1

1

Projectverantwoording Boerenzwaluwen “We schrijven het op de balk”

Hulpstukken werden net niet gebruikt↓ ←Creatief om een nest te redden

het begin in een kunstkommetje

2

2

3

3

*De aanleiding van het project *Begin en inventarisatie *Boerenzwaluw project “We schrijven het op de balk” verslag 2013 *Projectopdracht en werkzaamheden *Activiteiten 2013 *Publiciteit *Financiën *En hoe verder.. *De komende jaren *Werkplan 2014 *Nawoord Foto’s: Hans Hertogh en Cees v.d. Starre

De aanleiding en aanloop naar het project

Het bestuur van ANV Weide & Waterpracht heeft na intern beraad een aantal voorstellen verwerkt in een enquête en deze begin 2012 verspreid onder alle leden. Er was een respons van 48%. Een van de voorstellen was het behoud van de boerenzwaluw en andere erf vogels en het verbeteren van de leefomstandigheden. De boerenzwaluw heeft het moeilijk om als erfvogel stand te blijven houden en staat net als veel andere vogels op de ‘Rode Lijst’. Het aantal boerenzwaluwen in Nederland is door diverse oorzaken sinds 1950 met minstens de helft afgenomen. De boerenzwaluw is een ambassadeur voor alle vogelsoorten van het boerenland en boerenerf zoals de kerkuil, ringmus en grauwe vliegenvanger. Boerenzwaluwen zijn sympathiek, mooi, acrobatisch en nuttig. Met de bescherming van de boerenzwaluw liften ook een aantal andere soorten boerenlandvogels mee. Het beschermen van de boerenzwaluw en stimuleren van het broedsucces is bij uitstek een taak van agrariërs. ANV Weide & Waterpracht wil haar leden hierbij helpen. 2011 was door SOVON Vogelonderzoek Nederland en Vogelbescherming Nederland uitgeroepen tot het Jaar van de Boerenzwaluw. ANV Weide & Waterpracht wil deze aandacht voor de boerenzwaluw voortzetten door zich in te zetten om de betrokkenheid bij en de kennis van de boerenzwaluw te vergroten. ANV Weide & Waterpracht is een project gestart om de boerenzwaluw een steuntje in de rug te geven. Dit willen zij realiseren door tussen 2013 en 2015 30 tot 50 boerderijen “boerenzwaluwvriendelijk” te maken en daarnaast omwonenden in de buitengebieden te laten participeren door middel van voorlichting. Begin en inventarisatie

Het jaar 2013 was de start van het boerenzwaluwenproject “we schrijven het op de balk”. Als uitgangspunt is er gebruik gemaakt van de gegevens van 2011. In 2011 hadden vrijwilligers in het gebied van ANV Weide & Waterpracht al een telling gehouden. De opdracht van het bestuur van ANV Weide & Waterpracht was om dit ook in 2012 te doen. Zodoende was er een goed overzicht van de aantallen boerenzwaluwen in ons gebied. Eind 2012 is er een werkplan opgemaakt en volgde de bekendmaking van het project onder de eigen leden via de website en nieuwsbrieven,werd de sponsorwerving gestart en kon er nestkommen en ander reproductiemateriaal besteld worden. Cees v.d. Starre en Hans Hertogh zijn gevraagd het veldwerk te doen. In een projectopdracht stonden de, met hen gemaakte, afspraken.

4

4

Boerenzwaluw project “We schrijven het op de balk “ verslag 2013

In januari 2013 is het bestuur van ANV Weide & Waterpracht begonnen om afspraken te maken met de vrijwilligers Hans en Cees. Zij selecteerden 20 bedrijven en gingen die vervolgens monitoren en adviseren Ook verwerkten zij de gegevens. Aan vrijwilligers van de weidevogelgroep Reeuwijk e.o, werd gevraagd om publiekstellingen te doen en deze in te voeren op de website van SOVON (https://www.sovon.nl/nl/content/publiekstelling-boerenzwaluw). Dubbeltellingen moeten voorkomen worden, dus communicatie tussen de tellers/vrijwilligers en deelnemers is belangrijk. Op deze manier krijgt ANV Weide & Waterpracht inzicht in het aantal nesten van de boerenzwaluw. Er zijn nestkommen/ proefnesten aangeschaft. Deze zijn in overleg met de deelnemers geplaatst. Ook wil ANV Weide & Waterpracht in de toekomst kijken of het plaatsen van nestkasten onder bruggen effect heeft.

