.
Na de onafhankelijkheid, bleef Birma een neutraal land, terwijl Thailand een pro-Amerikaans
beleid volgde tijdens de Koude Oorlog. Tijdens deze periode waren er wel normale contacten
tussen de lokale gemeenschappen aan beide zijden van de grens.
In de jaren ’60 tot ’80 steunde Thailand de dichtstbijzijnde Birmese rebellen, de Karen en de
Mon. De Thai zagen dit immers als hun bescherming tegen de “Birmese weg naar het
socialisme” die Ne Win geïnstalleerd had. De relaties werden in deze periode dan ook
77
gekenmerkt door een diep wantrouwen, en de dialoog op hoog niveau stokte. De officiële
economische betrekkingen werden bevroren door de nationalisaties in Birma, maar de zwarte
markt aan de grens kende hierdoor natuurlijk een enorme opbloei. Tijdens deze periode stortten
beide landen zich op interne problemen en gevaren. Birma richtte z’n aandacht op de strijd met
de rebellen, en Thailand op de grootse gebeurtenissen die op dat moment plaatsvonden in de
regio: de hereniging van Vietnam, de overwinning van de Khmer Rouge in Cambodja en de
communistische overwinning in Laos. 128
Op het moment dat de Slorc geïnstalleerd werd en erin slaagde heel wat wapenstilstanden af te
sluiten met de rebellen, werd het contact tussen de overheden ietwat beter, maar toch bleven de
relaties aanvankelijk doorspekt met wederzijds wantrouwen en misperceptie. Als echter eind de
jaren ’80 Generaal Chavalit, onder de regering van Chatichai Choonhavan (’88-’91), aan het
hoofd komt te staan van de Thaise troepen, kende de relatie een stevige opbloei. Tijdens deze
regering waren de banden met de Thaise ondernemers heel sterk, en deze zagen Birma als een
nieuwe markt, die lag te wachten op exploitatie. Zij bleven -nu nog steeds - de regering onder
druk zetten om het aantal “checkpoints” in de grens te vergroten en zo handel te
vergemakkelijken, zonder aandacht voor de bijkomende problemen die hiermee gepaard zouden
gaan. Daar Chavalit de eerste was die een hoog bezoek bracht aan Rangoon na de zomer van ’88,
slaagde hij erin om talrijke lucratieve contracten binnen te halen voor de visvangst en de
houtindustrie. Door de concessies die Chavalit kreeg, werden ook voor de andere ASEAN-leden
de voordelen van Birma duidelijk. In 1991 maakte de toenmalige Thaise Minister van
Buitenlandse Zaken, Sarasin, voor de eerste maal gebruik van de term “constructive
engagement” tijdens een meeting met de ASEAN-leden.
In ruil voor de concessies zegde Thailand z’n steun aan de rebellen op. Toch kon Thailand de
duizenden studenten die het land waren binnengevlucht na het bloedblad van ‘88, niet zomaar uit
het land zetten, omwille van humanitaire redenen en internationale druk. De Chatichai-
administratie zag zich dan ook genoodzaakt om een ambivalent beleid te voeren, heen en weer
geslingerd tussen economische belangen en mensenrechtenconsideraties. 129
128 Chongkittavorn, Kavi, Thai-Burma Relations, pp.117-119. In: Challenges to Democratization in Burma,
Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001, 182p.,
http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap5.pdf, raadpleging: 18/3/2004.
IDEA staat voor “Institute for Democracy and Electoral Assistance”, en is een internationale organisatie met
hoofdzetel in Stockholm, met als mandaat overal ter wereld “duurzame democratie” te ondersteunen.
International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.26. 129 Ibidem, pp.120-121.
78
Aan deze administratie kwam abrupt een einde in 1991, toen Chavalit de macht greep in
Bangkok. Door de goede relatie tussen beide legers, betuigde Gen. Saw Maung in 1991
natuurlijk luidop z’n steun aan z’n “broer” Chavalit.
Van zodra er echter een nieuwe civiele regering aan de macht kwam in Thailand, in 1993, gingen
de relaties terug naar af. Zeker in 1997, tijdens de Chuan-administratie, werd een dieptepunt
bereikt, door de nadruk van deze regering op democratie en mensenrechten, en door hun gelobby
in ASEAN om meer interesse te tonen voor de grensoverschrijdende problemen die uit Birma
voortkwamen. Thailand wist zich geen raad met de massa vluchtelingen en illegale arbeiders en
beschouwde de toevloed van drugs uit z’n buurland als dé grootste bedreiging voor z’n
veiligheid en stabiliteit. Na lange debatten over de samenwerking van het Birmese regime en de
Wa in de drugshandel, bleek dat de Thaise regering in 2000 zelfs bereid was heel ver te gaan als
de drugstoevloed niet zou worden ingedijkt. Volgens Chongkittavorn130, was Thailand serieus
aan het nadenken om het plan van legerleider Chulanot door te voeren: het uitvoeren van
gerichte militaire acties tegen de amfetaminen-fabrieken van de Wa, vlakbij de grens. Zulk een
actie zou natuurlijk enorme gevolgen hebben voor de relatie tussen beide landen en voor de
eenheid van ASEAN, maar het leek erop dat Thailand bereid was dit risico te aanvaarden om
datgene wat zij als hét grootste gevaar zagen voor hun veiligheid, te bestrijden. Bovendien waren
zij ervan overtuigd dat ze voor hun actie op internationale steun zouden kunnen rekenen. Een
daadwerkelijk militair grensconflict tussen de historische vijanden kon echter nog op het
nippertje worden vermeden door persoonlijke diplomatie, waarbij vooral de goede relatie tussen
beide legers een grote rol speelde. 131 Deze harde visie kwam er na een shift in het beleid,
waarbij twee topfiguren bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken, Chavanaviraj en Footrakul,
in april 2000 werden vervangen door Nitr en Surapong. Deze shift was cruciaal omdat het
Ministerie van Buitenlandse Zaken voorheen nauwelijks invloed had op het gevoerde beleid, ten
voordele van het leger, wat met Nitr en Surapong radicaal veranderde. Surapong stond bekend
om z’n harde standpunten over Birma en z’n pleidooien voor respect voor mensenrechten. De
beleidsverandering werd voor het eerst getest op de meeting van de International Labour
Organization in Genève, op 14 juni 2000. Op die meeting was Thailand het enige land van
ASEAN dat losbrak van de groep en Birma niet steunde. Op diezelfde vergadering werd beslist
dat er sancties zouden volgen indien de massale dwangarbeid in Birma niet verminderde. 132
130 Chongkittavorn is “managing editor” van een Engelstalige krant “The Nation” met hoofdzetel in Bangkok,
voormalig “special assistent” van de Secretaris-Generaal van ASEAN en verbonden aan Harvard University. 131 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.28. 132 Chongkittavorn, Kavi, Thai-Burma Relations, pp.126-128.
79
Met het aan de macht komen van de regering van Thaksin Sinawatra begin 2001, werd dit
confrontatiebeleid echter opnieuw omgegooid. Met de steun van zijn Minister van Defensie,
werden alle voorwaarden voor politieke liberalisering en betere mensenrechten in Birma,
overboord gegooid. Een “appeasement”-aanpak van wederzijdse bezoekjes kwam in de plaats.
Reden? Natuurlijk: economische belangen, “business-as-usual”, net zoals onder Chatichai.
Bovendien maakt Thaksin zich hard dat door verstevigde relaties, het drugsprobleem beter zal
kunnen worden aangepakt. Zij hebben dan ook heel hard hun best gedaan om een
geïnstitutionaliseerde werkrelatie op te bouwen. Toch blijkt dit laatste niet zo goed te werken,
o.m. door een tekort aan meetings én omdat de publieke opinie in Thailand vindt dat z’n regering
te zwak reageert op de slechte mensenrechtensituatie in z’n buurland133, en teveel rekening houdt
met economische belangen. 134
En niet enkel van z’n eigen bevolking, maar ook van het buitenland, krijgt Thaksin steeds vaker
de kritiek dat hij z’n pariabuur te veel verdedigt. Een Amerikaans senator, Mitch Mc Connell,
ging zelfs Thailand zwaar onder druk zetten, door te verwijzen naar een bepaling in Resolutie
1426 van de Senaat, een wet over de begroting van Buitenlandse Operaties van 2004: “It
conditions United States assistance to Thailand on a determination by the Secretary of State that:
one, it supports the advancement of democracy in Burma; two, is not hampering the delivery of
humanitarian assistance to people in Thailand who have fled Burma; and three, is not forcibly
repatriating Burmese to Burma”.135 Omwille van deze hevige kritiek op hun beleid, lanceerde
Phutrakul, lid van het Thaise Ministerie van Buitenlandse Zaken, een “Road Map” voor Birma.
Het plan bestaat uit twee delen. In het eerste deel staat beschreven dat de SPDC in dialoog zou
moeten treden met de verschillende stakeholders: de NLD, de etnische groepen, de
oppositiegroepen in het buitenland, en de internationale gemeenschap. Na de dialoog moet er
vertrouwen worden opgebouwd, een grondwet worden geschreven, macht worden verdeeld en
verkiezingen worden uitgeschreven. En in het tweede deel zegt men dat de “genomen besluiten
moeten worden geïmplementeerd”. De roadmap voorziet ook een daling van de internationale
sancties in verschillende stappen. Maar voor hierover kan worden gesproken, besluit de
roadmap, moet er worden teruggekeerd naar de situatie van voor 30 mei 2003, m.a.w.: Suu Kyi
en andere NLD-leden moeten ogenblikkelijk worden vrijgelaten en de boycot van de NLD-
werking moet worden opgeheven. Allemaal goed en wel, maar toch weinig concreet voor een
133 Aung San Suu Kyi is één van de meest gewaardeerde politieke figuren in Thailand. 134 Chongkittavorn, Kavi, Thai-Burma Relations, pp.128-129.
International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.27-29. 135 (anon.), BURMA: Thailand siding with hated regime. In: International Nation, 25/7/2003, www.karen.org,
raadpleging: 22/2/2004.
80
plan dat hoopt op een einde van de militaire junta in 2006, als Birma voorzitter van ASEAN
wordt. 136
4.2 PROBLEMEN
Voor het overgrote deel van de voorvermelde problemen, is vandaag de dag nog steeds geen
oplossing gevonden. Laten we ze eens allemaal op een rijtje zetten.
Het eerste grote struikelblok is de aanwezigheid van de etnische minderheden in de grensstreken.
Aanvankelijk steunde Thailand de gewapende rebellen van de Karen en de Mon, wat
logischerwijs zorgde voor een verzuurde relatie tussen de twee buren. Omwille van economische
belangen werd deze hulp later stopgezet.
Thailand zou echter in toenemende mate de gevolgen van deze beleidsverandering gaan
ondervinden, daar duizenden Karen, na een grote nederlaag tegen de tatmadaw, gedwongen
werden de grens over te steken, waar ze in vluchtelingenkampen verblijven. Heden ten dage
huizen officieel zo’n 120.000 mensen in deze kampen, waarvan een ruw geschatte 50.000 Karen
zouden zijn, maar de Thaise regering heeft z’n migratiebeleid verscherpt in 2004. Human Rights
Watch meldt dat United Nations High Commission on Refugees (UNHCR) onder intense druk
van de Thaise regering, op 1 jan.2004 moest stoppen met het screenen van asielzoekers,
waardoor deze plots in een vacuüm terechtkwamen. UNHCR verwacht dat de procedures voor
het toekennen van de asielstatus binnen afzienbare tijd wel weer zullen hervatten, wat goed is.
Het probleem is, dat dit zal gebeuren door de Thaise overheid zelf, waardoor vele Birmezen
zullen gerepatrieerd worden naar hun land. De reden daarvoor is, dat de Thaise overheid een
nauwere definitie hanteert van “vluchteling” dan het overgrote deel van de internationale
gemeenschap, doordat zij hen omschrijven als “personen die een gewapend conflict
ontvluchten”. Hierdoor negeert Thailand een heel belangrijk principe van het internationaal
recht, het principe van “non-refoulement”: “It appears that Thailand tries to ignore one of the
most basic principles of international law: the principle of non-refoulement. Non-refoulement
means that governments must not send people fleeing persecution back to countries where their
136 Democratic Voice of Burma, where would the new Road Map Plan lead to?, 18/9/2003, www.karen.org,
raadpleging:18/10/2003.
Bij een survey, uitgevoerd door “Yahoo Asia Internet Website”, vond 90% van 8889 stemmers dat Birma geen
president mag worden van ASEAN zolang het wordt geregeerd door een militair regime. (zie: Burma should not
lead ASEAN, Survey shows. Network Media Group, 8/9/2003, www.karen.org, raadpleging: 18/10/2003.)
81
lives or liberty would certainly be threatened.”137 Daarenboven heeft Thaksin ook een “Memory
of Understanding”(MoU) getekend met Birma in juni 2003, waarin besloten werd dat Thailand
elke maand 400 Birmezen zou deporteren naar een centrum o.l.v. de Birmese geheime dienst,
waarna niemand nog iets te weten komt van deze personen. Naast deze officiële repatriëringen,
zijn er elke maand ook “informele deportaties”, waarbij zo’n 10.000 Birmezen het land worden
uitgezet, tenzij ze natuurlijk iemand kunnen omkopen aan de grens. En alsof deze
migratiepolitiek al niet drastisch genoeg is, heeft de Thaise overheid ook nog eens aangekondigd
alle Birmese vluchtelingen en asielzoekers die heden ten dage in Bangkok leven, te verplaatsen
naar de kampen aan de grens. Dat kunnen ze want UNHCR deelt al z’n gegevens met hen. Indien
dit zou gebeuren, kunnen deze asielzoekers echter hun campagne voor democratie in Birma niet
meer verder zetten, en bovendien zullen zij in de kampen worden geconfonteerd met andere
politieke en etnische groepen, en ook met tatmadaw, die af en toe de grens eens oversteken. Het
meest waarschijnlijke gevolg zal dus zijn, dat zij alle contact met UNHCR zullen verbreken en
ondergronds gaan. Stuk voor stuk nefaste ontwikkelingen voor het leven van deze mensen, die al
zoveel gruwel zijn ontvlucht.138
Een tweede conflict in de relatie tussen Thailand en Birma is de aanwezigheid van Birmese
troepen aan de grens. Het gevolg van de wapenstilstanden, is immers dat de tatmadaw nu zelf
gewapend de grens bewaken, en er dus op sommige plaatsen, zoals Doi Lang, gewapende
soldaten van beide legers tegenover elkaar staan. Bovendien houden de tatmadaw zich niet altijd
aan alle details van de kaart, als ze “potentiële rebellen” achtervolgen tot op Thais grondgebied.
Om de rust hier te bewaren, is alweer de hulp van het Thaise leger noodzakelijk.139
Ten derde is er het drugsprobleem. Enorme hoeveelheden amfetaminen geraken over de grens
met Thailand, zelfs langs de officiële grensposten, met een alsmaar stijgend aantal
drugsverslaafden en aidspatiënten als gevolg. Thaksin beschuldigt de SPDC ervan de
drugsproducenten een hand boven het hoofd te houden, en dan doelen ze vooral op de Wa.
De situatie verslechtte nog door een grootscheepse actie van de junta in maart 2000, waarbij
100.000 mensen werden verplaatst van aan de Chinese grens, naar het Oosten van Shan State. In 137 Zia-Zaraffi, Sam, Thailand: Harsh Policy towards Burmese refugees. In: The Nation, 28/1/2004, www.karen.org,
raadpleging: 22/2/2004; 138 Zia-Zaraffi, Sam, Thailand: Harsh Policy towards Burmese refugees.
HRW, Thailand: End crackdown on Burmese Fleeing Abuses. New York, 25/2/2004,
http://hrw.org/english/docs/2004/02/25/thaila7656.htm , raadpleging: 3/3/2004.
Voor een heel uitgebreid rapport over dit beleid, zie: HRW, Out of sight, Out of mind: Thai Policy toward Burmese
Refugees. New York, feb.2004, vol.16, n°2 (C), 37p., www.hrw.org, raadpleging: 3/3/2004 139 Chongkittavorn, Kavi, Thai-Burma Relations, pp.124-125.
82
die grensstreek schoten als gevolg daarvan de amfetaminebedrijfjes als paddestoelen uit de
grond. Als je weet dat elk van deze fabriekjes per dag zo’n 1 miljoen tabletten kan produceren,
besef je pas wat dit voor de wereld, en in de eerste plaats Thailand, betekent… 140
Ten vierde is er een probleem met illegaal vissen. Daar de wateren van Thailand overbevist zijn,
trekken de Thaise vissers steeds verder in de maritieme gebieden van Birma, waarbij zij ofwel
geen toestemming daarvoor vragen, ofwel enkel aan de lokale autoriteiten. Deze laatste geven
concessies, die zij op elk moment weer kunnen terugtrekken indien er een conflict zou komen
met de centrale regering. De vissers die ontdekt worden door de tatmadaw zonder vergunning,
worden gearresteerd en gevangengenomen, maar ondanks deze risico’s, gaan de vissers toch
door met hun activiteiten.141
Ten vijfde is er ook nog de illegale houtexploitatie door Thaise bedrijven. In januari 1995
vaardigde de Slorc een verbod uit op houtexploitatie in z’n land, waarbij slechts enkele grote
bedrijven werden toegestaan om voort te werken. Maar de junta slaagt er niet in te vermijden dat
Thaise bedrijven toch hun gang gaan in de etnische gebieden, waar de tatmadaw niet alles onder
stevige controle kunnen houden, door de vermelde “overstretch”.142
En tot slot zorgen ook de ideologische verschillen tussen beide administraties voor problemen,
daar zij misverstanden doen ontstaan. De junta, met z’n gigantische nadruk op nationalisme, ziet
Thailand als een agent van het Westen naast de deur. Zij kijken met een superioriteitsgevoel neer
op de Thai, omdat die hun cultuur en nationale identiteit zouden verkwanseld hebben aan het
Westen, en ook omwille van de historische overwinningen in Ayudhya. De Thai van hun kant
voelen zich óók superieur, omwille van hun democratie en goede mensenrechtensituatie,
waardoor zij zich als meer ontwikkeld zien dan hun buur, en meer waardig t.o.v. het Westen.143
140 Chongkittavorn, Kavi, Challenges to Democratization in Burma, pp.124-126 141 Ibidem. 142 Ibidem. 143 Chongkittavorn, Kavi, Challenges to Democratization in Burma, p.118.
International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.28.
83
4.3 CONCLUSIE
Beide landen beseffen dat ze met elkaar contact moeten blijven houden. De junta’s grootste
prioriteit is ervoor te zorgen dat de Thaise regering voor altijd stopt met het steunen van rebellen
en pleit ook voor meer controle op de onfrisse economische praktijken van vele Thaise
bedrijven, vooral in de visvangst en de houtsector. Maar tegelijkertijd is Thailand voor hen ook
van strategisch belang, als tegengewicht voor China, en als partner in ASEAN.
Thailand van zijn kant, heeft Rangoon nodig om samen aan een oplossing te werken voor de
influx van drugs, vluchtelingen en illegalen in Thailand. En de opeenvolgende administraties in
Bangkok ondervinden ook de hete adem van hun ondernemers, als zij hardere actie tegen Birma
plannen.
Hoe deze relatie in de toekomst zal evolueren, hangt af van de houding van huidig Thais premier
Thaksin. Hoewel deze een harde houding aanneemt in de drugskwestie, is de invloed van
economische lobbys op z’n administratie zeer duidelijk merkbaar. En deze willen natuurlijk op
goede voet staan met grondstofrijk Birma. Met een absolute meerderheid in het parlement, zal
het Thaksinbeleid ongetwijfeld nog enkele jaren worden voortgezet, waarbij handel wordt
gestimuleerd en grensposten geopend, zonder rekening te houden met de politieke condities in
het land van hun handelspartner. Als het dan toch tot een conflict komt, blijkt de goede relatie
tussen beide legers vaak cruciaal om de vrede te bewaren.
Tot slot mag ook niet worden vergeten dat, zowel in Birma als in Thailand, de greep van de
centrale regering op de lokale dynamieken niet altijd even sterk is, wat betekent dat eventuele
oplossingen voor grensoverschrijdende problemen op centraal niveau, daarom niet meteen
daadwerkelijk soelaas zullen brengen.
84
5) ASSOCIATION OF SOUTH-EAST ASIAN NATIONS (ASEAN)
Een stuk over ASEAN kon natuurlijk niet ontbreken. Terwijl iedereen ziet dat de
mensenrechtensituatie in Birma er niet op verbetert, en dat de verkiezingsresultaten helemaal niet
worden erkend, nam deze regionale organisatie Birma in z’n midden op. Tot grote verbijstering
van de oppositiegroepen en de westerse landen die sancties hadden opgelegd om het regime tot
een betere houding te bewegen. Met deze toelating tot de multilaterale organisatie, kreeg de
legitimiteit van de militaire junta immers een enorme boost. Wat de SPDC prompt deed beweren
dat legitimiteit niet van het volk of verkiezingen afkomstig is, maar wel van de erkenning door
de internationale gemeenschap. Verregaande consequenties dus, wat het noodzakelijk maakt om
het hoe en waarom van deze toelating nader te bekijken, om te eindigen met een bespreking van
de positie van Birma in ASEAN vandaag de dag.
5.1 BELEIDSEVOLUTIE
Toen ASEAN werd opgericht in 1967, sloeg Ne Win een uitnodiging af om deel te nemen. De
vijf initiatiefnemende landen - Indonesië, Maleisië, de Filippijnen, Singapore en Thailand -
tekenden de Bangkok-Verklaring om een regionaal blok te vormen dat moest zorgen voor
veiligheid en stabiliteit in de regio. Birma leek hen een goede partner door de geografische
nabijheid van het land, de culturele gelijkenissen, de vergelijkbare problemen met interventies
door grootmachten en ook door het verzet van de communisten, die ook bij hen werden gesteund
door China. Ne Win zag echter de dichte militaire banden die verschillende stichtende leden
hadden met de VS, als een bedreiging voor de neutrale buitenlandse politiek van Birma.
Na deze initiële interesse, verdween het land van de ASEAN-agenda voor de volgende twee
decennia. Birma trok zich terug in isolatie, en ook ASEAN had z’n eigen problemen. Bovendien
was het economisch belang van Birma weinig soeps, door de totale mislukking van de “Birmese
weg naar het socialisme”: “ASEAN emerged in the 1970s and 1980s as a close knit club of like-
minded states focused on high economic growth. Burma was outside the club, out of step and
increasingly irrelevant. Only Thailand, which shared 2,100-mile border, had any sustainable
interest at stake”144.
144 Ott, Marvin, From Isolation to Relevance: Policy Considerations. In: Burma: Prospects for Democratization.
85
Tegen het begin van de jaren ’90 was de internationale situatie echter al helemaal gewijzigd. De
Koude Oorlog was op z’n einde gekomen, waardoor het gevaar om meegesleept te worden in een
conflict tussen de grootmachten veel kleiner werd. Birma zag in ASEAN een efficiënte manier
om z’n economie te openen, zonder z’n autonomie en identiteit kwijt te raken. Ook ASEAN had
verscheidene geostrategische en economische redenen om opnieuw banden aan te halen met
Birma. De harde kritiek van het Westen maakte het ASEAN aanvankelijk echter erg moeilijk.
Toen de ASEAN-lidstaten op forums met o.a. de EU in het begin van de jaren ’90, steeds meer
vragen begonnen te krijgen over hun positie t.o.v. Birma, groeide langzaam aan de vrees dat het
Westen misschien wel zou interveniëren. ASEAN-lidstaten zochten dus naar een
gemeenschappelijke positie over de toestand, en besloten een speciaal gezant, Minister van
Buitenlandse Zaken Manglapus van de Filippijnen, naar Rangoon te sturen voor een onderhoud
met de generaals. Deze laatsten weigerden dit echter, waardoor de relatie opnieuw in een dipje
terechtkwam.
ASEAN en het Westen lijmden de brokken in Singapore, waar ze akkoord waren dat ze niet
akkoord waren over Birma, en dat dit meningsverschil de samenwerking op andere vlakken niet
mocht tegenhouden. In die periode werd het “ASEAN Regional Forum” (ARF) opgericht, waarin
ASEAN en z’n partners - China, de EU, de VS, Japan en Rusland - de veiligheid in de regio
bespreken.
In 1994 keerde de relatie tussen ASEAN en Birma echter, als gevolg van een poging van
Thailand om de bilaterale relatie met z’n buur weer op te krikken. Maleisië en Indonesië stonden
positief tegenover Birma, maar wilden dat eerst de kwestie van de Rohingya-vluchtelingen zou
worden bekeken. Deze moslims waren in 1992 van hun land verdreven en Bangladesh
ingevlucht. Aangezien Birma tegen deze tijd behoorlijk happig was op lidmaatschap, toonden zij
zich een voorbeeldig kandidaat, en de Rohingya mochten terugkomen naar Birma. Hierna
maakten noch Indonesië, noch Maleisië nog enig bezwaar tegen de toetreding, hoewel er
fundamenteel eigenlijk niets was veranderd aan de slechte behandeling van de etnische
minderheidsgroepen in Birma.
Reeds in 1996 werd Birma toegelaten tot ASEAN als “observer”, waarbij ze toetraden tot het
“ASEAN Treaty of Amity and Cooperation”. Wegens z’n gloednieuwe status van toeschouwer,
kon Birma ook direct toetreden tot het ARF. Er kwam natuurlijk een storm van kritiek van de
Washington, Brookings Institute Press, 1998, p.71.
86
oppositie en uit het Westen, maar door een slimme zet van de Slorc werd deze in de kiem
gesmoord: Suu Kyi werd vrijgelaten uit haar huisarrest.
In 1997 wordt Birma volwaardig lid van ASEAN, na een overgangsperiode van een half jaar, de
kortste ooit in de geschiedenis van ASEAN. Een van de grootste voordelen van Birma, waren
alweer z'n natuurlijke rijkdommen. Bovendien wilden vooral Maleisië en Indonesië met deze zet
het Westen hun onafhankelijkheid bewijzen. Het land dat het meeste protesteerde tegen de
toelating van Birma, omdat het nog steeds zo’n repressief regime was en te weinig
geliberaliseerd, was Thailand. Toch slaagden zij er niet in om de andere landen actief te
beïnvloeden, door een preoccupatie met interne problemen op dat moment. Hieruit blijkt
nogmaals dat de relaties tussen deze twee buren onderhevig is aan een jojo-effect, afhankelijk
van welke administratie er aan de macht is in Bangkok, en de toestand van deze verhouding heeft
heel wat invloed op de werking en de eenheid van ASEAN. 145
5.2 BELEIDSANALYSE
Zoals gezegd, hadden zowel Birma als ASEAN hun redenen om hun vroegere houding aan te
passen in de gewijzigde internationale context na het einde van de Koude Oorlog.
Birma had dringend nood aan buitenlandse hulp en investeringen, die waren gestokt na Rangoon
Spring. Ten tweede hadden ze behoefte aan politieke partners, en ASEAN met z’n principes van
“non-interference”146 in de interne zaken van een land, en een benadering van “constructive
engagement” in plaats van sancties, was maar een heel kleine bedreiging voor de gewaardeerde
autonomie. Bovendien werd elke beslissing genomen met unanimiteit, wat heel wat zekerheid
gaf. Vele andere lidstaten hadden immers zelf ook geen schitterend mensenrechtenrapport,
waardoor er sowieso niet zo gauw eensgezindheid zou kunnen komen om een land te
veroordelen voor interne gebeurtenissen. Door lid te worden van ASEAN, had Slorc dus een
145Funston, John, ASEAN: Out of Its Depth? In: Contemporay Southeast Asia, vol 20, april 1998, n°1, pp.22-28.
Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, pp.37-42. In: Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on
multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001, 182p.,
http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap1.pdf . 146 In essentie betekent deze doctrine van “non-interference” dat lidstaten de anderen niet openlijk bekritiseren, en
geen steun geven aan de oppositiegroepen in de buurlanden. Deze doctrine is gebaseerd op het de notie van
“gelijkheid tussen soevereine staten in de internationale betrekkingen”, die er gekomen is na de Vrede van
Westfalen.
87
middel gevonden om z’n economie te openen en z’n legitimiteit te verhogen, zonder z’n
nationale controle op te geven. De generaals zagen regionale samenwerking als een conditio sine
qua non, om de gevolgen van de globalisering, in hun ogen “een modern middel voor westerse
exploitatie”, binnen de perken te houden: “The globalisation process has brought with it new
opportunities as well as new challenges, particularly to the developing nations. In these times, no
nation can stay aloof and in isolation. To overcome these challenges, the developing nations
must learn to cooperate with each other in the most effective and efficient way possible… The
Asian nations need to work together to thrive and to progress.”147
Vandaag de dag spelen ASEAN en z’n leden een heel grote rol in de buitenlandse politiek van
Birma. Getuige daarvan is de speciale commissie, “the ASEAN Leading Committee”, die werd
opgericht in 1996 om de betrekkingen in de organisatie voor te bereiden.
Toch is deze beslissing van de junta niet te beschouwen als een enorme beleidsverandering. Het
was een beslissing die vooral werd gedreven door pragmatische bedenkingen, en weerspiegelt
geen verandering in de basisideeën van de SPDC. Zij zien te grote afhankelijkheid van het
buitenland nog steeds als een vergroting van de kwetsbaarheid voor buitenlandse bemoeienissen
en exploitatie. Nationale veiligheid betekent voor hen nog steeds “self-reliance”. Ze hebben nu
gewoon een nieuwe manier gevonden om hun belangen in de internationale gemeenschap te
verdedigen:”Gaining friends in the international community also means that the autoritarian
regime has others to speak up on its behalf and lend a voice to protect its interests on the world
stage. In gaining membership of ASEAN, the military junta in Burma gained the backing of a
powerful regional grouping, particularly in its skirmishes with the Western nations”148.
Terwijl Birma dus verschillende redenen had om ASEAN te vervoegen, kunnen we ons afvragen
waarom deze organisatie zelf er zo een pariaregime bijwilde.
In de eerste plaats blijkt dat het hen vooral te doen was om een geostrategisch aspect: heel Zuid-
Oost-Azië zou verenigd zijn in één organisatie, die van de ASEAN-10, daar samen met Birma
ook Cambodja en Laos werden toegelaten. Als één groot blok zou hun invloed in de wereld
hierdoor heel wat toenemen. Natuurlijk kwam er tegenstand van de Birmese oppositiegroepen en
het Westen, die sancties prefereerden. De lidstaten van ASEAN meenden echter zo meer invloed
te kunnen uitoefenen op Birma. Via de zachte aanpak in hun “diplomatic community”waarmee
ze erin slagen om de vrede te bewaren in de regio, zouden ze ook de Birmese problemen
147 Quote van Gen. Khin Nyunt op de “Third BIMSTEC Trade/Economic Ministerial Meeting” in Yangon, op
15/2/2001. Geciteerd in: International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.25. 148 Naing Oo, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation. In: Burma’s Lawyers’ Council Journal, Legal
Issues on Burma, n°7, dec.2000, p.10, http://www.ibiblio.org/obl/docs/LIOB07-ConstEng.htm, raadpleging:
23/3/2004.
88
aanpakken, nl. door het opbouwen van vertrouwen en door binnenskamers diplomatieke druk uit
te oefenen. En tegelijk konden zij het Westen op deze manier tonen dat ze niet alleen totaal
onafhankelijk waren, maar bovendien ook een benadering hadden, de “constructive engagement
approach” , die beter werkte dan de harde methode van sancties. De essentie van deze
benadering is dat het promoten van politieke en economische banden met een regime, zal zorgen
voor een grotere openheid van het land, waardoor informatie en liberale invloeden een groter
besef zullen kweken van democratische waarden en mensenrechten. De ASEAN-landen waren
heel erg overtuigd van deze methode en besloten dan ook hun zin te doen, onder meer omdat ze
de kritiek van de VS als zeer selectief beschouwden, daar deze de mensenrechten in China
blijkbaar minder belangrijk vindt. Lees: de Chinese markt is te belangrijk voor de Amerikaanse
bedrijven.
Ook wilden ze met de toelating van Birma vermijden dat het land een cliëntstaat zou worden van
China. Dit laatste zou immers zorgen voor een toename van de controle van China over de regio,
en men is nog altijd zeer beducht voor eventuele expansionistische ambities van China.
Dat Birma na zo’n korte overgangsperiode lid werd, heeft te maken met het feit dat ASEAN in
1997 z’n 30e verjaardag vierde, en een voltooiing van de oude droom van de ASEAN-10 op zo’n
moment, was natuurlijk heel symbolisch.
Maar naast deze geostrategische factoren, zijn er tevens de economische belangen van ASEAN
die hen tot een andere houding beroerden. In de jaren ’90 werd ASEAN gealarmeerd door de
opgang van hechte regionale economische blokken, de EU en NAFTA, wat bij hen de vrees
opwekte dat ze zouden uitgesloten worden van deze markten en zouden terechtkomen in een
wereldwijd groeiende economische competitie. ASEAN reageerde door zelf op de proppen te
komen met een plan voor regionale economische samenwerking, de “ASEAN Free Trade Area”
(AFTA), waar Birma lid van zou worden tegen 2008.149 Als voorbereiding daarop werden in
1992 allerlei plannen gemaakt voor tariefreductie, de “Singapore Declaration”, en werden
liberaliseringen van de wetten voor buitenlandse investeringen doorgevoerd. En in deze
pogingen om Zuid-Oost-Azië aantrekkelijker te maken voor investeringen, kadert ook de
toenadering tot Birma. Met het ontstaan van de ASEAN-10, zou immers een blok worden
gevormd met een bevolking van 500 miljoen mensen, een gecombineerd BNP van 685 biljoen$,
een totaal handelscijfer van 720 biljoen$ en een enorme voorraad aan goedkope grondstoffen.
