Programma van Eisen Definitief Ontwerp Herinrichting De Nieuwe … · 2019-03-27 · Programma van...
52
Programma van Eisen Definitief Ontwerp Herinrichting De Nieuwe Zijde Zuid Vastgesteld in Gemeenteraad op 13 februari 2019 Auteur(s) Rosa Staarink Opdrachtgever Diana van Loenen Contactpersoon Donald Nutbey 19 maart 2019 Opsteller Goedgekeurd en vrijgegeven Paraaf Datum
Transcript of Programma van Eisen Definitief Ontwerp Herinrichting De Nieuwe … · 2019-03-27 · Programma van...
Programma van Eisen Definitief Ontwerp Herinrichting De Nieuwe Zijde Zuid
Vastgesteld in Gemeenteraad op 13 februari 2019
Auteur(s) Rosa Staarink
Opdrachtgever Diana van Loenen
Contactpersoon
Donald Nutbey
19 maart 2019
Opsteller Goedgekeurd en vrijgegeven Paraaf Datum
Inhoud
1 Inleiding 3
2 Ontwerp Nieuwezijds Voorburgwal Zuid 8
3 Ontwerp Singel en Koningsplein 22
4 Beheer 28
5 Onderzoeken 29
6 Projectvervolg 36
7 Verantwoording gemaakte keuzes 38
8 Bronnen 46
Bijlage(n):
Bijlage 1 - Motie van de leden Vroege, Ernsting en Boldewijn inzake de Nota van Uitgangspunten
Nieuwezijds Voorburgwal Zuid (30 km-zone)
Bijlage 2 - Motie van de leden Ernsting, Vroege, Boutkan en Bakker inzake een uitvoeringskrediet
voor de herinrichting van Nieuwezijds Voorburgwal Zuid (materialisering van de trambaan)
Bijlage 3 - Kaart verkeersroutes Amsterdam Centrum 2018
Onderzoeksrapporten:
Bomenonderzoek
Bodemonderzoek
Historisch onderzoek
Verlichtingsplan
Ecologisch onderzoek
3
1 Inleiding
1.1 Doelstelling project
Het doel van de herinrichting van het zuidelijke deel van de Nieuwezijds Voorburgwal is deze om
te vormen van een ietwat vergeten, vooral dienstbaar deel van de binnenstad naar een
aangenaam en eigen stadsgebied met meer ruimte voor voetganger en fietser en betrouwbaar
openbaar vervoer. Door de straat in te richten als wandel- en fietsboulevard verbetert de
leefbaarheid ondanks de toenemende drukte in de binnenstad. Met de herinrichting wordt het
unieke karakter van de straat behouden en komt ruimte voor meer groen in de straat. De ambities
zijn verwoord in de Nota van Uitgangspunten Nieuwezijds Voorburgwal Zuid.
1.2 Omvang project
Het project ‘De Nieuwe Zijde Zuid’ omvat de herinrichting
van de Nieuwezijds Voorburgwal van Paleisstraat tot Spui, de
entrees van de aangrenzende stegen, het Singel tussen Spui
en Koningsplein en het deel van het Koningsplein waar nu de
tramhalte ligt. Het gedeelte van Singel en Koningsplein zijn
later aan het project toegevoegd, vanwege het verplaatsen
van tramhalte Spui naar het Singel.
1.3 Functie Programma van Eisen
Het Programma van Eisen van De Nieuwe Zijde Zuid geeft
samen met het Definitieve Ontwerp de plannen voor de
herinrichting van het plangebied weer. Het Programma van
Eisen (PvE) is een concretisering van de in september 2017
door de Gemeenteraad vastgestelde Nota van
Uitgangspunten Nieuwezijds Voorburgwal Zuid. Het PvE
wordt volgens planning samen met het Definitieve Ontwerp
en het financiële ramings- en dekkingsplan in december 2018
aan de Gemeenteraad voorgelegd. De Raad neemt hierover een Uitvoerings- en Kredietbesluit,
waarna geen besluitvorming door de Gemeenteraad meer voorzien is. Na de besluitvorming wordt
het contract voor de marktpartij(en) opgesteld, dat voortbouwt op de inhoud van het Programma
van Eisen.
1.2 Afbeelding: Omvang project
De Nieuwe Zijde Zuid
4
1.4 Duurzaamheid
De Nieuwezijds Voorburgwal Zuid wordt heringericht met oog op het toekomstige gebruik van de
straat. De openbare ruimte wordt duurzaam ingericht, waarmee de kwaliteit van de inrichting naar
de toekomst geborgd is en ruimte wordt gegeven aan een gezonde leefomgeving voor bewoners,
ondernemers en passanten. Duurzame maatregelen die in het kader van de herinrichting worden
getroffen zijn:
Het toevoegen van 28 extra bomen in de straat, zowel in bomenrijen als in het parkgedeelte.
Bomen zorgen voor verkoeling in de straat en dragen bij aan een schonere lucht.
Het realiseren van een park op de Postzegelmarkt. Het park is ongeveer 200 vierkante meter
groot en wordt ingevuld met bomen, heesters en lage beplanting. Het park draagt bij aan een
betere afwatering van de straat, aan voedsel en beschutting voor insecten en vogels, en aan
een prettig leefklimaat in dit deel van de binnenstad.
Het realiseren van waterberging door een ‘rainproof’ systeem aan te leggen onder het
maaiveld, waarmee de straat bestendig wordt voor hevige regenval en geanticipeerd wordt op
klimaatverandering.
Het gebruik van duurzame materialen in de openbare ruimte, waar mogelijk gebakken
klinkers. Klinkers gaan lang mee, behoeven weinig onderhoud en dragen bij aan de rainproof
opgave vanwege de waterdoorlatende voegen. Waar mogelijk vindt hergebruik van
materialen plaats. Uit het milieuonderzoek blijkt dat de funderingen in de straat herbruikbaar
zijn, evenals het asfalt (daarvan is gebleken dat het niet teerhoudend is).
Het ontmoedigen van autogebruik door de zuidelijke Nieuwezijds Voorburgwal in te richten
als een 30 kilometer per uur straat, door het invoeren van eenrichtingsverkeer (zuid naar
noord), en door opheffing van de reguliere parkeerplaatsen. Door de aanleg van brede
trottoirs en een doorgaande fietsroute is er meer ruimte voor duurzamer vervoer. Een betere
tramhalteverdeling in het gebied draagt bij aan het gebruik van openbaar vervoer.
Het ophangen van nestkasten voor vogels, en het rekening houden met vliegroutes
vleermuizen door toepassing vleermuisvriendelijke verlichting.
1.5 Besluitvorming
1.5.1 Programmatische Visie Nieuwe Zijde
In maart 2017 heeft het College van Burgemeester en Wethouders de Programmatische Visie
Nieuwe Zijde vastgesteld. In deze visie zijn de ambities voor het gebied geformuleerd, waaronder
het creëren van een hoogwaardige verblijfsruimte en meer eenheid in de inrichting. Besloten is dat
eenrichtingsverkeer voor auto’s van zuid naar noord wordt ingevoerd, en dat de hierbij
vrijgekomen ruimte gebruikt wordt voor tweerichtingsverkeer voor fietsers. Verder wordt beoogd
de oversteekbaarheid van de straat te verbeteren, en een plein met een groene verblijfsruimte in
te richten op de Postzegelmarkt.
5
1.5.2 Nota van Uitgangspunten Nieuwezijds Voorburgwal Zuid
De Nota van Uitgangspunten voor Nieuwezijds Voorburgwal Zuid is op 27 september 2017
vastgesteld door de Gemeenteraad. De daarin genoemde uitgangspunten zijn een toetsingskader
voor het ontwerp en dit Programma van Eisen. De belangrijkste uitgangspunten zijn:
Het creëren van aantrekkelijke verblijfsruimte, met eenheid in uitstraling en meer ruimte voor
fietser en voetganger.
Het creëren van een doorgaande fietsroute in twee richtingen die aansluit op het bestaande
tweerichtingenfietspad op het Spui en het Singel. Vergroening: het inrichten van een park op het breedste gedeelte van de straat, de
Postzegelmarkt. Verder komt een strook langs de gevels op het trottoir waarbinnen
geveltuintjes toegestaan zijn.