Projectopdracht en werkzaamheden

De werkzaamheden waren het werven van deelnemers, bedrijfsbezoek, het gesprek met en advisering van de deelnemers en kijken of deelnemers aan de “eisen” voldoen. Daarna de afronding en invoeren van cijfers en de terugkomavond met publicatie van cijfers.

Verder zijn er uren besteed aan publicatie op diverse social media

* Blog: http://weideenwaterpracht.blogspot.nl

* Website: www.weideenwaterpracht.nl

* Facebook: https://www.facebook.com/WeideenWaterpracht En zijn er publicaties geweest via nieuwsbrieven en uitwisselingsplatforms.

De communicatie tussen de tellers/vrijwilligers, deelnemers en bestuur was goed te noemen. Tussentijds was er voldoende overleg.In 2013 zijn 70 uren besteed aan het boerenzwaluwproject.

Kijken, controleren en tellen

5

5

De activiteiten in 2013

De jaarvergadering van ANV Weide & Waterpracht was de officiële opening van ons project.

Leden en sponsoren waren uitgenodigd om te luisteren naar Bennie v.d. Brink, bij uitstek de zwaluwkenner. Een positief verhaal en mooie presentatie. Na afloop werden er posters uitgedeeld. “Hoe u het de boerenzwaluw naar de zin maakt op en rond het erf”,de bekende boekjes over de acrobaten op het erf en het tijdschrift “erfvogels”. Uit het ledenbestand van ANV Weide & Waterpracht hebben zich bij de start van het project 20 deelnemers gemeld voor deelname. Met alle 20 deelnemers zijn in maart 2013 de te nemen maatregelen doorgesproken. (raam en deur open laten, modderplaatsjes, ruige hoekjes op het erf laten staan.) De deelnemers hebben een nestkom of een nestbegin ontvangen. Omstreeks 20 mei is er een eerste telronde geweest, gevolgd door een tweede telronde eind juni. Het resultaat in de bijlage is het totale aantal bewoonde nesten dat de eerste en/of de tweede ronde per locatie is aangetroffen. Door het extreem koude voorjaar werden de meeste nesten geteld bij de tweede telronde. Aan het eind van het zwaluwseizoen hebben alle deelnemers een “home made" certificaat gekregen. Hans Hoogeveen had de meeste boerenzwaluwnesten:totaal 53

l uitreiking certificaat

Sponsoren, leden en andere geïnteresseerden zijn via persoonlijke gesprekken, mail, website en nieuwsbrief op de hoogte gehouden van het boerenzwaluwproject. Het bestuur van ANV Weide & Waterpracht realiseert zich dat ze qua publiciteit met het publiek nog meer naar buiten moet treden, een verbeterpunt voor volgend jaar.

Financiën

In 2013 is ANV Weide & Waterpracht voorzichtig begonnen met het boerenzwaluwenproject. Een eigen bedrag van 2500 euro was de start. RaboRijnstreekFonds, RABO DichtbijFonds, de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij, Vogelbescherming Nederland, Groen & Doen en de Stichting Landschapsfonds Alphen hebben in de loop van 2012/2013 sponsorgeld gegeven om ons project voor in elk geval 2013 en 2014 te borgen. In de loop van 2013 heeft ook de gemeente Alphen aan den Rijn een financiële bijdrage gedaan. Het project “We schrijven het op de balk” kan zeker drie jaar draaien en mede door deze bedragen kunnen naast onze eigen leden ook omwonenden meedoen.