Heel aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders.Van alle ASEAN-landen heeft Birma de
rijkste bodem, met onder andere hout, gas en mineralen. Ook de andere ASEAN-landen hadden
aanvankelijk enorme houtvoorraden, maar door een slecht ecologisch beleid, verminderen deze
aan een gigantisch tempo, een lot dat ook Birma te wachten staat. 150
149 Voor uitgebreide informatie over AFTA, zie: http://www.aseansec.org/12025.htm150 Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, pp.37-42.
89
En naast dit globaal belang voor ASEAN als groep om Birma op te nemen, waren er natuurlijk
ook nog de onderscheiden belangen van de verschillende lidstaten.
Ik vermeldde reeds Thailand, die Chavalit stuurde om concessies af te pingelen in de visvangst
en de houtindustrie. Concessies die enkele jaren later werden gevolgd door de Yadana-
gaspijpleiding, hét grootste investeringsproject in Birma ooit.
Singapore is, na China, de grootste wapenleverancier van de tatmadaw. Volgens IMF-cijfers is
Singapore ook de grootste buitenlandse investeerder in Birma, goed voor zo’n 600 miljoen dollar
in de periode 1996-2000.151 Met de toetreding van Birma in ASEAN, wilden zij meer invloed
krijgen op het economisch beleid van de junta. Dit zorgde er bijvoorbeeld voor dat Singapore in
1997 weigerde om een VN-resolutie te ondertekenen, die de mensenrechtenschendingen in
Birma veroordeelde, met als verweer: “Our position is different. We have concrete and
immediate stakes.”152
Ook Maleisië heeft grote economische belangen in het land, als derde grootste investeerder in
Birma. Ze investeren vooral in de toeristische sector en de textielsector.
En Indonesië onder Suharto had er belang bij dat er nog autoritaire regimes deel gingen uitmaken
van de organisatie, zodat ook zij heftig voorstander waren van de toetreding van het land. Birma
had meteen een ideologische partner gevonden. Suharto’s “dwifungsi”, een duaal model waarbij
het leger zowel controle heeft over defensie als over de staat, gaf de junta een middel om z’n
eigen macht te legitimeren. Deze ideologische link werd nog versterkt door de vriendschap
tussen Suharto en Ne Win. Het feit dat het Suharto-regime in elkaar is gestuikt, deed bij de
Birmese oppositie de hoop leven dat dit ook in eigen land wel gauw zou gebeuren, maar dit bleek
toch een misrekening.
Tot slot moet ik vermelden dat natuurlijk ook de andere landen van ASEAN banden hebben met
Birma, maar toch in mindere mate dan de hiervoor vermelde landen, dus zal ik hier niet verder
op ingaan. 153
Bachoc, R., (ed.), From consensus to controversy. ASEAN’s relationship with Burma’s Slorc. Rapport. Bangkok,
Altsean-Burma, 1997, 110p.
International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.24-33.
Chongkittavorn, Kavi, Thai-Burma Relations, pp.121-123.
Naing Oo, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation, 13 p. 151 Cijfers in: International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.29. 152 Quote in: Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, p.48. 153 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.29-30.
Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, pp.77-49.
International Crisis Group, How strong is the military regime, pp.14-15.
90
5.3 EVALUATIE RELATIE
Laten we nu eens kijken wat dit “verstandshuwelijk” beide partners heeft opgebracht, zeven jaar
nadat Birma lid werd van ASEAN.
Het blijkt nogal een probleemrelatie te zijn.
De verwachtingen van Birma zijn niet echt ingelost. Enkele maanden na z’n toetreding stortte de
Thaise baht immers in elkaar, waarna de hele regio in een crisis terechtkwam. Hierdoor bleven
de verhoopte grootschalige investeringen uit.
Bovendien kwam Thailand plots op de proppen met een aanpassing van z’n vroegere term
“constructive engagement”, tot “constructive intervention”, later “flexible engagement”genoemd,
wat de Birmezen helemaal niet positief onthaalden. Ten tijde van hun toetreding zagen zij zich
beschermd tegen zware kritiek, doordat de ASEAN-leden niet bereid waren om te breken met het
“non-interference-principe”, uit angst voor wat er boven water zou komen. Met de val van het
Suharto-regime in Indonesië en de opkomst van de Chuan-administratie in Thailand veranderde
deze houding echter, tot grote verbijstering van de SPDC. 154 De Thai wilden zo immers een
belangrijke aanpassing van het jarenlange principe bekomen: interne zaken van een land worden
nog altijd volledig beheerd door het land zelf, tenzíj er nefaste ontwikkelingen van het ene land
overslaan op een ander land, waardoor de stabiliteit in het gedrang komt. Dan is kritiek op de
interne politiek van een lidstaat wel aangewezen. Thailand doelde natuurlijk op de massa mensen
en drugs, die z’n land binnenstroomt, omdat de Birmese junta zelf de drugsproducenten niet durft
aan te pakken, en z’n volk onderdrukt. Een positieve ontwikkeling mijns inziens. ASEAN
functioneert immers goed als een forum voor staatsbelangen en is er wel degelijk in geslaagd de
vrede te bewaren in de regio, maar heeft herhaaldelijk bewezen dat het niet kan omgaan met
internationale zaken die de macht van één van de leden fundamenteel uitdagen. Deze
verandering zou heel wat soelaas kunnen brengen.
Hoewel deze aanpassing finaal niet werd doorgevoerd, toont ze toch een belangrijke shift aan in
het denken over intra-ASEAN-relaties. Iets wat Birma koste wat het kost binnen de perken wil
houden, en zij blijven dan ook hameren op het respecteren van het principe van “non-
interference”. Bovendien blijkt de laatste zet van de Birmese junta, de raid tegen de NLD en Suu
154 Maar niet enkel Birma zag deze aanpassing niet zitten. Ook Indonesië zou gevolgen ondervinden van deze
“flexible engagement”, door de “haze” die van hun land afkomstig was. Dit was een enorme smog, die door grote
bosbranden in Indonesië was veroorzaakt, en die zich verspreidde over de hele regio, omdat de Indonesische
regering te weinig moeite deed de branden in te dijken. Tot grote frustratie van de andere ASEAN-landen natuurlijk.
Voor meer informatie over dit “non-interference-principe”, zie: Ramcharan, Robin, ASEAN and non-interference: a
principle maintained. In: Contemporay Southeast Asia, vol 22, april 2000, n°1, pp.60-85.
91
Kyi op 30 mei 2003, helemaal niet in goede aarde te vallen van de gehele internationale
gemeenschap. Zelfs de traditioneel zeer diplomatieke ASEAN-landen spraken plots hardere taal.
De inmiddels gepensioneerde premier van Maleisië, Mahathir, die oorspronkelijk nochtans één
van de grootste voorstanders was van de toetreding van Birma, sprak zelfs over een eventuele
schorsing van Birma, als Suu Kyi niet zou worden vrijgelaten. Om enkele weken later deze
woorden toch weer terug te trekken weliswaar. Misschien het begin van het einde voor het
klassieke “non-interference principe”, en de eerste stap op weg naar de “flexible engagement-
approach”. Alweer ontwikkelingen die de SPDC niet had voorzien.155
ASEAN van zijn kant geraakt langzaam gefrustreerd door de houding van de Birmese junta. Van
z’n oorspronkelijke hoop om het regime zo beter te kunnen beïnvloeden en tot een
democratischer houding te bewegen, blijft weinig meer over. Integendeel: zoals Suu Kyi reeds
had voorspeld, zagen de generaals het lidmaatschap aan ASEAN als een bevestiging en
goedkeuring van hun gevoerd beleid, en de repressie tegen de oppositie werd nog opgedreven.
De verhouding tussen Suu Kyi en de ASEAN-leden is dan ook niet echt vriendschappelijk.
Enkele ASEAN-leden maakten bovendien melding van hun idee, dat Suu Kyi niet echt capabel
zou zijn om het land te leiden, omdat ze onderwijs heeft genoten in het Westen, en aldus “out-of-
touch” zou zijn met de Aziatische realiteit.
De informele werking van de Associatie, vraagt heel veel geven-en-nemen. Het is gebaseerd op
principes van respect en verantwoordelijkheid, waarbij men rekening moet houden met de
impact van de eigen beslissingen op de belangen van de andere leden.156 Het militair regime
heeft echter weinig gedaan om de stortvloed van drugs, of andere problemen aan te pakken.
ASEAN ondervindt dus nog steeds heel wat nadelen van hun jonge lid. Birma bezorgt ASEAN
bijvoorbeeld rode kaken bij meetings met z’n traditionele partners, de VS en de EU, van wie zij
broodnodige investeringen wilden aantrekken na de Aziatische crisis van 1997. Zeker het feit dat
de generaals Suu Kyi niet toelieten haar stervende echtgenoot te bezoeken in ’99, viel niet in
goede aarde. Toch kon Birma grotendeels aan de dans ontsnappen, doordat de lidstaten een
verschillend pad volgden naar economisch herstel, en omdat kort daarna het conflict in Oost-
Timor uitbarstte, wat de aandacht afleidde.
Tot slot zijn de ASEAN-landen er als de dood voor dat er nog geen hervormingen zouden
gebeurd zijn in Birma, op het moment dat zij voorzitter worden van ASEAN in 2006.157
155 Ramcharan, Robin, ASEAN and non-interference: a principle maintained. In: Contemporary Southeast Asia, vol
22, apr 2000, n°1, pp.75-83. 156 Caballero-Anthony, Mely, Mechanisms of Dispute Settlement: The ASEAN Expernience. In: Contemporary
Southeast Asia, 20, april 1998, 1, pp.52-53. 157 Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, pp.44-45.
92
Ook op economisch vlak, zijn er heel wat frustraties van de kant van ASEAN.
De junta voldoet niet aan de vraag van Singapore en Maleisië om z’n businessklimaat te
verbeteren. Heel wat van het geld werd immers niet opnieuw geïnvesteerd, maar wel gebruikt om
de hoeveelheid deviezen aan te vullen en import te betalen. Ook de verhoopte opbrengsten van
de toeristische sector bleven ver onder de voorziene bedragen, onder meer door de boycot die de
oppositie en heel wat westerse landen ondersteunen. Verder zijn de arbeiders goedkoop, maar
doordat dit ook het geval is in China, bleek dit toch niet zo’n voordeel. Daarenboven zorgt het
gebrek aan infrastructuur voor het opdrijven van de produktie- en transportkosten, plagen
frequente elektriciteitspannes de fabrieken en jagen de steeds grotere bedragen voor omkoperij
en de enorme stapels administratief werk steeds meer investeerders weg.
De junta sloeg dan ook nog eens technische hulp af van ASEAN-landen om z’n administratief
en wettelijk kader aan te passen, zodat het niet klaar zal zijn voor de economische integratie in
AFTA. Onwil van de generaals die verregaande gevolgen heeft. Birma is immers mede hierdoor
het enige ASEAN-land dat nog geen deel uitmaakt van het economisch samenwerkingsakkoord
tussen ASEAN en de EU. Een ferme opdoffer voor het land, daar de EU de grootste donor is van
de groep sinds 1977. 158
De invloed van het lidmaatschap van Birma, is dan ook geen schitterend plaatje: “Unless
ASEAN develops a kind of two-tier membership, the admission of Burma and the former
Indochina states will almost certainly slow the broader process of ASEAN integration, regardless
of the delaying effects of the economic crisis. None of the new members could responsibly open
its economy to competition within the ASEAN market in the way that countries such as Thailand
and Malaysia had begun to do . . . But even before the economic crisis the combined resources of
the older ASEAN states would not have been enough to raise Burma to economic parity in
ASEAN affairs in the foreseeable future.”159
Wat ASEAN verwacht van Birma, is meer flexibiliteit en wil om regionale problemen aan te
pakken. En voor de interne situatie van Birma, gaan alsmaar meer stemmen op om de junta toch
wat steviger onder druk te zetten om in dialoog te treden met Suu Kyi, eventueel onder leiding
van de Speciaal Gezant van Kofi Annan, Razali, of van mensenrechtenrapporteur Pinheiro.
Tegelijkertijd beseffen ze dat een te grote druk op Khin Nyunt en zijn kompanen, zou kunnen
leiden tot een terugtrekking van het regime in z’n aloude isolatie, wat uiteindelijk geen enkele
partij ten goede zou komen. De vraag is echter hoeveel kan worden verwacht van ASEAN,
158 Ibidem, p.50. 159 Cribb, R., Burma’s entry into ASEAN, p.57. Geciteerd in: Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, p.51.
93
zolang ook bij de andere leden democratie niet echt diep in de maatschappij ingeworteld zit.
Deze moeilijke situatie werd op treffende manier samengevat door Aung Zaw: “Perhaps it is too
late for ASEAN to admit that it made a mistake in allowing Burma to join its fold. But this
awkward marriage of self-interest has revealed that the solidarity of 10 ASEAN members
standing hand in hand has become just a stage show. Just before Burma was admitted ASEAN
leaders defended their decision saying that “In Asia when one marries one expects the bride to
behave.” But the bride still refuses to behave. This marriage has had the rockiest of honeymoons,
but now that it is time to live together, ASEAN has a moral obligation to assist Burma in
working out her problems”160. De voornaamste doelstellingen die ASEAN zou moeten
verwezenlijken, is naast het promoten van een dialoog met de NLD, het opstellen van een
roadmap voor economische en politieke hervormingen, mét duidelijke tussenstappen en
deadlines. En daarnaast zouden zij de rest van de internationale gemeenschap, met name de VS
en de EU, moeten aanmoedigen tot een “carrots-and-sticks-approach”, wat waarschijnlijk de
beste methode is om tot positieve resultaten te komen. 161
5.4 CONCLUSIE
ASEAN koos ervoor om de banden met Birma aan te halen en op deze manier invloed uit te
oefenen, in plaats van Birma te negeren en isoleren. Politiek gezien, komt dit neer op een beleid
van “non-interference” in de binnenlandse gebeurtenissen van Birma. Van zodra Birma lid was
geworden, zijn echter de mogelijkheden van ASEAN om Birma onder druk te zetten veel kleiner
geworden. Vandaar dat Thailand een poging deed om het "non-interference"-principe aan te
passen, wat uiteindelijk toch niet is doorgevoerd, maar wel een uiting is van het stijgend
ongenoegen over het gebrek aan effectief beleid van de junta om grensoverschrijdende
problemen aan te pakken. Op economisch vlak hebben zowel ASEAN als z’n individuele leden
voordeel bij het lidmaatschap van Birma, door de rijke bodem en de afzetmarkt van het land. De
free-rider-houding van de junta in de moeilijke nasleep van de Aziatische crisis, en z’n onwil om
economische hervormingen door te voeren, wekken echter steeds meer ergernis op. Bovendien is
er nog geen scenario klaar, over wat er met het land zal gebeuren, indien het de nodige
aanpassingen niet heeft uitgevoerd bij het in werking treden van AFTA. “Constructive
Engagement” tot slot, heeft de internationale gemeenschap een alternatief gegeven voor de
160 Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, p.56. 161 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.30-32.
Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, pp.43-56.
94
aanpak met sancties. Maar, na deze analyse moet ik besluiten dat ook deze zachtere aanpak niet
heeft gewerkt. Integendeel, had Birma de investeringen van China en ASEAN na ’88 niet
verkregen, had de situatie er misschien al helemaal anders uitgezien: “ASEAN investors had
accounted for almost 60% of the FDI (foreign direct investment) prior to the crisis”. (…) This
helped the government stave off bankruptcy and maintain its control of the political system.
Without Chinese and ASEAN investment, Burma would have been forced to make cuts in
spending that could have incited protests or face international donors and their demands for
political reform.”162 Hoe deze situatie in de toekomst zal evolueren, zal afhangen van de nog
resterend tolerantie van de overige ASEAN-leden, waar er nu geen Suharto-regime meer is om
Birma ideologisch te steunen, en welke invloed zij willen en kunnen uitoefenen op de westerse
landen. Mijns inziens, kunnen we ons dan ook verwachten aan een verslechtering van de relatie
tussen de Birmese junta en ASEAN in de toekomst.
162 Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, p.50.
95
6) DE VERENIGDE STATEN
Tegenover de zachte Aziatische aanpak, staat de harde aanpak van de westerse landen, met de
VS op kop, gevolgd door de Europese Unie, Canada en Australië. Daar de VS het vlugst heeft
gereageerd op Rangoon Spring, en ook de strengste sancties heeft opgelegd, neem ik eerst hun
aanpak onder de loep. In het volgend stuk bespreek ik dan het Europees beleid.
Ik zal beginnen met een schets van de evolutie in het Amerikaans beleid en de dilemma’s
waarmee zij worden geconfronteerd, inclusief de alternatieve mogelijkheden die zij hebben naast
sancties. Vervolgens zal ik aantonen dat deze sancties als drukkingsmiddel om de houding van
de junta te beïnvloeden, minder uitwerking hebben dan verhoopt, omdat niet de hele
internationale gemeenschap erachter staat.
6.1 BELEIDSEVOLUTIE
De aanwezigheid van de VS in Birma, is altijd al minimaal geweest.
Sinds het begin van de 19de eeuw waren er Amerikaanse missionarissen actief in Birma.
In de jaren ’50 slaagden de “Asian Foundation” en de “Ford Foundation” er gezamenlijk in een
cultureel programma op poten te zetten, maar dat werd opgedoekt na de militaire overname in
1962. De Birmese culturele integriteit moest immers beschermd worden.
In de jaren ’70 leverde de VS behoorlijk wat economische en andere steun aan de BSPP, vooral
op vlak van drugsbestrijding, maar na Rangoon Spring werd deze steun ter waarde van 16
miljoen $ opgedoekt. Sindsdien is de diplomatieke relatie tussen beide landen naar een absoluut
minimum herleid, waarbij de ambassade in Rangoon in een afstandelijke relatie met de junta z’n
bezigheden verderzet. Hulp wordt nu gegeven aan Birmese vluchtelingen en aan de
oppositiegroepen, zowel in Birma zelf als in het buitenland. Vooral de relatie met Aung San Suu
Kyi verloopt opperbest, wat ook wel voor problemen zorgt.
In 1989 werd de relatie tussen beide landen nog slechter doordat de VS Birma schrapte van het
“Generalized System of Preferences” (GSP), waardoor Birma z’n import niet meer voordelig kon
uitvoeren naar de VS, en er werd ook een wapenembargo ingevoerd.
Om het regime tot een democratischer houding te bewegen, en ze te dwingen de
verkiezingsresultaten van 1990 te respecteren, bleven zij continu het regime onder druk zetten
96
door kritiek op hun slechte mensenrechtensituatie en slecht antidrugsbeleid. Bovendien hebben
zij de nieuwe naam van het land, Myanmar, nooit erkend.163
In 1994 werd Birma op de lijst van “schurkenstaten”geplaatst: “In 1994, the US Congress placed
Burma/Myanmar alongside Libya, North Korea and Iraq, on the list of “outlaw”states, which
implied that no Foreign Assistance’s funds could be used to finance US share in international
organisation’s programs for these countries”164.
Ondanks deze kritiek, bleek Amerika in 1995 toch de vierde grootste investeerder te zijn in het
land, vooral in de oliesector, goed voor 203 miljoen $. De opeenvolgende administraties bleven
wel herhalen dat zij voor sancties waren, àls daartoe multilateraal zou worden beslist.
Na een nieuwe repressiegolf in Birma, waarbij honderden mensen werden opgepakt, kondigde
President Clinton in 1997 een ban aan op alle nieuwe investeringen, en alle Slorc-officiëlen en
hun familie kunnen sindsdien geen visa meer krijgen voor de VS. Door deze sancties werd de
handel logischerwijs beperkt. Enkel de import uit de textielindustrie groeide explosief aan. Dit
was het gevolg van het importquotasysteem van de VS, waardoor vele ondernemers uit de
buurlanden van Birma, een vestiging in Birma gingen oprichten, om voordeel te kunnen slaan uit
de aldaar nog niet gevulde quota’s. De export van deze sector naar de VS vervijfvoudigde tussen
’96 en ’01, van 83,8 tot 413,1 miljoen $ in 2001.165
In het begin van de Bush-administratie werd deze harde politiek echter even achterwege gelaten
en er werd het regime beloofd dat een positievere behandeling op komst was, als er
verbeteringen in democratische zin en meer respect voor mensenrechten in ruil zouden komen.
Ook werden gesprekken op punt gezet om de samenwerking op vlak van drugsbestrijding op te
drijven. Toen in november 2002 echter duidelijk werd dat de dialoog met Suu Kyi muurvast zat,
verstrengde de VS z’n positie opnieuw.
En in 2003 vaardigde het Amerikaans Congres, onder de vlag van z’n meest actieve senator op
vlak van Birma, Mitch McConnell166, nieuwe sancties uit: een ban op alle import uit Birma, als
begin van de implementatie van “the Burmese Freedom and Democracy Act”van 2003. Ook
163 Voor een overzicht van alle sancties die door de VS, de EU en Japan zijn ingevoerd sinds ’88, inclusief cijfers,
zie: Institute for International Economics, US/EU/Japan v. Burma,
http://www.iie.com/research/topics/sanctions/myanmar.htm, raadpleging: 26/4/2004. 164 Tamen, Anais, The European Union’s Sanctions related to Human Rights: the case of Burma/Myanmar. Thesis.
Brussel, Universite Libre de Bruxelles, International Politics, 2003, p.40,
http://www.ibiblio.org/obl/docs/Memoire-AT.htm#_Toc54419317 , raadpleging: 21/4/2004. 165 Cijfers uit: Institute for International Economics, US/EU/Japan v. Burma,
http://www.iie.com/research/topics/sanctions/myanmar3.htm#economic , raadpleging: 26/4/2004. 166 Deze McConnell is een sterke man in de senaat, daar hij sinds 12/11/2002 de “whip” is van de republikeinen in
de Senaat, oftwel de tweede belangrijkste republikein in de senaat. Hij is de senator voor Kentucky, en voorzitter
van een belangrijke denktank van het buitenlands beleid: “the Foreign Operations Appropriations Subcommittee”.
97
werden de tegoeden van alle leden van de junta in de VS bevroren en buitenlandse
overschrijvingen werden geblokkeerd (“smart sanctions”). De enige uitzonderingen op deze
importban, zijn de documenten en het videomateriaal van academici en diplomaten, zolang ze
niet voor verkoop bedoeld zijn. Door deze sancties kreeg vooral de textielsector een zeer grote
klap. Een ander gevolg van deze sancties is dat geen enkele NGO die humanitaire hulp biedt,
geen enkele buitenlandse ambassade die lokaal personeel betaalt en geen enkel lokaal bedrijf dat
werkt in de ASEAN-regio en betalingen uitvoert via een Amerikaanse bank, dit kan doen zonder
een licentie van de VS. Hierbij moet echter vermeld worden dat de President deze wet meteen
kan opheffen als dat in het belang van de VS is. 167
De VS hanteert dus een “verstikkingstrategie”, waarbij zij het regime willen isoleren en zo tot
hervormingen dwingen. Deze staat recht tegenover de houding van ASEAN en ook Japan, de
“zuurstofstrategie”, waarbij er engagement en actie wordt ondernomen om het regime te
beïnvloeden.
De band tussen Birma en de VS is dan ook allerminst vriendschappelijk.
De Birmese junta ziet de rol van de VS in z’n land als één van constante manipulatie en
pogingen tot ondermijning van de macht van het regime. En deze perceptie wordt natuurlijk
bevestigd door het buitenlands beleid van de VS, dat zich niet weerhoudt van interventie op basis
van z’n “Benevolent Hegemony”. Een houding die Birma doet huiveren, door z’n obsessie met
nationale soevereiniteit en onafhankelijkheid.
De zeer nationalistische en conservatieve legerleiders voelen zich bovendien bedreigd door de
wereldwijde verspreiding van de Amerikaanse economische en culturele waarden.
Meer concreet zijn zij natuurlijk niet opgezet met de afgekondigde sancties van zo’n machtige
staat tegen hun land, en ook niet met het veto van de VS tegen multilaterale financiële steun van
o.a. de Wereldbank en het IMF, die werd stopgezet na ‘88.
Bovendien is de junta bevreesd dat de VS eventueel zouden overgaan tot een militaire
interventie, bijvoorbeeld om Thailand te steunen na een eventueel uitgelokt grensconflict.
167 Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar. Washington, Georgetown University Press, 2001, pp.241-245.
Ap, VS legt handelssancties op aan Birma. In: De Standaard, 16/7/2003.
AFP, US Myanmar Sanctions come into force, 29/8/2003, www.karen.org, raadpleging:18/10/2003.
Steinberg, David, The Triumph of the Hard-Liners. In: South China Morning Post, 15/8/2003, www.karen.org,
raadpleging:18/10/2003.
Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma: Western Governments, NGO’s and mulilateral institutions,
pp.131-182. In: Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses.
International IDEA, 14/12/2001, 182p., http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap6.pdf,
raadpleging: 7/4/2004.
98
Nogmaals een uiting van de vermelde paranoïde houding van de generaals volgens mij, daar de
VS veel te weinig belangen heeft in Birma om er militair in te grijpen, zeker met de huidige
kosten van hun oorlogsvoering in Irak en Afghanistan.
En ook de goede relatie tussen de VS en Aung San Suu Kyi is een doorn in het oog van de
SPDC. 168
Niettemin wil Birma koste wat het kost de banden met de VS normaliseren. Birma bekijkt
immers geen enkel land als een absolute of permanente vijand, zelfs indien deze er andere
religieuze of ideologische ideeën op nahouden. Hun ideaalbeeld is een wereld waarin ze een
goede verstandhouding met iedereen hebben, zodat niemand zal geneigd zijn in te grijpen in hun
land. In dit licht kan men de poging zien van de junta om z’n imago te verbeteren, via het
inhuren van Amerikaanse Public Relations-bureaus. Voorstanders van sancties grijpen dit aan
om te bewijzen dat de Amerikaanse sancties werken. Maar daarover meer in de volgende
paragrafen. 169
6.2 DILEMMA’S
Het beleid van de VS wordt geconfronteerd met verscheidene dilemma’s, zowel op nationaal als
op internationaal vlak. Op nationaal vlak, zitten de verschillende administraties voortdurend
ingesloten tussen drie groepen met uiteenlopende belangen: enerzijds die politici die succesvol
belobbyd zijn door de NCGUB en andere oppositiegroepen, anderzijds de zakenwereld die in
Birma een grondstofrijk-kandidaatland voor investeringen zien. En de derde drukkingsgroep is
de “Drug Enforcement Agency” (DEA), die Birma zien als grootste heroïneproducent in de
wereld, en hen daarom willen bijstaan om deze stortvloed van drugs in te dijken.
En ook op internationaal vlak moet de VS belangrijke afwegingen maken. Aan de ene kant zijn
er de mensenrechtenschendingen in Birma, die moeten veroordeeld worden. Aan de andere kant
is voor de VS de relatie met China en Japan van enorm groot belang, en deze twee willen de
banden met de Birmese junta intact houden. En ook de strijd tegen drugsverspreiding is een
wereldwijde prioriteit van de VS, wat van Birma natuurlijk een belangrijk land maakt. 170
168 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.12-14. 169 Ibidem. 170 Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma, p.136
99
Het probleem van het VS-beleid in Birma, is dat zij zich heel hard hebben opgesteld tegenover
de Birmese generaals, en wel op zo’n manier dat ze eigenlijk geen gesprekspartners meer zijn:
“Right now the U.S. has been negotiating by yelling and screaming. This is not negotiating.
Basically we’ re not saying “compromise”, we’re saying “surrender”. It is a zero sum game and
under those circumstances the processes of negotiation have been minimal.”171 Maar dit is
natuurlijk geen basis voor verdere gesprekken, dit is dé manier voor een padstelling. Het is
onmogelijk geworden voor de VS om het militair regime te belonen als ze goede stappen
ondernemen, en tegelijkertijd is het even onmogelijk om de oppositie iets van kritiek te geven.172
De VS hebben zichzelf in een hoekje geduwd door kant te kiezen, en het zal zeer moeilijk zijn
om hier uit te geraken. Ze zijn immers door deze steun aan iemand die het regime als z’n
grootste interne bedreiging ziet, niet meer aanvaardbaar als “neutrale” bemiddelaar. Bovendien
heeft de VS zo hard aangedrongen op de erkenning van de verkiezingsresultaten van ’90, dat ze
vergeten aandacht te schenken aan dé grootste moeilijkheid in Birma, decennia geleden en
vandaag de dag nog steeds: verschillende etnische groepen moeten er samenleven. Als er daar
geen duurzame oplossingen voor worden gevonden, is de kans reëel dat er zelfs bij een
democratisch regime opnieuw onlusten zullen uitbreken, net zoals onder premier U Nu het geval
was.
6.3 ALTERNATIEVEN
Vooraleer ik mij begeef in de moeilijke discussie over het nut van sancties, wil ik eerst nog een
ander punt bekijken: “Heeft de VS nog andere mogelijkheden naast sancties, in z’n beleid jegens
Birma, zonder dat ze hun gezicht verliezen”?
In de eerste plaats zouden zij het Birmese volk kunnen bevrijden. Zelfs als daar een
voedingsbodem zou voor bestaan onder de bevolking, is het hoogst onwaarschijnlijk dat dit ooit
zal gebeuren. Ten eerste, omdat de VS er te weinig belang bij heeft. Ten tweede omdat dit voor
problemen zou zorgen in hun relatie met China en Japan, wat de VS nooit zal riskeren. En ten
derde omdat zij met het astronomische begrotingstekort na de Afghanistan- en Irak-oorlogen,
niet in staat zullen zijn om nog een oorlog aan hun bevolking te verkopen en te financieren.
171 Steinberg, David, Approaching Burma/Myanmar: Foreign Policy Dilemmas, 1999, p.5,
http://www.arts.monash.edu.au/mai/savirtualforum/PaperSteinberg.htm, raadpleging: 3/3/2004. 172 International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward? Bangkok/Brussels, ICG
Asia Report n°78, 26/4/2004, p.17, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=2677&l=1 , raadpleging:
28/4/2004.
100
Een tweede mogelijkheid is bekijken hoe er aan het leger een aanvaardbare positie kan worden
gegeven in een democratie, door te gaan kijken hoe hiermee is omgesprongen in andere staten,
zoals bijvoorbeeld Zuid-Afrika. Daaruit blijkt dat het mogelijk is om het leger nog een beperkte
macht te geven op politiek en economisch vlak, maar dit moet natuurlijk gepaard gaan met
intensieve communicatie naar de bevolking toe, daar het voor hen moeilijk zal zijn om hun
vroegere onderdrukkers amnestie te verlenen. Voor we tot zo’n situatie kunnen komen, zijn er
echter eerst onderhandelingen nodig en daarin zou de VS een rol kunnen spelen. Ze zouden
bijvoorbeeld via stille diplomatie, meetings kunnen opzetten in een derde land, zoals Maleisië, en
een soort “roadmap”173 opstellen, met deadlines voor de verschillende stappen: “It might be
possible to explain to the regime that it could accomplish some of the goals it has set for itself
(such as the cardinal principles of national solidarity, sovereignty, security and development),
through a different path that would benefit the people, consolidate the state, protect the integrity
of the armed forces, and reduce foreign oppobrium. (…)Face must be saved, but in this instance,
face is as much a Western as an Eastern requirement”174.
Een derde mogelijkheid is wel humanitaire hulp bieden, zoals vele Birma-kenners vragen, omdat
een humanitaire crisis, o.a. door het snel groeiend aantal drugsverslaafden en HIV-patiënten, in
de maak is: “The spread of AIDS is deeply worrying. It could cripple economic and political
prospects for many years to come. Burma is close to the point where the critical mass of
infection gets so great that the epidemic becomes widely prevalent in the general population.
This makes it much harder and more expensive to address even if behavior among drug users and
sex workers improves. The epidemic is fueled by population mobility, poverty and frustration, all
of which breed risky sexual behavior and drug taking. Thailand and Cambodia have shown that
concerted, nationwide intervention at this stage can succeed in controlling the epidemic.”175
En naast deze humanitaire hulp eventueel ook economische hulp, maar dit moet wel onder zeer
strikte voorwaarden gebeuren. In de jaren ’70 en ’80 kwam er immers een enorme toevloed aan
onvoorwaardelijke economische hulp, waardoor de junta het onnodige vond om hervormingen
door te voeren. Elk soort hulp zou dus afhankelijk moeten zijn van bepaalde “benchmarks”van
173 Het zou dan ook het beste zijn, als de internationale gemeenschap gezamenlijk, in de VN, een roadmap zouden
opstellen, voor er tientallen van zulke voorstellen circuleren. Op dit moment is het aantal beperkt tot één roadmap
van Khin Nyunt en één van Thailand. 174 Steinberg, David, Burma/Myanmar and the dilemma’s of U.S. Foreign Policy. In: Contemporary Southeast Asia,
vol 21, n°2, aug.1999, p.303. 175 Templer, Robert, Humanitarian help can’t wait for politics. In: International Herald Tribune, 17/4/2002,
http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=2193&l=1, raadpleging: 18/10/2003.