Het geven van ruimte aan voetgangers door een bredere doorloop te creëren op de trottoirs
en de oversteekbaarheid van de straat te verbeteren.
Het instellen van een 30 kilometer per uur regime: om de verblijfskwaliteit van de straat en de
oversteekbaarheid voor voetgangers te verbeteren worden de snelheden van verschillende
soorten verkeer beter op elkaar afgestemd. Een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur
voor al het verkeer draagt bij aan een betere verkeersveiligheid.
Het realiseren van een nieuwe tramhalte op het Singel en uitbreiding van halte Paleisstraat.
Haltes Spui en Koningsplein komen te vervallen, omdat het meest zuidelijke gedeelte van de
Nieuwezijds Voorburgwal te smal is voor goed toegankelijke halteperrons, en omdat halte
Koningsplein te dicht op het Singel ligt.
Het opheffen en compenseren van alle reguliere parkeerplaatsen ten behoeve van het creëren
van ruimte in de straat.
1.6 Aangenomen moties
Bij de vaststelling van de Nota van Uitgangspunten Nieuwezijds Voorburgwal Zuid is een motie
aangenomen betreffende het instellen van een 30 kilometer per uur regime voor auto’s en trams
op de zuidelijke Nieuwezijds Voorburgwal (zie bijlage 1). De motivatie is het creëren van een
betere verkeersdoorstroming, meer ruimte voor voetgangers en fietsers en het verbeteren van de
verblijfskwaliteit en verkeersveiligheid. Deze motie is verwerkt in de NvU en in het ontwerp. Het
uiteindelijke snelheidsregime wordt door stadsdeel Centrum vastgelegd in een Verkeersbesluit.
Bij het nemen van het Uitvoerings- en Kredietbesluit is een motie aangenomen inzake het
uitvoeren van de trambaan op de zuidelijke Nieuwezijds Voorburgwal in rood asfalt met
streetprint (zie bijlage 2). De motivatie is dat grijs asfalt afbreuk doet aan de gewenste autoluwe
en groene uitstraling van het gebied, en dat op het Singel ook rood asfalt met streetprint ligt. De
optie van klinkers tussen de trambaan wordt genoemd in de motie, maar is door de gemeenteraad
niet voor gekozen. Het materiaalgebruik op de trambaan is aangepast in het ontwerp.
6
1.7 Inspraak op de Nota van Uitgangspunten
Tijdens de inspraakperiode van de Nota van Uitgangspunten zijn 41 inspraakreacties ontvangen.
Daarnaast waren er insprekers tijdens de behandeling in het Algemeen Bestuur van Stadsdeel
Centrum en de Raadscommissie. De inspraakreacties spitsen zich toe op de volgende punten:
Het toenemen van drukte (door toerisme), vanwege het aantrekkelijker maken van de straat;
Het opheffen van parkeerplaatsen in de straat;
Het compenseren van parkeerplaatsen in de Rokingarage;
Het (met de auto) toegankelijk houden van woningen en bedrijven voor laden en lossen,
bezoekers en mensen met een fysieke beperking;
Het opheffen van tramhalte Spui;
De mogelijkheden om fietsen te parkeren;
Het plaatsen van (klap)bankjes, speeltoestellen, plantenbakken e.a. (verschillende meningen).
Bovenstaande zienswijzen zijn waar mogelijk in het definitieve ontwerp meegenomen. Ten
aanzien van toenemende drukte (door de groei van toerisme en overig bezoek) is de zorg dat de
herinrichting van de straat hieraan bij zal dragen. De ambitie van het project is dat het verbeteren
van de openbare ruimte ten goede komt aan zowel bewoners, ondernemers als bezoekers. Om
tegemoet te komen aan de reacties zijn de volgende punten meegenomen in het ontwerp:
De nadruk leggen op de buurtfunctie van de straat, door het kleinschalig aanleggen van het
Postzegelpark. Mede hierdoor kan dit een relatief rustig stuk van de stad blijven.
Het realiseren van tramhalte Singel, dichtbij de huidige halte Spui (ongeveer 120 meter). Halte
Singel is goed toegankelijk voor mensen met een fysieke beperking.
Het opstellen van een Terrassenplan, voor het beperken van uitbreidingen van terrassen.
Het realiseren van voldoende laad- en loszones in het gebied, om bewoners en ondernemers
meer mogelijkheden te geven personen op te halen en af te zetten en te laden en lossen.
Het plaatsen van klapbankjes in het gebied. Dit om tegemoet te komen aan de wensen voor
extra zitplekken, en aan de wens van het tegengaan van overlast door bezoekers ’s nachts.
Het behoud van reguliere parkeerplaatsen in de straat is onverenigbaar met de doelstellingen van
het project. Er is meer ruimte nodig om van de straat een wandel- en fietsboulevard te maken. Het
compenseren van de op te heffen parkeerplaatsen in de Rokingarage is voor de Gemeente een
voldoende oplossing voor parkeren door bewoners en ondernemers uit de buurt. De
gehandicaptenparkeerplaatsen en laad- en losplekken blijven in de straat gehandhaafd.
1.8 Relaties met andere projecten
1.8.1 Rokin garage
Boven het metrostation Rokin van de Noord/Zuidlijn komt een ondergrondse parkeergarage en
fietsenstalling. De parkeergarage krijgt vijf verdiepingen met ruimte voor ongeveer 290 auto’s. De
garage is grotendeels bedoeld voor bewoners met een parkeervergunning die wonen in de nabije
7
omgeving. De 68 op te heffen parkeerplekken op Nieuwezijds Voorburgwal Zuid worden in deze
parkeergarage gecompenseerd. De oplevering van de parkeergarage staat gepland in 2020.
1.8.2 Nieuwezijds Voorburgwal Noord
Voor de Nieuwezijds Voorburgwal Noord (vanaf Paleisstraat tot de Martelaarsgracht) wordt begin
2019 een Nota van Uitgangspunten vastgesteld, die nauw aansluit op de doelstellingen van de
herinrichting van Nieuwezijds Voorburgwal Zuid: het creëren van meer ruimte voor voetgangers
en fietsers. In september 2017 is het Principebesluit rijrichting Nieuwezijds Voorburgwal Noord
vastgesteld, waarmee eenrichtingsverkeer met rijrichting van noord naar zuid vastligt. Het
eenrichtingsverkeer is in juli 2018 ingevoerd.
1.8.3 Noord/Zuidlijn
Op 22 juli 2018 is de Noord/Zuidlijn in gebruik genomen. Tegelijkertijd is het nieuwe vervoerplan
van het GVB ingegaan, waardoor de tramlijnen die over de Nieuwezijds Voorburgwal rijden zijn
gewijzigd en overdag geen bussen meer rijden. Het dichtstbijzijnde metrostation is station Rokin,
met een ingang bij de Dam en een ingang aan bij het Spui. Per dag worden 30.000 passagiers
verwacht op dit station. Station Rokin en tramhalte Singel liggen ongeveer 350 meter van elkaar,
met een looproute over het Spui. Er worden veel overstappers verwacht.
1.8.4 Verkeersmaatregelen directe omgeving
Vanaf 22 juli 2018 zijn de Prins Hendrikkade tussen Martelaarsgracht en Damrak en de Paleisstraat
tussen Nieuwezijds Voorburgwal en Rokin afgesloten voor autoverkeer, en is eenrichtingsverkeer
op de Nieuwezijds Voorburgwal Noord ingevoerd. De kruising van Paleisstraat met de Nieuwezijds
Voorburgwal is hierdoor een stuk rustiger geworden. Vanaf de Nieuwezijds Voorburgwal Zuid kan
verkeer niet meer rechtdoor rijden richting Centraal station, maar alleen nog linksaf slaan de
Raadhuisstraat in (zie bijlage 2 voor afbeelding Hoofdroutes Amsterdam Centrum 2018).