6

6

En hoe verder…

Het aantal nesten van de boerenzwaluw is afhankelijk van verschillende factoren. In het project is gezorgd voor een goede toegankelijkheid van de bedrijfsgebouwen en een natte hoek voor het vinden van nestmateriaal. Deze maatregelen alleen zijn geen garantie voor succes. De aanwezigheid van vee wordt algemeen gezien als een voorwaarde voor het aantrekken van de boerenzwaluw. Bij bedrijven waar de boerenzwaluw niet broedt, is het aantal aanwezige dieren duidelijk beneden gemiddeld. De aanwezigheid van verschillende soorten vee lijkt een positieve invloed te hebben op het aantal bewoonde nesten. Paarden en schapen lijken daarbij een grote aantrekkingskracht te hebben op de boerenzwaluw. De omgeving van de locatie moet de boerenzwaluw voldoende voedsel bieden. Naast de aanwezigheid van vee zijn ook kruidenrijke randen hierbij van belang. In de toekomst wil ANV Weide & Waterpracht dit laatste zeker stimuleren in drie gebieden binnen onze ANV want de aanwezigheid van kruidenrijke randen speelt een positieve rol in de overlevingskansen van de jonge boerenzwaluwen na het uitvliegen. Daarnaast wordt het aantal nesten mede bepaald door factoren waar het project geen invloed op heeft. De omstandigheden tijdens de trek en in de gebieden waar de boerenzwaluwen overwinteren hebben grote invloed op het aantal vogels dat in het voorjaar terugkeert en de conditie waarin zij verkeren. Enthousiasme deelnemers Een belangrijke conclusie na afloop van het project is dat de deelnemers zonder uitzondering enthousiast waren over de boerenzwaluw. Het is een graag geziene gast op de boerenerven en de eventuele overlast die rondom de nesten ontstaat wordt voor lief genomen. De deelnemers dachten mee over de juiste maatregelen om het aantal nesten te kunnen vergroten. Het bestuur van ANV Weide & Waterpracht koestert het project voor de boerenzwaluw. Het enthousiasme voor deelname aan het project is groot en de resultaten zijn redelijk tot goed. Daarnaast vindt het bestuur het erg waardevol dat in dit project is samengewerkt met Vogelbescherming Nederland en vrijwilligers van de weidevogelgroep Reeuwijk e.o. Het bestuur van ANV Weide & Waterpracht zoekt in overleg met de deelnemers en de vrijwilligers naar een manier om het project in 2014 te continueren en te verbeteren. De verbeterde omstandigheden voor de boerenzwaluw moeten waar mogelijk gehandhaafd blijven en bij voorkeur sluiten nog meer bedrijven zich aan. Door het enthousiasme van de boeren en de samenwerking met diverse partijen moet het mogelijk zijn de genomen maatregelen ook de komende jaren in stand te houden. De komende jaren

Wat zijn verbeterpunten voor de komende twee jaar: Het bestuur van ANV Weide & Waterpracht wil meer vrijwilligers van de weidevogelgroep bij het boerenzwaluw project “We schrijven het op de balk” betrekken. Dit jaar was het de bedoeling dat zij ook de gegevens gingen inventariseren bij de bedrijven. Dat is maar gedeeltelijk gebeurd. Er is aan Landschapsbeheer Zuid-Holland gevraagd of zij aan de weidevogelgroep Reeuwijk e.o. de mogelijkheid wilde geven voor het invoeren van de waarnemingen/nestvondsten van de erfvogels. Tot op heden kon dit alleen voor weidevogels (via http://www.weidevogelbescherming.nl/.) Aan deze mogelijkheid zal meer aandacht gegeven moeten worden.

7

7

De publiciteit naar burgers behoeft verbetering. In het werkplan was er een

terugkomavond gepland maar dat is niet gebeurd. In plaats daarvan is er gekeken voor

een open dag in 2014. In juni 2014 komt er een open dag, waarbij vooral de jeugd en

de ouderen betrokken worden. Deze dag kan eventueel in samenwerking met IVN

Alphen aan den Rijn gehouden worden. De invulling van deze open dag is al begonnen in

december 2013.