101
wederzijdse actie, en als er een voorwaarde wordt geschonden, moeten de programma’s
onmiddellijk worden stilgelegd. Er blijft natuurlijk het gevaar dat het stopzetten van de sancties,
en het geven van hulp voor duurzame ontwikkeling, de macht van de junta zou kunnen
versterken. Dit was ook de grootste reden voor het stopzetten van de multilaterale hulp door de
Wereldbank en the “Asian Development Bank”. Toch denk ik dat humanitaire hulp wel degelijk
mogelijk is zonder het regime te versterken, door enkel middelen te geven aan échte NGO’s -niet
aan de NGO’s die gesteund worden door het regime, en dus in praktijk wel “governmental”zijn -,
eerst en vooral via multilaterale donors, en dan eventueel op bilaterale basis. Blijft dan natuurlijk
wel de moeilijkheid dat de junta hiermee moet instemmen, maar in het licht van hun toelating
van het Rode Kruis en Amnesty International sinds 2003, denk ik dat zij op dit vlak niet erg meer
gaan dwarsliggen. Van zodra de toestemming hiervoor zou komen, moet men bij het geven van
deze hulp wel prioriteit geven aan die regio’s die het meest achtergesteld zijn. Dit lijkt logisch,
maar dat wordt zeker een moeilijke kwestie in Birma, daar de gebieden van de etnische
minderheden jaren achterop staan op vlak van economische ontwikkeling, zowel inzake
infrastructuur en transport, als elektriciteit, telecommunicatie,… Daar zij het meest in nood zijn
en het meest hebben geleden onder het militair regime, verdienen zij ook de meeste steun, maar
dat zal voor de NLD moeilijk worden om te verkopen aan z’n achterban. Problemen zijn dan ook
te verwachten. Bovendien zal Suu Kyi zo lang mogelijk hulp tegenhouden omdat ook dit volgens
haar de junta te veel zou legitimeren. Dat is begrijpelijk vanuit haar standpunt, maar niet vanuit
dat van de internationale gemeenschap. Hieruit blijkt nog maar eens dat de VS zich te veel
vereenzelvigen met Suu Kyi. Ze hebben wel allebei hetzelfde doel, nl. een democratische staat,
maar de wegen ernaar toe lopen uit elkaar. 176
Ten vierde zou er steun kunnen worden gegeven aan de Birmese junta om de drugsproductie in
te dijken door teeltsubstitutie, zoals UNODC reeds op kleine schaal bezig is. Zomaar de teelten
vernietigen, waardoor de kleine boertjes plots zonder inkomen vallen, is immers ook geen
mogelijkheid. Hiervoor is echter infrastructuur nodig, die helemaal afwezig is in de etnische
gebieden. Vroeger werd het bouwen van zulke infrastructuur tegengehouden, met het verweer
dat de aanleg van bijvoorbeeld wegen, de tatmadaw zouden helpen bij hun strijd tegen de
rebellen, maar door de vele wapenstilstanden gaat dit argument eigenlijk niet meer op.177
176 Steinberg, David, Burma/Myanmar and the dilemma’s of U.S. Foreign Policy, pp.299-309.
International Crisis Group, The Politics of Humanitarian Aid. Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n°32, 2/04/2002,
47 p., http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1532&l=1, raadpleging: 15/9/2003. 177 Ibidem.
102
De alternatieven voor sancties lijken dus te zijn: het geven van humanitaire hulp en hulp bij de
drugsbestrijding, gecombineerd met druk om een dialoog op te zetten. Als het regime besluit mee
te werken, zou dit eventueel kunnen worden gecombineerd met voorwaardelijke economische
steun of een vermindering van de sancties van de westerse landen.
6.4 EVALUATIE VAN SANCTIES
Maar laten we nu eens kijken of het buitenlands beleid dat de VS nu voert tegenover Birma
daadwerkelijk z’n vruchten heeft afgeworpen. Dit betekent dus: evalueren of de sancties
daadwerkelijk voor veranderingen in de houding van de junta hebben gezorgd. Ik begeef mij
hierbij in een zeer moeilijke discussie, daar de meningen van de verschillende Birma-experten,
en -organisaties hierover grondig verschillen. Dit is geen zwart-witplaatje, deze
aanpak heeft zowel voor- en nadelen. Daarom zal ik de meest aangehaalde argumenten bij de
analyse van deze sancties bespreken, en kijken of ze daadwerkelijk opgaan voor de specifieke
toestand in Birma.
1) Sancties treffen vooral het volk
Het grootste argument van tegenstanders van sancties, is dat sancties de samenleving treffen in
z’n meest kwetsbare lagen, en dat de heersende klasse er vaak weinig last van ondervindt. In dit
opzicht worden meestal Cuba en Irak genoemd als voorbeelden. Ook in Birma zou je voor dit
argument kunnen gaan. Vooral door de laatste sancties, het verbod op import vanuit Birma,
wordt de textielsector en de mensen die daar werkzaam zijn, hard getroffen. Vele bedrijfjes
zullen overkop gaan, met een stijging van de werkloosheid als gevolg, want zo’n 180.000
mensen zullen hun werk verliezen.178 Heel wat vrouwen die hier werkzaam zijn, schijnen te
belanden in de prostitutie, of migreren illegaal naar Thailand, in de hoop daar werk te vinden.
Maar in het licht van wat ik reeds vertelde over de huidige migratiepolitiek van Bangkok, weet je
dat ook dit niet goed afloopt. En een stijging van de prijzen voor basisgoederen wordt ook
verwacht.179 Een ander gevaar is dat universiteitsstudenten nu steeds moeilijker uitdagende jobs
178 Voor de volledigheid moet ik er wel bij vermelden, dat de cijfers voor het schatten van het aantal toekomstige
werklozen in de textielsector, enorm uiteenlopen: van 75.000 tot 300.000. Toch lijkt op basis van de informatie die
ik heb, 180.000 een maximum, omdat blijkt dat de hogere cijfers geen rekening houden met de daling van
investeringen in Birma door het slechte business-klimaat dat er heerst. 179 Steinberg, David, Testimony on Burma. Washington D.C., U.S. House of Representatives, Committee on
International Relations, Subcommittee on Asia and the Pacific, 25/3/2004, 6p.,
http://wwwa.house.gov/international_relations/108/stei032504.htm , raadpleging: 12/4/2004.
103
kunnen vinden bij internationale bedrijven, waardoor zij ofwel hun motivatie verliezen, ofwel
zich bij de tatmadaw aansluiten, wat steeds meer de enige weg wordt voor sociale en
professionele vooruitgang.180
Deze ideeën waar vooraanstaande Birma-kenners als Steinberg en Taylor achter staan, worden
echter tegengesproken door voorstanders van sancties. Zij stellen dat de meeste mensen die in
staat zijn om in deze fabriekjes te werken, daar zijn geplaatst vanwege hun goede relaties met het
regime. Bovendien maken zij melding van het feit, dat de Birmese textielsector ook zonder de
sancties zou bedreigd zijn, doordat in 2005 de quota’s van het WTO-Textielakkoord op z’n einde
komen, wat meteen impliceert dat die jobs in de textielsector ook na het beëindigen van de
sancties waarschijnlijk niet naar Birma zullen terugkeren. Bovendien waren er ook reeds vele
fabriekjes gesloten door de effectieve consumptieboycots. De sancties vervroegen dus enkel deze
toestand. Wat het argument betreft over de nodige vriendschappelijke banden die je zou moeten
hebben om te werken, moet ik wel nog een kanttekening maken. Ik vraag me af in hoeverre
mensen normaal kunnen leven, als ze zich bijvoorbeeld niet aansluiten bij de USDA, en daardoor
kans krijgen op een goede job.181
Een tweede argument van voorstanders steunt op het feit dat het overgrote deel van de
investeringen kapitaalintensief is, vooral naar de steden gaat en slechts weinig jobs met zich
meebrengt. Twee derden van alle investeringen zijn immers in voornamelijk kapitaalintensieve
sectoren, namelijk olie en gas, mijnen, teak, toerisme en de vastgoedsector. Het overgrote deel
van de investeringen wordt trouwens enkel toegestaan, als er een joint venture wordt afgesloten
met een staatsbedrijf, zoals de “Union of Myanmar Economic Holdings”(UMEH). Het is
evident dat het regime en ook individuele officieren van deze investeringen hebben kunnen
profiteren. In een jaarrapport van UMEH van ’95-‘96, dat gelekt is, staat dat de 2 voornaamste
doelen van UMEH zijn: “to support military personnel and their families” en “to try and become
Reuters, US Sanctions drive jobless into sex trade, 2/10/2003, www.karen.org, raadpleging: 16/10/2003.
Naing Oo, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation. In: Burma’s Lawyers’ Council Journal, Legal
Issues on Burma, n°7, dec.2000, pp.5-13, http://www.ibiblio.org/obl/docs/LIOB07-ConstEng.htm, raadpleging:
23/3/2004. 180 International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward?, p.18. 181Rüland, Jürgen, Burma, ten years after the uprising, the regional dimension., pp.137-158. In: Taylor, Robert,
Silverstein, Josef, Rüland, Jürgen, e.a., Burma: Political Economy under Military Rule. London, Hurst&Company,
2001, 168p.
104
the main logistics and support organization for the military by gradually establishing
industries.”182 Zij zullen dus zeker het meest hinder ondervinden van de sancties.
Daarbij komt nog dat Birma slechts op heel kleine schaal geïndustrialiseerd is; het grootste deel
van de bevolking, zo’n 70%, is tewerkgesteld in de primaire sector. Minder dan 1% van de
bevolking werkt voor buitenlandse bedrijven. De overgrote meerderheid van de bevolking is
werkzaam in de informele economie, die slechts minimaal zou worden aangetast door de
sancties, wegens de weinige linken die er bestaan tussen de formele en de informele economie.
De informele economie waar ik het hier over heb, behelst vooral landbouwers die produceren
voor eigen gebruik, en eventueel het eigen dorp, waarbij de invloed van buitenlandse markten,
technologie, e.a. nihil is. De formele economie daarentegen gaat over winstgevende sectoren als
houtexploitatie, mijnen, olie en gas, toerisme, textiel, banken,… Zij zullen de sancties wel
vervloeken, maar aangezien dit, behalve de textielsector, geen arbeidsintensieve sectoren zijn,
zullen de gevolgen vooral de buitenlandse bedrijven en de junta en z’n officieren frustreren, en in
veel mindere mate de gewone mens. 183
De lokale bevolking heeft trouwens ferm geleden onder de opening van het land voor
investeringen, omdat de dwangarbeid voor de aanleg van infrastructuur plots fel werd
opgedreven. Burma Campaign UK zegt: “In fact, because of the widespread human rights abuses
linked to tourism, the high cost for the vast majority of ordinary Burmese of tourism
development currently outweigh the benefits.” 184
Tot slot melden de voorstanders nog een belangrijk feit: de Birmese democratische groepen in
binnen- en buitenland vragen zelf om sancties. Vanuit hun standpunt is dit inderdaad
begrijpelijk, daar een slechte economische toestand de junta z’n opbrengsten verkleint, hen
alweer in een slecht daglicht plaatst, en meteen de legitimiteitkwestie weer op de voorgrond
brengt.
Uit deze analyse blijkt dat de sancties wel vooral de junta zullen treffen, en ook de bedrijven uit
de kapitaalintensieve sectoren. Maar tegelijkertijd zullen er met deze sancties zo’n geschatte
182 Robertson, Filip S., Sanctions are working in Burma, 26/8/2003, 4p., http://www.irrawaddy.org/business.html,
raadpleging: 18/10/2003.
Dit wordt bevestigd in: International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.19. 183 Rüland, Jürgen, Burma, ten years after the uprising, the regional dimension., pp.137-158. 184 Altsean, Ready, Aim, Sanction, nov.2003, p.151, http://www.altsean.org/ReadyAimSanction112003.pdf,
raadpleging: 23/3/2004.
105
180.000 mensen in de textielsector hun werk verliezen. Hoewel sommigen daar effectief zijn
geplaatst omwille van hun goede banden met het regime, is dit voor een ander deel onder hen
pure noodzaak om te overleven. Deze laatsten zullen dan ook minder positief beginnen staan
tegenover Suu Kyi en de rest van de oppositie die deze sancties luid toejuichten. Voor de
overgrote meerderheid van de bevolking zullen de sancties echter weinig veranderen, daar zij
werkzaam zijn in de informele economie, die weinig banden heeft met de geviseerde formele
economie.
2) Sancties kunnen niet efficiënt zijn want het Westen heeft er te weinig economische banden
Sommige regimes kunnen als een kaartenhuisje in elkaar stuiken door middel van een embargo,
maar er is weinig kans dat dit met de huidige sancties zal gebeuren in Birma. Voorstanders van
sancties vergelijken de situatie graag met deze in Zuid-Afrika, maar de waarheid is dat er toch
behoorlijk wat verschillen zijn. Ten eerste steunde een heel groot deel van de internationale
gemeenschap, inclusief de buurlanden, de sancties tegen Zuid-Afrika. Zoals reeds blijkt uit mijn
voorgaande bespreking is dit echter niet het geval in Birma, waar er hechte economische banden
zijn met ASEAN-lidstaten, China en India. Ten tweede was ook de blanke regering in Zuid-
Afrika helemaal anders dan de SPDC: “Sanctions worked in South Africa because white leaders
proved pragmatic. Given a choice between living in a society of ever increasing repression and
fear and accepting majority rule, they chose the latter. The Myanmar government has yet to show
the same pragmatism, at least at the level where it matters”185. Verder was de elite in Zuid-
Afrika naar het Westen gericht, in tegenstelling tot de Birmese tatmadaw. En ook het Zuid-
Afrikaanse ANC stond veel sterker dan de NLD, die niet de hele bevolking, maar enkel de
Burman meeheeft. Het ANC kon makkelijker werken dan de NLD, en zelfs met Mandela in de
gevangenis, draaide de partij op volle toeren, wat zonder Suu Kyi nauwelijks denkbaar is. “The
charged emotional attraction of two strong, democratic Nobel Peace Prize laureates has driven
the comparison but in practical respects, it is inadequate.”
Voorstanders van sancties maken er echter melding van dat in 2002 nog 13,2 %, of 350 miljoen
$, van de Birmese export naar de VS ging, waarbij het vooral ging om kleding en hout.186 Verder
zijn ook een pak van de buitenlandse directe investeringen afkomstig uit de VS, vooral in de
oliesector, hoewel dit nog altijd ondergeschikt blijft aan de investeringen van bijvoorbeeld
Singapore en Thailand. Dit plots allemaal stopzetten, zal dus wel gevolgen hebben voor Birma,
zeggen voorstanders. Bovendien gebruikt de Birmese junta Amerikaanse dollars voor het 185 International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward?, p.21. 186 Zie Bijlage A.
106
overgrote deel van z’n buitenlandse handel, en daar de financiën van de junta in de VS nu
bevroren zijn, kunnen zij geen gebruik meer maken van deze bron van inkomsten. En door de
sancties heeft de bank van Singapore ook de “credit rating” van het regime moeten verlagen.
Allemaal voelbare gevolgen van de sancties voor de junta. Toch denk ik dat de “gap” die
hierdoor zal ontstaan wel behoorlijk snel zal worden opgevuld door de andere belangrijke
handelspartners van Birma in Azië. In de cijfers van het CIA World Factbook valt immers te
lezen dat van dé vijf belangrijkste exportpartners enkel de VS voorkomt als westers land met z’n
13.2% tegenover bijvoorbeeld 31.8% van de Birmese export die naar Thailand gaat, en bij de top
vijf importpartners staat zelfs geen enkel westers land.187 Daarom denk ik dat Birma slechts een
tijdelijke shock zal krijgen, zolang de Aziatische landen niet meewerken aan een strategie voor
democratisering in Birma.
Als men dan toch opteert voor een soort sancties, waar de hele internationale gemeenschap het
mee eens zou zijn, dan moet men er wel voor zorgen dat ze snel worden geïmplementeerd, want
anders zou het regime er kunnen in slagen om “coping mechanisms” uit te werken, wat de
impact zou verkleinen, en de nood van het regime om mee te werken dus minder groot wordt.
Bovendien moet het ook gaan om iets met directe impact op het regime, zoals een visaban, een
teak-embargo, een wapenembargo of olie- en gasembargo. Toch is dit laatste onwaarschijnlijk,
daar de twee grootste voorvechters van sancties, de VS en de EU, allebei machtige
oliemaatschappijen in het land hebben. Zeer veel effect zou er uitgaan van een verbod op nieuwe
samenwerking in joint ventures, aldus Peter Ras, algemene coördinator van Burma Centrum
Nederland. Geen enkel buitenlands bedrijf mag zich immers in het land vestigen zonder een joint
venture af te sluiten met één van de staatsbedrijven.188
Dat de westerse landen geen enkele invloed zouden hebben op Birma, wordt bovendien door de
feiten tegengesproken. Voorstanders van sancties zoals Amerikaans senator McConnell, maken
melding van het feit dat de junta, door de algemene negatieve kritiek op de gevangenneming van
Suu Kyi, Razali toch toeliet om Suu Kyi te bezoeken en over te brengen naar een andere
gevangenis. En ook in het verleden is dit al gebleken. Zo werd Suu Kyi in 1995 vrijgelaten uit
haar huisarrest, één dag voor de Amerikaanse senaat het debat zou beginnen over het stoppen
van alle economische contacten met Birma. En zoals gezegd, veroordeelt de junta
mensenrechtenrapporten wel omdat ze niet objectief zouden zijn, maar tegelijkertijd zorgen ze er
toch voor dat de week voor er een belangrijk rapport verschijnt, er een aantal gevangenen
187 CIA World Factbook 2003: www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/bm.html. 188 Brees, Inge, Interview met Peter Ras. Amsterdam, Burma Centrum Nederland, 29/10/2003
Altsean, Ready, Aim, Sanction, p.141.
107
worden vrijgelaten. Dit is voor voorstanders hét teken dat de junta wel gevoelig is aan kritiek, en
dat dus sancties als drukmechanisme ook zullen helpen. Al deze veroordelingen zijn immers
steevast een aanval op hun legitimiteit.189
Ik kan dus besluiten dat sancties wel invloed hebben als drukkingsmiddel op de junta, want het
Westen heeft wel economische banden met Birma, maar toch zullen deze minder invloed hebben
dan verhoopt, omdat de buurlanden van Birma en de ASEAN-lidstaten niet meedoen aan de
boycot. Als deze wel zouden meedoen, zou een Zuid-Afrikaans scenario wel mogelijk worden.
Ook blijkt dat de sancties die het regime het meest aan het denken zouden zetten, zoals een teak-,
wapen-, olie- en gasembargo, niet worden ingevoerd omwille van economische belangen. Het
argument dat het de Birmese junta koud zou laten wat het Westen over hen denkt, wordt
tegengesproken door de feiten.
3) Sancties kunnen worden omzeild door de junta
Hoe Birma erin zou slagen om economisch te overleven, zal ik uiteenzetten in het volgend
hoofdstuk, en daar ga ik nu dan ook niet uitvoerig op ingaan. Ik kan wel al een tipje van de sluier
oplichten door te zeggen, dat het regime met de huidige sancties niet zal imploderen. Bovenal
omdat de grootste handelspartners Aziatische landen zijn, die niet meedoen aan de boycot. De
junta is daarenboven ook gezegend door de rijke bodem van Birma: olie, teak, edelstenen,
jade,… En dan heb je ook nog de inkomsten uit toerisme, en drugshandel op de lokaal vlak.
Om deze inkomsten in te dijken, zouden de westerse landen moeten proberen om China aan hun
kant te krijgen. Van alle (officiële) import uit Birma, komt immers 21% uit China, en zoals
gezegd zijn daar zeer veel wapens bij.190 China moet dan ook overtuigd worden dat zij meer
voordeel zullen hebben aan een stabiele, welvarende buur aan hun zuidelijke grenzen, dan aan
een kwakkele staat, waarbij China waarschijnlijk bevestiging zal willen krijgen dat het z’n
verkregen economische voordelen niet zal kwijtraken.191Als China meedoet met het Westen, en
daardoor ook ASEAN, zullen meer algemene sancties mogelijk worden, die het voor het regime
veel moeilijker zullen maken voldoende inkomsten binnen te rijven om de werking van het
enorme leger te blijven verzekeren. Er moet dan wel over gewaakt worden, dat het wel degelijk
gaat om sancties in sectoren die de generaals nauw aan het hart liggen, en zo weinig mogelijk de
189 Altsean, Ready, Aim, Sanction, pp.132-134. 190 Cijfer afkomstig uit: CIA World Factbook 2003: www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/bm.html191 Naing Oo, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation, pp.5-13
108
bevolking zullen treffen. Maar zoals gezegd, zullen de huidige sancties de junta enkel kunnen
beïnvloeden, maar niet kunnen breken. Zij kunnen ze dus inderdaad omzeilen.
Wordt er nu iemand beter van deze sancties?
Laten we beginnen met te kijken naar het soort sancties dat door de VS werd opgelegd: een
visaban, wapenembargo, investeringsstop, importban en het bevriezen van activa.
De zwarte markt voor consumptiegoederen, waar handelaars in andere conflictsituaties vaak rijk
van worden, wordt dus niet aangetast, en wordt zelfs mede in stand gehouden door een regime
dat soms de grenzen om die reden sluit. En voor die zaken die ze toch nog willen uitvoeren naar
de VS, wordt er wel een omweg gevonden via Thaise handelaars, die dan ook hun deel van de
winst opstrijken.
Wapens en munitie, die heel belangrijk zijn voor de junta, worden daarentegen wel aangetast. In
de beginjaren gebruikten de tatmadaw kleine wapens en munitie van Europese landen of NAVO-
landen, zoals 79mm granaatlanceerders en antitankraketten van Zweden. Na ’88 worden deze
importen echter stilgelegd, dus Birma heeft toen al een alternatieve leverancier gezocht voor
deze wapens: Singapore. Het regime heeft z’n strijdtechnieken bovendien zó aangepast, dat ze
geen nood meer hebben aan om het even welk wapen uit het Westen. Deze werden allemaal
vervangen door wapens gemaakt in Birma zelf, in China of in Singapore.
Verder bant de VS wel alle “made-in-Burma”-producten, maar geen natuurlijke bronnen zoals
teak en edelstenen. Deze kunnen naar overal ter wereld worden geëxporteerd, behalve
rechtstreeks naar de VS zelf. Die deze producten dan toch aankoopt via bijvoorbeeld Thailand.
Zelfs de meest welvarende mensen in Birma -de officieren, Chinese en Indische handelaars -,
zullen dus niet rijker worden op de rug van de sancties. 192
4) Sancties kunnen als zondebok gebruikt worden door het regime
“Door de sancties, kan het regime z’n verantwoordelijkheden ontlopen, en stellen dat de
economische rampspoed die het land treft, het gevolg is van de actie van de vijandige westerse
landen. Het Westen wordt dus de zondebok voor alles wat misgaat.” Deze redenering gaat wel
op voor de generaals zelf, die hun eigen versie van de werkelijkheid soms wel geloven, maar de
bevolking weet mijn inziens wel dat de slechte economische toestand het gevolg is van het
wanbeleid van de junta. Eerst met de geflopte “Birmese weg naar het socialisme”, dan door de
desastreuze muntdevaluaties, en het laatste decennium door z’n onwil om de nodige 192 Brees Inge, Interview met Min Zaw Oo, 3/5/2004.
Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, p.165.
109
economische hervormingen door te voeren, waardoor buitenlandse investeerders geen
vertrouwen meer hebben in het land: “The Economic Intelligence Unit reported that activist
campaigns dissuading investment in Burma, have not done nearly as much damage as have the
unpredictable, sometimes bizarre, policies of the junta itself.”193 Daarenboven gaat deze
redenering ervan uit dat de bevolking, indien er geen sancties zouden zijn, het beleid wel zou
bekritiseren. Dit is natuurlijk nonsens, daar slechts een heel kleine groep opgezet is met het
regime, namelijk die mensen die daar economisch voordeel bij hebben. De anderen steunen het
regime niet, sancties of geen sancties. Misschien kunnen sancties er juist voor zorgen dat de
“geldtaart” die kan worden verdeeld, kleiner zal worden, waardoor misschien toch druk zou
kunnen ontstaan om hervormingen door te voeren. Waarschijnlijk zullen de tatmadaw-officieren
op lokaal vlak dan steeds meer moeten rekenen op het in beslag nemen van gronden en op
dwangarbeid, om hun inkomen aan te vullen, wat de ontevredenheid bij de bevolking nog meer
zal doen stijgen, en hun legitimiteit nog meer zal doen dalen. Maar dit scenario is eigenlijk
afhankelijk van hoe snel de regio de “gap” die ontstaan is door de VS-sancties zal opvullen. Hoe
trager dit gebeurt, hoe meer kans op ontevredenen bij de regimeaanhangers.194
5) Sancties isoleren het regime
Doordat sancties het regime isoleren, wordt de toestand nog slechter, menen tegenstanders.
Harde sancties bevestigen het regime immers in z’n vijandig wereldbeeld, waardoor het
wantrouwen nog toeneemt. Bovendien worden de gematigden in het regime daardoor in een
moeilijk parket gebracht, en sterkt dit de hardliners hun discours tegen de oppositie. De
oppositieleden steunen de sancties immers, wat hen in de ogen van de tatmadaw tot verraders
maakt. 195
Verder zorgt veroordeling door het Westen voor een versterking van het nationalisme, daar geen
enkele leider ook maar een haarbreed mag toegeven aan deze imperialisten, terwijl ASEAN wel
kritiek kan geven zonder beschuldigd te worden van raciale discriminatie. Er ligt dus zeker een
grote rol weggelegd voor ASEAN, zeker nu ze sinds de gebeurtenissen van 30/5/2003 ook
kritiek durven geven op binnenlandse zaken. Maleisië zou een heel goede bemiddelaar kunnen
zijn, in de figuur van Razali Ismaïl, daar Maleisië het regime heel vaak heeft gesteund, een
belangrijke handelspartner is, Razali gesteund wordt door de VN en ook veel respect geniet van
193 Heritage Foundation, Index of Economic Freedom, 2/1/2002. 194 Altsean, Ready, Aim, Sanction, pp.135-136.
Robertson, Filip S., Sanctions are working in Burma, 4p. 195 International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward?, p.17.
110
activisten in het veld196. Engagement en dialoog hebben hun beperkingen, maar ze maken
tenminste de uitwisseling en absorptie van ideeën mogelijk, terwijl isolatie al deze
mogelijkheden blokkeert: “The fundamental policy prescription is to encourage the opening up
of the leadership and populace to new ideas and experiences that will enable them to cope more
effectively with inevitable changes. This means the import of information through all media. (…)
This approach is one that concentrates not on the immediate goal of “democracy”, a desirable
concept of many interpretations, but first by building pluralism-those centers of influence and
independence in all fields, the development of trust, and eventually a democratic state”.197 198
Ik kan me helemaal scharen achter de mening dat er moeite moet worden gedaan om met het
regime te praten, want isolatie van de wereld, is niets nieuws voor Birma. Onder Ne Win hebben
ze moedwillig 30 jaar afgesneden van de wereld geleefd. Het is dus zeker van het allergrootste
belang, dat er hen geen kans wordt gegeven om zich terug te trekken in hun schelp, en dat de
weg wordt opengehouden voor politieke dialoog. En hierin zie ik een grote rol weggelegd voor
Razali, om de druk op de Birmese junta op te voeren, opdat zij een dialoog zouden beginnen met
alle stakeholders. De vraag is echter of louter en alleen dialoog die klus kan klaren, en ik vrees
dat het antwoord op die vraag neen is. Louter politieke druk zal niet voldoende zijn, daar de
legerofficieren op allerlei manieren verwikkeld zijn in de formele en informele economie, en dat
zullen zij niet gauw opgeven. Pas als er geraakt wordt aan hun inkomsten, aan de manier waarop
zij economisch overleven, zullen zij bereid zijn iets van hervormingen door te voeren. Daarom
pleit ik voor sancties met de hele internationale gemeenschap opgelegd via de VN, in cruciale
domeinen zoals wapens, gas of in de houtsector. Daarbij moet dan meteen duidelijk gemaakt
worden, dat positieve stappen van hun kant, zullen beantwoord worden door een verlichting van
de sancties.
6) Sancties zijn niet de beste manier om een democratie te vestigen
“Achieving democracy through sanctions-easy to impose and difficult to retract– is clearly
problematic. U.S. policy has been designed to produce the product- the result of the May 1990
elections- which one might hope would somehow gain democracy by fiat, but the critical process
leading to democratic governance has been considered unnecessary and compromise avoided.
This approach is attractive to those who equate elections with democracy. Tragically, it ignores
Burmese history and the role of the military there since independence, and indeed the fact that 196 Blijkt uit interview: Brees, Inge, Interview met Peter Ras. 197 Steinberg, David, Testimony on Burma, p.6. 198 International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward?, p.17, 24, 34.
111
elections are but one, albeit essential, element of democratic governance.”199 Ik ga deels akkoord
met deze stellingen van Steinberg, maar toch heb ik enkele bedenkingen. Vooreerst zijn de
sancties geen middel om meteen verkiezingen te organiseren of het leger terug te dwingen naar
de kazernes, maar wel om de junta te dwingen tot een dialoog met Suu Kyi en de etnische
partijen. Verder heeft Suu Kyi zelf al duidelijk gemaakt dat ze beseft dat de macht in een
democratisch regime nog steeds zal worden gedeeld met de tatmadaw, omdat zij het niet zullen
toestaan om plots van al hun macht te worden beroofd, en bovendien reeds gedurende de hele
periode na de onafhankelijkheid een grote rol hebben gespeeld in het land.
De initiatiefnemers van sancties beseffen dus wel dat een overgang naar een democratisch
regime in de westerse zin van het woord, waarin het leger onder controle staat van de minister
van defensie, niet in de eerstvolgende jaren zal worden gerealiseerd in Birma. Sancties zijn
slechts een middel om druk te zetten op de junta, opdat onderhandelingen zouden kunnen
beginnen over een regime waarin ook het volk iets te zeggen zou hebben.
6.5 CONCLUSIE
Uit de voorgaande analyse blijkt dat sancties wel degelijk het regime rechtstreeks zullen raken.
Door de recent ingevoerde importban, zullen vooral de arbeiders van de textielfabrieken het hard
te verduren hebben, maar de rest van de bevolking zal nauwelijks invloed ondervinden van de
sancties, daar zij voornamelijk werkzaam zijn in de informele economie. De junta zelf
daarentegen, zal heel wat meer last hebben met de sancties, via de staatsbedrijven, en door hun
gebruik van Amerikaanse dollars. Deze sancties zijn ook noodzakelijk omdat politieke druk de
officieren te weinig rechtstreeks raakt. Zij proberen wel hun imago te verbeteren, maar pas als ze
echt worden geraakt in hun levensstijl zullen zij daadwerkelijk bereid zijn hervormingen door te
voeren.
Toch zou de druk op het regime veel efficiënter zijn, als de hele internationale gemeenschap zich
achter één Road Map zou scharen. Daarbij zouden positieve acties van de junta, moeten worden
beloond met een positieve reactie van de internationale gemeenschap, om aldus te komen tot een
“carrots-and-sticks-approach”, hoe moeilijk dit ook zal zijn voor de bevolking om te aanvaarden.
Een cruciaal element in deze Road Map, zou het opzetten zijn van een dialoog met de NLD en de
etnische partijen. Om deze dialoog in goede banen te leiden, zie ik een sleutelrol weggelegd voor
Razali. Van zodra de hele internationale gemeenschap, in de VN, zich achter een plan zou
scharen, dan moet dit ook zo vlug mogelijk worden geïmplementeerd, daar het regime anders
199 Steinberg, David, Testimony on Burma, p.2.
112
“coping mechanisms” zou kunnen ontwikkelen, of zich zou kunnen terugtrekken in isolatie en
“self-reliance”. Het regime zou het moeilijk hebben om de sancties te omzeilen, àls de hele
internationale gemeenschap zou meedoen. Zeker bij een algemeen wapen - en olie-embargo,
zullen zij zeker bereid zijn om mee te werken met de VN. Toch is de kans klein dat één van deze
laatste embargo’s er komt, omdat deze in de VN zullen worden geblokkeerd door respectievelijk
China, en de VS en de EU. China zou dus moeten overtuigd worden van z’n voordeel bij een
stabiel, democratisch Birma, en de Westerse landen zouden niet zo hard mogen vasthouden aan
de belangen van hun oliemaatschappijen, en toch met een embargo instemmen. Ook zou de VS
moeten proberen om ASEAN te overtuigen dat Birma de organisatie geen eer aandoet, en dat een
democratischer Birma de status van de organisatie veel meer zou verhogen.
Tot slot moet zo vlug mogelijk opnieuw humanitaire hulp worden geboden aan Birma, maar dan
wel via NGO’s, opdat de junta zelf er niet sterker van zou worden.
113
7) DE EUROPESE UNIE
Als laatste neem ik het beleid van de Europese Unie onder de loep. Na de Verenigde Staten,
heeft de EU ook een belangrijke positie, als economische grootmacht. De stugge houding van de
junta heeft ertoe geleid dat de EU z’n economische macht is gaan aanwenden om ASEAN te
beïnvloeden, in de hoop dat zij op hun beurt de druk op de tatmadaw zouden opvoeren. De EU
staat echter niet op één lijn wat Birma betreft. In het algemeen hebben de Scandinavische landen
en Groot-Brittannië de hardste positie ingenomen tegenover Birma, terwijl Frankrijk en
Duitsland terughoudender zijn om Birma te isoleren. Dit zorgt ervoor dat het beleid niet echt
coherent verloopt.
Eerst zal ik de beleidsevolutie van de EU bekijken en vervolgens die aspecten van de sancties die
uniek zijn voor de Europese context.
7.1 BELEIDSEVOLUTIE
Zoals vermeld in het geschiedenisoverzicht, hadden Europese landen in de “Scramble for
Colonies” heel wat interesse in het grondstofrijk en strategisch Birma. Vooral Groot-Brittannië
en Frankrijk boksten tegen elkaar op, waarbij deze laatste het onderspit moest delven. Tot 1948
fungeerde Birma als kolonie van Groot-Brittannië.