1.8.5 Werkzaamheden directe omgeving
In het gebied vinden de komende jaren verschillende werkzaamheden plaats in de openbare
ruimte. Metro en Tram (MET) gaat werkzaamheden verrichten aan de tramsporen en
bovenleidingen. Ook vinden diverse werkzaamheden plaats aan kabels en leidingen (zie paragraaf
5.4). In alle gevallen is het streven om de werkzaamheden zoveel mogelijk op elkaar af te
stemmen. De werkzaamheden van Waternet (waterleiding en riolering) en Liander (gas en
elektriciteit) gaan in ieder geval mee in het werk van het project en worden meegenomen in
dezelfde aanbesteding.
8
2 Ontwerp Nieuwezijds Voorburgwal Zuid
9
10
2 Afbeelding: Nieuwezijds Voorburgwal ter hoogte van tramhalte Paleisstraat
2 Afbeelding: Nieuwezijds Voorburgwal ter hoogte van voormalige tramhalte Spui
2.1 Voetgangers
Een van de belangrijkste doelstellingen voor de Nieuwezijds Voorburgwal is het creëren van meer
ruimte voor voetgangers. Om de straat te transformeren naar een wandelboulevard worden, in
zover het straatprofiel dit toelaat, de trottoirs aan beide zijden verbreed. Het streven is om een
vrije doorloopruimte van 3,6 meter te bereiken, maar dit is alleen mogelijk in het bredere gedeelte
van de straat. Daarnaast worden de trottoirs zoveel mogelijk obstakelvrij gehouden. Er komt één
zone aan de buitenzijde van het trottoir waar de bomen en functionele objecten staan, zoals
fietsparkeervoorzieningen (vakken en fietsnietjes), prullenbakken, ondergrondse afvalcontainers,
en lantaarnpalen. Langs de gevels wordt een smalle strook gereserveerd die pandeigenaren
kunnen inrichten met geveltuinen of bankjes. De ruimte tussen deze strook aan de gevel en de
strook met functionele objecten dient vrijgehouden te worden van obstakels om de
11
doorloopruimte van voetgangers te garanderen. Om meer verblijfsruimte te realiseren wordt de
Postzegelmarkt deels ingericht als park, met klapbankjes aan de westzijde. Vanwege de
tweerichtingenfietsroute op de Nieuwezijds Voorburgwal is de oost-westverbinding door de
aangrenzende stegen voor fietsers minder noodzakelijk dan in de huidige inrichting. De
Rosmarijnsteeg en Wijdesteeg worden daarom voetgangersgebied met auto en fiets te gast.
Oversteekbaarheid en toegankelijkheid
Om de oversteekbaarheid van de straat te verbeteren wordt de maximumsnelheid voor
gemotoriseerd verkeer 30 kilometer per uur, en komen er voetgangersoversteekplaatsen
(zebrapaden over de gehele oversteek) bij de tramhaltes. Op de Postzegelmarkt in het groene
park komen drie paden in halfverharding, om de trambaan over te kunnen steken. De paden
worden voor de trambaan aan weerszijden afgeschermd door hekjes die zodanig opgesteld zijn
dat voetgangers eerst kijken voordat ze de trambaan oversteken. Met de plaatsing van de hekjes
wordt rekening gehouden met de minimale doorloopruimte, zodat er genoeg draairuimte is om er
langs te kunnen met een kinderwagen of rolstoel. Voor slechtzienden worden geleidelijnen op het
trottoir aangebracht tussen belangrijke locaties en natuurlijke gidslijnen (zoals gevels). Tramhalte
Paleisstraat wordt goed toegankelijk gemaakt voor mensen met een fysieke beperking. Er wordt
bijvoorbeeld ruimte gereserveerd voor een grote draaicirkel voor mensen in een rolstoel, met een
rollator en andere hulpmiddelen. Extra voetgangersoversteekplaatsen met zebrapad zijn niet
nodig vanwege de lagere snelheid van het gemotoriseerde verkeer.
Terrassen
Op het zuidelijke gedeelte van de Nieuwezijds Voorburgwal is uitbreiding van terrassen alleen
mogelijk onder strikte voorwaarden. Hiervoor is een Terrassenplan opgesteld, dat wordt
vastgesteld door Stadsdeel Centrum. De kaders van het Terrassenplan garanderen voldoende
loopruimte op de trottoirs. Indien een al vergund terras de vrije doorloopruimte belemmert, wordt
het gesplitst opdat een deel in de functionele strook komt te staan. Dit kan alleen als in de
functionele strook voldoende ruimte is. De locaties van de terrassen langs de gevels worden
weergegeven in de bestrating door het toepassen van een ander bestratingsverband.
2.2 Fietsers
Meer ruimte voor fietsers wordt verwezenlijkt door een doorgaande fietsroute te realiseren tussen
Centraal Station en Spui. Er wordt een tweerichtingenfietspad ingericht op het meest zuidelijke
gedeelte van de Nieuwezijds Voorburgwal, tussen Rosmarijnsteeg en Spui. Hier komt ruimte voor
vrij door de verplaatsing van tramhalte Spui naar het Singel en door op dit gedeelte auto’s mee te
laten rijden over de trambaan. Het tweerichtingenfietspad komt aan de oostkant van de straat te
liggen en sluit aan op het tweerichtingenfietspad van het Singel en het Spui. Ter hoogte van de
Rosmarijnsteeg splitst het fietspad zich in noordelijke richting. Aan de oostzijde loopt de fietsroute
in noordelijke richting door over een gemengde rijbaan, aan de westzijde in zuidelijke richting op
de Postzegelmarkt over een gemengde rijbaan, en tussen Postzegelmarkt en Paleisstraat over een
vrij liggend fietspad.
12
Fietsparkeren
Het aantal geparkeerde fietsen en brommers, scooters en motoren op het zuidelijke gedeelte van
de Nieuwezijds Voorburgwal is in de huidige situatie geïnventariseerd, op zowel rustige als
drukkere momenten in de week. Uit de tellingen blijkt dat gemiddeld 440 fietsen en 46 brommers,
scooters en motoren staan geparkeerd op de Nieuwezijds Voorburgwal tussen Paleisstraat en
Spui. De capaciteit van de fietsvakken, fietsnietjes en fietsenrekken ligt lager, namelijk rond de
220 plekken. Veel fietsen staan dus geparkeerd in de openbare ruimte op plekken die daar niet
voor bedoeld zijn. In het ontwerp zijn waar mogelijk nieuwe fietsparkeervoorzieningen ingetekend
in de functionele strook op het trottoir. De fietsparkeervoorzieningen bestaan uit fietsvakken en
fietsnietjes met veel meer capaciteit dan in de huidige situatie. Er kunnen in totaal 410 fietsen
geparkeerd worden. De locaties van de fietsparkeerplekken sluiten zo goed mogelijk aan bij
locaties waar behoefte is. De bedoeling is dat geen fietsen in de stegen worden geparkeerd, om
die beter toegankelijk te maken voor voetgangers. Daarom komen fietsvakken in de buurt van de
ingangen van de stegen te liggen. Aan de westkant van de Postzegelmarkt kunnen fietsen buiten
de vakken geparkeerd worden, op de locaties van de kramen. Deze ruimte is beschikbaar wanneer
er geen markt is, en is bijvoorbeeld handig voor het parkeren van fietsen door bezoekers van het
daar gelegen theater.
2.3 Tram
De maximumsnelheid van de tram op Nieuwezijds Voorburgwal Zuid wordt 30 kilometer per uur.
Deze maximumsnelheid draagt bij aan een betere oversteekbaarheid voor voetgangers en fietsers
en daarmee aan de verkeersveiligheid. Op de Postzegelmarkt (van Wijdesteeg tot Rosmarijnsteeg)
wordt groene beplanting tussen de tramrails aangelegd, in combinatie met natuursteen bij de drie
(niet geregelde) oversteekpaden voor voetgangers. Meerijden over de trambaan door ander
verkeer is op dit gedeelte niet mogelijk. Ten zuiden van de Postzegelmarkt grenst de trambaan
aan de oostkant aan het tweerichtingenfietspad. Tussen trambaan en fietspad wordt een brede
verhoogde band aangelegd, om te voorkomen dat fietsers de trambaan op rijden. Er komt een
nieuw perron aan de westzijde van de straat bij de tramhalte ten zuiden van de kruising van de
Nieuwezijds Voorburgwal en de Paleisstraat, ter hoogte van het huidige perron aan de oostzijde.