Zonder insecten.. geen zwaluwen. Daarom komt er in 2014 ook meer aandacht voor kruidenrijke stroken. De ANV kan zelf zorg dragen voor de totstandkoming van deze randen, maar een samenwerking met de groenafdeling van diverse gemeentes in het gebied behoort ook tot de mogelijkheden. Hetzelfde geldt voor het beheer van de randen. Via dagbladen en regionale websites en social media hoopt de ANV meer publiciteit aan het project te geven. Daarnaast wordt het aantal deelnemers in 2014 uitgebreid naar 40 De twee projectvrijwilligers hebben goed gecommuniceerd met de deelnemers. Wellicht volgt er nog een gezamenlijke bijeenkomst in 2014. Dan zal er gelegenheid zijn om met elkaar van gedachte te wisselen en te evalueren. De penningmeester zal de voortgang van de financiën bewaken. Wat gaat er gebeuren in 2014

Werkzaamheden vrijwilligers *Start project seizoen 2014.

1. Adviseren over aantrekkelijk maken boerenzwaluwnesten. (40 deelnemers)

2. Voorzieningen aanbrengen indien nodig.

3. Tellen nesten.

4. Evt. foto’s maken.

5. Bestellen materialen. (max. 25 euro per deelnemer)

6. Voor 2014 wordt verwacht dat er in of rond oud Bodegraven een ruige

hoek op het erf van de deelnemers wordt gecreëerd.

7. Administratie en terugkoppeling met ANV bestuur.

8. Urenadministratie.

Werkzaamheden ANV 1. Deelnemersregistratie.

2. Vergoeding deelnemers registreren.

3. Publicatie website, nieuwsbrief, blog.

4. Uitnodigen sponsoren voor jaarvergadering.

5.Terugkoppeling van vrijwilligers.

6. Organiseren open dag.

Nawoord

Het project boerenzwaluw “We schrijven het op de balk” van ANV Weide & Waterpracht is in 2013 mede mogelijk gemaakt door financiële ondersteuning van RaboRijnstreek Fonds, Vogelbescherming Nederland, de Heijdemij, RABO Dichtbij Fonds, Groen & Doen, Stichting Landschapsfonds Alphen aan den Rijn en de gemeente Alphen aan den Rijn. Wij zijn deze organisaties zeer erkentelijk voor de geboden ondersteuning. Meer informatie over ANV Weide & Waterpracht vindt u op www.weideenwaterpracht.nl Voor vragen over het project boerenzwaluw of over het de projectverantwoording 2013 kunt u contact opnemen met Fien Verbij: f.verbij@planet.nl

8

8

Stichting

Landschapsfonds Alphen aan

Stichting Landschapsfonds Alphen aan den Rijn e.o.

Stichting Landschapsfonds Alphen aan den Rijn e.o.

Resultaten

Onderstaande is een overzicht van alle resultaten van 2011 – 2013 voor de boeren- en huiszwaluwen.

De resultaten van 2013 worden ingevoerd in de publiekstelling van SOVON en (met terugwerkende kracht vanaf 2011) in het SOVON BMP-telgebied voor boerenzwaluwen (BMP-Z telgebied 11180)

1. Verwerking van de resultaten

Omdat het aantal teladressen in de loop der jaren is toegenomen, is het lastig om de resultaten van de afgelopen jaren met elkaar te vergeleken. Daarom hebben we de resultaten omgerekend naar het gemiddelde aantal nesten per

deelnemer

Totaal en gemiddeld aantal boerenzwaluwnesten per deelnemer (N = aantal teladressen)