Ten tijde van U Nu kreeg Birma nog behoorlijk veel economische hulp van de Britten, maar
onder Ne Win werd deze afgeschaft. De grootste bondgenoot van Birma in het socialistische
tijdperk was West-Duitsland, dat toen voor ongeveer een vijfde van alle hulp zorgde, enkel
voorafgegaan door Japan.
Na ’88 werden de meeste banden echter doorgeknipt. De Europese landen reageerden op dit
bloedbad, net zoals de VS, met het stopzetten van alle hulp, en het instellen van een
wapenembargo. In 1990 kreeg Aung San Suu Kyi van het Europees Parlement de “Sakharov
Prize for Freedom of Thought”, de eerste internationale erkenning, voor ze de Nobelprijs zou
krijgen in 1991. In de internationale arena namen Zweden en Frankrijk in de VN het voortouw in
de resoluties van de Algemene Vergadering en de Mensenrechtencommissie. Nadat Suu Kyi de
Nobelprijs kreeg, ging Noorwegen over tot de erkenning van de "National Coalition Government
of the Union of Burma", en ze installeerden “the Norway Burma Council”. Tegen 1992 werd,
met de steun van andere Europese landen en fondsen, de “Democratic Voice of Burma”
114
opgericht, een radiostation dat wordt geleid door Birmese bannelingen, en dat via satelliet
uitzendt van Oslo naar Birma.200
In 1993 ging de EU z’n Birma-beleid herzien. Aan de ene kant omdat de junta nauwelijks
reageerde op de druk, aan de andere kant wegens pleidooien van businesslobby’s. Deze laatsten
zagen veel potentieel in Birma, dat in die periode een groeicijfer had van zo’n 10%, en als
toegangspoort tot de Aziatische economieën zou kunnen fungeren. Het nieuw beleid werd de
“critical dialogue” genoemd. De EU stelde de Slorc een aantal stappen voor, waarbij
hervormingen zouden leiden tot humanitaire en bilaterale hulp. Er kwam echter weinig reactie
van de Slorc, en bovendien maakten de Europese landen ook behoorlijk wat tactische blunders.
Zo lanceerde de Britse ambassade in Rangoon in 1995 een “British Week” om Britse bedrijven
aan te moedigen tot investeringen in Birma, slechts enkele weken na een bloedige aanslag van
hulptroepen van de tatmadaw op Karen-vluchtelingen in Thailand.201
Terwijl de regeringen hun “critical dialogue” verderzetten, werden ze langs alle kanten belobbyd
(“advocacy”) om het “critical”-deel te verhogen. Zo diende de “International Confederation of
Free Trade Unions” (ICFTU) in 1995 een klacht in bij de Europese Commissie, waarbij zij
vroegen dat Birma niet meer zou kunnen genieten van het GSP-voordeel, wegens het
wijdverspreide gebruik van dwangarbeid. Toen de Europese Commissie besloot om deze klacht
ter plaatse te gaan onderzoeken, werd hun delegatie geen toegang gegeven tot het land, met als
excuus dat er geen dwangarbeid was in Birma en dat er dus ook niets te onderzoeken viel. Tot
grote frustratie van de Commissie natuurlijk, die dankzij mensenrechtenrapporten weet had van
het tegendeel. Slechte zet van de junta, daar als reactie hierop, Birma in 1996 de enige Minst
Ontwikkelde Natie werd, die niet kon genieten van het GSP-systeem en het “everything-but-
arms-initiatief”. De facto was dit echter vooral een symbolische daad, daar de EU op dat moment
slechts voor zo’n 30 miljoen $ aan goederen importeerde. Ook hield de EU z’n “critical
dialogue” aan, waarbij ze, zeker na de vrijlating van Suu Kyi, hoopten dat dit beleid nog meer
vruchten zou afwerpen. 202
Toen in 1996 echter enorm veel leden van de NLD gearresteerd werden, kondigde de Europese
Raad een “Gemeenschappelijke Positie” aan. Bovendien maken enkele bronnen melding van nog
een ander incident dat ook aanleiding zou gegeven hebben tot deze Gemeenschappelijke Positie:
“In April 1996, the consul in Burma/Myanmar for Denmark, Norway, Finland, Sweden and
Switzerland, James Leander Nichols, was sentenced to three year in jail. The incrimination was
the illegal possession of two facsimile machines and a telephone switchboard. Two months later,
on June 22nd, James Leander Nichols died in prison. Despite Danish insistence, Burmese
200 Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma, pp.138-139. 201 Ibidem, p.139. 202 Ibidem, pp.139-140.
115
authorities refused the execution of an independent autopsy.”203 De generaals van de Slorc en
hun familie zouden geen visa meer krijgen, en alle hoge bezoeken aan Birma werden opgeschort.
Deze Gemeenschappelijke Positie zou elke zes maanden worden herbekeken en vernieuwd, tot er
verbetering kwam. Een goede daad, ware het niet dat er sowieso heel weinig generaals interesse
hadden in reizen naar de EU, en dat er geen officiële namenlijst was, waardoor degenen die dit
toch wilden, wel door de mazen van het net konden glippen. Deze visaban lag dus nog veraf van
de sancties waar NGO’s en het Europees Parlement om vroegen. 204
Langzaam aan is de EU gaan beseffen dat zij meer zouden bereiken door druk uit te oefenen op
ASEAN, die dan op hun beurt de Birmese junta zouden kunnen beïnvloeden. Reeds in ’92, toen
Birma duidelijk maakte dat ze wel happig waren op ASEAN-lidmaatschap, verklaarde de EU
onmiddellijk dat zij sterk tegen deze zet waren. Toen Birma in 1997 dan toch werd toegelaten,
ondanks of juist mede door de Amerikaanse en Europese druk, zorgde dit voor een breuk die
constructieve discussies over Birma onmogelijk maakte. De Europese Unie weigerde om een
meeting met ASEAN (ASEM) te laten doorgaan als Birma aanwezig was. Voor ASEAN was er
echter geen sprake van dat één van z’n leden niet zou deelnemen. Aan elke meeting gingen er
dus telkens langdradige discussies vooraf, om te beslissen over de positie van Birma.
Uiteindelijk werd een compromis gevonden in december 2000, waarbij de Birmese delegatie wel
zou aanwezig zijn, maar niet mee zou beslissen. Ook blijft de EU weigeren om de Birmese junta
op te nemen in de “EU-ASEAN Cooperation Agreement”, dat het raamwerk vormt voor
economische hulp van de EU aan Zuid-Oost-Azië. Deze druk van de Europese Unie heeft zeker
invloed gehad op ASEAN. Maar in de nadagen van de Aziatische crisis en het conflict in Oost-
Timor, werden deze problemen toch op de achtergrond geschoven.
Naast deze diplomatieke initiatieven, ging de EU ook financiële steun aan NGO’s geven, die
hulp aanbieden aan Birmese vluchtelingen in de buurlanden -vooral Thailand en Bangladesh - en
aan diegene die erin slagen humanitaire projecten op te zetten in Birma zelf. Multilaterale hulp
van het IMF en de Wereldbank, houdt de EU echter, net als de VS, tegen. 205
In april 2000 werd de Gemeenschappelijke Positie nog strenger, door een lijst te produceren van
die mensen die geen visa -inclusief transitvisa - meer kunnen krijgen, door de fondsen van de
mensen op die lijst te blokkeren, en door een ban in te stellen op “alle export naar Birma van
203 Tamen, Anais, The European Union’s Sanctions related to Human Rights: the case of Burma/Myanmar, p.28. 204 De meest invloedrijke NGO’s op vlak van Birma, die lobbyen op Europees niveau en analyses ter beschikking
stellen van de Europese instellingen, zijn: “the International Confederation Free Trade Union” (ICFTU), “the
European Trade Union Confederation” (ETUC) en “the Euro-Burma Office”. 205 Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma, p.141.
116
materiaal dat zou kunnen worden gebruikt voor binnenlandse repressie of terrorisme”. Toch
herhaalde de Raad nog eens z’n wens om een dialoog op te starten met de SPDC.
De volgende versteviging van deze positie kwam er op 28 april 2003, waarbij nog meer personen
met politieke of economische banden met de SPDC invloed ondervonden van de visaban en het
bevriezen van activa. En ook het wapenembargo werd uitgebreid met een verbod op technische
opleiding of bijstand. Als reden voor de verstrenging meldde de Raad: “The EU could find no
credible reasons for the Burmese government not to agree on a definite timetable for the return of
democracy to the country and found that the positive steps taken so far were insufficient to
adress economic, humanitarian and political problems in the country”206. Toch besliste de EU dat
deze verstrenging van de sancties zou worden opgeschort tot 29 oktober 2003. Als er tegen die
datum substantiële vooruitgang zou zijn geboekt op vlak van Birma, zouden deze strengere
maatregelen niet worden uitgevoerd. Na de gebeurtenissen van 30 mei en de detentie van Suu
Kyi, besliste de EU echter op 16 juni, om de sancties toch onmiddellijk uit te voeren. De EU
heeft sindsdien ook herhaaldelijk gevraagd om Suu Kyi weer vrij te laten. Ook hebben ze de
beslissing genomen om toch ietwat meer hulp te bieden, op een voorbeeldige manier en in een
cruciaal domein: “The Commission has recently taken the decision to contribute $5 million to
combat HIV/Aids in Burma/Myanmar. This assistance will be implemented by NGO’s and
International Organisations. Further humanitarian assistance could be foreseen, provided that
appropriate conditions for implementation can be secured and that there will be no direct
involvement of or transfer to any SPDC or SPDC-related body”207. Door het ontbreken van
verdere economische sancties, blijven echter zowel Frankrijk als Groot-Brittannië nog steeds
veel investeren in het land. Bij nader inzien blijkt dat dit vooral gelegen is aan twee bedrijven in
de oliesector: TotalFinaElf en Premier Oil. 208
Daar deze Gemeenschappelijke Positie echter slechts geldig is tot 29 april 2004, was de
Europese Commissie alweer aan een evaluatie toe. Daarop werd heel recent, op 2/4/2004, een
voorstel ingediend door Patten om de sancties nog te verscherpen in het licht van de
wegblijvende vooruitgang, en dit voorstel werd goedgekeurd op de Raad van 26 april 2004. Nu
206 Europese Commissie, The EU's relations with Myanmar / Burma, april 2004, p.1,
http://europa.eu.int/comm/external_relations/myanmar/intro/index.htm, raadpleging: 21/4/2004. 207 Ibidem, p.3. 208 Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma: Western Governments, NGO’s and mulilateral
institutions, pp.138-142.
Europese Unie, The EU's relations with Myanmar / Burma, 3p.
International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.14-16.
117
wordt er bijvoorbeeld ook een niet-exhaustieve lijst vermeld van de activa die zullen worden
geblokkeerd.209
7.2 EVALUATIE SANCTIES
Daar ik reeds in het vorig stukje over het Amerikaans beleid de sancties onder de loep heb
genomen, behandel ik hier logischerwijs enkel nog die zaken die uniek zijn voor de Europese
context.
Aan de oppervlakte lijken de relaties van Birma met de EU het evenbeeld van hun relatie met de
VS. Het lijkt er echter op dat de junta de EU veel minder serieus neemt, onder meer omdat de
afgekondigde sancties veel minder verregaand zijn dan de Amerikaanse, omdat zij minder sterke
economische banden hebben met de EU en omdat de EU-lidstaten nogal verdeeld zijn over de
kwestie. Toch wil Birma de relaties met de EU wel verbeteren, omwille van de economische
voordelen dat dit zou opleveren, en omwille van de problemen die de slechte relatie oplevert met
ASEAN.
Laten we beginnen met te kijken hoe gevoelig het invoeren van sancties tegen Birma ligt in de
EU. Blijkt dat de EU toch niet zo eensgezind is over Birma. Alle lidstaten willen wel verbetering
van de mensenrechten, maar niet iedereen houdt er dezelfde mening op na wat de tactiek is om
daartoe te komen. Zo nemen Groot-Brittannië en de Scandinavische landen steevast het
voortouw om de Gemeenschappelijke Positie te verstrengen, terwijl Duitsland en Frankrijk meer
open zouden staan voor engagement. Ook de SPDC ziet deze tegenstellingen en maakt er
gebruik van. Zo stelden zij zich even onverzoenend op als de EU, door ook een ban in te voeren
voor Britse en Deense delegaties. Tegenover Frankrijk stellen zij zich echter veel opener op. Zo
vroeg Khin Nyunt in een interview met een Frans tijdschrift in 1999, openlijk aan Frankrijk om
de EU-strategie achterwege te laten, en opnieuw meer te gaan investeren in Birma: “We have
always enjoyed cordial and friendly relations with France… It is our hope that France will have a
better understanding and appreciation of the challenges we face (than the UK)…Myanmar has
the greatest respect for French technology and expertise, and by combining it with Myanmar’s
natural resources, it would be very advantageous for both sides”210. Maar door de druk van de
andere lidstaten kon Frankrijk niet anders dan toestemmen met de sancties. Zij weten immers 209 Voor de volledige tekst van het document, zie: Prelex, Voorstel tot een verordening van de Raad tot verscherping
van de beperkende maatregelen tegen Birma/Myanmar, 21p.,
http://europa.eu.int/prelex/detail_dossier_real.cfm?CL=nl&DosId=190171, raadpleging: 5/5/2004. 210 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.15.
118
ook dat té harde sancties, die hun belangen in het land in gevaar zouden brengen, er nooit zullen
doorkomen, daar noch Groot-Brittannië, noch Duitsland daarmee zullen toestemmen. Deze
“softe” sancties konden ze wel nog aanvaarden.
Al een verdeeld Europa dus, wat het invoeren van de sancties betreft.
Nu, hoe effectief zouden de genomen Europese sancties kunnen zijn?
Vanuit economisch oogpunt, heeft de EU eigenlijk geen harde handelssancties genomen tegen
Birma. De enige zet in deze richting, was het verwijderen van Birma van het “Generalized
System of Preferences”, waardoor zij minder goedkoop konden exporteren naar de EU, in
vergelijking met andere “Minst Ontwikkelde Naties”. De échte economische impact hiervan was
echter zeer beperkt: in 1997 ging dit maar om zo’n 5% van alle Birmese export, goed voor zo’n
30 miljoen$ aan goederen.211 Sindsdien is dit handelscijfer echter enorm gestegen. Zo is de
export naar de Europese Unie tussen 1997 en 2001 gestegen met maar liefst 300%, wat voor
2001 dus zo’n 400 miljoen$ betekent.212 Maar in 1997 had het verwijderen van Birma uit het
GSP-systeem dus slechts een symbolische waarde.
Het wapenembargo en het embargo op“alle export naar Birma van materiaal dat zou kunnen
worden gebruikt voor binnenlandse repressie of terrorisme”, was een mooie zet, maar haalt
weinig uit, daar dit Birma helemaal niet verhindert om z’n wapens elders te kopen, daar z’n
belangrijkste handelspartners niet meedoen aan de boycot. De belangrijkste wapenleverancier
van de junta is China. Maar de laatste 14 jaar hebben ook Polen, ex-Joegoslavië, Rusland, Israël,
Pakistan en Singapore opleidingen aangeboden aan de tatmadaw, en hebben wapens en civiel
materiaal met meerdere functies (zoals elektronische technologie) aan het regime verkocht. En
op dit moment was het regime met de steun van Rusland een nucleaire reactor aan het bouwen,
maar door geldgebrek is de bouw stopgezet. 213
De sancties van de EU hebben dus vooral een symbolische betekenis , maar zelfs de mogelijke
kleine impact wordt ondermijnd omdat er behoorlijk wat misloopt met de implementatie. Eerst
neemt de Raad een Gemeenschappelijke Positie aan en dan vaardigt de Europese Commissie
basisregels en aanbevelingen uit die de lidstaten zouden moeten volgen. En “that’s it”. Van dan
211 Voor de volledigheid moet ik hier wel bij vermelden dat deze cijfers enorm variëren naargelang de bron, van 30
miljoen dollar, tot 102 miljoen dollar. Mijn cijfer wordt o.m. vermeld door: Liddel, Zunetta, International Policies
towards Burma, p.140. 212Cijfers, zie: Institute for International Economics, US/EU/Japan v. Burma,
http://www.iie.com/research/topics/sanctions/myanmar3.htm#economic , raadpleging: 26/4/2004. 213 Tamen, Anais, The European Union’s Sanctions related to Human Rights: the case of Burma/Myanmar, pp.51-
52.
119
af komt er geen enkele inspectie meer bij te kijken. Dat zou te veel kosten aan de Commissie en
tegenstrijdig zijn aan het principe van subsidiariteit. Wat natuurlijk geen goede uitvoering van de
beslissingen verzekert. Bovendien zorgt het vrij verkeer van kapitaal voor heel wat
moeilijkheden om sancties die te maken hebben met financiën goed te implementeren.214
En nog een reden waarom de Birmese junta waarschijnlijk minder opkijkt naar de EU dan naar
de VS, naast het feit dat z’n oude kolonisator een lidstaat van de EU is, is dat de positie van de
EU in internationale fora helemaal niet coherent is. Zo gaan ze wel aan de kar trekken als er een
meeting is met ASEAN, of als er resoluties moeten worden gestemd in de Algemene
Vergadering van de VN, maar in de WTO zijn zij dan juist de dwarsliggers! Zo kwam het in
1997 tot een handelsconflict in de WTO tussen de EU en Japan aan de ene kant, en de VS aan de
andere kant door een wet die was ingevoerd in Massachussets: “In June 1996, the
Commonwealth of Massachusetts had passed a legislation that “adds a ten percent premium on
contracts with states agencies for companies that do business in Burma and prohibits those
companies from purchasing or leasing state-owned property”. In addition, in November, it
released a list of 234 firms susceptible to be concerned by the legislation. From 1996 to 2000, 23
other states, cities and counties followed the Massachusetts initiative.”215 De VS probeerde te
verhinderen dat het zou uitlopen op een dispuut in de WTO, maar Japan ging de EU steunen en
samen dienden ze in juni 1997 een klacht in bij de WTO, omdat de wet van Massachussets
strijdig zou zijn met de “WTO Government Procurement Agreement”. De federale overheid van
de VS was natuurlijk niet opgezet met deze actie en besloot Massachussets terug te fluiten: “The
US “National Foreign Trade Council file(d) a constitutional challenge in federal district court
against the Massachusetts’ selective purchasing law and (sought) an injunction to halt
implementation of the law while the cases proceeds. The law is challenged on the ground that it
violates constitutional provisions giving the federal government supremacy over foreign policy
and international commerce. Massachusetts’s regulation is declared unconstitutional in
November 1998, by the US District Court, in June 1999 by the First US Circuit Court of Appeals
in Boston, and finally, on 20 June 2000, by the US Supreme Court.”216
Deze actie van de EU staat natuurlijk haaks op de druk die ze met hun eigen sancties willen
opvoeren tegen de Birmese overheid. De EU en Japan saboteerden hier een Amerikaans initiatief
dat daadwerkelijk invloed had kunnen hebben op de junta. Blijkbaar hebben Britse, Franse en
zelfs Deense firma’s toch te veel belangrijke investeringen in Birma. Deze wetten van al die
214 Tamen, Anais, The European Union’s Sanctions related to Human Rights: the case of Burma/Myanmar, pp.51-
52. 215 Ibidem, p.48. 216 Ibidem, pp.48-49.
120
Amerikaanse deelstaten zouden voor een té negatief imago hebben gezorgd voor de Europese
bedrijven die handel drijven met Birma.
7.3 CONCLUSIE
De Europese Unie wil met z’n beperkte sancties, “smart sanctions”, de druk op de Birmese junta
opdrijven. Dat blijkt echter niet zo goed te lukken, daar niet alle lidstaten akkoord zijn met deze
strategie, daar de sancties niet verregaand genoeg en moeilijk te implementeren zijn. Bovendien
stuurt de EU heel gemengde boodschappen de wereld in, daar haar positie over Birma varieert
van voortrekker naar dwarsligger, naargelang het forum waarin zij opereren. Daarin verschilt de
Europese aanpak wel van de Amerikaanse, die een coherenter beleid voeren ten aanzien van
Birma, en mede daardoor ook meer effect hebben. Toch zal zelfs het gecombineerde effect van
de sancties van deze twee grootmachten op economisch vlak weinig soeps zijn, daar Birma
vooral economische banden heeft met Aziatische staten. Ik herhaal dus nog eens m’n vorige
conclusie, dat de westerse landen vooral moeten proberen om ASEAN en China onder druk te
zetten, en hen te proberen overtuigen dat zij meer voordeel hebben bij een democratisch en
stabiel Birma. Deze kunnen dan op hun beurt de SPDC proberen beïnvloeden, wat zeker met
meer succes zal gebeuren omdat hun banden met het regime veel sterker zijn.
121
8) ANDERE Voor de volledigheid zal ik hier heel summier de invloed van enkele andere landen vermelden,
maar het weze duidelijk dat deze minder in de pap te brokken hebben dan die landen die ik
voorheen behandeld heb.
De grootste bilaterale donor van de junta is Japan. In ’87 leverde Japan welgeteld 71.5% van alle
donorhulp aan Birma, wat op dat moment zo’n 20% van Birma’s BNP betekende. Zij beweren na
’88 enkel nog humanitaire hulp te bieden, maar deze wordt zeer ruim opgevat. Sinds ’92
hanteren zij een zogenaamde “aid sanctions”-strategie, waarbij hulp wordt gebruikt als
diplomatiek drukkingsmiddel om het beleid van het ontvangende land te beïnvloeden. Als er
beslissingen worden genomen, die tegen de zin zijn van Japan, wordt de hulp verminderd
(negatieve hulpsancties). Deze strategie heeft z’n vruchten afgeworpen in Cambodja, maar in
Birma bleek ook Japan z’n tanden stuk te bijten. Door hun goede relaties met Ne Win, slaagden
ze er wel in het regime te bewegen tot enkele hervormingen, maar na het aantreden van de Slorc
werd de relatie minder vriendschappelijk. Toch bleven ze behoorlijk wat humanitaire hulp geven,
in de ruime zin van het woord -bijvoorbeeld voor de opbouw van Yangon International Airport-
voornamelijk om ervoor te zorgen dat niet enkel China iets zou te zeggen hebben in het land. Het
resultaat is dan ook dat Tokyo “Official Development Assistance” blijft geven, en blijft vragen
dat het regime een dialoog zou beginnen met de NLD, maar niets doet als dit niet gebeurt. De
negatieve hulpsancties worden dus achterwege gelaten, wat ook deze aanpak niet echt effectief
maakt.217
Van de westerse landen heeft Australië zich het minst hard opgesteld. Zij proberen sinds 1997 de
dialoog aan te gaan met de junta, en hebben zelfs programma’s opgesteld voor Birmese
ambtenaren om hun kennis van mensenrechten te trainen. Misschien zal dit de invloed verhogen
van mensenrechtenrapporten in de toekomst, die nu gewoon als propaganda worden beschouwd
door de generaals. Deze zet van Australië wordt natuurlijk veroordeeld door de oppositie, daar
zij willen dat Australië zich even hard opstelt als de andere westers landen, maar uit een
vergelijking met andere landen, blijkt dat dit initiatief toch invloed zou kunnen hebben:
“Australian support for Indonesia’s now well-regarded human rights commission in the early
217 Oishi, Mikio, Furuoka, Fumitaka, Can Japanese aid be an effective tool of influence? In: Asian Survey, vol43,
nov.2003, n°6, pp.890-907.
122
1990s suggests that such a move is not without potential to advance some of the goals that the
santions policies are supposes to serve.”218 219
Ook Canada dat steeds een zeer sterke supporter is geweest van sancties, lijkt sinds 2000 z’n
beleid toch ietwat aan te passen, om samenwerking op punt te kunnen zetten op vlak van
drugsbestrijding en zo de toevloed van Birmese heroïne in te dijken.220
En wat moeten we denken van de groeiende aandacht van een ander pariah-regime voor Birma,
nl. Noord-Korea? Waar zullen hun gesprekken over eventuele militaire samenwerking eindigen?
En wat zullen de gevolgen zijn van de nucleaire reactor die Rusland mee helpt bouwen? 221
Heel wat interessante vragen, maar de bespreking hiervan zou mij te ver leiden. Zij vallen dan
ook buiten het bestek van deze thesis.
218 International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.36. 219 Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma, p.143. 220 International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.36. 221 Lugar, Richard G., Seeds of Trouble in Burma. In: Washington Post, 28/9/2003, www.washingtonpost.com,
raadpleging: 19/10/2003.
123
E. ECONOMISCH OVERLEVEN
En dan nu het laatste, maar belangrijke hoofdstuk, waar ik nog één prangende vraag moet
beantwoorden: hoe slaagt de junta erin z’n bezigheden te financieren? Dit is een uiterst
belangrijke vraag, daar zij zonder afdoende middelen er nooit in zouden geslaagd zijn een
bevolking van zowat 50 miljoen mensen zo lang onder controle te houden.222 Welke natuurlijke
bronnen heeft Birma, hoe lang kunnen zij hieruit nog blijven putten, op welke manier draagt het
buitenland bij tot inkomsten uit deze bronnen,...?
Allemaal vragen waarop ik in dit hoofdstuk zal proberen een antwoord te geven.
Ik zal dit stuk aanvangen met een analyse van het economisch beleid, om vervolgens te komen
tot de belangrijkste bronnen van inkomsten vandaag de dag. En tot slot behandel ik een casus in
de gassector: de invloed van het Yadana-project op de Birmese junta en op de omgeving van de
pijpleiding.
1) ANALYSE ECONOMISCH BELEID
In de koloniale periode is Birma de rijstschuur van de wereld. De Britten hanteren het laissez-
faire-principe, waardoor private initiatieven en ook de internationale handel stijgen.
Na de onafhankelijkheid kent de economie een enorme boom door de democratie en de
industriële diplomatie van U Nu. Door de burgeroorlog wordt de toestand echter minder
rooskleurig, en U Nu ziet zich genoodzaakt om het leger ter hulp te roepen.
Met het aan de macht komen van Ne Win wordt de “Birmese weg naar het Socialisme”
geïnstalleerd, waarbij alle private bedrijven worden genationaliseerd, en alle economische
activiteiten in het land worden gemonitored door de centrale regering. Banden met het buitenland
worden zoveel mogelijk doorgeknipt, en de Birmese economie moet op zichzelf leren
222 Zelfs de schattingen voor het bevolkingscijfer lopen echter erg uiteen. De meeste bronnen, inclusief die van het
IMF en de Wereldbank, maken melding van een cijfer tussen de 48 en 50 miljoen mensen, maar het “CIA World
Factbook” spreekt van 42,5 miljoen mensen, daar zij rekening houden met de effecten van de wijdverspreide aids-
epidemie.
functioneren, moet “self-reliant” zijn, door het geprefereerde isolationisme van Ne Win. Het
wordt dus een zeer gereguleerde en gecentraliseerde economie, met ook de problemen die daar
steevast mee gepaard gaan: kleine ondernemers vluchten, corruptie stijgt, explosie van de zwarte
markt, mismanagement in de staatsbedrijven,… En ook de voorheen uitvoerige buitenlandse
hulp wordt stopgezet. Economische stagnatie is het gevolg, en Birma profiteert niet mee van de
economische vooruitgang die wel plaats heeft in z’n buurlanden. Een politieke en economische
crisis komt dus naderbij.
In 1987 wordt dan de kyat gedevalueerd, met de status van “Least Developed Country” als
toetje, met de gekende gevolgen: Rangoon Spring. Het leger grijpt toch opnieuw de macht, en de
Slorc wordt geïnstalleerd. Deze zien zich echter steeds meer geconfronteerd met een
economische afgrond, en kunnen niet anders dan hun “Law on the Establishment of a Socialist
Economic System” van 1965 aan een herziening onderwerpen. Tussen ’88 en ’95 worden dan
ook heel wat economische hervormingen - de economische hervormingsstrategie van Alamgir-
doorgevoerd inzake investeringen, handel, financiën en privatisering, waardoor het aandeel van
“Foreign Direct Investments” (FDI) wel groter werd, maar toch kleiner bleef dan het gemiddelde
van de omringende landen. Ze beginnen met een kleine opening naar de private sector toe, en
met de verkoop van grondstoffen en modernisering van de steden. Dit gaat echter gepaard met
gedwongen verhuizingen en het bijdrukken van geld, wat het investeringsklimaat alweer niet
verbetert.
Bron: Sulistiyanto, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective, p.201
124
125
Toch zorgde de Slorc er steeds voor dat deze hervormingen binnen het door hen geschapen kader
bleven, opdat er geen grote veranderingen zouden komen voor de staatsbedrijven, of erger: opdat
er met de economische opening van het land, geen politieke invloeden zouden meekomen. Het
socialisme werd dus verlaten, maar toch blijft de lange arm van het dirigisme nog steeds voelbaar
met alle gevolgen vandien: “When dirigiste characteristics are coupled with technocratic
competence and a government that understands the nature of the economic processes or gives
relatively free rein to economic experts, as in South-Korea, the results may be higly effective, at
least for a considerable period. When, however, dirigisme is coupled with misunderstanding or
ignoring the nature of internal and external economic forces, a profound mistrust in the process
of capital formation and a weak democracy in which loyalty to ideology is valued over
competence, the results can be highly dangerous. Myanmar represents the latter case”223. 224
De laatste crisis dateert van februari 2003, toen bekend raakte dat de grootste bank in Birma, de
“Asia Wealth Bank” (AWB), enorme verliezen had geleden in z’n deals met China. Daarop werd
de Birmese Minister van Financiën, Khin Maung Than, ontslaan. Dit alles zorgde voor een “bank
run” op 6 febr., waarbij AWB zowat een derde van de deposito’s heeft moeten terugbetalen, en
ook andere banken bleven niet gespaard. De SPDC reageerde door de oproerpolitie op straat te
sturen, en door een legerofficier zonder enige kennis ter zake te benoemen als nieuwe minister.
De centrale bank legde een plafond op voor verdere geldafhalingen, en blokkeerde andere
transacties.225
Laten we nu eens de oorzaken van deze slechte economische toestand op een rijtje zetten.
1) Macro-Economische Instabiliteit
Deze instabiliteit probeerde de junta onder controle te krijgen door enkele hervormingen, maar
deze kwamen niet echt goed van de grond, omdat de beleidsmakende instituties gewoon te
weinig geloofwaardigheid bezaten, o.m. door een tekort aan academische onderzoeksinstituten
die advies zouden kunnen geven. En dat alle economische beslissingen sowieso ondergeschikt 223 Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar. Washington, Georgetown University Press, 2001, p.135. 224 Sulistiyanto, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective. Hampshire, Ashgate, 2002,
pp.193-214.
Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, pp.123-138.
International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.18. 225 Global Witness, A conflict of interest, the uncertain future of Burma’s forests.
http://www.globalwitness.org/reports/show.php/en.00046.html, oktober 2003, raadpleging: 3/12/2003, p.27.
126
zijn aan de Heilige Politieke Principes, komt de economie ook niet ten goede: “All economic
decisions are determined on the basis of perceived political and power needs and thus are of
secondary import, or the military itself has yet to comprehend some rather basic economic
factors, such as the roles of money supply, exchange rates, ans sound financial institutions. It
shows even less comprehension of the private sector and the types of political-economic
garantuees required to attract it on a continuing basis. (…) Further, the state has virtually forced
into exile a generation of trained people, for whom there have been no replacements.”226
Bovendien is er sowieso geen onafhankelijke centrale bank, een massa aan leningen, fraude,
weerstand tegen nieuwe technologieën en import van kennis, tekort aan infrastructuur,…
Deze instabiliteit leidde tot slechte performantie van de economie, te zien in: de inflatie, het
onevenwicht op de handelsbalans, hoge schulden -op dit moment zo’n 6 biljoen$-, te weinig
internationale reserves, … Dit gaat dan nog gepaard met 3 verschillende “exchange rates”,
waarbij enkel de staatsbedrijven kunnen genieten van de officiële “exchange rate”, en daardoor
winst kunnen maken.227 Het vertrouwen in de Birmese economie bleef dan ook laag en de
corruptie steeg.
2) Inefficiëntie van de staatsbedrijven
Zoals vaak het geval is, blijkt de garantie dat een overheid je toch sowieso steunt, geen prikkel
om efficiënter te gaan werken. Door de dominantie van deze staatsbedrijven in alle meest
winstgevende sectoren, konden er geen grote businessgroepen ontstaan om de economische
activiteiten te doen opbloeien en het niveau te doen stijgen. Een poging werd gedaan om dit te
verbeteren door het aantrekken van buitenlandse investeerders, die dan “joint ventures” zouden
kunnen sluiten. Deze campagne bleek echter geen succes, door het slechte investeringsklimaat,
maar ook door het succes van consumptieboycotcampagnes, waardoor bijvoorbeeld bedrijven
als Triumph en Pepsico uit het land wegtrokken. De bedrijven die toch nog een vestiging willen
in het land, sluiten meestal een joint venture met het grootste van deze staatsbedrijven: de
“Union of Myanmar Economic Holdings”(UMEH).228
226 Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, p.135. 227 Om de grote verschillen aan tonen, vermeld ik even de cijfers van 1993: de officiële wisselkoers was toen
6kyat/US$1 terwijl de wisselkoers van de lokale markt was 900-1100/US$1 was! En dan had je ook nog de FEC’s,
van 400-500kyat/US$1, die de overheid uitgaf om z’n tekort aan deviezen aan te vullen.
(Bron: Altsean, Ready, Aim, Sanction, nov.2003, p.158, http://www.altsean.org/ReadyAimSanction112003.pdf ,
raadpleging: 23/3/2004) 228 Sulistiyanto, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective. pp.224-225.