De breedte van de perrons is 2,6 meter. Op de perrons komen haltehokjes (abri’s) en dynamische
reizigersinformatiesystemen. Halte Paleisstraat ligt dichtbij de wat noordelijker gelegen nieuwe
halte Molsteeg / De Nieuwe Kerk, die drie perrons krijgt.
2.4 Autoverkeer
De Nieuwezijds Voorburgwal Zuid (tussen Paleisstraat en het Spui) krijgt eenrichtingsverkeer voor
auto’s, in noordelijke richting. De maximumsnelheid voor autoverkeer is 30 kilometer per uur.
Tussen Paleisstraat en Wijdesteeg is het niet langer mogelijk om zuidwaarts te rijden. De
Wijdesteeg en Rosmarijnsteeg zijn voetgangersgebied met fiets en auto te gast. De stegen zijn
toegankelijk voor bestemmingsverkeer en laden en lossen. De Wijdesteeg krijgt een rijrichting van
west naar oost, en de Rosmarijnsteeg van oost naar west. Bestemmingsverkeer voor de
13
Nieuwezijds Voorburgwal rijdt in zuidelijke richting de Spuistraat in, om vervolgens over het Spui
de Nieuwezijds Voorburgwal op te rijden in noordelijke richting. Tussen het Spui en de
Postzegelmarkt rijden auto’s mee over de trambaan. Ter hoogte van de Postzegelmarkt komt aan
de oostzijde een rijbaan langs de buitenzijde van de straat. Autoverkeer wordt, door het plaatsen
van belijning en een verkeersbord, nadrukkelijk op gewezen ter hoogte van de Postzegelmarkt de
trambaan naar de oostzijde te verlaten. Ten noorden van
de Postzegelmarkt is alleen aan de oostzijde een rijbaan
beschikbaar voor auto’s. De westzijde van de
Postzegelmarkt is alleen te bereiken voor
bestemmingsverkeer, hier komt een gemengde rijbaan
voor auto’s en fietsen. Deze zijde is te bereiken via de
Wijdesteeg. Taxi’s kunnen op dezelfde routes rijden als
overig autoverkeer.
Parkeren
De 68 reguliere parkeerplaatsen in de straat worden
opgeheven. De huidige 2 gehandicaptenparkeerplaatsen
zijn wel opgenomen in het ontwerp. De 68 reguliere
parkeerplaatsen worden gecompenseerd in de
ondergrondse parkeergarage Rokin. Vergunninghouders
kunnen hier gebruik van maken.
Laad- en losverkeer
Laden en lossen via andere routes dan hierboven
aangegeven (bij regulier autoverkeer) vindt plaats tijdens
venstertijden, van 7:00 tot 11:00 uur. De volgende routes
zijn mogelijk:
Om de panden aan de westkant van de Nieuwezijds
Voorburgwal bereikbaar te maken voor laden en
lossen (tijdens venstertijden 7:00 – 11:00) is de
Paleisstraat beschikbaar als aanrijdroute vanaf de
Spuistraat. Het laad- en losverkeer kan via de
Paleisstraat het brede trottoir naar de Nieuwezijds
Voorburgwal oprijden, en vervolgens een u-bocht
maken over de trambaan of doorrijden via het
westelijke trottoir op de Postzegelmarkt en rond de
Postzegelmarkt een bocht maken om terug te rijden.
Voor het bereiken van de panden aan de St.
Luciënsteeg en Nieuwezijds Voorburgwal nummers
271 - 305 aan de oostzijde van de Postzegelmarkt
gelden voor laad- en losverkeer venstertijden van
7:00 – 11:00 uur.
2.4 Afbeelding: Beschikbare routes
autoverkeer (gestippeld routes zijn
alleen toegankelijk voor laad- en
losverkeer tijdens venstertijden)
14
In (delen van) straten die alleen tijdens venstertijden toegankelijk zijn voor laad- en losverkeer,
vindt het laden en lossen plaats op vrije ruimte op het trottoir. Er worden daar geen vakken voor
aangegeven. Wel komen op een aantal plekken laad- en losvakken op het trottoir die 24 uur per
dag bereikbaar zijn voor bewoners en ondernemers. Deze zijn alleen te bereiken via de reguliere
autoroutes. De laad- en losvakken komen bij:
Begijnhof / Spui
Amsterdam Museum
Postzegelmarkt aan de westkant, twee plekken
voormalige Kasbank
tussen Postzegelmarkt en Paleisstraat aan de oostkant twee plekken
N00d- en hulpdiensten
Nood- en hulpdiensten kunnen op de zelfde plekken rijden als regulier autoverkeer. Ten zuiden
van de Postzegelmarkt is de trambaan geschikt voor meerijden van autoverkeer en nood- en
hulpdiensten, wat vereisten geeft aan de breedte van de tramsporen. In noordelijke richting is
verder de rijbaan beschikbaar voor nood- en hulpdiensten, en in zuidelijke richting kunnen nood-
en hulpdiensten rijden over het fietspad. Op de Postzegelmarkt wordt een groene trambaan
aangelegd. Meerijden op dit gedeelte is niet mogelijk, maar wel buiten het park om over de
(gemengde) rijbaan.
Touringcars
Touringcars mogen vooralsnog alleen in het centrum rijden wanneer zij daar een bestemming
hebben. Het Amsterdam Museum is een bestemming waar voorlopig nog halteermogelijkheid is
voor touringcars. Bij het Amsterdam Museum wordt een vak aangelegd dat zowel als halteerplek
voor touringcars als laad- en losplek gebruikt kan worden.
2.5 Materiaalgebruik
Het trottoir, de fietsinfrastructuur en de gemengde rijbaan worden uitgevoerd in rode klinkers. De
klinkers kunnen waar mogelijk hergebruikt worden uit de voorraad van het materiaalbureau van
Gemeente Amsterdam. Bovendien past het gebruik van klinkers bij de 30 kilometer per uur
inrichting van de straat, bij het creëren van meer verblijfsruimte en bij het karakter van de
historische binnenstad. Het toepassen van klinkers heeft als bijkomend voordeel dat dit een
hogere waterinfiltratiewaarde heeft dan asfalt. De uitvoering in zoveel mogelijk dezelfde
materiaalsoort geeft een rustig, samenhangend en ruimtelijk beeld. Om duidelijk onderscheid te
maken tussen het trottoir en de fietsinfrastructuur en tussen het trottoir en de gemengde rijbaan
wordt het trottoir hoger aangelegd en komt er een (grijze) natuurstenen band langs de rand. Ook
worden de klinkers in een ander verband gelegd om onderscheid te maken tussen het trottoir en
de andere weggedeeltes. De ruimte voor terrassen langs de gevel op het trottoir wordt ook in de
bestrating aangegeven, om de locatie duidelijk te maken voor horecaondernemers en bezoekers.
15
2.5 Afbeeldingen: klinkers keperverband gemengde rijbaan (links), klinkers trottoir (rechts)
De trambaan wordt uitgevoerd in rood asfalt met streetprint, met uitzondering van het gedeelte
op de Postzegelmarkt. Op de Postzegelmarkt komt gras tussen de tramrails, met hardstenen
paden voor het oversteken. Het rode asfalt met streetprint op de trambaan ten zuiden en noorden
van de Postzegelmarkt draagt bij aan de eenheid van de autoluwe uitstraling van het gebied. Voor
een goede afwatering dient de trambaan waterdoorlatend te zijn. De trambaan op de
Postzegelmarkt en ten zuiden van de Postzegelmarkt wordt lager aangelegd dan in de huidige
situatie, om een betere afwatering in de straat te bewerkstelligen. Op de Postzegelmarkt moet de
ondergrond van de trambaan geschikt zijn voor begroeiing: water moet in de bodem kunnen
infiltreren én er moet capillaire werking kunnen plaatsvinden (vanuit het grondwater) om het gras
van voldoende vocht te voorzien.
2.5 Afbeelding: Impressie materiaalgebruik ten noorden van de Postzegelmarkt
Straatmeubilair
Aan de westzijde van de Postzegelmarkt komen 5 klapbankjes te staan, die van de avond tot de
ochtend zijn ingeklapt. De bankjes komen te staan op het westelijke gedeelte van het plein bij de
plekken voor de kramen van de Postzegelmarkt, in lijn met daar aanwezige bomenrij. Bij het
Amsterdam Museum worden de huidige 3 klapbankjes na de herinrichting teruggeplaatst. Het in-
en uitklappen van de bankjes zal worden gedaan door een beheerpartij.