Totaal Gemiddelde

2011 Totaal (N=34) 308 9

2012 Totaal (N=34) 234 7

2013 Totaal (N=52) 294 6

2011 Cohort 2013 (N=11) 164 14

2012 Cohort 2013 (N=11) 140 12

2013 Cohort 2013 (N=20) 158 8

2011 Cohort 2014 (N=16) 117 7

2012 Cohort 2014 (N=16) 64 4

2013 Cohort 2014 (N=21) 85 4

2011 Overige (N=6) 27 5

2012 Overige (N=6) 30 5

2013 Overige (N=11) 51 5

Boerenzwaluw vriendelijke omstandigheden

Bij de 20 deelnemers van 2013

Toegang

stal

Overige

nesten

Vee op stal Modderplek Kunst-

nest

Captein Alphen ad

Rijn open koe ok kommetje

Davelaar Alphen ad

Rijn open koe ok kommetje

Dorresteijn Reeuwijk open hooiberg koe/schaap ok kommetje

Habben-

Jansen

Alphen ad

Rijn open koe ok beginnetje

Hoogeveen Reeuwijk open deur bijstal koe ok kommetje

Jong Boskoop open deur koe/jongvee ok beginnetje

Jong Boskoop open deur koe ok beginnetje

Jong Reeuwijk raam/deur schuur schaap ok beginnetje

Koster Boskoop open deur paard/geit ok kommetje

Kuilboer Alphen ad Rijn

deur/luik paard ok kommetje

Kwakernaak Reeuwijk open deur schaap ok kommetje

Leeuwen Boskoop open deur koe ok beginnetje

Leeuwen Reeuwijk open deur koe ok kommetje

Olieman Reeuwijk open deur koe ok beginnetje

Slappendel Boskoop open deur koe/paard? ok beginnetje

Spruyt Waddinxveen open deur overkapping koe ok kommetje

Stolwijk Reeuwijk open deur schaap ok kommetje

Verburg Stompwijk luik koe? ok kommetje

Vermeulen Reeuwijk open deur paard ok beginnetje

Zoest Reeuwijk open deur koe ok kommetje

Aantal boerenzwaluwnesten bij de 20 deelnemers 2013

boere

n-zwalu

w

boere

n-zwalu

w

boeren

-zwaluw

2011 2012 2013

mei juni mei&ju

ni

Captein Hoogendoornlaa

n

37

a

2407

AB

Alphen 8 13 13

Davelaar Hoogendoornlaa

n

38 2407

AB

Alphen 7 9 0

Dorrestyn Zijdeweg 10 2811

PC

Reeuwijk - - 7

H-Jansen Hoogendoornlaa

n

26 2407

AB

Alphen 29 8 11

Hoogevee

n

Nieuwdorperweg 47 2811

KC

Reeuwijk 33 42 53

Jong Kerkweg 15 2811

KD

Reeuwijk 7 8 6

Jong Middelburgsweg 90 2771

NG

Boskoop 2 3 3

Jong Dammekade 1 2771

ND

Boskoop 15 2 17

Koster Wijkdijk 54 2771

NC

Boskoop - - 1

Kuilboer Rietveldsepad 17 2409

AA

Alphen - - 1

Kwakerna

ak

Nieuwdorperweg 38 2811

LD

Reeuwijk 3 0 1

Leeuwen Nieuwdorperweg 57 2811 LD

Reeuwijk - - 2

Leeuwen Spoelwijksedijk 6 2771 NA

Boskoop 3 5 4

Olieman Oud Reeuwijkseweg

26 2811 KC

Reeuwijk 45 41 15

Slappendel Voshol 23 2771 NK

Boskoop 8 5 9

Spruyt Noordeinde 2 2742 AG

Waddinxveen

- - 8

Stolwijk Randenburgseweg

8 2811 PR

Reeuwijk - - 3

Verburg Dr van Noortstraat

181

2266 GV

Stompwijk - - 0

Vermeulen Middelweg 9 2811 PK

Reeuwijk - - 0

Zoest Oud Reeuwijkseweg

39 2811 KC

Reeuwijk 4 4 10

TOTAAL 164 140 164

: Resultaten totaal boer boer boer huis huis2011 2012 2013 2012 2013