127
3) Weinig instroom van buitenlands kapitaal
Na de hervormingen groeide het aantal investeringen ietwat aan, maar bleef toch nog steeds
onder het gemiddelde van de buurlanden. De voornaamste reden daarvoor was natuurlijk het
onzekere politieke klimaat, wat de risicopremie voor investeringen in Birma heel hoog maakt, en
ook de druk van mensenrechtenorganisaties bleek heel belangrijk. Bovendien weigerde het
Westen om steun te verlenen op bilaterale basis en blokkeerde ook multilaterale steun.
Deze toestand werd nog slechter door de Aziatische crisis van ’97 waardoor ook de buurlanden
veel minder konden investeren, en door de sancties van de VS.229
4) Niet beëindigde financiële hervormingen
Vanaf 1990 was de junta begonnen aan financiële deregulering, waardoor het aantal private
banken moest stijgen. De facto zijn echter nog steeds 90% van alle kyat-deposito’s en
deviezendeposito’s in handen van vier overheidsholdings.230
5) Zwarte Markt
Door de grote kloof tussen de officiële wisselkoers en de wisselkoers op de markt, kende de
zwarte markt een explosieve groei. En ook wordt er natuurlijk veel gesmokkeld uit de
buurlanden, al sinds de socialistische Ne Win-periode, waarbij de buurlanden allerlei
consumptiegoederen moesten leveren. En dan heb je ook nog het drugsgeld, logischerwijs
afkomstig uit de zwarte markt, dat wordt witgewassen in de formele economie. 231
Om deze problemen onder controle te krijgen, vaardigde de junta allerlei maatregelen uit, die
echter hun doel niet bereikten.
Zo werd in 1997 en midden ’98 de kyat nog eens gedevalueerd, waardoor deze met wel degelijk
45% in waarde daalde. Hierbij kwam er dan nog eens het gerucht dat een aantal bankbiljetten
zouden worden geschrapt, waardoor het vertrouwen in de munt helemaal zoek was. Bovendien
werden er importrestricties doorgevoerd, voornamelijk op machines en ruw materiaal, waardoor
het voor private importeurs moeilijk werd om aan dollars te komen. En ook werden te pas en te
onpas de checkpoints aan de grens eens afgesloten, officieel om smokkelaars te stoppen, maar in
praktijk was dit meestal om het tekort aan deviezen te verminderen. Om een voedselcrisis tegen
te gaan, ging de junta de boeren verplichten om een bepaald deel van hun oogst aan hen te
verkopen, maar aangezien dit gebeurde voor een bedrag onder de marktprijs, bleek ook deze
maatregel geen succes. En als vijfde maatregel werd afgekondigd dat slechts nog twee banken de 229 Sulistiyanto, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective, p.226. 230 Ibidem, p.227. 231 Ibidem, p.228.
128
toestemming hadden voor "Foreign Exchange Trading”. Dit laatste zorgde er effectief voor dat
de kyat gedurende enkele maanden in 1998 weer steeg, maar aangezien deze hervormingen alles
behalve marktgericht waren, daalde het vertrouwen er toch weer door. 232
Hoewel het regime dus wel pogingen heeft gedaan om de economie te verbeteren, blijkt toch dat
deze hun doel niet bereikten doordat vele andere broodnodige hervormingen achterwege bleven.
Uit een rapport waar Steinberg aan meewerkte, werden de volgende prioriteiten voor
economische hervormingen gedistilleerd233:
• een einde maken aan de fictieve officiële wisselkoers
• het complexe systeem van rijstbedeling hervormen, zowel in het binnenland als de
export ervan
• de verregaande restricties in de private sector opheffen
• meer prioriteit leggen bij uitgaven voor sociale diensten en infrastructuur
• de inefficiënte staatsbedrijven hervormen
Al deze zaken zijn broodnodig, maar nog steeds niet doorgevoerd, met desastreuze gevolgen
voor de bevolking. De inflatie is enorm (om en bij de 40%), de levensverwachting laag,
kindersterfte hoog, … Alle cijfers zijn kenmerkend voor een ontwikkelingsland. En van de
inkomsten die het regime binnenkrijgt, gaat de hoofdbrok dan nog naar defensie, en niet naar
infrastructuur of sociale doeleinden, waardoor er weinig hoop is op verbetering op korte termijn.
Nochtans heeft de Birmese economie heel wat potentieel. Heel wat van z’n natuurlijke bronnen
zijn nog onvolledig geëxploreerd, laat staan geëxploiteerd. Het aandeel aan vruchtbare
landbouwgrond is dubbel zo groot als de grond die nu daarvoor wordt gebruikt. En ook de
visvangst en de mineralen kunnen nog heel wat groeien. Er is geen overbevolking in vergelijking
met de beschikbare grond, en de status van vrouwen is er hoog.234 Met het juiste economisch
beleid is er dus zeker enorm veel mogelijk, maar daarvoor zijn zeer grote hervormingen nodig.
En zulke hervormingen, zoals het stopzetten van de drugsteelt en dit substitueren door rijst,
zullen heel wat moeite en inspanning vragen van iedereen; een inspanning die enkel kan
gevraagd worden door een regering met de volle steun van het volk, met legitimiteit.
232 Sulistiyanto, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective, pp.231-241.
Altsean, Ready, Aim, Sanction, pp.153-158.
Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, pp.138-139. 233 Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, pp.168-176. 234 Ibidem, p.164.
129
2) BRONNEN VAN INKOMSTEN
De junta is gezegend met de heel rijke bodem van Birma, waardoor zij zelfvoorzienend kunnen
zijn inzake voedsel, en ook heel wat bronnen hebben waar hun buurlanden niet van genieten. Ik
zal de verschillende sectoren één voor één behandelen, waarbij ik telkens zal aangeven hoe
belangrijk zij zijn voor de junta of voor het land zelf in termen van inkomsten.
2.1 LANDBOUW
Het overgrote deel van de bevolking, zo’n 70%, is werkzaam in de primaire sector. 60% van het
BNP is dan ook afkomstig uit deze sector. De meeste van hen hebben slechts kleine stukjes
grond, waarop ze voedsel kweken voor eigen gebruik, voornamelijk rijst. Zij zijn dus niet
verbonden met de formele economie en er wordt ook maar op zeer kleine schaal gebruik
gemaakt van technologie. Zo beschikken er bijvoorbeeld op 1 miljoen landbouwers slechts 258
over een tractor.235
De producten die wel op grote schaal worden geproduceerd en geëxporteerd, zijn: vis, garnalen,
rijst, bonen en peulvruchten. Hout behoort eigenlijk ook tot deze sector, maar door het enorme
belang van de houtexport, behandel ik deze in een aparte paragraaf. 236
Uit deze cijfers blijkt nog maar eens de onderontwikkeling van Birma, daar er in
geïndustrialiseerde landen een enorm overgewicht is, eerst van de secundaire sector, en bij nog
verdere ontwikkeling van de dienstensector.
2.2 HOUTSECTOR
Birma heeft één van de grootste bosvoorraden ter wereld, als je het in percentages bekijkt. De
junta kan hier natuurlijk van profiteren, en vooral uit de teakhandel valt veel geld te slaan.
Teak groeit enkel in Zuid-Oost-Azië, in Birma, Thailand, Laos, Indonesië en Zuid-India.
Birma heeft zo’n 60% van de hele teakvoorraad in de wereld op z’n grondgebied, omdat
Thailand zijn voorraad al grotendeels heeft omgehakt. Ze zijn dan ook de grootste exporteur ter
235 Nationmaster, Burma: Agriculture, http://www.nationmaster.com/country/bm/Agriculture, raadpleging:
10/5/2004. 236 Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, pp.139-146.
Cijfers uit: CIA World Factbook 2003: www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/bm.html.
130
wereld, als producent van 75% van alle teakexport. Teak wordt heel erg gewaardeerd omwille
van z’n esthetische kwaliteiten, z’n duurzaamheid en het gemak waarmee het kan worden
bewerkt. De Birmese teak wordt daarbij van hogere kwaliteit geacht dan deze in de andere
vernoemde landen, omdat in Birma de bomen in natuurlijke bossen worden omgehakt, terwijl ze
bijvoorbeeld in Indonesië worden gekweekt op plantages.
Dit quasi-monopolie van Birma, gecombineerd met de hoge kwaliteit ervan, heeft ervoor
gezorgd dat buitenlandse overheden nooit gevraagd hebben om een boycot van deze sector.
Hout werd dan ook een heel belangrijke bron van inkomsten in Birma, en zowel de junta als de
rebellen hebben dan ook niet getwijfeld om hier geld uit te slaan voor hun overleving, waarbij er
concessies werden toegestaan aan buitenlandse bedrijven, voornamelijk uit Thailand en China.
Zeker China heeft een enorme nood aan energiebronnen voor z’n snel ontwikkelende economie,
en vooral voor de provincie Yunnan is het Birmese hout onontbeerlijk: “Importing timber from
Myanmar has many advantages. Firstly, there are many species of trees, in good quality,
obtainable at a cheap price; secondly using timber from this source can support the increasing
demands from China’s domestic markets and reduce the amount of the forest cut in Southwest
China, thus protecting our environment. Thirdly, we can develop our timber processing
industries (cutting of teak, producing wood fibre, paper mills, furniture manufacturing), and
assist local economic development ... Myanmar is the only country in which we do not have to
pay foreign currency (we can pay directly in Chinese yuan), for imported timber ... In fact,
Myanmar is playing the leading role in compensating for the short-fall in the consumed volume
of forest of Yunnan.”237
En ook Thailand kan sterk worden beïnvloed via deze houthandel. Deze handel is immers
voornamelijk in handen van de “jao por”, de “untouchables” van Thailand. Dit zijn zeer
invloedrijke Chinese ondernemers, met veel connecties, die relatief boven de wet staan. Een niet
te onderschatten lobbygroep dus, die zeer veel invloed heeft op de beleidsbeslissingen in
Bangkok.238
De Birmese junta is er dus in geslaagd om z’n bronnen te ruilen voor politieke, financiële en
militaire steun van z’n buren. Nu komt er reeds 11% van de buitenlandse deviezen uit deze
sector, oftewel 280 miljoen $, en dit zou nog kunnen vermeerderen door de gigantische
bosvoorraad die Birma nog heeft in vergelijking met de rest van de regio. Een enorme bron van
inkomsten dus, die een pak deviezen in het laatje brengt. Bovendien doen de cijfers van de
237 Citaat van Chenwen Xu, Chinees academicus, 1993. Geciteerd in: Global Witness, A conflict of interest, p.81. 238 Global Witness, A conflict of interest, the uncertain future of Burma’s forests.
http://www.globalwitness.org/reports/show.php/en.00046.html, oktober 2003, raadpleging: 3/12/2003, p.59.
landen die het hout invoeren, geloven dat het werkelijke cijfer van inkomsten uit deze sector zo
ongeveer het dubbel is van dit cijfer dat de Birmese junta aangeeft.
Bron: Global Witness, A conflict of interest, p.39
Bovendien blijkt dat het regime niet alleen op internationaal vlak “resource diplomacy”
aanwendt, maar ook nationaal. Hoewel dit oorspronkelijk niet de inzet was van het conflict, hield
deze lucratieve bron van inkomsten immers vele rebellenlegers tegen om een wapenstilstand af
te sluiten; iets wat ook de tatmadaw hebben begrepen. Zo hebben vele etnische rebellenlegers, of
althans hun leiders, controle gekregen over bepaalde natuurlijke bronnen, zoals mijnen of hout,
in ruil voor een wapenstilstand. Deze hebben echter geen kaas gegeten van duurzame
ontwikkeling, waardoor veel van hun voorraad al weg is.
Ook de junta staat concessies toe zonder op lange termijn te denken, waardoor deze bosvoorraad
aan een enorm tempo vermindert, en de toekomst van deze inkomsten gehypothekeerd wordt:
“While some ethnic communities may benefit in the short-term, long-term benefits are less
certain. Unsustainable logging is leading to increased poverty due to its environmental
destruction, which is severely hindering many people’s main subsistence income of agriculture
and hunting, and by creating natural disasters, which will obstruct economic development.
Poverty rates are further exacerbated as many workers employed by foreign companies, are
“imported” from Thailand and China.”239
Global Witness, een NGO die deze ontwikkelingen nauwgezet in het oog houdt, zegt dat door de
sancties, Birma effectief nog meer zal gaan steunen op de inkomsten uit deze sector, wat de
duurzaamheid van deze bossen in stijgende lijn in het gedrang zal brengen.
239 Altsean, Ready, Aim, Sanction, p.147.
131
132
Het probleem van onduurzaam omhakken, werd nog groter door de corruptie, inaccurate cijfers
en houthakkers van de “Myanmar Timber Enterprise” (MTE), die steeds meer meenemen dan de
officiële aantallen, om te voldoen aan “welvaartsnoden”.
Misschien is er echter door de reshuffle in de centrale regering verbetering op komst. De
vroegere Minister van Bosbouw, werd toen immers ontslaan omdat hij illegale houtexploitatie
toestond. Sindsdien schijnt de junta toch iets moeilijker te doen, alhoewel dit ook gewoon een
gevolg zou kunnen zijn van één of andere redistributie van privileges. Een andere verklaring is
dat ze meer gevoelig zijn voor hun imago nu, en dat ze daarom een milieuvriendelijker beleid
proberen voeren. 240
Het is duidelijk dat ook zonder deze bron van inkomsten om hun werkzaamheden mee te
financieren, zowel de rebellen als de tatmadaw al vlugger zouden toegegeven hebben om in
dialoog te treden met elkaar. Bovendien blijken de inkomsten, vooral uit de export van teak, nog
veel hoger dan het cijfer dat de junta aangeeft, waardoor teak, naast gas, de belangrijkste bron
van inkomsten wordt. Desondanks is er nooit om een boycot van deze sector gevraagd, omdat
Birma een quasi-monopolie heeft op dit teakhout. Bovendien zou zo’n sanctie alweer geen nut
hebben, zolang de grootste stakeholders, China en Thailand, hier niet mee zouden instemmen.
2.3 MIJNEN
De mijnen zijn grotendeels in handen van de tatmadaw, maar er zijn wel enkele joint ventures
afgesloten. Tot en met ’88 werd er vooral tin uitgevoerd, maar de laatste jaren is de nadruk
komen te liggen bij edelstenen en jade. China is verzot op deze kostbare groene steen, de “steen
van de hemel” genoemd. En voor jade van topkwaliteit, zoals ze in Birma te vinden is, worden
enorme bedragen neergeteld.
Sinds de jaren’60 was de strijd van het Kachin Independence Army (KIA) gefinancierd door de
jademijnen. Aanvankelijk verliep de handel via een KIA-post aan de Thaise grens, waar de steen
werd geruild voor wapens of andere essentiële benodigdheden. Met de economische
hervormingen in China, verhuisde de handel naar de grensstreek met China. Met het aantreden
van de Slorc, verhoogde de druk op deze KIA-economie echter. Jademijnen in de Hpakant-streek
en ruilposten aan de Chinese grens werden favoriete doelen voor offensieven van de tatmadaw.
De Birmese overheid begon ook concessies voor jademijnen in KIA-gebied te verkopen. Beetje
bij beetje verloor de KIA zo z’n grootste bron van inkomsten, wat uiteindelijk resulteerde in een
240 Global Witness, A conflict of interest, pp.27-115.
133
staakt-het-vuren. De Kachin zelf werden uitgesloten van de veiling van de concessies voor de
mijnen, ten voordele van de SPDC, de Wa en de Pa-O. Het gevolg is dan ook dat er nu
behoorlijk wat drugsgeld wordt witgewassen via deze mijnen. Bovendien is alles veel minder
arbeidsintensief geworden dan vroeger door de komst van deze groepen, met een stijging van de
werkloosheid als gevolg. 241
Uit een onderzoek van journalisten van “The Guardian Unlimited” blijkt bovendien dat er in die
mijnen die nu worden beheerd door de tatmadaw, grootschalige wantoestanden plaats vinden. In
een grote mijn in de jungle van Noord-Birma, ligt Hpakant, een stad van duizenden en duizenden
arbeiders, omringd door 10.000 Birmese troepen. Hoewel de meeste van hen er vrijwillig
aankomen, aangetrokken door dezelfde ideeën als goudzoekers - enkele splinters of zelfs een
steen vinden en in één klap schatrijk zijn -, zijn de omstandigheden vreselijk. Urenlang ploeteren
in de modder, uitbetaald worden in heroïne -ongeveer 800 personen krijgen een shot met
dezelfde naald -, kleine vuile hutten, …242
Met uitzondering van de winstgevende handel in jade, die ik hier als casus behandelde, en ook
edelstenen, vallen de inkomsten uit de mijnen zwaar tegen, in vergelijking met de cijfers van
voor W.O. II. Dit is het gevolg van het feit dat vele van de mijnen in handen van de rebellen
waren gevallen, maar ook het gebrek aan goede infrastructuur, technologie en ander materiaal
zorgen voor slechte resultaten.243
2.4 ENERGIE, OLIE & GAS
De eerste opening voor FDI kwam er in ’88, voor de oliesector. Dit zwarte goud trok
aanvankelijk heel wat bedrijven aan, maar door de hoge kosten, bleven er in ’97 slechts 5
bedrijven meer over. Doordat de olie-exploitatie eigenlijk al bezig was in de prekoloniale periode
-toen logischerwijs op zeer kleine schaal -, geraakte de voorraad door de jaren heen langzaam
aan uitgeput, zodat in ’97 slechts 3,8 miljoen vaten meer werden bovengebracht, wat neerkomt
op 37% van het niveau van 1985. 244
241 Global Witness, A conflict of interest, p.93. 242 Levy, Adrian, Scott-Clark Cathy, Between Hell and the Stone of Heaven. In: the Guardian Unlimited,
11/11/2001, http://www.guardian.co.uk/Archive/Article/0,4273,4296520,00.html , raadpleging: 3/5/2004. 243 Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, pp.146-147. 244 Ibidem, pp.148-149.
134
Wat wel pas recent werd ontdekt, in 1975, is de gasvoorraad. De exploitatie van dit gas gebeurt
door verscheidene bedrijven, maar de grootste stakeholder onder hen is het Franse TotalFinaElf.
Zij zetten dan ook het eerste grootschalige project op in Birma, het Yadana-project, spoedig
gevolgd door een tweede, het Yetagun-project, dat wordt geleid door Premier Oil.245
Investeringen in de oliesector brengen echter heel wat problemen met zich mee.
Zo is er het gevaar dat de Birmese regering te sterk zou gaan steunen op de inkomsten uit deze
sector, en dat is een nefaste ontwikkeling, blijkt uit een vergelijking met andere landen. Als men
vooral gaat steunen op deze sector, leidt dit immers niet sowieso tot duurzame economische
ontwikkeling. Integendeel, er kunnen zelf fenomenen optreden als “Dutch Disease”. Hierbij
drijven de grote inkomsten uit de grondstoffensector de munt omhoog, waardoor de wisselkoers
slechter wordt. En daardoor wordt het moeilijker voor andere sectoren om competitief te zijn op
de wereldmarkt, want een sterke munt drijft alle andere prijzen ook op, zoals de lonen van de
werknemers. Birma is echter op dit moment nog geen petro-staat, daar zij nog vele andere
bronnen hebben om op te steunen, zoals teak en edelstenen, maar het is wél de grootste bron van
deviezen voor de junta.
Verder is de olie- en gassector, door de concentratie van kapitaal, ook heel erg gevoelig voor
corruptie.
En ook geweld komt hier vaak bij kijken: “This pattern, of government security forces using
force to repress local protests against the operations of extractive industry corporations, is the
commonest form of violence associated with the presence of these corporations in developing
countries today. Where there are pre-existing conflicts (…) revenue from oil, mining, or logging
operations can sustain and exacerbate the violence”246. Ook in de Tenasserim-regio, waar de
pijpleidingen werden aangelegd, heeft dit soort geweld plaatsgevonden, en zorgen deze
inkomsten voor het versterken van één van de partijen in het conflict, in dit geval de tatmadaw.
Ook voor het oliebedrijf zelf is het een moeilijk evenwicht vinden tussen zorgen voor de groei
van het bedrijf, wat vaak betekent dat er moet worden gewerkt in landen die geen toonbeeld van
democratie zijn, en zich toch distantiëren van de wanpraktijken van de regering in het gastland.
Ook dit is in Birma niet anders. Maar hierover later meer. 247
245 Ibidem, pp.146-147. 246 Mack, Andrew, The Private Sector and Conflict. Harvard Program on Humanitarian Policy and Conflict
Research, pp.1-2, www.unglobalcompact.org, raadpleging: 9/4/2003. 247 Mack, Andrew, The Private Sector and Conflict, 5p.
Karl, Terry Lynn, The Paradox of Plenty. Oil Booms and Petro-States. Berkeley, University of California Press
1997, pp.47-52.
135
In elk geval is het een feit, dat deze olie- en gasprojecten in Birma, de grootste bron van
inkomsten zijn voor de junta. Het Yadana-project alleen al, brengt jaarlijks zo’n 400 miljoen
dollar op voor de junta.
2.5 TOERISME
Na de onafhankelijkheid was er op kleine schaal wat toerisme, maar na de overname van de
macht door het leger, viel deze terug op een minimum, daar de BSPP slechts visa voor 1 dag wou
uitreiken. In 1994 kwam dan de liberalisering van de toeristische sector, waarbij grote
investeringen werden doorgevoerd in hotels en reisagentschappen. Visa voor één maand werden
mogelijk. Een groot probleem was wel het gebrek aan goed binnenlands transport, maar ook deze
sector krijgt de laatste jaren steeds meer investeringen, vermoedelijk vooral afkomstig uit de
drugshandel.
Wat brengt dit nu op voor de junta? : “According to statistics from the Burmese government,
tourism has consistently led to an inflow of over $30 million per year since 1988, and foreign
investment in the hotel sector has amounted to over $1 billion for that same period.”248
Zoals ik reeds vermeldde, zijn er heel wat boycotcampagnes tegen toerisme naar Birma, en ook
Aung San Suu Kyi vraagt om niet naar haar land te reizen zolang de tatmadaw aan de macht zijn.
Daar zijn verschillende redenen voor. Vooreerst moet elke toerist een visum betalen van 20$, wat
niet veel lijkt maar toch ongeveer het dubbel is van wat een Birmese leraar of ambtenaar verdient
per maand. Ook moet elke toerist sowieso minimum 200 dollar omwisselen, en hotels en
transport moeten vaak in dollars worden betaald, alweer om het tekort aan deviezen van de junta
op te vullen. Bovendien worden heel wat van de wegen en spoorwegen voor toeristen en zelfs
“hill resorts” aangelegd door dwangarbeiders. 249
Zelfs als je je bewust bent van de wantoestanden in het land, dan nog is het moeilijk om op geen
enkele manier de junta te steunen: “While some proponents of tourism advocate that
conscientious visitors avoid military owned establishments, this is not easy to do. Many of the
hotels and restaurants in Burma, both large and small, are owned directly by the government, or
are joint ventures with the Union of Myanmar Economic Holdings.”250
Verder is ook met zekerheid geweten dat een groot deel van het drugsgeld wordt witgewassen
via de toeristische sector en het transport voor toeristen. 248 Kemal, Mustafa, A Human Rights Toerist Odyssey, The Irrawaddy, vol.10, n°9, nov.2002,
http://www.irrawaddy.org/database/2002/vol10.9/article1.html, raadpleging: 3/5/2004. 249 Amnesty International, mensenrechtendag Vooruit Gent, 7/12/2002. 250 Kemal, Mustafa, A Human Rights Toerist Odyssey.
136
Aan de andere kant zijn er natuurlijk ook wel mensen die soms een maandloon kunnen verdienen
door één of andere dienst aan toeristen, en die niets liever willen dan een opbloeiende
toeristische sector.
De vele protestacties tegen Birma hebben in elk geval gewerkt: het “Visit Myanmar Year 1996”
werd geen succes. De verhoopte 1 miljoen toeristen werden helemaal niet gehaald, in
tegenstelling tot bijvoorbeeld Thailand, dat jaarlijks zo’n 10 miljoen toeristen trekt. Ook in 2003
ontvangt Birma nog steeds het minst toeristen van de hele ASEAN-regio.
Total International Visitor Arrivals to ASEAN (2003)
Member Countries 2003* 2002 +/- Brunei Darussalam 1,057,348 1,116,925 (5.33) Cambodia 701,014 786,524 (10.87) Indonesia 4,400,000 4,913,835 (10.46) Lao PDR 465,470 735,662 (36.73) Malaysia 10,500,000 13,292,010 (21.01) Myanmar 205,610 217,212 (5.34) Philippines 1,907,226 1,932,677 (1.32) Singapore 6,125,480 7,567,110 (19.05) Thailand 9,703,000 10,799,067 (10.15) Viet Nam 2,428,735 2,627,988 (7.58) Total 37,493,883 43,989,010 (14.77)
Bron: ASEAN, ASEAN Tourism Statistics, 2003
Van de verhoopte grootschalige inkomsten die de junta met het toerisme wilde bekomen, is dus
weinig in huis gekomen. Er zijn wel enorm veel hotels, vooral in Rangoon en Mandalay, maar de
meeste daarvan staan leeg. De junta verdient wel zo’n geschatte 30 miljoen$ per jaar uit deze
sector, maar dat blijft toch nog sterk onder de inkomsten van de gas - en teaksector.
2.6 HANDEL & BUITENLANDSE INVESTERINGEN
Birma heeft een handelsbalansonevenwicht, waarbij er veel meer wordt geïmporteerd dan
geëxporteerd.251 Zoals blijkt uit de onderstaande tabel is het overgrote deel van de buitenlandse
investeringen terug te vinden in de olie- en gassector, op verre afstand gevolgd door
investeringen in het fabriekswezen, mijnen, vastgoed, en de toeristische sector. 251 IMF heeft het over 2539 miljoen$ import versus 1132 miljoen$ export. (IMF Country Report n°1/18, p.32)
137
Uit de evolutie van ’95 tot 2000 blijkt dus dat, na het instellen van de sancties van de VS in ’97,
de hoeveelheid nieuwe investeringen significant gedaald is, om in 2000 te eindigen op een totaal
van 304,2 miljoen$ aan investeringen.252
Myanmar: Foreign Direct Investments by Industry, 1995/96-1999/00 (in millions of US dollars)
1995/96 1996/97 1997/98 1998/99 1999/00 Approved Actual Approved Actual Approved Actual Approved Actual Approved Actual Agriculture 0,0 0,0 6,0 0,0 5,7 0,0 0,0 0,3 0,0 0,2 Manufacturing 21,3 30,6 923,5 29,1 319,2 52,9 43,3 95,7 18,1 54,6 Oil and Gas 14,8 189,2 695,6 269 172,1 489,3 0,0 385,8 5,2 199 Mining 155,8 10,9 178,3 38,4 3,3 63,6 4,9 80,7 16,0 21,7 Fishery 13,1 2,7 17,5 2,3 5,8 6,4 4,8 7,5 3,3 2,4 Hotels and tourism 79,2 70,5 114,9 182 274,9 172 1,4 60,2 15,5 10,5 Transport 118,9 6,3 47,9 25,2 106,3 57,5 0,0 29,4 0,0 0,6 Real Estate 251,5 7,3 623,5 24,7 122,2 25,6 0,0 20,6 0,0 15,3 Industrial Estate 12,0 0,0 181,1 8,5 0,0 10,1 0,0 0,0 0,0 0,0 Other 1,7 0,0 25,9 1,7 3,4 1,4 0,0 3,4 0,0 0,4 Total 668,3 317,5 2814,2 580,7 1012,9 878,8 54,4 683,6 58,1 304,2
Bron: International Monetary Fund, Country Report N°01/18, p.41
2.7 DRUGSHANDEL
Tot 1959 was het kweken van opium legaal in Birma. Nadat de teelt ervan echter illegaal werd
verklaard, steeg de productie enorm.
Birma maakt heden ten dage deel uit van de beruchte “Gouden Driehoek”, samen met Thailand
en Laos, gekend om z’n opiumteelt, die wordt omgevormd tot heroïne en morfine. In 1997 zou er
in Birma zo’n geschatte 2500 ton zijn geproduceerd. Soms illegaal, soms met medewerking van
rebellen, soms met medewerking van lokale legerofficieren, die hiermee hun soldij willen
aanvullen. De laatste jaren is vooral de productie van amfetamines sterk toegenomen, met
desastreuze gevolgen voor de drugsverslaving, zowel in Birma zelf, als in Thailand.
Op de vraag of het regime op grote schaal is betrokken bij de drugshandel, lijken verschillende
Birma-experten “neen” te antwoorden. Zelfs het “US State Department” geeft dat toe in z’n
jaarlijks “International Control Strategy Report”. Het regime voert bijvoorbeeld anti-
drugscampagnes en sproeit ook plantages kapot, maar lijkt toch geen grootschalige operaties op
punt te zetten om deze handel echt onder controle te houden. Er wordt immers sterk geïnvesteerd
in de economie door de drugsproducenten, die hiermee hun geld witwassen: “It is hard to find a 252 Een lijst van alle 370 bedrijven die investeren in Birma is te vinden op: Global Unions, Companies linked to Burma, 14/4/2004, http://www.global-unions.org/burma/default3.asp, raadpleging: 5/4/2004.
138
proof to claim its institutional linkage with the drug trade. Nevertheless, the gap between the
actual expenditure and the official GDP suggests that it must be drug money financing the
regime’s economy”253. Zo werd notoire drugshandelaar Khun Sa wel opgepakt, maar later
zonder problemen aanvaard als “normale” businessman, die in Rangoon woont en mag
investeren in de toeristische sector. Birma krijgt voor deze zaakjes natuurlijk een blaam van de
VS.
De kleine boertjes die papavers kweken zouden dus moeten worden aangeleerd om op andere
teelten over te schakelen, zoals rijst. Het probleem met vele van die teelten, is dat zij minder
zullen opbrengen dan de lucratieve drugshandel. Zo zette Japan een project op voor het kweken
van boekweit voor sojanoedels, maar dit project flopte, precies omdat het voor de boeren te
weinig opbracht. Andere projecten, zoals deze opgezet door UNODC in Wa State Region,
kennen echter meer succes.254
2.8 CONCLUSIE
Van de hele bevolking werkt 70% in de primaire sector, in de landbouw of de visvangst. Samen
zorgen zij voor 60% van het BPP, wat de onderontwikkeling van Birma aantoont. Voor de junta
zelf zijn de inkomsten uit de olie- en gassector, en uit de handel in teak het grootst. Ook de
handel in jade blijkt winstgevend, en werd dan ook na allerlei acties overgenomen van de
rebellen. Dankzij deze ruime aanwezigheid van natuurlijke bronnen kan de junta een “resource-
diplomacy” aanwenden, zowel in hun binnenlandse verhoudingen met de rebellen, als in hun
relaties met andere landen.
De inkomsten uit de toeristische sector zijn echter onder de verwachtingen gebleven, en ook de
FDI liggen veel lager dan in de omringende landen, onder meer door de boycot van de VS. De
investeringen die wel plaatsvinden zijn grotendeels terug te brengen tot de olie- en gassector.
Over de betrokkenheid van het regime bij de drugshandel, kunnen we stellen dat enkele lokale
officieren er wel munt uit slaan, maar er zijn nog geen institutionele verbanden gevonden tussen
de centrale overheid en de drugshandel. Toch genieten zij er wel onrechtstreeks van, daar een
oogje wordt toegeknepen als dit geld dan wordt geïnvesteerd in de Birmese economie.
253 Brees Inge, Interview met Min Zaw Oo, Free Burma Coalition/Burma Strategy Group, 2/5/2004.
Dit wordt bevestigd in: International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.20. 254Brees, Inge, Interview met UNODC-medewerker Birma, 5/10/2003.
Brees, Inge, Interview met UNODC-medewerker Birma, 5/5/2004.
Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, pp.215-216.
Sherman, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.238-239.
139
3) CASUS: YADANA-PROJECT
3.1 BESCHRIJVING PROJECT
In het begin van de jaren ’90 kondigde TotalFinaElf een project aan in de Golf van Martaban.
Er werd een grote hoeveelheid gas gevonden, geschat op zo’n 3 tot 8 triljoen cubic feet.255 Dit
gas bevindt zich 45 meter onder de bodem van de Andaman Zee, op ongeveer 43 mijl van de
Birmese kust.
In juli 1992 werd een contract ondertekend tussen Total en MOGE over de exploitatie van dit
gas. Daarop werd er een groot industrieel project opgezet, waarbij verschillende bedrijven gingen
samenwerken in een consortium: TotalFinaElf (Fr., 31.24%), Union Oil of California (Unocal,
VS, 28.26%), the Petroleum Authority of Thailand (PTT, 25.5%) en Myanmar Oil and Gas
Enterprise (MOGE, 15%). De projectleider is Total, met aan het hoofd in Birma: Herve Madeo,
later opgevolgd door Olivier de Lanvagant en Jean du Rusquec.
Het doel van dit project is om het gas, via een onderzeese pijpleiding, over te brengen van de
Golf van Martaban naar de kust van de Tenasserim-regio, en dan over land naar Thailand. Het
grootste deel van de pijpleiding, 346 km, loopt onder water, en de laatste 65 km loopt
bovengronds in de Tenasserim-regio. Het totale kostplaatje van deze pijpleiding: 1.2 biljoen$.
Het gas wordt dus verkocht aan Thailand, en brengt voor het regime zo’n geschatte 400 miljoen
dollar per jaar in het laatje, nog naast de eenmalige betalingen die de verschillende deelnemende
bedrijven aan het begin van het project moesten betalen aan de junta256.
In het contract, dat werd ondertekend op 2 februari 1995, werd een werkingstermijn van 30 jaar
voorzien.
In 1998 kwam het project daadwerkelijk in werking, na het tekenen van een “Memory of
Understanding” tussen Birma en Thailand. De uiteindelijke bestemming van het gas in Thailand,
is de “Electricity Generating Authority of Thailand”(EGAT).