16
2.6 Bomen
Op het zuidelijke gedeelte van de Nieuwezijds Voorburgwal staan binnen het projectgebied 67
bomen, allemaal iepen. De bomen behoren tot de Hoofdbomenstructuur van de stad
(Beleidskader Puccinimethode). Het uitgangspunt is dat zo min mogelijk bomen worden gekapt:
alleen die bomen worden geveld die een lage levensverwachting hebben (van minder dan 10 jaar),
die gevaarlijk zijn of die op een plek staan die niet handhaafbaar is gezien de werkzaamheden en
de projectkaders. Uit onderzoek van Bomenwacht Nederland (2018) blijkt dat de
levensverwachting bij 6 bomen lager is dan 10 jaar. Van 3 bomen is tijdens een trekproef gebleken
dat er een risico is dat zij omvallen bij harde windvlagen; bij 2 van deze bomen is het risico
dusdanig groot dat zij al vóór de herinrichting worden gekapt. Indien de bomen op een
onhoudbare locatie voor het nieuwe ontwerp staan, is verplaatsing meestal niet mogelijk vanwege
het uitgewaaierde wortelstelsel van de bomen. Van 1 boom (de boom voor café Van Daele in het
noordwesten van het plangebied) is duidelijk dat die niet kan blijven staan op de huidige plek
vanwege knelpunten met het ontwerp. Deze boom staat niet in lijn met de toekomstige
functionele zone en belemmert laden en lossen op het trottoir. In totaal is het nodig om 10 bomen
te kappen.
De bomenrijen aan weerszijden van de straat worden aangevuld met 18 bomen, omdat in de
huidige situatie ‘gaten’ in de rijen zijn gevallen. De bomenrijen worden aangevuld met iepen. Niet
op alle plekken is dit mogelijk, vanwege noodzakelijke ruimte voor bijvoorbeeld de ondergrondse
afvalcontainers en in- en uitritten van stegen. Op de Postzegelmarkt, in de plantenvakken van het
park, worden daarnaast nog 12 extra bomen geplaatst. Er wordt op gelet dat er voldoende zicht
blijft vanaf en op de trambaan. Mogelijk worden op de Postzegelmarkt andere soorten bomen dan
de iep toegevoegd, om deze verblijfsplek een bijzonder en speels karakter te geven. In totaal
komen 30 nieuwe bomen op het zuidelijke gedeelte van de Nieuwezijds Voorburgwal. De balans
van te kappen en nieuwe bomen is dus positief: er komen 20 extra bomen op het zuidelijke
gedeelte van de straat. In de bomen zullen waar mogelijk, en vooral op de Postzegelmarkt,
nestkasten opgehangen worden om te voorzien in de nestbehoefte van stadsvogels.
2.7 Postzegelmarkt
Kramen
Aan de westzijde van de Postzegelmarkt is ruimte voor 9 kramen. De plekken worden op de
verharding aangegeven. De postzegelmarkt vindt twee keer per week plaats: op woensdag en
zaterdag tussen 10:00 en 16:00 uur. De plekken voor de kramen zijn groot genoeg om een
bestelbus achter de kraam te kunnen parkeren. Bovendien zijn de plekken toegankelijk voor laden
en lossen door de kraameigenaren. In de halfverharding van het plein (de halfverharding komt op
de paden en op het westelijke gedeelte bij de markt) worden bevestigingshaken geplaatst om de
overkappingen van de kramen aan vast te maken. Op tijden dat er geen markt plaatsvindt kunnen
de locaties van de kramen gebruikt worden voor fietsparkeren, bijvoorbeeld door bezoekers van
het theater dat aan de westkant van de Postzegelmarkt ligt. Dit wordt echter niet aangegeven.
17
Beplanting
Het middengedeelte van de Postzegelmarkt wordt ingericht als park. Er komen plantenvakken die
op drie plekken doorkruist worden met voetpaden om de trambaan over te steken. De
plantenvakken worden ingevuld met bomen (deels bestaand, deels nieuw), heesters, en vaste
planten. Eén van de boomstobbes op het westelijke gedeelte van het plein blijft behouden. Bij de
plaatsing van de nieuwe bomen wordt rekening gehouden met de locatie van de trammasten en
bovenleiding. De meerstammige heesters kunnen 4 tot 6 meter hoog worden, en bloeien in de
zomer. Bij de plaatsing van de meerstammige heesters wordt rekening gehouden met de
zichtlijnen vanaf en naar de trambaan. De ronde heesters van 1,25 meter bloeien in mei en zijn
wintergroen. De vaste planten worden geplaatst in vakken van ongeveer 2 bij 3 meter. De lage
planten zijn deels wintergroen, deels bloeiend (in afwisselende periodes), en gedijen goed in een
schaduwrijke omgeving. De vaste planten vormen een gelijkmatige deken over het park.
2.7 Afbeeldingen: meerstammige heesters: tetradium (links) en heptacodium (rechts)
2.7 Afbeeldingen: heesters: disanthus (links en rechts) en choisya (midden)
18
2.7 Afbeelding: Beplantingsplan Postzegelmarkt, posities indicatief
19
Verdiepte zit/speelplek
De verdiepte zit- en speelplek op de Postzegelmarkt (aan de noordoostzijde) ligt 75 centimeter
beneden maaiveld, met een vijftal ondiepe traptreden naar beneden. Bovenaan de treden komt
een waterpomp te staan, en in het lagere gedeelte betonnen elementen. Een belangrijke reden
voor het lager aanleggen van de zitplek is om te kunnen fungeren als wateropvang tijdens hevige
regenbuien. Dit is één van de rainproof-maatregelen die in het project worden uitgevoerd door
Waternet en de Gemeente. De verdiepte ligging draagt bovendien bij aan de verkeersveiligheid.
De verdiepte plek wordt ten behoeve van de verkeersveiligheid en de doorstroming van de tram
extra van de trambaan afgeschermd door een plantenvak tussen de plek en trambaan aan te
leggen. Aan de zijde van de trambaan komen ter afscheiding ook een hardstenen bank met een
verhoogde leuning van 80 centimeter. De eerste jaren wordt het plantenvak afgeschermd met een
afscheiding, tot de planten zijn volgroeid. Op het westelijke gedeelte van de Postzegelmarkt komt
een hinkelbaan te liggen, die in de huidige situatie ook op het plein aanwezig is.
2.7 Afbeeldingen: impressies verdiepte zitplek op de Postzegelmarkt
2.8 Verlichting
De Nieuwezijds Voorburgwal heeft een relatief hoog verlichtingsniveau, maar de verlichting is
ongelijkmatig verdeeld over de straat. De rijbaan is goed verlicht door de aan de
overspanningskabels hangende verlichting, maar een groot deel van de trottoirs oogt donker: het
verlichtingsniveau is laag en er is schaduwwerking van de bomen. Het verschil tussen de
verlichtingsniveaus op de rijbanen en trottoirs wordt opgeheven door het plaatsen van
kroonlantaarns op gelijkmatige afstanden op de trottoirs. Hierdoor wordt het lichtpunt op de
trottoirs lager en is er minder schaduwwerking van de bomen. Door het toepassen van een wat
warmere tint oogt het licht vriendelijker. De overspanningen boven de rijbaan blijven hangen,
maar krijgen beter gerichte optieken, zodat het lichtniveau boven de rijbaan hetzelfde blijft, maar
minder verstrooid. De Postzegelmarkt wordt als donker en ongelijkmatig verlicht ervaren, omdat
de armaturen tussen de bomen hangen. Behalve kroonlantaarns worden hier twee spots op een
hogere mast geplaatst, om het park als bijzondere plek te markeren.