cohort mei juni totaal juni totaal2013 Captein Hoogendoornlaan 37a 2407 AB Alphen 8 13 132013 Davelaar Hoogendoornlaan 38 2407 AB Alphen 7 9 02013 Dorrestyn Zijdew eg 10 2811 PC Reeuw ijk 72013 H-Jansen Hoogendoornlaan 26 2407 AB Alphen 29 8 11 1 22013 Hoogeveen Nieuw dorperw eg 47 2811 KC Reeuw ijk 33 42 532013 Jong Kerkw eg 15 2811 KD Reeuw ijk 7 8 62013 Jong Middelburgsw eg 90 2771 NG Boskoop 2 3 32013 Jong Dammekade 1 2771 ND Boskoop 15 2 17 2 62013 Koster Wijkdijk 54 2771 NC Boskoop 12013 Kuilboer Rietveldsepad 17 2409 AA Alphen 12013 Kw akernaak Nieuw dorperw eg 38 2811 LD Reeuw ijk 3 0 1 13 152013 Leeuw en Nieuw dorperw eg 57 2811 LD Reeuw ijk 2 12013 Leeuw en Spoelw ijksedijk 6 2771 NA Boskoop 3 5 42013 Olieman Oud Reeuw ijksew eg 26 2811 KC Reeuw ijk 45 41 15 2 02013 Slappendel Voshol 23 2771 NK Boskoop 8 5 92013 Spruyt Noordeinde 2 2742 AG Waddinxveen 82013 Stolw ijk Randenburgsew eg 8 2811 PR Reeuw ijk 32013 Verburg Dr van Noortstraat 181 2266 GV Stompw ijk 02013 Vermeulen Middelw eg 9 2811 PK Reeuw ijk 02013 Zoest Oud Reeuw ijksew eg 39 2811 KC Reeuw ijk 4 4 102014 Buitelaar Oud Reeuw ijksew eg 33 2811 KC Reeuw ijk 8 2 62014? Dolder Voshol 5 2771NK Boskoop 5 1 22014 Dorresteijn Tempeldijk 15 2811 PJ Reeuw ijk 2 5 72014 Droogh Voshol 45 2771NK Boskoop 2 72014 Flim Middelw eg 1B 2811PK Reeuw ijk 22014 Leeuw en Oud Reeuw ijksew eg 8 2811 KB Reeuw ijk 2 1 12014 Leeuw en Wijkdijk 50 2771NC Boskoop 42014 Mastw ijk Hoogendoornlaan 30 2407 AB Alphen 4 4 52014 Niesing Wijkdijk 34 2771 NC Boskoop 2 1 12014 Olieman Oud Bodegraafsew eg 105 2411 HZ Bodegraven 4 1 1 3 52014 Onderw ater Hoogendoornlaan 10 2411 NB Bodegraven 17 13 3 32014 Oosterom Hoogendoornlaan 6 2411 NB Bodegraven 2 1 4 8 02014 Oosterom Oud bodegraafsew eg 84 2411 HW Bodegraven 11 10 72014 Rietveld Dammekade 4 2771ND Boskoop 42014 Rijlaarsdam Hoogendoornlaan 8 2411 NB Bodegraven 4 5 52014 Roling Middelburgsew eg 42 2811 PM Reeuw ijk 2 2 22014 Van Veen Hoogendoornlaan 2 2411 NB Bodegraven 2 5 6 3 32014 Vis Rietveldsepad 13a 2409 AA Alphen 8 4 5 7 42014 Vis Oud Bodegraafsew eg 97 2411HZ Bodegraven 3 32014 Vos Tempeldijk 70 2811 PJ Reeuw ijk 40 4 52014 Werf Middelburgsew eg 2a 2811 PL Reeuw ijk 4 5 10

Captein Middelburgsew eg 4a 2811PL Reeuw ijk 2De Prez Lecksdijk 28 2811NK Reeuw ijk 14Dorp Compierekade 8 2404 NA Alphen 8 8 2 14Meerkerk Bloemendaalsew eg 8 2741LE Gouda 9Oostdam Hoogendoornlaan 3 2411 NB Bodegraven 2 7 6 15 8Paul Rietveldsepad 8 2409 AA Alphen 8 9 7 5 3Snaterse Tempeldijk 62 2811PJ Reeuw ijk 0 35Verbij Rietveldsepad 13 2409 AA Alphen 3 4 8 13 27Verboon Oud Bodegraafsew eg 87 2411 HW Bodegraven 4 0 0Vergeer Nieuw dorperw eg 46 2811LD Reeuw ijk 1Werf Middelburgsew eg 8 2811 PL Reeuw ijk 2 2 1Wieringen Hoogendoornlaan 12 2411NB Bodegraven 1 1

TOTAAL 308 234 300 86 123