Een tweede veld, Yetagun, onder leiding van het Britse Premier Oil, werd ook ontwikkeld, in
samenwerking met Nippon Oil en Texaco. Het gas van dit veld zou ook worden vervoerd via de
Yadana-pijpleiding.
255 Omgerekend in kubieke meter is dit: tussen de 84.900 en de 226.400 miljard m³. 256 Voor Total was dit 15 miljoen dollar, wat natuurlijk wel een peuleschil is in vergelijking met wat zij in andere
landen moeten betalen voor zo’n concessie.
Op 6 maart 1996 maakte “Asia Pacific Ventures” bekend dat er ook nog een derde veld werd
ontdekt op 10 km van het Yadana-veld, “Sein” genoemd.257
Deze Yadana-pijpleiding leidde echter tot allerhande schendingen van mensenrechten,
milieuproblemen,… Bovendien zijn de inkomsten van dit project de grootste bron van deviezen
voor de junta. Vandaar dat ik besloot dit Yadana-project (Y.P.) eens onder de loep te nemen.
Ik koos er daarenboven voor om het Y.P. te analyseren, en niet de Yetagun-pijpleiding, omdat
dit project reeds langer in werking is en omdat er veel meer om te doen is in de media, wegens
de verschillende rechtszaken die tegen Total en Unocal zijn aangeknoopt, zowel in de VS als in
Europa.
Bron: Burma Centrum Nederland 258
3.2 ANALYSE PROJECT
Zijn deze investeringen nu een goede zaak voor de bevolking? Min Zaw Oo van de “Free Burma
Coalition” beweert van niet: “This type of investment will benefit only the generals and the
military for hard cash without having even a minimal trickle down effect on the general
257 Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, p.149.
Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, A Report on the Yadana Pipeline
Project in Burma, 10/07/1996, pp.69-80, http://www.ibiblio.org/freeburma/docs/totaldenial/td.html, raadpleging:
9/4/2003.
(anon.), TotalFinaElf Group to develop Sein, Badamyar Fields off Myanmar. In: Oil and Gas Journal, 28/4/2003. 258 Burma Centrum Nederland, http://www.xs4all.nl/~bcn/english/eu&burma4.html, raadpleging: 5/5/2004.
140
141
public”259. Er zijn effectief heel wat argumenten die deze mening ondersteunen. Aangezien
Birma, net zo min als andere ontwikkelingslanden, de nodige financiële middelen of de
technologie heeft om zelf te beginnen aan de exploratie en productie van olie en gas, moeten zij
daarvoor buitenlandse firma’s aantrekken. Deze brengen dan ook wel een groot deel eigen
personeel mee - in het Y.P. goed voor één derde van het tewerkgestelde personeel -, en
bovendien is deze sector sowieso kapitaalintensief, dus er kunnen zeker niet veel lokale arbeiders
hiermee hun brood verdienen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de landbouw, die vraag naar o.a.
transport en verpakking genereert, stimuleert de olie- en gasindustrie zo goed als geen andere
economische activiteiten (backward linking). Ook de vrij hoge lonen in deze sector, hebben geen
grote invloed op het macro-economisch gebeuren. Door hun klein aantal zijn deze arbeiders
immers, ondanks hun verhoogd consumptiegedrag, niet in staat op afdoende wijze de interne
markt te stimuleren. Deze corridor, 10 tot 15 km breed en 63 km lang, is eigenlijk niets anders
dan een enclave, die het beter heeft dan de rest van het land.260
Sommige bronnen maken dan ook nog melding van de praktijk dat enkel USDA-leden zouden
mogen werken aan het Y.P., daar het personeel dat mag gaan solliciteren, vooraf wordt
geselecteerd door de SPDC.261
Naast de sommen die de SPDC krijgt via de aandelen van MOGE, worden ook de soldaten af en
toe rechtstreeks betaald door Total voor de bewezen diensten inzake veiligheid. Eén van de
getuigen in de Franse rechtszaak, Ba Kyaw, een kindsoldaat die deserteerde, getuigt: “Notre
commandant (…) a organisé une grande fête. Il y avait du whisky, des vidéos, et de la musique.
Il a pris un mégaphone pour nous expliquer que Total avait versé de l’argent, des dollars, car
nous devions être épuisés après six mois de sécurité sur le chantier. Et il a dit qu’il était temps de
toucher notre part: 500 kyats (un peu moins d’un mois de salaire) pour chacun des 100 soldats,
5000 kyats pour les sous-officiers et des sommes plus importantes pour les officiers. Je ne sais
259 Brees Inge, Interview met Min Zaw Oo. 260 Karl, Terry Lynn, The Paradox of Plenty. Oil Booms and Petro-States. Berkeley, University of California Press
1997, pp.47-52.
Gobyn, Winne, De Afrika-politiek van de regering Bush. Onuitgegeven thesis. Gent, Universiteit Gent, AOO, 2003,
p.33.
Sertyn, Pascal, Total onder druk in Myanmar. In: De Standaard, 9/12/2003, p.16.
(anon.), TotalFinaElf Group to develop Sein, Badamyar Fields off Myanmar. In: Oil and Gas Journal, 28/4/2003. 261 Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, p.8.
Christophe, Francis, Birmanie, la dictature du pavot. Arles, Editions Philippe Picquier, 1998, p.7,
http://www.ibiblio.org/obl/docs/birmanie,%20la%20dictature%20du%20pavot.htm , raadpleging: 21/4/2004.
142
pas combien le commandant a touché, mais il a pu se payer une voiture japonaise toute
neuve.”262
Bovendien zijn er heel wat mensenrechtenschendingen verbonden aan het project, iets waarvoor
zowel Unocal als Total medeverantwoordelijk zouden zijn, en daarom werd er een rechtszaak
tegen hen aanhangig gemaakt. De veiligheid van de pijpleiding werd immers in het contract
toevertrouwd aan de tatmadaw, daar zowel de Slorc als de oliemaatschappijen wisten dat het
project zou floppen als niet de hele regio onder controle van de junta stond. Alleen was dit niet
het geval op het moment dat over het contract werd onderhandeld. De regio was deels in handen
van etnische rebellen, de Karen, die dan ook niet nagelaten hebben aanvallen te plegen op de
pijpleiding (waaronder nog drie in 2003). Als reactie op de eerste aanvallen meldde Unocal
voorzitter John Imle in januari ‘95: “If you threaten the pipeline there’s going to be more
military… for every threat to the pipeline there will be a reaction”263. De junta dreef z’n troepen
in de regio dan ook sterk op. Van ongeveer 5 bataljons in 1990, tot 14 tegen mei 1996, wat
betekent dat zo’n 3000 troepen de exclusieve opdracht hadden de pijplijnregio te bewaken,
bijgestaan door nog zo’n 10 andere bataljons die moeten patrouilleren in de streek. En deze
cijfers houden dan nog geen rekening met speciale politie-eenheden of mensen van de geheime
dienst. Het zal dan ook geen verwondering wekken, dat er naast de gedwongen verhuizingen,
ook heel wat mensen, vooral van de Karen en de Mon, zijn gevlucht naar Thailand, om de
allesoverheersende aanwezigheid van deze gewapende troepen te ontvluchten.264
Er worden twee categorieën van misbruiken gemeld.
Ten eerste zijn er die misbruiken begaan door de troepen in de pijplijnregio, die de pijpleijnregio
moeten bewaken sinds de aanleg van de pijpleiding. Deze misbruiken omvatten volgens Earth
Rights International (ERI), een NGO die zich heel uitvoerig met dit Y.P. bezig houdt: executies,
martelingen, verkrachtingen en afpersing.
De tweede categorie van misbruiken, zijn deze gepleegd door de Slorc op het moment van de
aanleg van de pijpleiding. Hier gaat het om onder meer gedwongen verhuizingen en
dwangarbeid, zowel voor de infrastructuur die werd gebouwd rondom de pijpleiding, als op de
eigenlijke route voor de pijpleiding zelf. Zo waren er bijvoorbeeld veel meldingen van
262 Payen, Cyril, Birmanie. Les forçats du gazoduc. In: Le Nouvel Observateur, 16/1/2003,
http://archives.nouvelobs.com/recherche, raadpleging: 24/9/2003.
Om deze 500 kyat naar waarde te schatten, moet je weten dat een Birmees ongeveer 800 kyat per dag nodig heeft
om te overleven. 263 Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, p.14. 264 Ibidem, pp.14-15.
143
dwangarbeid i.v.m. de aanleg van de Ye Tavoy-treinspoor, waar in 1993 dagelijks tot 2000
mensen aan moesten meewerken. De dorpelingen moesten zelf hun voedsel meebrengen, en 300
kyat betalen voor de benzine van de boot die hen naar de treinlijn bracht. De oliemaatschappijen
gebruiken deze spoorlijn echter niet, maar de tatmadaw gebruikt ze om troepen en goederen aan
te voeren voor het beschermen van de pijplijnregio. De enige manier voor de dorpelingen om van
deze dwangarbeid gespaard te blijven, is het betalen van een soort belasting aan de tatmadaw, of
iemand anders inhuren om voor hen te werken voor 2500 kyat. Hoewel sommige van deze
mensen achteraf wel werden vergoed door Total, verandert dit niets aan de onvrijwilligheid
waarmee deze arbeid gepaard ging. 265
Wat de gedwongen verhuizingen om plaats te maken voor de pijpleiding betreft, bestaat er
discussie. ERI beweert dat zij mensen in de Thaise vluchtelingenkampen hebben geïnterviewd
die uit hun huis zijn gezet, en ook de ontvanger van het gas, EGAT, geeft toe dat er mensen
moesten verhuizen. 266 Wel zegt ERI dat de meeste van de gedwongen verhuizingen
plaatsvonden in ’91 en ’92, toen het contract nog niet was ondertekend, maar de
onderhandelingen wel bezig waren. Total beweert echter dat zij vooraf de berekeningen zo
hebben gemaakt, dat er geen enkel dorp in de weg lag.
Wat deze mensenrechtenschendingen nog erger maakt, is dat de personen die er het slachtoffer
van werden, nergens terecht kunnen met hun klachten, daar er geen “rule of law” is in Birma, of
zelfs geen lichte versie van een onafhankelijke rechterlijke macht.
Deze beschuldigingen bleven natuurlijk niet zonder gevolg. Her en der werden boycotcampagnes
opgezet, in de hoop hetzelfde effect te kunnen bereiken als voorheen bij Triumph, Pepsico en
anderen het geval was: het stopzetten van de investeringen van de oliemaatschappijen in Birma.
Hoewel dit tot op heden niet is gelukt, heeft deze campagne toch reeds enkele successen geboekt.
Zo doen zowel de Belgische als de Vlaamse overheid mee aan de boycot, daar zij het
benzinecontract met Total sinds 2001 niet meer verlengen, en dit zou het gevolg zijn van het
ongenoegen over de houding van Total in Birma.267
De vraag is natuurlijk hoe Total en Unocal op deze mensenrechtenschendingen zouden kunnen
reageren, daar in hun contract staat dat om het even welke bemoeienis met de politieke
omstandigheden in het land, zal leiden tot een eenzijdige opzegging van het contract door
MOGE. Als zij toch benaderd worden door oppositiegroepen of NGO’s, roepen zij een Birmese
wet in: “ Unocal invoque la “loi sur les secrets officiels de Myanmar” dont la section 3 stipule
qu’ “il est interdit à quiconque, à des fins préjudiciables à la sécurité des interêts de l’Etat, 265 Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, pp. 1-3, 15-16, 33-41. 266 Ibidem, pp.42-45. 267 KWIA, TotalFina, www.kwia.be/birma/totalfina.htm, raadpleging: 23/2/2004.
144
d’obtenir, publier ou communiquer à toute personne quelque information qui pourrait être-
directement ou indirectement- utile à un ennemi”268.
Vandaar dat ERI de houding van Total en Unocal verwerpt, daar deze beweren dat er enkel
kritiek op het Y.P. komt van buiten Birma. Aangezien zij echter een verbod kregen om te praten
met die Birmese groepen die tegen het project en tegen de junta zijn, is die bewering niet veel
waard.269
En tot slot reageren ook milieuactivisten tegen het project. Met de huidige regelgeving in Birma,
mogen buitenlandse investeerders immers opereren, zonder dat om het even welke milieuregel
hun bezigheden beperkt, waardoor de consortiumpartners absolute vrijheid hebben. Daarenboven
zorgt een gebrek aan transparantie ervoor dat multinationals niet aansprakelijk kunnen worden
gesteld voor eventuele schade die ze aanrichten. En de activisten zijn ervan overtuigd dat het
milieu grote schade zal oplopen door het Y.P..
De consortiumpartners zouden het tegendeel van deze klachten kunnen bewijzen door
onafhankelijke “Environmental Impact Assesments” (EIA’s) te laten uitvoeren. Volgens Unocal
werden er wel degelijk zulke onderzoeken uitgevoerd door multidisciplinaire teams, maar toch
willen de oliemaatschappijen het resultaat van dit onderzoek niet bekend maken, wat de
negatieve speculaties natuurlijk de hoogte indrijft. Aan de Thaise zijde van de grens werden
immers wel zulke EIA’s doorgevoerd, en daaruit blijkt dat de omgeving toch behoorlijk wat
schade zal oplopen. Het kan dus bijna niet anders dan dat dit in Birma ook het geval is.
Onderzoeken uitvoeren zonder de toestemming van het consortium is echter onmogelijk, daar de
pijpleiding op het land zwaar bewaakt wordt door de tatmadaw, en de onderzeese pijpleiding
zeer moeilijk toegankelijk is en nauwelijks zichtbaar vanop de kust.
Een andere reden waarom milieuactivisten bevreesd zijn voor de ecologische gevolgen van deze
pijpleiding, is dat Unocal al geen schitterende reputatie heeft op dit vlak: “Unocal was
responsible for a massive oil leak from their pipeline at their Guadelupe field in California,
which has been estimated to be the largest in the state’s history.(…) If Unocal can operate in
such an unclean and closed manner in countries with advanced environmental regulations and
relative transparancy (…), the prospect of their operations in a country as closed as Burma,
should raise major warning signals”270. 271
Mijn idee is dat Total en Unocal deze hele geruchtenmolen zouden kunnen stoppen, door
onafhankelijke experten toe te laten tot het gebied, zoals in Thailand, en hun rapport dan ter
268 Christophe, Francis, Birmanie, la dictature du pavot, p.10. 269 Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, p.9. 270 Ibidem, pp.60-61. 271 Ibidem, pp.55-66.
145
beschikking te stellen van het publiek. Het feit dat ze dit nu niet doen, doet alleszins vermoeden
dat het milieu wel degelijk schade zal oplopen door het Y.P..
Er zitten echter ook positieve kanten aan deze investering.
Verschillende mensen uit allerlei hoeken, menen dat het juist goed zal zijn voor Birma dat er
openingen komen voor investeringen, omdat economische ontwikkeling dan zou kunnen gevolgd
worden door politieke ontwikkeling. Zo beweert “Commerce Secretary” van de VS, Donald
Evans: “It is free enterprise, the capitalist system, the spirit of competition, that holds the key to
liberating people from poverty, despair and hopelesness(…)When American companies do
business overseas (…) (they) bring with them the American values of service and volunteerism,
social responsibility and giving something back to the local community.”272
Ook Debora Spar, professor verbonden aan Harvard University, deelt deze mening: “Overall and
empirically, there is little to suggest that U.S. Investment is inherently bad for human rights in
the developing world. (…) They bring jobs, capital, technology, know-how, management
techniques, labor relations, and administrative structures that are unlikely to depart too
dramatically from U.S. standards. These working standards will nearly always be higher than
those that prevail in the local developing economy. Finally, U.S. multinationals bring with them
the glare of public scrutiny and the changes it can induce in an increasingly global
marketplace”273. Spar heeft daarin natuurlijk gelijk, dat de werkomstandigheden in het Y.P. heel
hoog zijn, en hoger dan in de andere delen van het land.
Bovendien worden de arbeiders van het Y.P. ook op een goede manier verzorgd, wat ook het
verweer is van de investeerders. Zo maken zij melding van het feit dat in de corridor van de
pijpleiding, de leefomstandigheden drastisch zijn verbeterd dankzij de vele programma’s die
werden opgezet. Zo kwamen er ziekenhuizen, dokters, scholen, elektriciteit en stromend water,
projecten voor het kweken van allerlei dieren en zo meer, die de levensstandaard van de 45.000
mensen die er leven zeker verhogen. Ook kunnen de mensen kleinschalige leningen afsluiten om
te investeren in bijvoorbeeld varkens of kippen. En de arbeiders die effectief voor Total werken,
worden ook beter betaald dan gewoonlijk het geval is in Birma.
Bovendien werden er per dorp 3 “Village Communication Officers” verkozen, die daarna deel
gingen uitmaken van het team van Total, waar de mensen terecht kunnen met problemen. Door
het feit dat iedereen kan worden verkozen, kan echter ook wel het dorpshoofd worden verkozen,
272 Washington File, Commerce Secretary Taking Positive Message to Africa, 7/11/2002,
http://www.uspolicy.be/issues/africa/africa.asp, raadpleging: 5/5/2004. 273 Spar, Debora L., The spotlight and the bottom line, How multinationals Export Human Rights. In: Foreign
Affairs, vol.77, apr.1998, n°2, p.7.
146
dat wordt aangesteld door de SPDC. En zelfs als deze niet wordt verkozen, speelt die toch vaak
een grote rol in het toezeggen van leningen en andere, na een klein financieel
overtuigingsmanoeuvre weliswaar.
Toch zeggen zelfs de lokale mensen die er de voordelen van genieten, dat de verbeterde toestand
volslagen afhankelijk is van de aanwezigheid van Total, en dus helemaal niet duurzaam is. En het
grootste gevaar is dat er een enorme kloof komt tussen de levensstandaard van de mensen in deze
corridor, of enclave zoals ik het genoemd heb, en de bevolking daarbuiten. 274
Andere verweermiddelen zijn: dat deze bronnen anders niet zouden worden geëxploiteerd door
een gebrek aan know-how, dat toch enkele honderden mensen werk hebben door het project, dat
het traject zó is uitgekozen dat de impact op de omgeving minimaal is,…
Bovendien maken zij melding van het feit dat dit project een sterke band creëert tussen Birma en
Thailand, twee vroegere vijanden. 275
De vraag is echter in hoeverre deze voordelen voor een heel kleine groep mensen, opwegen
tegen de nadelen voor zovele miljoenen anderen, tegen wie de repressie nu kan worden
verhoogd, door middel van deze inkomsten…
3.3 RECHTSZAKEN “These companies are thus ethically responsible for the human rights violations they have
directly and indirectly caused in Burma. Moreover, they are legally responsible. Given SLORC's
well-known practice of using forced labor on infrastructure projects and forced portering for
military purposes, it was reasonably foreseeable that these services would be exacted from
civilians in furtherance of the pipeline project itself. Furthermore, since the pipeline project
began, the companies have been contacted by human rights groups, lawyers and even ethnic,
indigenous and Burmese people, all of whom have catalogued the harms occurring in the course
of their projects. The criticism has been public and consistent.”276
Dit is een samenvatting van de aanklachten van NGO’s en Birmezen, in de verschillende
rechtszaken die aangespannen zijn: twee in de VS, één in België en één in Frankrijk. 274 Unocal, Improving lives in Myanmar, 26/7/2002, http://www.unocal.com/myanmar/socecon.htm, raadpleging:
9/4/2003.
Zandvliet, Luc, Fraser, Doug, Yadana Gas Transportation Project. Rapport. Cambridge, Collaborative for
Development Action, juli 2003, 26p. Luc Zandvliet werkt zowel voor Corporate Engagement Prject als voor
International Crisis Group. 275 Christophe, Francis, Birmanie, la dictature du pavot, p.8.
Paolo, V., Interview met Michel de Laborde. Parijs, Total Hoofdkantoor, oktober 1996. 276 Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, p.52.
147
3.3.1 Amerikaanse rechtszaken
In Amerika zijn twee rechtszaken aangespannen tegen Unocal, één voor de “Federal Court”, en
één voor de “California State Court”.
1) In 1996 dienden twee groepen een klacht in voor de “US Federal District Court”. De eerste
klacht kwam van verscheidene Birmese landbouwers, verenigd onder de naam “Doe” (daar zij
anoniem moeten blijven voor hun eigen veiligheid), ingediend tegen Unocal voor
medeplichtigheid aan allerlei mensenrechtenschendingen, gepleegd door de tatmadaw in de
pijplijnregio. Deze Birmezen worden bijgestaan in de eerste plaats door “Earth Rights
International”, maar ook “the Center for Constitutional Rights”(CCR), Paul Hoffman,
Hadsell&Stormer en Judith Brown Chomsky steken een handje toe. De tweede klacht kwam van
de NCGUB en de “Federation of Trade Unions”. Enkel de eerste klacht werd effectief in de
rechtbank behandeld.
In 1997 kwam de zaak, “Doe vs Unocal”, voor de eerste maal voor in de “US Federal District
Court”(“Ninth Circuit Court”) in Los Angeles. Deze rechtbank oordeelde dat bedrijven en hun
managers, effectief kunnen worden veroordeeld op basis van de “Alien Tort Claims
Act”(ATCA) van 1789, voor het schenden van mensenrechten in het buitenland. Het speciale aan
deze “Amerikaanse genocidewet” is dat deze vragen om schadevergoeding mogen gebeuren door
niet-Amerikanen.277 Daarenboven zijn de Amerikaanse rechtbanken bevoegd om over zulke
zaken te oordelen. De aanklacht was gericht tegen Total, Unocal, MOGE en de anderen. De
Franse overheid heeft echter, bij de oproeping van Total voor de Amerikaanse rechtbank, het
sterk opgenomen voor het bedrijf waar ze vroeger grote aandeelhouder van was, en een dringend
“amicus curiae”-verzoek opgesteld.278 Dit werd gepresenteerd door de Amerikaanse advocaten
in september 1997 voor de “Federal Court” in L.A.. In het verzoek vroegen zij om de aanklacht 277 ATCA was bedoeld om zeepiraterij te bestrijden en de eigenaars te helpen hun gestolen cargo terug te krijgen.
Het verschil met de Belgische genocidewet is echter dat dit een burgerlijke wet is, waardoor men schadevergoeding
kan eisen, en geen strafrechterlijke zoals in België, die in een gevangenisstraf kan uitmonden. Wel is het
actiedomein van ATCA breder, want het gaat om persoonlijke schade geleden door “een schending van het
internationaal recht of een Amerikaans verdrag”. De grote doorbraak kwam er in 1995 toen in een zaak tegen
Karadzic werd besloten dat de wet ook tegen ondernemingen kon worden gebruikt. (Bron: Neefs, Evita, Bush wil
eigen genocidewet weg. Amerikaanse bedrijven vrezen eindeloze reeks processen. In: De Standaard, 3/7/2003.) 278 In de VS kan iemand die geen partij is in de zaak, maar wel gevolgen zal ondervinden van de uitspraak, z’n
mening te kennen geven in een “amicus curiae”-brief die moet worden voorgelezen tijdens de zitting.
148
tegen Total te classeren: “ l’instruction de cette plainte aux Etats-Unis entrerait en conflit avec
les interêts souverains de la France. (…) Les authorités françaises,(…) soutiennent les droits de
l’homme et croient que le développement économique contribue au processus de libéralisation et
de démocratisation de pays comme la Birmanie. (…) Une action en justice contre Total fondée
sur ses investissements en Birmanie les comprometterait et par là interférait avec les vues du
gouvernement français qui considère que l’isolation de la Birmanie serait contreproductive.”279
Eén maand later keurt Frankrijk het voorstel van de EU goed om binnen de 6 maanden Birma te
schrappen uit het GSP-systeem…
In 1998 werd Total effectief geschrapt als verdediger in de zaak omdat de rechtbank geen
jurisdictie had over dit buitenlands bedrijf. Unocal verdedigde zichzelf door te stellen dat zij een
Britse dochtermaatschappij gebruiken en dat de investeringen dus niet onder US-jurisdictie
vallen, maar deze argumentatie werd niet aanvaard. Bovendien stellen zij reeds van in het begin
dat deze rechtszaak niet werd aangespannen omwille van de problemen met de dwangarbeid,
maar wel om de investeringen van Unocal in Birma stop te zetten.280
Aanvankelijk probeerden de Birmezen de rechtszaak aan te spannen in naam van alle afwezige
aanklagers, waarbij ze dus een klasse zouden vertegenwoordigen, maar dit werd in 1999
afgewezen door de rechter. Ze konden enkel zichzelf vertegenwoordigen en niet de afwezigen uit
de Tenasserim Regio.
In 2000, nadat ook de feiten ter zake waren gehoord, concludeerde de rechtbank dat: “the
evidence does suggest that Unocal knew that forced labour was being utilized and that Unocal
and Total benefited from the practice. (…)The violence perpetrated against the plaintiffs is well
documented in the disposition testimony filed under seal with the Court”281. Desondanks was het
verdict van rechter Stanley Lew dat Unocal niet medeplichtig kon zijn tenzij ze het leger zouden
gevraagd hebben om die misbruiken te plegen, wat niet werd aangetoond.
Op 18 september 2002 verwierpen drie rechters van de “United States Court of Appeals for the
Ninth Circuit” deze beslissing, en stonden toe dat het proces tegen Unocal verder ging. Deze
279 Geciteerd door: Christophe, Francis, Birmanie, la dictature du pavot, p.5. 280 Burma Centrum Nederland, Europe and the Burmese economie, www.xs4all.nl/~bcn/english/eu&burma4.html,
raadpleging: 7/4/2003.
Earth Rights International, Doe v. Unocal, 2003, www.earthrights.org/unocal/index.shtml, raadpleging: 5/10/2003.
Unocal, The activist’s lawsuits, 3/12/2003, http://www.unocal.com/myanmar/suit.htm, raadpleging: 10/5/2003.
Neefs, Evita, Bush wil eigen genocidewet weg. 281 Earth Rights International, Doe v. Unocal.
149
rechtbank stelde dat de aanklagers niet moesten bewijzen dat Unocal de troepen controleerde,
maar enkel dat Unocal weet had van de schendingen. Bovendien verwierpen zij ook de
argumenten van Unocal, dat stelde dat deze zaak problemen zou geven in de buitenlandse
betrekkingen van de VS. Een beredeneerde zet daar het “State Departement” in een zaak tegen
Exxon Mobil aan de rechter vroeg om de zaak te schrappen, daar het de relaties met Indonesië
zou kunnen verzuren en zo de “War on Terrorism” zou kunnen hinderen. Maar dit argument
werd dus verworpen en de zaak werd teruggestuurd naar de eerste rechtbank.282
In februari 2003 besloot de “Ninth Circuit Court” opnieuw de verschillende partijen te horen. Op
17 juni kwam er dan een “en banc”-zitting, waarbij 11 rechters de argumenten aanhoorden.
Daarbij kon Unocal niet enkel z’n eigen argumenten voorleggen, maar ook “amicus curiae”-
brieven van de Amerikaanse regering (geschreven door Minister van Justitie, John Ashcroft), de
“USA Engage and National Foreign Trade Council” en de “Washington Law Foundation”.283
De kans is groot dat de zaak uiteindelijk naar de “US Supreme Court” gaat, die zal moeten
oordelen over de draagwijdte van ATCA. Deze beslissing is enorm belangrijk is daar ze een
precedent zou kunnen scheppen voor nieuwe rechtszaken; iets waarvoor zowel de Amerikaanse
regering als de businesslobby’s hun hart vasthouden. En ook andere bedrijven tegen wie er een
aanklacht loopt, zoals Texaco, Royal Dutch Petroleum en Exxon Mobil willen zo snel mogelijk
een nauwe interpretatie van deze wet.284
2) Op 11 juni 2002 besloot rechter Victoria Chaney van de “Superior Court of California” dat er
een proces zou komen tegen deze multinational, daar het mogelijk was dat een jury, op basis van
de neergelegde bewijzen zou besluiten dat Unocal medeplichtig was, daar zij de tatmadaw
hebben ingehuurd voor het verzekeren van de veiligheid. En zij kunnen daar effectief voor
worden aangeklaagd op basis van de wetten van Californië, hoewel Unocal zelf dat aanvankelijk
betwiste.285
282 Earth Rights International, Doe v. Unocal.
Lobe, Jim, Unocal Liable for Overseas Abuses by “Agents”, 20/9/2002, www.irrawaddy.org/art/2002-
1/02art12.html, raadpleging: 6/4/2003. 283 Unocal, The activist’s lawsuits.
Voor de volledige tekst van deze brief van Ascroft, zie: HRW, http://www.hrw.org/press/2003/05/doj050803.pdf. 284 Campbell, Duncan, Burmese sue US oil company. In: The Guardian, 28/7/2003. 285 Earth Rights International, Doe v. Unocal.
150
Unocal meldt dat het proces in 2 delen verloopt en dat het eerste deel, dat begon op 9/12/2003,
handelt over de “alter ego”- kwestie, namelijk de vraag of Unocal zelf moet worden
aangeklaagd, dan wel z’n “alter ego”, z’n dochtermaatschappijen. Petrocelli, advocaat van
Unocal, zegt natuurlijk dat de dochtermaatschappijen verantwoordelijk zijn, terwijl de advocaten
van de aanklagers, Stormer en Collingsworth, stellen dat deze dochtermaatschappijen enkel op
papier bestaan en dat Unocal zelf alle beslissingen nam. In februari 2004 oordeelde Chaney:
“that the subsidiaries were common and legitimate and that parent company Unocal is not liable
because the subsidiaries have the financial resources to be held accountable under California law
(…) but ruled that the case could move forward if plaintiff attorneys used other means to prove
liability”286. De eerstvolgende zitting in de zaak, waar mondelinge argumenten van beide
partijen zullen worden aanhoord, is gepland voor 2 juni 2004.287
Als er wordt beslist de zaak verder te zetten, dan zal er in Fase II worden gefocust op indirecte
aansprakelijkheid: “That is, whether Unocal, as an investor in the project, should be financially
responsible for human rights abuses allegedly committed by the Burmese military”288.
3.3.2 Belgische rechtszaak
De aanklacht in België gebeurde op basis van de beruchte genocidewet. Vier Birmese
vluchtelingen, dienden op 25 april 2002 een aanklacht in in België, tegen TotalFinaElf en z’n
“chief executives”, zowel deze van de moedermaatschappij, Thierry Desmarest, als deze van het
bedrijf in Birma zelf, Hervé Madeo. Total wordt beschuldigd van medeplichtigheid in misdaden
tegen de menselijkheid, met name marteling en dwangarbeid van arbeiders die moesten
meewerken aan de aanleg van de pijpleiding. Deze genocidewet was in het leven geroepen in
1993, en België verklaarde zich in deze wet bevoegd om mensenrechtenzaken van overal ter
wereld te behandelen. De vier aanklagers beschuldigden Total ervan op de hoogte te zijn van
deze misdaden, en van morele en financiële steun te geven aan het regime.
Het dossier geraakte echter al vlug geblokkeerd door de vragen over de bevoegdheid van het
Belgisch gerecht, omdat diegenen die werden geviseerd door deze klacht, zich niet op Belgisch
grondgebied bevonden.
286 Hughes, Daniel J., Unocal off the hook? In: These Times, 17/2/2004, www.karen.org, raadpleging: 10/5/2004. 287 Unocal, The activist’s lawsuits. California State Court lawsuit, 21/4/2004, www.unocal.com/myanmar/suit-
state.htm, raadpleging: 10/5/2004.
AFP, Final Arguments in grounbreaking rights case against Unocal, 22/1/2004, www.karen.org, raadpleging:
22/2/2004. 288 Unocal, The activist’s lawsuits. California State Court lawsuit.
151
Op 5 augustus 2003 werd deze genocidewet echter aangepast, na grote diplomatieke problemen
met de VS en Israël wegens klachten die waren ingediend tegen o.a. George Bush en Ariel
Sharon. Dit betekende meteen het einde van deze extraterritoriale bevoegdheid die België
zichzelf had toegekend, en ook deze procedure werd stopgezet.289
3.3.3 Franse rechtszaak
Tot slot werd ook in Frankrijk op 26 augustus 2002 een klacht ingediend door advocaten van
Sherpa290, Bernard Dartevelle en William Bourdon, in naam van twee Birmese arbeiders. Eén
van deze twee arbeiders was 13 jaar oud in ’95, ten tijde van de feiten. Zij verklaren allebei
gedwongen te zijn hun huis te verlaten, om te gaan werken op de site van de
pijpleidingconstructie. Zij beweren dat er werknemers van TotalFinaElf aanwezig waren ten tijde
van deze gebeurtenissen. Dus zij moeten wel op de hoogte geweest zijn van de slechte
behandeling van de arbeiders, en in dat geval zijn zij dus medeplichtig. Deze getuigenissen
worden bevestigd door een deserteur uit het Birmese leger.
Op de vraag waarom hij geen aanklacht op basis van “misdaden tegen de menselijkheid” indient,
antwoord Bourdon: “Nous ne voulons attaquer que sur des faits indiscutables. L’infraction de
crimes contre l’humanité ne nous paraît pas suffisamment caractérisée en droit français.”291
Toch loopt de voorbereiding van de rechtszaak niet van een leien dakje, daar enkele van de
getuigen, na gesprekken met de twee advocaten, werden opgepakt door de Thaise politie, en de
advocaten aldus niet meer werden toegelaten tot enkele van hun cliënten. Over de reden van de
arrestatie is weinig bekend, maar de advocaten hebben wel een vermoeden : « Nous ne
mésestimons pas évidemment le poids économique considérable du groupe Total en Thaïlande
et, en conséquence, ne pouvons rien exclure de sa capacité d’influence »292. Ook in deze zaak is
er nog geen uitspraak.