20
2.8 Afbeeldingen, v.l.n.r: Nieuwe inrichting straatverlichting; kroonlantaarn
Illuminatie
In de straat is weinig aandacht voor de verlichting van de gevels (‘illuminatie’), waardoor de straat
’s nachts slecht valt te ‘lezen’. Om belangrijke plekken te accentueren worden enkele bomen
aangelicht met een (led-)spot vanuit de gemeentelijke kroonlantaarns en grondspots rond de
stam. Bij het aanlichten van de bomen wordt rekening gehouden met vleermuizen, die de straat
gebruiken als vliegroute, en de bomen om te foerageren en verblijven. De verlichting wordt
vleermuisvriendelijk uitgevoerd: in een donkerder tint en ’s nachts dimmen of helemaal uit. Het
gaat om bomen op de Postzegelmarkt en in de entrees van de straat (bij het Spui en bij de
Paleisstraat). Toonaangevende gebouwen zoals de voormalige Kasbank (nummer 225) en het
Amsterdam Museum kunnen worden aangelicht. Dit valt buiten het herinrichtingsproject. Bij
illuminatie van gevels wordt een zelfde tint warm witte verlichting toegepast, met breedstralende
optieken vanaf posities op een kleine afstand tot de gevel. Bijzondere details kunnen benadrukt
worden door kleine spotjes en hogere vlakken door schijnwerpers met een wat grotere afstand tot
de gevel. De kroonlantaarns zijn voor deze toepassing geschikt.
2.9 Afval
Huisvuil
In het gebied van de Nieuwezijds Voorburgwal Zuid bevinden zich ongeveer 500 huishoudens. Om
overlast door het plaatsen van huisafval te voorkomen worden voldoende ondergrondse
afvalcontainers geplaatst. De benodigde capaciteit aan ondergrondse afvalcontainers is 2
perscontainers voor restafval, en 2 gewone containers (zonder persfunctie) voor glas, papier, en
plastic en drankenkartons. Voor textiel wordt geen ondergrondse afvalcontainer geplaatst, omdat
dit pas bij maximaal 750 huishoudens nodig is (Gemeente Amsterdam, 2018). De in totaal 8
containers komen in twee dezelfde ‘straatjes’ te staan op twee locaties aan de oostkant van de
straat. Omdat perscontainers drie keer zoveel capaciteit hebben dan standaard ondergrondse
21
afvalcontainers, zijn twee perscontainers voor restafval voldoende. De containers worden in
‘straatjes’ naast elkaar geplaatst, zodat mensen minder loopbewegingen hoeven te maken. De
locaties dienen goed bereikbaar te zijn voor mensen met een fysieke beperking. Om de containers
aan de oostzijde op het trottoir te bereiken, rijdt het inzamelvoertuig aan over de trambaan en
gedeeltelijk over het tweerichtingenfietspad. Om onnodige hinder te voorkomen worden de
containers buiten de spitstijd geleegd, dus na 9 uur in de ochtend. Het legen van de containers
vindt plaats vanaf het fietspad. Bij het hijsen mag geen schade aan de bomen of andere objecten
worden toegebracht.
2.1.14 Afbeelding: straatje ondergrondse afvalcontainers
Prullenbakken
Op de zuidelijke Nieuwezijds Voorburgwal komt om de ongeveer 100 meter een 200 liter
prullenbak te staan: het grijze model dat valt onder Beleidskader Puccinimethode. Op de
Postzegelmarkt komen er meer, omdat daar zitmogelijkheid is. Hier komt ook het grijze model te
staan. Een nieuw model groene persafvalbakken heeft meer capaciteit, en hoeft slechts 1 keer per
dag geleegd te worden. Twee exemplaren van dit type worden aan weerszijden op het noordelijke
punt van de zuidelijke Nieuwezijds Voorburgwal geplaatst, ter hoogte van de Paleisstraat: aan
beide zijden één. Op dit gedeelte lopen naar verwachting meer mensen, zodat meer capaciteit
nodig is.
22
3 Ontwerp Singel / Koningsplein
3 Afbeelding: Ontwerp halte Singel en opheffen halte Koningsplein
23
3 Afbeelding: Singel ter hoogte van tramhalte
3 Afbeelding: dwarsdoorsnede Koningsplein ter hoogte van voormalige tramhalte
Koningsplein
Dit gedeelte van het project betreft een gevel tot gevel herinrichting van het Singel (tussen Spui
en Koningsplein), vanwege de aanleg van een nieuwe tramhalte. Op het Koningsplein wordt de
herinrichting beperkt tot het opheffen van de tramhalte, het toevoegen van
fietsparkeervoorzieningen en bomenrijen, en het aanstraten van de openbare ruimte.
3.1 Voetgangers
Het Singel en het Koningsplein zijn drukke routes voor voetgangers: van Heiligeweg naar
Leidseplein en van Rokin en Spui naar Leidseplein. Ten noordwesten van de nieuwe tramhalte bij
het Singel komt een voetgangersoversteekplaats om de halteperrons veilig bereikbaar te maken
voor voetgangers. De huidige voetgangersoversteekplaats ter hoogte van de Heiligeweg blijft
24
gehandhaafd, en het zebrapad wordt daar doorgetrokken over de trambaan. Het trottoir aan de
noordoostzijde van het Singel blijft na de herinrichting zo breed mogelijk, om het Singel goed
bereikbaar te houden voor trampassagiers en winkelend publiek. Het trottoir en de halteperrons
zullen goed toegankelijk zijn voor mensen met een fysieke beperking.
Terrassen
Op Singel 415 zit een horecagelegenheid met terrasvergunning. Die heeft een smal terras ter
hoogte van de nieuwe tramhalte. Dit terras wordt verplaatst, direct langs de (trap)gevel met
ruimte voor twee tafels en vier stoelen.
3.2 Fietsers
De verkeerssituatie op het Singel en Koningsplein verandert niet voor fietsers. Op het Singel ligt
een tweerichtingenfietspad, dat een belangrijke fietsroute is vanaf Rokin en Spuistraat richting
Muntplein, Vijzelstraat of Nieuwe Spiegelstraat. De breedte van het fietspad is 3,5 meter. Op het
Koningsplein fietsen fietsers in noordoostelijke richting langs het trottoir op de gedeelde rijbaan,
en voor fietsers in zuidwestelijke richting is een fietsstrook ingericht langs de trambaan. De
oversteek in de bocht van het Singel nabij het Spui, voor fietsers die het Singel in
noordwestrichting in willen slaan, kruist in de huidige situatie de verhoogd liggende trambaan. In
de nieuwe situatie zakt de trambaan iets ten opzichte van het maaiveld en wordt deze oversteek
voor fietsers veiliger ingericht.
Fietsparkeren
Langs het Singel aan de noordoostkant is op het trottoir een zone voor fietsparkeren en laden en
lossen aangegeven met witte belijning. Deze fietsparkeervakken worden veelal gebruikt door
studenten die de Universiteitsbibliotheek bezoeken en door mensen die in het gebied komen
winkelen. Wanneer het pand waarin de Universiteitsbibliotheek zit in de toekomst door de
universiteit wordt verkocht, zijn minder fietsparkeerplekken op deze locatie nodig. De
fietsparkeervakken die aan de oostzijde van het Singel liggen, worden opgeheven in verband met
de benodigde ruimte voor de inrichting van de nieuwe halteperrons. Deze
fietsparkeervoorzieningen worden (gedeeltelijk) gecompenseerd met een fietsvak in de bocht op
het Singel (voor de kerk) en op het Koningsplein, ter hoogte van de opgeheven tramhalte. Daar
komen fietsvakken aan weerszijden van de straat. Er komt een nieuwe capaciteit van in totaal 146
fietsen. Er is geen ondergrondse fietsenstalling voorzien in het gebied.
3.3 Tram
Sinds de opening van de Noord/Zuidlijn in juli 2018 rijden hier tramlijnen 2, 11 en 12 met een
frequentie van tussen de 20 en 24 trams per richting per uur. Voor de herinrichting van de
Nieuwezijds Voorburgwal wordt de nieuwe halte Singel aangelegd, waarna haltes Spui en
Koningsplein worden opgeheven. In de oude situatie stappen op een gemiddelde werkdag 6600
reizigers (halte Spui) en 10100 reizigers (halte Koningsplein) in en uit.
25
In- en uitstappers
beide richtingen
Dam (meerdere haltes) 22800
Spui 6600
Koningsplein 10100
Keizersgracht 3400
3.3 Tabel: In- en uitstappers tramhaltes op gemiddelde werkdag (VRA, 2017)
De halteperrons op het Singel worden zo aangelegd dat zij voldoen aan de toegankelijkheidseisen
voor mensen met een fysieke of visuele beperking. De tramsporen worden zo aangelegd dat er
voldoende ruimte is voor het meerijden over de trambaan door nood- en hulpdiensten. Er geldt
een minimale afstand van 5,6 meter. De breedtes van de perrons zijn minimaal 2,70 meter voor het
perron aan de kant van de gracht (inclusief bomen) en 2,3 meter voor het perron aan de kant van
de gevel. Ter hoogte van de abri wordt het perron aan de gevelkant ongeveer 2,3 meter, omdat
daar de band tussen fietspad en perron bij het perron getrokken wordt. Omdat alle passerende
tramlijnen richting Centraal Station gaan, is de verwachting dat reizigers niet lang op de halte aan
de gevelkant hoeven te verblijven. Om op de perron aan de grachtzijde zoveel mogelijk ruimte te
winnen worden de haltehokjes (abri's) geïntegreerd in het al aanwezige hekwerk van de kade. De
bomen komen op de halte te staan. Er blijft een vrije doorloopruimte van minimaal 1,80 meter
vóór de bomen over, waar geen andere objecten worden geplaatst. De bedoeling is dat geen
fietsen tegen het hekwerk geparkeerd worden.
3.4 Autoverkeer
In het gebied Singel – Koningsplein is geen wijziging in mogelijke autoroutes. Er is één route voor
bestemmingsverkeer. Auto’s kunnen vanaf de Herengracht rechts over het Koningsplein het
Singel bereiken, om parkeergarage Kalverstraat te kunnen bereiken. De verwachte auto-
intensiteit in dit gebied is laag, met ongeveer 20 auto’s per uur. De maximumsnelheid in het
gebied is 30 kilometer per uur. Het Singel heeft op het gedeelte waar de nieuwe tramhalte komt
een autovrije inrichting, met alleen ruimte voor voetgangers, fietsers en tram.
Laad- en losverkeer
Op het Singel kan laad- en losverkeer over de trambaan rijden tijdens venstertijden, van 7:00 tot
12:00 uur. Laad- en losverkeer kan tijdens de venstertijden ook op andere gedeeltes rijden die niet
toegankelijk zijn voor regulier autoverkeer, zoals op het even gedeelte van het Singel bij de
Bloemenmarkt, op de Reguliersdwarsstraat, zuidwestwaarts op het Koningsplein, de Leidsestraat,
26
en op de Heiligeweg. In de nieuwe situatie blijven de laad- en losroutes hetzelfde. Laden en lossen
is mogelijk op het trottoir aan de noordwestkant van het Koningsplein en op het Singel. Bij de
Lutherse kerk blijft een laad- en losvak op het trottoir aangegeven.
N00d- en hulpdiensten
Nood- en hulpdiensten kunnen over de trambaan rijden, en behouden dezelfde routes als in de
huidige situatie.
3.5 Materiaalgebruik
Het Koningsplein is in Beleidskader Puccinimethode (2018) aangewezen als bijzondere plek en
mag wat betreft materiaalkeuze afwijken van de standaardinrichting. Het huidige
materiaalgebruik op Koningsplein en Singel is: rode klinkers op trottoir, fietspad, en (gemengde)
rijbaan, en banden van natuursteen. Tussen de tramrails lijken klinkers te liggen, maar dit is
‘streetprint’ op asfalt. Op het pleingedeelte van het Koningsplein ligt een cirkelvormig gebied dat
uitgevoerd is in keitjes. Dit laatst genoemde gedeelte valt buiten het projectgebied, en blijft
ongewijzigd. De inrichting zoals die is, voldoet aan de richtlijnen van Beleidskader
Puccinimethode, van maximaal twee soorten materiaal en maximaal twee kleuren per straat. Dit
geeft een rustige, ruimtelijke uitstraling. Het Singel valt binnen de bufferzone van het UNESCO-
gebied van de westelijke grachtengordel, waardoor een klassieke uitvoering in klinkers passend is.
Het materiaalgebruik op Singel en Koningsplein is daarom in de nieuwe situatie: van gevel tot
gevel rode klinkers, en natuurstenen banden.
Klinkers tussen de tramrails wordt mogelijk gemaakt door de rails op het Singel tussen
Koningsplein en Spui te vervangen. Dit werk staat voor 2019 op de planning van het GVB. Bij de
vervanging wordt als proef een ander type spoorconstructie aangelegd dan wat gangbaar is in
Amsterdam. De verwachting is dat de nieuwe spoorconstructie minder geluids- en trillingsoverlast
oplevert. Bij de klinkerverharding tussen de rails is naar verwachting minder last van uitspoeling
van het zand, waardoor de klinkerverharding onderhoudsvriendelijk is.
3.6 Bomen
Langs het Singel aan de zuidwestkant in het projectgebied staat een rij van 8 jonge iepen, geplant
in 1990 en 2016. Deze behoren tot de Hoofdbomenstructuur van de stad (Beleidskader
Puccinimethode, 2017). Zij hebben allemaal een toekomstverwachting van 10 jaar of meer
(Bomenwacht Nederland, 2018).Deze bomenrij wordt zoveel als mogelijk in stand gehouden,
evenals de boom ten noordwesten van de rij, die binnen het projectgebied valt. Mogelijk wordt 1
boom van de rij gekapt, in verband met de toegankelijkheid van het zuidwestelijke halteperron
van halte Singel. De boomspiegels van de bomen vallen grotendeels binnen de tramhalte. Om
meer ruimte op de halte te verkrijgen, wordt gekeken naar alternatief materiaal in de
boomspiegels, dat zowel water- als luchtdoorlatend is, onderhoudsarm, en stevig om op te staan
en lopen. Op het Koningsplein worden 8 nieuwe bomen (iepen) geplant, passend bij de status van
27
bijzondere plek en bij de iepenrij op het Singel. De boom op het ronde gedeelte van het
Koningsplein wordt vervangen door een nieuwe, omdat deze niet goed is aangeslagen. Voor de
rest gaat dit gedeelte van het plein niet mee in de herinrichting.
3.6 Afbeelding: Toekomstverwachting en projectinvloed bomen Singel
28
4 Beheer
De veranderingen in de openbare ruimte van de Nieuwezijds Voorburgwal hebben tot gevolg dat
het beheer enigszins verandert ten opzichte van de huidige situatie. Het zuidelijk deel van de
Nieuwezijds Voorburgwal is in beheer bij Gemeente Amsterdam. Er is een aantal verschillende
beheerders actief in het gebied. De spoorinfrastructuur wordt beheerd door Metro en Tram (MET),
en door het Gemeentevervoersbedrijf (GVB). De beheerder van de straat (trottoir,
fietsvoorzieningen en rijbaan) is Verkeer en Openbare Ruimte. Tenslotte is er een beheertaak voor
Stadswerken, die de openbare ruimte beheert. Dit werd voorheen gedaan onder verantwoording
van Stadsdeel Centrum.
Infrastructuur
De openbare ruimte wordt op een duurzame wijze ingericht, volgens de richtlijnen van
Beleidskader Puccinimethode. Door het meerijden van autoverkeer over de trambaan ten zuiden
van de Postzegelmarkt is meer onderhoud nodig dan in de huidige situatie. Verder behoeft het
groen tussen de tramrails ter hoogte van de Postzegelmarkt onderhoud.
Groen
Door het toevoegen van groen op de Postzegelmarkt verandert de beheertaak voor de
medewerkers van Stadswerken. Het groen zal jaarlijks gemaaid worden, en vooral in de eerste
twee jaren moet onkruid worden gewied, wanneer de lage planten nog niet volgroeid zijn. De lage
soorten heesters hoeven niet gesnoeid te worden, en wanneer de planten volgroeid zijn behoeven
zij nog weinig onderhoud. De hoge heesters moeten wel gesnoeid worden in het kader van de
verkeersveiligheid, wanneer de zichtlijnen vanaf de trambaan op de oversteekpaden in het
gedrang komen.