289 Nguyen, Katie, Brussels Judge studying TotalFinaElf Rights Case. Reuters, 8/5/2002,
http://www.enn.com/news/wire-stories/2002/05/05092002/reu_47164.asp, raadpleging: 7/5/2004.
AFP, Klacht tegen TotalFinaElf wegens dwangarbeid in Birma. In: De Standaard, 30/8/2002.
TotalFinaElf, Les procès en cours, http://birmanie.total.com/fr/controverse/p_4_2.htm, raadpleging: 7/5/2003. 290 Sherpa is een internationaal netwerk van advocaten, die de negatieve gevolgen van de globalisering in toom
proberen te houden door aan te tonen dat de internationale wetgeving op heel wat punten tekort schiet. 291 Payen, Cyril, Accusé Total, Levez-vous! Interview met William Bourdon. In: Le Nouvel Observateur, 29/8/2002,
http://www.birmanie.net/birma/11_presse_birmanie.html, raadpleging: 7/5/2004.
Payen, Cyril, Birmanie. Les forçats du gazoduc. In: Le Nouvel Observateur, 16/1/2003,
http://archives.nouvelobs.com/recherche, raadpleging: 24/9/2003. 292 Payen, Cyril, Birmanie. Les forçats du gazoduc.
152
3.4 CONCLUSIE Het Yadanaproject, afgesloten tussen TotalFinaElf, Unocal, de PTT en MOGE, brengt gas van
de Andaman Zee, over etnisch gebied, naar EGAT, de elektriciteitsmaatschappij van Thailand.
Het levert de junta, via het staatsbedrijf MOGE, jaarlijks zo’n 400 miljoen dollar aan inkomsten
op, z’n grootste bron aan deviezen.
Dit project heeft de levensomstandigheden van de mensen in de corridor drastisch verbeterd,
maar de vraag is hoe duurzaam die verbetering is. Bovendien is het aantal werknemers beperkt,
daar één derde van de tewerkgestelden uit het buitenland afkomstig is, en daar deze sector
sowieso kapitaalintensief is. Ook zorgt deze sector nauwelijks voor “backward linking”. Voor
het overgrote deel van de mensen zorgt deze investering dus vooral voor een mogelijke
verhoging van de repressie door de tatmadaw. En ook het milieu lijdt waarschijnlijk onder dit
project.
Een argument waarmee men deze investering dan nog zou kunnen justifiëren, is de idee van
Evans, dat economische opening zal leiden tot economische ontwikkeling, wat op zijn beurt zal
zorgen voor politieke hervormingen. Dit is echter opnieuw de discussie over wat nu beter is voor
de inwoners van het land: sancties of investeringen, en deze kwestie heb ik reeds uitvoerig
besproken.
Verder zijn er ook tal van problemen verbonden aan deze pijpleiding, zoals dwangarbeid,
gedwongen verhuizingen, executies,… TotalFinaElf en Unocal worden beiden aangeklaagd voor
medeplichtigheid aan deze wandaden.
Unocal werd in de VS aangeklaagd, zowel voor de “Federal Court”, als voor de “Superior Court
of California”. In geen van beide zaken is er al een uitspraak. Waarschijnlijk zal de zaak voor de
Federal Court bovendien naar de U.S. Supreme Court gaan, die zal oordelen over de draagwijdte
van ATCA, de wet die kan worden aangegrepen om Unocal te veroordelen. Daarbij hopen zowel
de Amerikaanse regering als de businesslobby’s op een strikte interpretatie.
TotalFinaElf werd aangeklaagd in België en Frankrijk. In België gebeurde de aanklacht op basis
van de genocidewet, maar deze klacht werd al snel bevroren omdat geen van de verdedigers zich
op Belgisch grondgebied bevonden, en later werd deze genocidewet aangepast omwille van
diplomatieke problemen. De zaak in Frankrijk is nog steeds bezig, maar de aanklagers
ondervinden heel wat problemen met de Thaise autoriteiten. Ook in deze zaak is er nog geen
uitspraak.
153
CONCLUSIE
Het militair regime in Birma is reeds sinds 1962 aan de macht. Zij hebben echter nauwelijks
interne legitimiteit, maar wel gedeeltelijk externe legitimiteit, en kunnen ook terugvallen op een
uitgebreid gamma aan natuurlijke rijkdommen.
Ze legitimeren zichzelf op een negatieve manier, door te stellen dat zij er zijn om “law and
order” te herstellen, en zien zichzelf als “the guardian of the (unitary) state”. Ze zijn dan ook zeer
nationalistisch, en elke vorm van oppositie wordt onderdrukt door middel van censuur of op een
meer gewelddadige manier, waardoor hun legitimiteit natuurlijk nog meer daalt.
In Birma zijn er eigenlijk drie sleutelgroepen terug te vinden die van belang zijn voor de vorming
van de staat: de tatmadaw, de pro-democratiebeweging en de etnische beweging. Van deze drie
is vooral het leger de laatste jaren toegenomen in macht. De drie sterke mannen van de SPDC
zijn Than Shwe, Maung Aye en vooral Khin Nyunt, die quasi alle belangrijke denktanken leidt.
Deze SPDC kan intern steunen op een klein deel van de bevolking, namelijk het leger zelf en de
USDA. Zij zijn door allerlei structuren sterk in de maatschappij verankerd, maar krijgen
langzamerhand problemen door een “military overstretch”, en ook de uiteenlopende tactieken
van Khin Nyunt en Maung Aye zouden problemen kunnen opleveren. In tegenstelling tot deze
versterking van het leger, heeft de oppositie aan macht moeten inboeten door de grootschalige
tegenwerking van de junta, waarbij leiders werden gevangen genomen of onder huisarrest
werden geplaatst. En ook de vele draconische maatregelen maken het civiele organisaties uiterst
moeilijk om normaal te functioneren. Daarenboven is de gewapende strijd van de verschillende
etnische groepen bijna ten einde, daar alle grote rebellengroepen ofwel reeds een
wapenstilstandsverdrag ondertekenden, ofwel de onderhandelingen met de SPDC hebben
aangevat. De grootste reden van deze wapenstilstanden, naast gebrek aan financiële middelen en
mankracht, zijn de concessies die de rebellenleiders dan krijgen in de lokale economie. In het
geval van de Wa gaat het zelfs over verregaande autonomie, gecombineerd met een vrijgeleide
voor drugshandel. Door deze wapenstilstanden en de beknotting van alle mogelijke vormen van
oppositie, stijgt het belang van een eensgezinde reactie van de internationale gemeenschap. Toch
zou de SPDC ook intern opnieuw meer tegenwerking kunnen krijgen, indien de pro-
democratiebeweging en de etnische beweging erin zouden slagen een effectieve samenwerking
op touw te zetten, bijvoorbeeld via de MPU.
154
De externe legitimiteit van de junta verhoogde, door de erkenning van de VN, maar vooral door
de steun van de omringende Aziatische landen. Zeker China heeft een niet te onderschatten rol
gespeeld in de explosieve groei van de tatmadaw het voorbije decennium. Bovendien zorgde
deze steun van China ook voor een ommezwaai in het beleid van heel wat andere Aziatische
landen. India ging immers om geopolitieke redenen z’n beleid van steun aan de oppositie
omgooien ten voordele van de junta. In Thailand echter blijken vooral de enorme economische
belangen van hun handelaars in Birma prioritair. Hoewel de relatie tussen deze twee buurlanden
wel varieert naargelang de regering die in Bangkok aan de macht is, is in het Thaise beleid toch
steeds de invloed van de trade-lobby voelbaar. Ook het beleid van de Thaksin-regering is hierop
geen uitzondering, ondanks de toenemende ergernis wegens de massastroom aan drugs en
vluchtelingen die via Birma het land binnenkomt. Tot slot heeft ook ASEAN z’n duit in het zakje
gedaan, daar zij met de toelating van Birma tot deze regionale groepering, de legitimiteit van het
regime een enorme boost hebben gegeven. Zij dachten op deze manier, de "constructive
engagement approach", meer invloed te kunnen uitoefenen op de generaals. Hun geduld begint
echter te verminderen, wegens de onwil van de generaals om de gevraagde hervormingen door te
voeren. De eerste tekenen daarvan zijn de ideeën van Thailand om het “non-interference-
principe” aan te passen, en ook de duidelijke kritiek van de ASEAN-lidstaten op het hernieuwde
huisarrest van Suu Kyi spreekt boekdelen.
In tegenstelling tot deze diplomatieke aanpak van Azië, pakt het Westen Birma hard aan.
De VS wil door middel van sancties de junta dwingen om een dialoog te beginnen met de NLD
en de etnische partijen. Deze sancties zullen het regime wel raken, maar toch zal deze druk niet
volstaan om het regime op de knieën te krijgen. Dezelfde redenering gaat ook op voor de “smart
sanctions” van de EU. Deze zijn niet alleen minder verregaand, maar ze hebben bovendien ook
minder morele waarde, daar de EU haar houding tegenover de gebeurtenissen in Birma verandert
naargelang het internationaal forum waarin ze opereert.
Noch de tactiek van ASEAN van politieke druk, noch de sancties van de Westerse landen blijken
op zichzelf voldoende uitwerking te hebben op de SPDC. De druk op het regime zou dan ook
veel efficiënter zijn, als de hele internationale gemeenschap zich achter één Road Map zou
scharen. Daarbij zouden positieve acties van de junta, moeten worden beloond met een positieve
reactie van de internationale gemeenschap. In deze roadmap moet worden uiteengezet hoe de
dialoog tussen de drie sleutelgroepen kan worden opgezet, en deze dialoog zou in goede banen
kunnen worden geleid door VN-gezant Razali Ismaïl. Als er dan toch negatieve gebeurtenissen
zouden plaatsvinden, dan moet de internationale gemeenschap daar ook op reageren,
bijvoorbeeld door een wapen -, gas - en teak-embargo in te stellen. Positieve hervormingen van
de junta daarentegen, moeten worden beantwoord met een verlichting van deze maatregelen. En
bovenal moet zo vlug mogelijk, zelfs nog voor er een dialoog aan de gang is, de humanitaire
155
hulp aan Birma weer op gang komen, in de eerste plaats in de etnische gebieden, via NGO’s en
met geld van multilaterale donors.
Wat het economisch overleven van de junta betreft, kan ik kort zijn. Door de miserabele toestand
van de economie, werd het socialisme verlaten, en werden enkele hervormingen ingevoerd, maar
deze bereikten niet het gewenste effect. De economische performantie blijft dan ook sterk onder
de resultaten van de buurlanden, maar dankzij de rijke bodem van Birma, heeft de junta toch nog
veel inkomsten. Vooral de teakhandel en de olie- en gassector brengen vele deviezen in het
laatje. De grootste toevloed van geld, is afkomstig uit het Yadana-Project, een pijpleiding die gas
brengt van Birma naar Thailand, en beheerd wordt door een consortium van TotalFinaElf,
Unocal, de PTT en MOGE. Er zijn echter allerlei problemen verbonden aan deze pijpleiding, wat
ervoor zorgde dat Total en Unocal de wind van voren kregen voor hun aandeel in dit project.
Unocal werd in de VS aangeklaagd voor de “Federal Court” en voor de “Superior Court of
California”, terwijl Total werd aangeklaagd in België en Frankrijk. In geen van de zaken is er al
een uitspraak.
Er is een overduidelijke nood aan economische hervormingen, maar dit zal heel wat opofferingen
vragen van de hele bevolking; opofferingen die enkel kunnen worden gevraagd door een regime
met legitimiteit.
De grootste uitdaging waar Birma in de toekomst mee zal worden geconfronteerd, is het zoeken
naar een oplossing voor het eeuwenoude conflict: verschillende etnische groepen moeten er
samenleven op één grondgebied. Daarvoor moeten er uitvoerige onderhandelingen worden
opgestart, en dit lijkt recent mogelijk te worden, door een poging van de junta om de “Nationale
Conventie” nieuw leven in te blazen. Hoewel de NLD hier in het verleden helemaal niet voor te
vinden was, lijken zij nu toch bij te draaien, mits het regime akkoord is met enkele
procedurewijzigingen. Meer dan waarschijnlijk zal het regime wel naar deze vraag luisteren, daar
hun Nationale Conventie geen legitimiteit zal hebben zonder de NLD, noch in de ogen van de
eigen bevolking, noch in de ogen van de internationale gemeenschap. Als deze Conventie dan
zou worden gemonitored door de internationale gemeenschap, zouden hier wel positieve
resultaten uit kunnen voortvloeien. Ook de internationale gemeenschap begint immers in te zien
dat deze situatie niet kan voortduren, maar hun bezorgdheid lijkt vooral ingegeven door het feit
dat Birma in 2006 voorzitter zal worden van ASEAN.
Eigenlijk zou het beste compromis voor deze samenleving een federale staat zijn, zoals Aung
San reeds bij de onafhankelijkheid voor ogen had, maar wegens de obsessie van het leger met
“national unity”, zal dit waarschijnlijk de eerste jaren nog niet op de agenda verschijnen.
156
Een van de meest emotionele discussiepunten in deze Conventie, die start op 17 mei 2004, zal
ongetwijfeld de amnestiekwestie worden; een amnestie die noodzakelijk zal zijn om het leger
over de schreef te trekken, maar die de oppositiepartijen nog heel wat kopzorgen zal opleveren
als ze dit moeten verdedigen naar hun achterban toe. De NLD heeft al duidelijk gemaakt dat ze
bereid zijn hierover te discussiëren, maar de tatmadaw staan nog steeds heel erg afwijzig
tegenover om het even welke aanpassing aan hun monopolie op het nationaal veiligheidsbeleid.
De meest waarschijnlijke optie is dus een Aziatische democratie, waarbij het leger nog steeds
veel macht heeft, en normale verkiezingen nog niet voor de eerstkomende jaren zullen zijn.
Democratie moet immers beschouwd worden als een proces, en kan er uiteindelijk enkel komen
door graduele hervormingen. Een heel plotse overgang zou trouwens praktisch onmogelijk zijn,
daar er allerlei nieuwe structuren moeten worden opgezet en de tatmadaw dus niet van de ene
dag op de andere alle huidige administratieve posities kunnen verlaten. Dit zou immers het
gevaar van anarchie met zich meebrengen. En een democratisch regime zou ook niet willen
geconfronteerd worden met een grote groep aan ex-soldaten die voor opstoten zouden kunnen
zorgen overal in het land, dus ook op dat vlak is een graduele vermindering noodzakelijk.
Daarenboven is er nog een risico, namelijk dat bij het installeren van een democratie, zowel het
huidige regime als de oppositie uit elkaar zouden kunnen vallen, daar de eersten nu worden
bijeen gehouden door de wil om aan de macht te blijven, terwijl de oppositie samenwerkt wegens
gemeenschappelijke anti-tatmadaw-gevoelens. Zij zullen duurzaam moeten leren samenwerken
in de verschillende instellingen, en ook dat kan niet worden bereikt op korte termijn.
Naast de kwestie van amnestie, zal een vermindering van de alomaanwezige geheime dienst heel
erg noodzakelijk zijn, en dit moet nog sneller gebeuren dan een inkrimping van het leger, daar de
“civil society” een kans moet krijgen om op te bloeien. Aangezien deze geheime dienst echter
heel sterk vervat zit in de basis van het leger, wordt ook dit een zeer moeilijke kwestie.
Verder zullen ook de gevolgen van de decennialange strijd nog heel wat problemen opleveren.
Zo kunnen de grieven van de verschillende partijen wel worden besproken in de Conventie, maar
ondertussen zijn de rebellen helemaal niet gedemobiliseerd of ontwapend. Er moeten dus
programma’s worden opgezet voor ontwapening, demobilisatie, rehabilitatie en reïntegratie van
ex-soldaten in de samenleving.
En ook de opvang van het massale aantal kindsoldaten, IDP's en vluchtelingen moet dringend
worden gerealiseerd.
Een ander probleem is dat zowel de rebellenleiders als de lokale tatmadaw-officieren,
economische voordelen genieten bij de huidige toestand, die zij niet zullen willen kwijtraken. Zij
zullen dus één of andere garantie moeten krijgen, dat zij deze inkomsten ook onder een nieuw
157
democratischer regime niet zullen kwijtraken, wat echter niet altijd mogelijk zal zijn, daar hun
manier van werken helemaal niet duurzaam is.
Tot slot zal de verwevenheid van de formele en informele economie, bijvoorbeeld wegens het
geld dat wordt witgewassen door drugsbaronnen als Khun Sa, heel wat maatregelen vereisen.
Aan de kleine boertjes die met de papaverteelt bezig zijn, moeten daarenboven technieken
worden aangeleerd om over te schakelen op andere teelten, zoals rijst. En ook de exploderende
aids-epidemie ten gevolge van deze drugshandel moet dringend worden aangepakt.
Vele moeilijkheden en obstakels dus, waarover nog heel wat zal worden gedebatteerd. De
compromissen zullen moeten worden bereikt door de Birmezen zelf, waarbij de internationale
gemeenschap op een neutrale manier, zonder partij te kiezen, voorstellen zou kunnen doen voor
oplossingen. De internationale gemeenschap moet zich echter wel degelijk engageren om mee te
helpen aan een democratischer regime in Rangoon, daar gewoon aan de zijlijn staan en wachten,
enkel en alleen de positie van de tatmadaw zal versterken, terwijl de “civil society” helemaal zal
gemarginaliseerd worden. Compromissen zijn mogelijk, maar alle sleutelspelers zullen moeten
leren geven en nemen in het lange proces naar een democratie.
158
BIBLIOGRAFIE
A. Boeken & rapporten
• ALAGAPPA, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia. The Quest for moral
authority. Stanford, Stanford University Press, 1995, 447p.
• BACHOC, R., (ed.), From consensus to controversy. ASEAN’s relationship with
Burma’s Slorc. Rapport. Bangkok, Altsean-Burma, 1997, 110p.
• CALLAHAN, Mary, Cracks in the Edifice? Military-Society Relations in Burma since
1988. In: Pedersen, Morten, B., Rudland, Emily, May, R.J. (eds.), Burma: Strong
Regime, Weak State? Adelaide, Crawford House Publishing, 2000.
• CAREY, Peter, From Burma to Myanmar: Military Rule and the Struggle for democracy.
London, Research Institute for the Studie of Conflict and Terrorism, Conflict Studies,
n°304, 1997, 30p.
• CHRISTIE, Kenneth, ROY, Denny, The politics of human rights in East Asia. London,
Pluto Press, 2001, 307 p.
• Far Eastern Economic Review Yearbook.
• FINK, Christina, Living Silence. Burma under military rule. London, Zed books, 2001,
256 p.
• FRIEDMAN, R., The concept of authority in political philosophy. In: Flathman, Richard
E., (ed.), Concepts in Social and Political philosophy. New York, Macmillan, 1973,
pp.127-131.
• GHOSH, Amitav, Het glazen paleis. Amsterdam, Bakker, 2001, 460p.
• GOBYN, Winne, De Afrika-politiek van de regering Bush. Onuitgegeven thesis. Gent,
Universiteit Gent, AOO, 2003, pp.3-40
• International Monetary Fund, Country Report N°01/18. Myanmar Statistical Appendix.
Washington D.C., IMF, jan.2001, 45p.,
http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2001/cr0118.pdf, raadpleging: 9/4/2004.
• KARL, Terry Lynn, The Paradox of Plenty. Oil Booms and Petro-States. Berkeley,
University of California Press, 1997, 342p.
• KISSINGER, Henry, Diplomacy. New York, Touchstone, 1995, pp. 624, 632.
159
• LINTNER, Bertil, Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Boulder,Westview
Press, 1994, 514p.
• NIJHUIS, Minka, Smokkelwaar. Verhalen uit Birma. Amsterdam, Contact, 1998, 174p.
• NOTENBOOM, Rachel, Burma en China, Pauk-phaw of Expansie. Niet-gepubliceerde
scriptie. Leiden, jan.1995, 61p.
• SHERMAN, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.225-255. In: The political
economy of armed conflict, Beyond greed and grievance. Colorado, Lynne Rienner
Publishers Inc., 2003, 317p.
• SMITH, Martin, Burma: insurgency and the politics of ethnicity. London, Zed Books,
1993, 492p.
• STEINBERG, David I., Burma: the State of Myanmar. Washington, Georgetown
University Press, 2001, 342p.
• STEINBERG, David, SMITH, Martin, e.a., Strengthening Civil Society in Burma:
possibilities and dilemmas for international ngo’s. Bangkok, Silkworm Books, 1999,
112p.
• SULISTIYANTO, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative
perspective. Hampshire, Ashgate, 2002, 308p.
• TAYLOR, Robert, The State of Burma. Honolulu, Hawaï University Press, 1987, 395p.
• TAYLOR, Robert, SILVERSTEIN, Josef, RÜLAND, Jürgen, e.a., Burma: Political
Economy under Military Rule. London, Hurst&Company, 2001, 168p.
• THANT, Myint-U, The making of modern Burma. Cambridge, Cambridge University
Press, 2001, 284p.
• World Development Report.
• YAWNGHWE, Chao-Tzang, The politics of authoritarianism: the state and political
soldiers in Burma, Indonesia and Thailand. http://www.ibiblio.org/obl/docs/cty-
PhD_thesis.doc, 1997, 332p.
• ZANDVLIET, Luc, FRASER, Doug, Yadana Gas Transportation Project. Rapport.
Cambridge, Corporate Engagement Project, juli 2003, 26p.
160
B.Tijdschriften
• ALAMGIR, Jalal, Against the Current: The Survival of Authoritarianism in Burma. In:
Pacific Affairs, vol70, 1997, n°3, pp.333-350.
• BERT, Wayne, Chinese Policy toward Democratization. In: Asian Survey, 30, 1990, 11,
pp.1066-1083.
• CABALLERO-ANTHONY, Mely, Mechanisms of Dispute Settlement: The ASEAN
Experience. In: Contemporary Southeast Asia, 20, april 1998, 1, pp.52-53.
• FINK, Christina, An Overview of Burma’s Ethnic Politics. In: Cultural Survival
Quarterly, 31/10/2000, http://www.culturalsurvival.org , raadpleging: 3/3/2003.
• FUNSTON, John, ASEAN: Out of Its Depth? In: Contemporay Southeast Asia, vol 20,
april 1998, n°1, pp.22-28.
• GUYOT, James, Burma in 1997: From Empire to ASEAN. In: Asian Survey, 38, 1998,
vol2, p.195.
• HRW, Out of sight, Out of mind: Thai Policy toward Burmese Refugees. New York,
feb.2004, vol.16, n°2 (C), 37p., www.hrw.org, raadpleging: 3/3/2004.
• LINTNER, Bertil, Slorc Salvation. In: Far Eastern Economic Review, Peking’s
diplomatic priorities benefit junta, 3/10/1991, pp.24-25.
• LINTNER, Bertil, The CIA’s first secret war. In: Far Eastern Economic Review,
16/9/1993, pp.56-58.
• MATTHEWS, Bruce, The Present Fortune of Tradition-bound Authoritarianism in
Myanmar. In: Pacific Affairs, vol 71, 1998, n°1, pp.7-23.
• MISRA, K.P., Burma’s Farewell to the Nonaligned Movement. In: Asian Affairs,
feb.1981, pp.49-56.
• NAING OO, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation. In: Burma’s
Lawyers’ Council Journal, Legal Issues on Burma, n°7, dec.2000, 13p.,
http://www.ibiblio.org/obl/docs/LIOB07-ConstEng.htm, raadpleging: 23/3/2004.
• NARINE, Shaun, ASEAN and Regional Security. In: Pacific Affairs, vol71, 1998, n°2,
pp.201-204.
• OISHI, Mikio, FURUOKA, Fumitaka, Can Japanese aid be an effective tool of
influence? In: Asian Survey, vol43, nov.2003, n°6, pp.890-907.
• PETTMAN, R., China in Burma’s Foreign Policy. Canberra, Australian University Press,
Contemporary China Papers, n°7, 1973, pp.2-3.
• RAMCHARAN, Robin, ASEAN and non-interference: a principle maintained. In:
Contemporary Southeast Asia, vol 22, apr 2000, n°1, pp.60-85.
161
• SEEKINS, Donald, M., Burma-China Relations: Playing with Fire. In: Asian Survey,
vol37, 1997, n°6, pp.525-539.
• SEEKINS, Donald, Myanmar: Secret Talks ans Political Paralysis. In: Southeast Asian
Affairs, 2002, pp.199-212.
• SPAR, Debora L., The Spotlight and the Bottom Line, How Multinationals Export
Human Rights. In: Foreign Affairs, vol.77, apr.1998, n°2, pp.7-13.
• STEINBERG, David, Burma/Myanmar and the dilemma’s of U.S. Foreign Policy. In:
Contemporary Southeast Asia, vol 21, aug.1999, n°2, pp.299-309.
• THAYER, Carlyle, Challenges to Regime Legitimacy. In: Southeast Asian Affairs, 1999,
pp.3-19.
• WEISSINK, Alexander, Bang voor de Dame. In: Knack, 11/6/2003, pp.92-93.
• WINGFIELD, Tom, Myanmar, Political Stasis and a Precarious Economy. In: Southeast
Asian Affairs, 2000, pp.210-218.
• (anon.), Chasing the Dragon, Drugtraffickers Develop New Export Routes. In: Far
Eastern Economic Review, 20/2/1992, p.24.
• (anon.), TotalFinaElf Group to develop Sein, Badamyar Fields off Myanmar. In: Oil and
Gas Journal, 28/4/2003.
• (anon.), Interview met Khin Nyunt. In: Asiaweek, “We restored order”, 17/12/1999, p.36.
• PAOLO, V., Interview met Michel de Laborde. Parijs, Total Hoofdkantoor, oktober
1996.
C.Kranten • AFP, Klacht tegen TotalFinaElf wegens dwangarbeid in Birma. In: De Standaard,
30/8/2002.
• AFP, Final Arguments in grounbreaking rights case against Unocal, 22/1/2004,
www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• Ap, VS “bezorgd” over hongerstaking Suu Kyi. In: De Standaard, 2/9/2003.
• Ap, VS legt handelssancties op aan Birma. In: De Standaard, 16/7/2003.
• ASHAYAGACHAT, Achara, Ethnic Minorities raise concern. In: Bangkok Post,
17/8/2003, www.karen.org, raadpleging: 18/10/2003.
• BOYD, Alan, Multinationals and accountability. In: Asia Times, 19/8/2003,
www.atimes.com, raadpleging: 5/10/2003.
162
• Bvb, belga, Nieuwe premier Myanmar kondigt verkiezingen aan. In: De Standaard,
30/08/2003.
• CAMPBELL, Duncan, Burmese sue US oil company. In: The Guardian, 28/7/2003.
• HUGHES, Daniel J., Unocal off the hook? In: These Times, 17/2/2004, www.karen.org,
raadpleging: 10/5/2004.
• GIEBELS, Robert, De Wa, Koppensnellers en drug producers. In: NRC Handelsblad,
30/8/2003.
• GIEBELS, Robert, Militaire junta en oppositie als hamer en aanbeeld in Birma. In: De
Standaard, 2/6/2003.
• GINA, Keating, Calif judge to rule in Myanmar pipeline case. Reuters, 21/1/2004,
www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• KAMMERER, Peter, A Power Play unfolds in Troubled Land. In: South China Morning
Post, 1/5/2002.
• KAZMIN, Amy, Burma may survive sanctions by turning timer into cash. In: Financial
Times, 3/10/2003, www.karen.org, raadpleging: 18/10/2003.
• KHAING, Thet, PM stresses importance of drafting constitution in 2004. In: Myanmar
Times, 14/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• LEVY, Adrian, SCOTT-Clark Cathy, Between Hell and the Stone of Heaven. In: the
Guardian Unlimited, 11/11/2001,
http://www.guardian.co.uk/Archive/Article/0,4273,4296520,00.html , raadpleging:
3/5/2004.
• London’s International Institute for Strategic Studies, China and India jockey for
influence in Myanmar. In: The Straits Time, http://straitstimes.asia1.com.sg/, 3/8/2000.
• LUGAR, Richard G., Seeds of Trouble in Burma. In: Washington Post, 28/9/2003,
www.washingtonpost.com, raadpleging: 19/10/2003.
• MYINT, Soe, India must review Myanmar Policy. In: The Hindu, 13/6/2003.
• NEEFS, Evita, Bush wil eigen genocidewet weg. Amerikaanse bedrijven vrezen
eindeloze reeks processen. In: De Standaard, 3/7/2003.
• PECK, Grant, Karens laying down arms. In: Bangkok Post, 23/1/2004, www.karen.org,
raadpleging: 22/2/2004.
• RAMACHANDRAN, Sudha, India plays it both ways with Myanmar. In: Asia Times,
15/5/2002.
• SERTYN, Pascal, Total onder druk in Myanmar. In: De Standaard, 9/12/2003, p.16.
163
• SUPRAMART, Kasem, Bo Mya heads KNU delegation tot Rangoon to discuss peace.
Deal could be signed if concitions are right. In: Bangkok Post, 15/1/2004,
www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• TEMPLER, Robert, Humanitarian help can’t wait for politics. In: International Herald
Tribune, 17/4/2002, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=2193&l=1,
raadpleging: 18/10/2003.
• ZIA-ZARAFFI, Sam, Thailand: Harsh Policy towards Burmese refugees. In: The Nation,
28/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• (anon.), BURMA: Thailand siding with hated regime. In: International Nation,
25/7/2003, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• (anon.), China factor in ASEAN Expansion. In: The Star, 5/6/1997.
• (anon.), Don’t push Rangoon into Beijing’s Orbit. In: The Nation, 13/6/1997.
• (anon.), India to monitor Musharraf’s visit to Myanmar. In: The Hindu, 18/12/2000.
• (anon.), Karen rebel chief to hold peace talks in Yangon. In: Japan Today, 15/1/2004,
www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• (anon.), Oud-dictator Birma overleden, Ne Win bracht Birma aan bedelstaf. In: De
Standaard, 6/12/2003.
• (anon.), Regime unchanged. In: The Economist, 11/10/2003,
www.karen.org/news/wwwboard//messages/2248.html, raadpleging: 18/10/2003.
D.Internet
1) Algemeen, feiten en geschiedenis • Action Birmanie: http://www.birmanie.net/
• Birma-bibliotheek: www.burmalibrary.org
• http://www.burmadaily.com
• Birma-bibliotheek: http://www.ibiblio.org/obl/index.php
• ICFTU: http://www.icftu.org/
• ETUC: http://www.etuc.org/en/
• Tijdschrift Irrawaddy: www.irrawaddy.org
• Dagelijks nieuws over Birma: www.mizzima.com
• CIA World Factbook 2003: www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/bm.html
164
• BBC: Timeline Burma, a chronology of key events, news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-
pacific/1300082.stm, 11/3/2003, raadpleging: 28/3/2003.
2) Interne legitimiteit • Amnesty International: http://web.amnesty.org
• Burma Centrum Nederland: http://www.xs4all.nl/~bcn/poli_situa.html
• BCN, Heftige reacties wereldwijd op ontwikkelingen in Burma, 15/9/2003,
http://www.xs4all.nl/~bcn/helftig_nov_03.html, raadpleging: 23/4/2004.
• Burma Campaign UK: http://www.burmacampaign.org.uk/pm/news.php
• BUZZI, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, A common future?. PD
Burma/Worldview Rights, http://www.ibiblio.org/obl/docs/CB-Word.doc, 2001, 61p.,
raadpleging: 3/3/2003.
• CIA, Chiefs of state and cabinet members, 9/2/2004,
http://www.cia.gov/cia/publications/chiefs/chiefs29.html, raadpleging: 12/5/2004
• Christian Solidarity Worldwide, Thousands more civilians attacked in Burma as ceasefire
talks start, www.karen.org, 21/1/2004, raadpleging: 22/2/2004.
• Human Rights Watch, World Report 2003, http://hrw.org/wr2k3/asia2.html,
raadpleging:2/2/2003.
• Human Rights Watch, My gun was as tall as me, Child Soldiers in Burma. New York,
HRW, oktober 2002, http://hrw.org/reports/2002/burma/index.htm, raadpleging:
2/2/2003.
• International Crisis Group, How strong is the military regime? Bangkok/Brussels, ICG
Asia Report n°11, 21/12/2000, 41 p.,
http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1259&l=1, raadpleging: 15/9/2003.
• International Crisis Group, Myanmar backgrounds, Ethnic Minority Politics.
Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n° 52, 7/5/2003, 38p.
http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1528&l=1, raadpleging: 18/10/2003.
• JAGAN, Larry, Analysis: Burma’s Karen talk peace. In: BBC, 22/1/2004,
www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• KHIN KYAW, Han, 1990 Multi-Party Democracy General Elections, 1/2/2003,
http://www.ibiblio.org/obl/docs/1990_elections.doc, raadpleging: 13/5/2004.
• MORRIS, Kylie, Burma rebels in Rangoon talks. BBC, 16/1/2004, www.karen.org,
raadpleging: 22/2/2004.
165
• The Irrawaddy, List of ceace-fire-agreements with the junta, januari 2004,
http://www.irrawaddy.org/res/ceasefire.html, raadpleging: 12/5/2004.
3) Externe legitimiteit • AFP, Malaysia’s Mahatir says no regrets at bringing Myanmar into ASEAN, 8/10/2003,
www.karen.org/news/wwwboard//messages/2234.html, raadpleging: 18/10/2003.
• AFP, Myanmar says time for the West to be more positive about military state,
27/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• AFP, US Myanmar Sanctions come into force, 29/8/2003, www.karen.org,
raadpleging:18/10/2003.
• Altsean, Ready, Aim, Sanction, nov.2003, 214p.,
http://www.altsean.org/ReadyAimSanction112003.pdf , raadpleging: 23/3/2004.
• ARNOTT, David, China-Burma relations, pp.69-86. In: Challenges to Democratization in
Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA,
14/12/2001, 182p.,
http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap3.pdf, raadpleging:
18/3/2004.
• ASEAN: www.aseansec.org
• BBC Monitor, Shan State leaders express support for Burmese government “road map”,
27/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• BCN, Helpen sancties?, http://www.xs4all.nl/~bcn/helpensanctie_burma.html,
raadpleging: 19/4/2004.
• China: http://www.chinatoday.com/, raadpleging: 18/3/2004.
• CHONGKITTAVORN, Kavi, Thai-Burma Relations, pp.117-129. In: Challenges to
Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses.
International IDEA, 14/12/2001, 182p.,
http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap5.pdf, raadpleging:
18/3/2004.
• Democratic Voice of Burma, where would the new Road Map Plan lead to?, 18/9/2003,
www.karen.org, raadpleging:18/10/2003.
• Europese Commissie, The EU's relations with Myanmar / Burma, april 2004, 3p.,
http://europa.eu.int/comm/external_relations/myanmar/intro/index.htm, raadpleging:
21/4/2004.
166
• Europese Commissie, EU Troika to Myanmar, 13-15 March 2002, 15/3/2002, 2p.,
www.deltha.cec.eu.int/en/news_2002/eu_troika_myanmar.htm, raadpleging: 6/4/2003.
• Human Rights Watch, Thailand: End crackdown on Burmese Fleeing Abuses. New York,
25/2/2004, http://hrw.org/english/docs/2004/02/25/thaila7656.htm, raadpleging:
3/3/2004.
• Institute for Democracy and Electoral Assistance:
http://www.idea.int/ideas_work/31_country_burma.htm, raadpleging: 6/4/2004.
• IDEA, Lessons from South-Africa, 2000,
www.idea.int/publications/burma/burma_workshop.pdf, raadpleging: 6/4/2004.
• Institute for International Economics, US/EU/Japan v. Burma,
http://www.iie.com/research/topics/sanctions/myanmar.htm, raadpleging: 26/4/2004.
• International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world.
Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n°28, 7/12/2001, 43 p.,
http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1531&l=1, raadpleging: 15/9/2003.
• International Crisis Group, The Politics of Humanitarian Aid. Bangkok/Brussels, ICG
Asia Report n°32, 2/04/2002, 47 p.,
http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1532&l=1, raadpleging: 15/9/2003.
• International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward?
Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n°78, 26/4/2004, 51p.,
http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=2677&l=1 , raadpleging: 28/4/2004.
• KYAW, Htet Aung, Cease-fire groups, Villains or scapegoats? In: Mizzima News,
http://www.mizzima.com/archives/news-in-2004/news-in-mar/10-mar04-10.htm,
10/3/2004, raadpleging: 16/3/2004.
• LEDERER, Edith, M., Annan sets date to end Burma junta rule, 2/10/2003,
www.karen.org/news/wwwboard//messages/2181.html, raadpleging: 18/10/2003.
• LIDDEL, Zunetta, International Policies towards Burma: Western Governments, NGO’s
and mulilateral institutions, pp.131-182. In: Challenges to Democratization in Burma,
Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001,
182p., http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap6.pdf,
raadpleging: 7/4/2004.
• LWIN, Myo, China-Burma Border Trade continues to grow. In: Mizzima News,
http://www.mizzima.com/archives/news-in-2004/news-in-mar/12-mar04-11.htm,
12/3/2004, raadpleging: 16/3/2004.
• NARDI, Dominic, Sanctions are the first step, 23/3/2003, 4p.,
http://www.irrawaddy.org/business.html, raadpleging: 18/10/2003.
167
• Prelex, Voorstel tot een verordening van de Raad tot verscherping van de beperkende
maatregelen tegen Birma/Myanmar, 21p.,
http://europa.eu.int/prelex/detail_dossier_real.cfm?CL=nl&DosId=190171, raadpleging:
5/5/2004.
• ROBERTSON, Filip S., Sanctions are working in Burma, 26/8/2003, 4p.,
http://www.irrawaddy.org/business.html, raadpleging: 18/10/2003.
• SELTH, Andrew, Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific, 2002, 8p.,
http://www.nwc.navy.mil/press/Review/2002/spring/art3-sp2.htm, raadpleging;
23/3/2004.
• SELTH, Andrew, Burma’s Intelligence Apparatus. Canberra, Strategic & Defense
Studies Center of the Australian National University, June 1997,
http://www.burmaproject.org/burmadebate/sepoct97bttm.html, raadpleging: 5/4/2004.
• STEINBERG, David, Approaching Burma/Myanmar: Foreign Policy Dilemmas, 1999,
8p., http://www.arts.monash.edu.au/mai/savirtualforum/PaperSteinberg.htm, raadpleging:
3/3/2004.
• STEINBERG, David, Testimony on Burma. Washington D.C., U.S. House of
Representatives, Committee on International Relations, Subcommittee on Asia and the
Pacific, 25/3/2004, http://wwwa.house.gov/international_relations/108/stei032504.htm,
raadpleging: 12/4/2004.
• TAMEN, Anais, The European Union’s Sanctions related to Human Rights: the case of
Burma/Myanmar. Thesis. Brussel, Universite Libre de Bruxelles, International Politics,
2003, 65p., http://www.ibiblio.org/obl/docs/Memoire-AT.htm#_Toc54419317,
raadpleging: 21/4/2004.
• ZAW, Aung, ASEAN-Burma Relations, pp.37-56. In: Challenges to Democratization in
Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA,
14/12/2001, 182p.,
http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap1.pdf, raadpleging:
7/4/2004.
• (anon.), Burma should not lead ASEAN, Survey shows. Network Media Group,
8/9/2003, www.karen.org, raadpleging: 18/10/2003.
168
4) Economisch Overleven • AFP, Final arguments begin in groundbreaking rights case against Unocal. Los Angeles,
22/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.
• ASEAN, ASEAN Tourism Statistics, 2003, http://www.aseansec.org/5167.htm,
raadpleging: 4/5/2004.
• BIMSTEC: http://www.bimstec.org/
• Burma Centrum Nederland, Europe and the Burmese economie,
www.xs4all.nl/~bcn/english/eu&burma4.html, raadpleging: 7/4/2003.
• CHAVEZ, Paul, Judge rejects Unocal attempt to avoid California law,31/7/2003,
www.sfgate.com, raadpleging: 24/9/2003.
• CHRISTOPHE, Francis, Birmanie, la dictature du pavot. Arles, Editions Philippe
Picquier, 1998, p.7,
http://www.ibiblio.org/obl/docs/birmanie,%20la%20dictature%20du%20pavot.htm ,
raadpleging: 21/4/2004.
• Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, A Report
on the Yadana Pipeline Project in Burma, 10/07/1996, 80p.,
http://www.ibiblio.org/freeburma/docs/totaldenial/td.html, raadpleging: 9/4/2003.
• Earth Rights International, Total Denial Continues, mei 2000, 183p.,
http://www.earthrights.org/pubs/td2000.shtml, raadpleging: 25/07/2003.
• Earth Rights International, Doe v. Unocal, 2003,
www.earthrights.org/unocal/index.shtml, raadpleging: 5/10/2003.
• Federation Internationale des ligues de Droits de l’homme: http://www.fidh.org/#
• Global Unions, Companies linked to Burma, 14/4/2004, http://www.global-
unions.org/burma/default3.asp, raadpleging: 5/4/2004.
• Global Witness, A conflict of interest, the uncertain future of Burma’s forests.
http://www.globalwitness.org/reports/show.php/en.00046.html, oktober 2003,
raadpleging: 3/12/2003, 125p.
• Internationale Arbeidsorganisatie: http://www.ilo.org/public/english/
• KEMAL, Mustafa, A Human Rights Toerist Odyssey, The Irrawaddy, vol.10, n°9,
nov.2002, http://www.irrawaddy.org/database/2002/vol10.9/article1.html, raadpleging:
3/5/2004.
• KWIA, TotalFina, www.kwia.be/birma/totalfina.htm, raadpleging: 23/2/2004.
• LOBE, Jim, Unocal Liable for Overseas Abuses by “Agents”, 20/9/2002,
www.irrawaddy.org/art/2002-1/02art12.html, raadpleging: 6/4/2003.
169
• MACK, Andrew, The Private Sector and Conflict. Harvard Program on Humanitarian
Policy and Conflict Research, 5p., www.unglobalcompact.org, raadpleging: 9/4/2003.
• NGUYEN, Katie, Brussels Judge studying TotalFinaElf Rights Case. Reuters, 8/5/2002,
http://www.enn.com/news/wire-stories/2002/05/05092002/reu_47164.asp, raadpleging:
7/5/2004.
• PAYEN, Cyril, Accusé Total, Levez-vous! Interview met William Bourdon. In: Le
Nouvel Observateur, 29/8/2002,
http://www.birmanie.net/birma/11_presse_birmanie.html, raadpleging: 7/5/2004.
• PAYEN, Cyril, Birmanie. Les forçats du gazoduc. In: Le Nouvel Observateur, 16/1/2003,
http://archives.nouvelobs.com/recherche, raadpleging: 24/9/2003.
• UN Global compact: http://www.unglobalcompact.org/Portal/
• Unocal, The activist’s lawsuits, 3/12/2003, http://www.unocal.com/myanmar/suit.htm,
raadpleging: 10/5/2003.
• Unocal, The activist’s lawsuits. California State Court lawsuit, 21/4/2004,
www.unocal.com/myanmar/suit-state.htm, raadpleging: 10/5/2004.
• Unocal, Improving lives in Myanmar, 26/7/2002,
http://www.unocal.com/myanmar/socecon.htm, raadpleging: 9/4/2003.
• TotalFinaElf, Yadana, An industrial development project, juni 2002,
http://www.totalfinaelf.com/ho/en, raadpleging: 9/4/2003.
• TotalFinaElf E&P Myanmar, Code of Conduct, www.global-
unions.org/burma/replies/totalfinaelf.pdf, raadpleging: 24/9/2003.
• TotalFinaElf, Les procès en cours, http://birmanie.total.com/fr/controverse/p_4_2.htm,
raadpleging: 7/5/2003.
• uspolicy.be, Commerce Secretary Taking Positive Message to Africa, 7/11/2002,
http://www.uspolicy.be/issues/africa/africa.asp, raadpleging: 5/5/2004.
• Wereldbank: www.worldbank.org
• Yadana-project: http://www.ibiblio.org/freeburma/docs/totaldenial/td.html
• (anon.), The big energy game: Trans Myanmar-Bangladesh gas Pipeline,
http://gasandoil.com/goc/search/welcome.html, 14/1/2003, consultatie: 30/7/2003.
170
E. Interviews
• BREES, Inge, Interview met UNODC-medewerker Birma, 5/10/2003.
• BREES, Inge, Interview met UNODC-medewerker Birma, 5/5/2004.
• BREES, Inge, Interview met Peter Ras. Amsterdam, Burma Centrum Nederland,
29/10/2003.
• BREES Inge, Interview met Min Zaw Oo, Free Burma Coalition/Burma Strategy Group,
2/5/2004.
• BREES Inge, Interview met Min Zaw Oo, 3/5/2004.
F. Manifestaties
• Amnesty International, mensenrechtendag Vooruit Gent, 7/12/2002.
BIJLAGE A: FEITEN
Country name:
conventional long form: Union of Burma conventional short form: Burma local short form: Myanma Naingngandaw local long form: Pyidaungzu Myanma Naingngandaw (translated by the US Government as Union of Myanma and by the Burmese as Union of Myanmar) former: Socialist Republic of the Union of Burma
Geographic coordinates:
22 00 N, 98 00 E
Area:
total: 678,500 sq km land: 657,740 sq km water: 20,760 sq km
Land boundaries: total: 5,876 km border countries: Bangladesh 193 km, China 2,185 km, India 1,463 km, Laos 235 km, Thailand 1,800 km
Coastline: 1,930 km
Population: 42,510,537 note: estimates for this country take into account the effects of excess mortality due to AIDS; this can result in lower life expectancy, higher infant mortality and death rates, lower population and growth rates, and changes in the distribution of population by age and sex than would otherwise be expected (July 2003 est.)
Age structure: 0-14 years: 28.1% (male 6,091,220; female 5,840,968) 15-64 years: 67% (male 14,162,190; female 14,347,751) 65 years and over: 4.9% (male 916,702; female 1,151,706) (2003 est.)
Median age: total: 25.3 years male: 24.8 years
171
female: 25.9 years (2002) Population growth rate:
0.52% (2003 est.)
Birth rate: 19.15 births/1,000 population (2003 est.)
Death rate: 12.17 deaths/1,000 population (2003 est.)
Net migration rate:
-1.81 migrant(s)/1,000 population (2003 est.)
Life expectancy at birth:
total population: 55.79 years male: 54.12 years female: 57.56 years (2003 est.)
Total fertility rate: 2.15 children born/woman (2003 est.)
HIV/AIDS - adult prevalence rate:
1.99% (2001 est.)
HIV/AIDS - people living with HIV/AIDS:
530,000 (2001 est.)
HIV/AIDS - deaths:
65,000 (2001 est.)
Ethnic groups: Burman 68%, Shan 9%, Karen 7%, Rakhine 4%, Chinese 3%, Indian 2%, Mon 2%, other 5%
Religions: Buddhist 89%, Christian 4% (Baptist 3%, Roman Catholic 1%), Muslim 4%, animist 1%, other 2%
Literacy: definition: age 15 and over can read and write total population: 83.1% male: 88.7% female: 77.7% (1995 est.) note: these are official statistics; estimates of functional literacy are likely closer to 30% (1999 est.)
International organization participation:
ARF, AsDB, ASEAN, CP, ESCAP, FAO, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, ITU, NAM, OPCW (signatory), UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UPU, WCO, WHO, WIPO, WMO, WToO, WTrO
Land use: arable land: 14.53% permanent crops: 0.9% other: 84.57% (1998 est.)
GDP: purchasing power parity - $73.69 billion (2002 est.)
172
GDP - real growth rate:
5.3% (2002 est.)
GDP - per capita: purchasing power parity - $1,700 (2002 est.)
GDP - composition by sector:
agriculture: 60% industry: 9% services: 31% (2002 est.)
Population below poverty line:
25% (2000 est.)
Inflation rate (consumer prices):
53.7% (2002 est.)
Labor force: 23.7 million (1999 est.)
Labor force - by occupation:
agriculture 70%, industry 7%, services 23% (2001 est.)
Unemployment rate:
5.1% (2001 est.)
Budget: revenues: $7.9 billion expenditures: $12.2 billion, including capital expenditures of $5.7 billion (FY96/97)
Industries: agricultural processing; knit and woven apparel; wood and wood products; copper, tin, tungsten, iron; construction materials; pharmaceuticals; fertilizer
Exports - commodities:
gas, wood products, pulses, beans, fish, rice
Exports - partners:
Thailand 31.4%, US 13%, India 7.4%, China 4.7% (2002)
Imports - commodities:
machinery, transport equipment, construction materials, crude oil; food products
Imports - partners:
China 27%, Singapore 19.5%, Thailand 12%, Malaysia 9.1%, Taiwan 6.3%, South Korea 5.3%, Japan 4.3% (2002)
Debt - external: $6.1 billion (2002 est.)
Economic aid - recipient:
$99 million (FY98/99)
Currency: kyat (MMK)
Telephones - main lines in use:
250,000 (2000)
Telephones - 173
mobile cellular: 8,492 (1997) Television broadcast stations:
2 (1998)
Internet Service Providers (ISPs):
1 note: as of September 2000, Internet connections were legal only for the government, tourist offices, and a few large businesses (2000)
Internet users: 10,000 (2002)
Disputes - international:
despite continuing border committee talks, significant differences remain with Thailand over boundary alignment and the handling of ethnic rebels, refugees, and illegal cross-border activities
Illicit drugs: world's second largest producer of illicit opium (potential production in 2002 - 630 metric tons, down 27% due to drought and, to a lesser extent, eradication; cultivation in 2002 - 77,000 hectares, a 27% decline from 2001); surrender of drug warlord KHUN SA's Mong Tai Army in January 1996 was hailed by Rangoon as a major counternarcotics success, but lack of government will and ability to take on major narcotrafficking groups and lack of serious commitment against money laundering continues to hinder the overall antidrug effort; major source of methamphetamine and heroin for regional consumption
Bron: CIA World Factbook 2003: www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/bm.html.
174
175
Bijlage B: AFKORTINGEN ABSDF All Burma Students’Democratic Front AFPFL Anti-Fascist People’s Freedom League AFTA ASEAN Free Trade Area ALTSEAN Alternative ASEAN Network on Burma ARF Asian Regional Forum ASEAN Association of Southeast Asian Nations ASEM Asia Europe Meeting BIMSTEC Bangladesh, India, Myanmar, Sri Lanka and Thailand
Economic Cooperation BSPP Burma Socialist Programme Party CPB Communist Party of Burma CRPP Committee Representing the People’s Parliament DEA Drug Enforcement Agency DDSI Directorate of the Defence Services Intelligence EIA Environmental Impact Assesment ERI Earth Rights International ETUC European Trade Union Confederation FDI Foreign Direct Investments GSP Generalized System of Preferences ICFTU International Confederation of Free Trade Unions ICG International Crisis Group KIO Kachin Independence Organization (gewapende vleugel:
Kachin Independence Army) KNPP Karenni National Progressive Party KNU Karen National Union (gewapende vleugel: Karen
National Liberation Army) MEC Myanmar Economic Corporation MNDAA Myanmar National Democratic Alliance Army MOGE Myanmar Oil and Gas Enterprise MoU Memory of Understanding MPU Member of Parliament Union NAM Non-Aligned Movement NCUB National Council of the Union of Burma NCGUB National Coalition of Government of the Union of Burma NIB National Intelligence Bureau NLD National League for Democracy NMSP New Mon State Party NUP National Unity Party ODA Official Development Assistance OSS Office of Strategic Studies PTT Petroleum Authority of Thailand SLORC State Law and Order Restoration Council SNLD Shan Nationalities League for Democracy SPDC State Peace and Development Council SSA Shan State Army
176
UMEH Union of Myanmar Economic Holdings UNHCR United Nations High Commission on Refugees UNLD United Nationalities League for Democracy UNODC United Nations Office on Drugs and Crime USDA Union Solidarity and Development Association UWSA United Wa State Army
177
BIJLAGE C: SAMENSTELLING SPDC
Prime Minister KHIN NYUNT, Gen. Chmn., State Peace and Development Council THAN SHWE, Sr. Gen. Vice Chmn., State Peace and Development Council MAUNG AYE, Vice Sr. Gen. Secretary 1, State Peace and Development Council SOE WIN, Lt. Gen. Secretary 2, State Peace and Development Council THIEN SEIN, Lt. Gen. Min. of Agriculture & Irrigation NYUNT TIN, Maj. Gen. Min. of Commerce PYI SONE, Brig. Gen. Min. of Communications, Post, & Telegraph THEIN ZAW, Brig. Gen. Min. of Construction SAW TUN, Maj. Gen. Min. of Cooperatives HTAY OO, Maj. Gen. Min. of Culture KYI AUNG, Maj. Gen. Min. of Defense THAN SHWE, Sr. Gen. Min. of Education THAN AUNG, Min. of Electric Power TIN HTUT, Maj. Gen. Min. of Energy LUN THI, Brig. Gen. Min. of Finance & Revenue HLA TUN, Maj. Gen. Min. of Foreign Affairs WIN AUNG, Min. of Forestry THEIN AUNG, Brig. Gen. Min. of Health KYAW MYINT, Dr. Min. of Home Affairs TIN HLAING, Col. Min. of Hotels & Tourism THEIN ZAW, Brig. Gen. Min. of Immigration & Population SEIN HTWA, Maj. Gen. Min. of Industry 1 AUNG THAUNG, Min. of Industry 2 SAW LWIN, Maj. Gen. Min. of Information KYAW HSAN, Brig. Gen. Min. of Labor TIN WINN,
Min. of Livestock Breeding, & Fisheries MAUNG MAUNG THEIN,Brig. Gen.
Min. of Military Affairs THIHA THURA TIN AUNG MYINT,
Min. of Mines OHN MYINT, Brig. Gen. Min. of National Planning & Economic Development SOE THA, Min. of Progress of Border Areas, National Races, & Development Affairs THEIN NYUNT, Col.
178
Min. of Rail Transport AUNG MIN, Maj. Gen.
Min. of Religious Affairs THURA MYINT MAUNG,Brig. Gen.
Min. of Science & Technology U THAUNG, Min. of Social Welfare, Relief, & Resettlement SEIN HTWA, Maj. Gen.
Min. of Sports THURA AYE MYINT, Brig. Gen.
Min. of Transport HLA MYINT SWE, Maj. Gen. Min. in the Office of the Prime Min. KO LAY, Col. (Ret.) Min. in the Office of the Prime Min. THAN SHWE, Min. in the Office of the Prime Min. THEIN SWE, Maj. Gen. Governor, Central Bank of Burma KYAW KYAW MAUNG, Ambassador to the US LINN MYAING, Permanent Representative to the UN, New York KYAW TINT SWE , Bron: CIA, Chiefs of state and cabinet members, 9/2/2004, http://www.cia.gov/cia/publications/chiefs/chiefs29.html, raadpleging: 12/5/2004.
BIJLAGE D: IDEOLOGIE The Three National Causes 1. Consolidation of sovereignty. 2. Non-disintegration of the union. 3. Non-disintegration of national solidarity. The Twelve National Objectives Political objectives 1. Stability of the state, community peace and tranquillity, prevalence of law and order. 2. National reconsolidation. 3. Emergence of a new enduring state constitution. 4. Building of a new modern developed nation in accord with the new state constitution. Economic objectives 5. Development of agriculture as the base and all-round development. 6. Proper evolution of the market-oriented economic system. 7. Development of the economy inviting technical know-how and investments from abroad. 8. The initiative to shape the national economy must be kept in the hands of the State and the national peoples.
Social objectives 9. Uplift of the moral and morality of the nation.10. Uplift of national prestige and integrity and preservation and safeguarding of cultural heritage and national character. 11. Uplift of dynamism of patriotic spirit. 12. Uplift of health, fitness and education standards of the nation.1
1 International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world. Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n°28, 7/12/2001, p.38, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1531&l=1, raadpleging: 15/9/2003.
179
180
BIJLAGE E: VERKIEZINGSRESULTATEN 1991
No P a r t y N a m e
Seats Won, if any
Number of Candidates fielded by Party
Valid votes cast for Party Candidates
1 National League for Democracy 392 447 7,934,622 2 Shan Nationalities League for
Democracy 23 58 222,821
3 Arakan League for Democracy 11 25 160,783 4 National Unity Party 10 413 2,805,559 5 Mon National Democratic Front 5 19 138,572 6 National Democratic Party for Human
Rights 4 8 128,129
7 Party for National Democracy 3 3 72,672 8 Chin National League for Democracy 3 13 51,187 9 Kachin State National Congress for
Democracy 3 9 13,994
10 Union Paoh National Organization 3 15 35,389 11 Zomi National Congress 2 4 18,638 12 Naga Hills Regional Progressive Party 2 6 10,612 13 Kayah State Nationalities League for
Democracy 2 8 11,664
14 Ta-ang (Palaung) National League for Democracy
2 9 23,975
15 Democratic Organization for Kayan National Unity
2 3 16,553
16 Patriotic Old Comrades League 1 3 2,435 17 Democracy Party 1 105 63,815 18 Karen State National Organization 1 3 6,401 19 Graduates and Old Students Democratic
Association 1 10 10,634
20 Shan State Kokang Democratic Party 1 2 6,195 21 Union Danu League for Democracy 1 4 23,145 22 Kamans National League for
Democracy 1 3 10,596
23 Mara People's Party 1 4 5,873 24 Union Nationals Democracy Party 1 247 196,518 25 Mro or Khami National Solidarity
Organization 1 4 22,778
26 Lahu National Development Party 1 7 15,796 27 United Nationalities League for
Democracy 1 4 9,389
28 All Burma United Youths Organization - 2 640 29 Unity and Development Party - 9 3,656 30 Anti-Fascist People’s Freedom League - 3 6,029 31 Democratic Front for National - 79 38,203
181
Reconstruction (Union of Burma) 32 Burma United Democratic Party - 3 269 33 People’s Democratic Party - 10 4,242 34 National Peace and Democracy Party - 6 3,988 35 Union Karen League - 7 16,518 36 Democratic Party for New Society - 12 9,031 37 People’s Volunteer Organization
(Burma) - 6 2,696
38 Kachin State National Democratic Party - 16 10,069 39 Patriotic Youth Organization - 3 609 40 All Burma Democratic People’s Power
Organization - 5 748
41 National Progressive Youth of Myanmar Naing Ngan
- 3 1,013
42 Democratic Labour Party (Myanmar) - 4 393 43 Union of Burma (Main) AFPFL (Hq) - 17 14,443 44 Democratic League for the National
Races of Shan State - 8 7,210
45 United National Congress - 3 575 46 Democratic Human Rights Party - 11 4,246 47 Patriotic Democratic Youth Front - 3 1,963 48 Peasants Unity Organization (allied with
NUP) - 39 300,906
49 Youth Unity Organization (allied with NUP)
- 10 71,517
50 Workers Unity Organization (allied with NUP)
- 20 153,854
51 All Burma National Progressive Democracy Party
- 5 2,249
52 Youths’ Solidarity Front - 3 860 53 Shan National Democratic Development
Party (Union of Burma) - 3 366
54 Democratic People’s League - 4 747 55 Union for the Improvement of Burmese
Women (Central Headquarters) - 3 2,495
56 People’s Power Party - 3 158 57 Union Stability Party - 2 86 58 Arakan National Unity Organization
(presumably allied to NUP) - 17 8,663
59 National Peace Party - 3 954 60 Free People League of Burma (Hq) - 4 2,959 61 Union of Kachin Youth led by Kachin
University Students - 3 401
62 Arakan Nationalities Democracy Party - 3 2,033 63 Anti-Fascist People’s Freedom League
(Original) (Hq) - 6 2,882
64 League of Peasants’ Unions (Union of Burma)
- 11 6,037
65 United Trade Union Congress (Union of Burma)
- 5 1,128
66 Students and Youth League for Mayyu Development (Arakan)
- 4 57,088
182
67 Union of Burma Unity Democracy League
- 3 604
68 Farmer, Gadu, Ganan and Shan National Unity Democratic Headquarters (Bamauk Myo)
- 3 5,257
69 Kokang Democracy and Unity Party - 4 9,085 70 League for democracy and Peace [ U
Nu’s Party ] - 309 243,023
71 Peasants’ Development Party - 3 2,847 72 Shan State Kachin Democratic Party - 3 1,197 73 Kachin National Congress - 5 6,304 74 National Ethnic Reformation Party
(Hq) - 3 1,782
75 People’s Pioneer Party - 3 70 76 Amyothar Party - 3 523 77 Might of New Generation Youth Front
(Myanmar Naing Ngan daw) - 4 1,224
78 Wa National Development Party - 5 4,676 79 Lisu National Solidarity - 6 9,397 80 Karen National Congress for
Democracy - 6 6,776
81 Inn-Tha National Organization - 3 5,790 82 Rakhine National Humanitarian
Development Organization - 3 1,942
83 Indigenous Collaboration Party - 4 1,241 84 Union People’s Future and Democracy
Party - 4 848
85 United League of Democratic Parties - 4 1,174 86 Anti-Communist, Anti-Socialist, Anti-
Totalitarian Free Democracy League - 5 511
87 National Politics Front (Youth) - 3 354 88 Union of burma Democratic Front - 2 414 89 League of Democratic Allies - 4 2,114 90 Arakan People’s Democratic Front - 13 29,115 91 People’s Peasants Union (Union of
Burma) - 3 1,894
92 Leading Strength of National Realism Centre
- 4 928
93 Democratic Allies’ League - 3 1,619 Tijdens de verkiezingen van 1990 waren slechts 84 van de 2296 kandidaten vrouwen. Van de 485 verkozen parlementsleden, waren er 15 vrouwen, en deze behoorden allemaal tot de NLD.293
293 Khin Kyaw, Han, 1990 Multi-Party Democracy General Elections, 1/2/2003,
http://www.ibiblio.org/obl/docs/1990_elections.doc, raadpleging: 13/5/2004.
183
BIJLAGE F: WAPENSTILSTANDEN
Main Cease-fire Organisations (in order of agreement) No Name of organisation Abb: Leader Date Region
1 Myanmar National Democracy Alliance Army (Kokang) MNDAA Phone Kyar
Shin
21 Mar 1989
Special Region-1, Northern Shan State
2 United Wa State Army (Myanmar National Solidarity Party)
UWSA Pao Yuchang & Kyauk Nyi Lai
9 May 1989
Special Region-2, Shan State
3 National Democratic Alliance Army (Shan/Akha Armed National Groups)
NDAA Sai Lin & Lin Ming Xian
30 June 1989
Special Region-4, Eastern Shan State
4 Shan State Army (Shan State Progress Party) SSA Col. Loi Mao 2 Sept
1989 Special Region-3, Shan State
5 New Democratic Army (Kachin) NDA-K Sakhone
Ting Ying
15 Dec 1989
Special Region-1, North-East Kachin State
6 Kachin Defence Army (KIO 4th Brigade) KDA Mahtu Naw 13 Jan
1991 Special Region-5, Northern Shan State
7 Pa-O National Organisation PNO Aung Kham Hti
11 April 1991
Special Region-6, Southern Shan State
8 Palaung State Liberation Army PSLA Aik Mone 21 April 1991
Special Region-7, Northern Shan State
9 Kayan National Guard (breakaway group from KNLP) KNG Gabriel Byan
& Htay Ko 27 Feb 1992
Special Region-1, Kayah(Karenni) State
10 Kachin Independence Organization KIO Lamung Tu
Jai 1 Oct 1993
Special Region-2, Kachin State
11 Karenni State Nationalities Peoples' Liberation Front KNPLF Sandar &
Htun Kyaw 9 May 1994
Special Region-2, Kayah(Karenni) State
12 Kayan New Land Party KNLP Shwe Aye 26 July 1994
Special Region-3, Kayah(Karenni) State
13 Shan State Nationalities Peoples' Liberation Organization
SSNPLO Ta Kalei 9 Oct 1994 Southern Shan State
14 New Mon State Party NMSP Nai Shwe 29 Mon State
184
Kyin June 1995
Other Cease-fire Forces (not always announced or listed by government) No Name of organisation Abb: Leader Date Region
1 Democratic Karen Buddhist Army DKBA Tha Htoo
Kyaw Dec 1994 Karen State
2 Shan State National Army, aka SSA-Central SSNA Gun Yawd 1995 Nothern Shan State
3 Mong Tai Army MTA Khun Sa 2 Jan 1996 Souhtern Shan State
4 Karenni National Defence Army (splinter faction from KNPP)
N/A Lee Rey 1996 Kayah(Karenni) State
5 Karen Peace Force (ex-KNU 16th Battalion) N/A Saw Tha Mu
Hei 24 Feb 1997 Karen State
6 Rakhine State All National Races Solidarity Party (CPB Arakan State)
N/A Saw Tun Oo 6 April 1997
Arakan(Rakhine) State
7 Mon Mergui Army (splinter faction from NMSP) N/A Ong Suik
Heang 1997 N/A
8 KNU Special Region group (Toungoo) N/A Saw Farrey
Moe 8 Nov 1997 Karen State
Bron: The Irrawaddy, List of ceace-fire-agreements with the junta, januari 2004, http://www.irrawaddy.org/res/ceasefire.html, raadpleging: 12/5/2004. Er zijn er echter op dit moment ook onderhandelingen bezig over een wapenstilstand met
de“Karen National Union”(KNU). Als gevolg hiervan kondigden ook “the Karenni National
Progress Party” (KNPP) en “the Chin National Front”(CNF) aan klaar te zijn om met de
onderhandelingen te starten. Van de grotere groepen, moet enkel nog“Shan State Army
South”(SSA) daarna nog naar de onderhandelingstafel komen, en hun woordvoerster meldde dat
zij dit wel degelijk zouden doen, áls er eerst een nationale wapenstilstand wordt
afgekondigd…294
Andere groepen die nog geen wapenstilstand hebben afgesloten of onderhandelingen begonnen
zijn, zijn een aantal kleine groepen die opereren langs de Thaise grens, waaronder “the Arakan
Liberation Party” (ALP – in KNU gebied), “the Lahu Democratic Front” (LDF – in het Zuiden
van Shan State), en de “Wa National Army” (WNA - in Kayah en Shan State). Daarenboven zijn
er ook nog een aantal zeer kleine groepjes die de capitulatie van hun moederorganisaties
294 Voor meer informatie, zie: www.karen.org
185
weigeren te aanvaarden, en alleen de strijd blijven voortzetten, maar deze groepjes hebben geen
controle over een gebied. Ze zijn vooral te vinden in de gebieden van de KNU, de KNPP en de
SSA (South).
Andere gewapende groepen zijn terug te vinden in Rakhine State, aan de westerse grenzen van
Birma. “The Arakan Rohingya National Organisation” (ARNO) en “the National
United Party of Arakan” (NUPA), een Rakhine groep, zijn actief aan de grens met Bangladesh.
Beiden hebben echter te lijden onder allerlei interne splitsingen. “The Chin National Front”
(CNF) en “the National Socialist Council of Nagaland” (NSCN) zetten hun strijd voort aan de
grens met India. Enkel het CNF heeft meer dan 100 gewapende soldaten.295
295 International Crisis Group, Myanmar backgrounds, Ethnic Minority Politics. Bangkok/Brussels, ICG Asia
Report n° 52, 7/5/2003, p.6 http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1528&l=1, raadpleging: 18/10/2003.