Afval
De straat wordt twee keer per dag geveegd. De verdiepte zitplek op de Postzegelmarkt vraagt om
extra beheer. Omdat deze lager gelegen is, verzamelt hier zich mogelijk zwerfafval. Ook komen
meer prullenbakken op de trottoirs te staan, die regelmatig geleegd moeten worden. Het
zwerfvuil neemt naar aller waarschijnlijkheid af, vanwege de plaatsing van ondergrondse
afvalcontainers en meer prullenbakken in de straat.
Straatmeubilair en verlichting
De klapbankjes die op de Postzegelmarkt komen te staan moeten dagelijks in- en uitgeklapt
worden.
29
5 Onderzoeken
Voor het definitief ontwerp en Programma van Eisen zijn een bomenonderzoek (door
Bomenwacht Nederland), een milieutechnisch bodemonderzoek, een historisch onderzoek en een
ecologisch onderzoek uitgevoerd. Deze worden als bijlages aan het PvE toegevoegd. De bodem
van de Nieuwezijds Voorburgwal bestaat langs de gevels uit restanten van 14e-eeuwse burgwallen,
die opgetrokken zijn uit kleiachtig materiaal. Daarbovenop ligt een zandlaag van ongeveer 1,5
meter. Daartussen lag een brede gracht, die in 1882-1884 gedempt is. De oeverconstructies zijn
daarbij gesloopt. Het materiaal waarmee de demping is uitgevoerd bestaat hoofdzakelijk uit zand.
Behalve ophoogzand zijn in de grond bijmengingen aangetroffen van baksteen, beton(granulaat),
glas, menggranulaat, plastic, puin, silex en slib. De zandlaag is hier 4 tot 5 meter diep; de
oorspronkelijke waterbodem lag op ongeveer 3,5 meter beneden NAP. Daaronder is nog het oude
klei of veenpakket aanwezig. De grondwaterstand is gemiddeld 0,5 meter beneden NAP, en de
hoogte van het maaiveld varieert van 0,5 meter tot 1,5 meter boven NAP. Uit het
bodemonderzoek komt naar voren dat het grondwater onder de Nieuwezijds Voorburgwal brak is
(Gemeente Amsterdam, 2018).
5 Afbeelding: Nieuwezijds Voorburgwal 273-319 kort voor 1884, Beeldbank Stadsarchief
5.1 Waterhuishouding
Omdat in de toekomst meer hevige buien worden verwacht, als gevolg van klimaatverandering, is
het ‘rainproof’ maken van de gebouwde omgeving voor Amsterdam een prioriteit. Dit is
vastgesteld in het Gemeentelijk Rioleringsplan Amsterdam 2016 – 2021 en overgenomen in de
Nota van Uitgangspunten Nieuwezijds Voorburgwal Zuid. Het zuidelijke gedeelte van de
Nieuwezijds Voorburgwal is vanwege de gedeeltes met een lager maaiveld kwetsbaar voor de
accumulatie van water tijdens hevige regenbuien, en is een belangrijk risicogebied in de stad. Bij
hevige regenbuien is er de kans op ernstige schade aan vitale infrastructuur in grote gedeeltes van
de straat (zie afbeelding hieronder). Dit betekent onder meer dat de straat slecht begaanbaar
wordt voor nood- en hulpdiensten (Amsterdam Rainproof, 2017). Voor de herinrichting van de
30
straat is door Waternet een simulatie van de waterhuishouding gemaakt. De straat moet na de
herinrichting regenval van 60 millimeter per uur kunnen accommoderen zonder dat er schade
ontstaat. Het is van belang dat de simulatie aantoont dat in de nieuwe inrichting geen regenwater
bij de gevels kan komen. Met behulp van de simulatie wordt het benodigde maatregelenpakket
samengesteld, en voorgelegd aan de aannemer. De Wijdesteeg, de oostkant van de
Postzegelmarkt en de ‘kuil’ ten zuiden van de Rosmarijnsteeg zijn in de huidige situatie knelpunten
wat betreft wateroverlast, hier is het belangrijk om plasvorming tegen te gaan door water tegen te
houden en/of af te vangen en infiltreren.
Om toekomstig wateroverlast in de straat tegen te gaan,
wordt meer ruimte gemaakt voor wateropvang. Het
creëren van het Postzegelpark vormt hierbij een kans:
vanwege de toename aan onverhard en halfverhard
oppervlak infiltreert meer water in de bodem dan wanneer
er bestrating zou zijn. Onder het maaiveld in en rond het
park wordt bergingscapaciteit gecreëerd, mogelijk met
een systeem van kratjes. Het grondwater staat in een natte
periode 1 tot 1,2 meter onder het maaiveld. Een beperkte
extra infiltratie is mogelijk zonder dat de wortels van de
bomen in het water staan (grondwaterstand 0,8 meter is
het minimum).In droge periodes is het gunstig dat er extra
waterbergingscapaciteit is, vanwege het nat houden van
de houten funderingen. Het straatprofiel wordt zodanig
ingericht dat overtollig water naar de berging wordt geleid,
waar het tijdelijk kan staan zonder schade aan te richten.
De verlaagde zitplek op de Postzegelmarkt is ook geschikt
voor regenopvang bij hevige regenbuien. Verder zal
waterpasserende bestrating worden toegepast op
wegdelen waar klinkers komen te liggen. Hier kan gebruik
gemaakt worden van ‘drainvoegen’, die extra
waterdoorlatend zijn. Ook komen er lage, afgevlakte
drempels ten noorden en ten zuiden van het plangebied te
liggen, om te voorkomen dat regenwater vanuit de
Paleisstraat en vanaf het Spui het gebied in stroomt. Het
hemelwaterriool onder het Spui wordt deels vervangen
door een stelsel met meer capaciteit.
5.2 Groeiomstandigheden bomen
De kwaliteit van de bodemprofielen bij de bomen op het zuidelijke gedeelte van de Nieuwezijds
Voorburgwal is in de meeste gevallen onvoldoende (Bomenwacht Nederland, 2018). Alleen bij
bomen die vanaf 1990 gepland zijn, is bomenzand in het bodemprofiel. De overige bomen staan in
humusarm zand met een grove korrelsamenstelling. Dit zand is niet geschikt voor de groei, maar
5.1 Afbeelding: maaiveldhoogtes
plangebied; laagtes in blauw
(Waternet, 2018)
31
de bomen lijken er in de meeste gevallen niet ernstig onder te lijden. De wortels van de bomen zijn
vooral aanwezig vlakbij het grondwater (meestal op een diepte van 1 meter) en oppervlakkig,
onder de elementenverharding. Het grondwater in het projectgebied is overwegend brak, waar de
iepen geen last van lijken te hebben. In het algemeen dienen de groeiplaatsen van de bestaande
bomen te verbeteren, om de bomen te versterken en de toekomstverwachting van >10 jaar te
bestendigen.
De straal van de stabiliteitskluit van de wortels varieert van 1,25 meter tot 2,25 meter. De invloed
van de werkzaamheden op de wortels zal bij 9 van de 67 bomen nihil zijn. Bij de overige bomen is
naar verwachting sprake van enige (wortel)schade. In de meeste gevallen vindt die schade aan de
wortels buiten de stabiliteitskluit plaats, in 18 gevallen is de verwachting dat ook schade is aan
wortels binnen de stabiliteitskluit. Bij 40 van de 67 bomen is verder sprake van bestratingsopdruk,
variërend van licht (21 bomen) en matig (12 bomen) tot ernstig (7 bomen). 4 bomen hebben een te
kleine boomspiegel, en 3 een verhoogde boomspiegel of hoog gelegen standplaats. Bomen met
een verhoogde boomspiegel zouden schade kunnen oplopen wanneer het maaiveld in het project
wordt geëgaliseerd. Met deze omstandigheden dient rekening gehouden worden bij de aanleg van
de nieuwe boomspiegels, opdat de bomen geen schade oplopen.
Verdere aandachtspunten tijdens de werkzaamheden zijn: het tegengaan van verdichting van de
bodem (door inzetten van zwaar materieel, opslag van materialen, aanbreng van verharding,
verkeersbelasting) en tegengaan van (tijdelijke) verhogingen van het maaiveld van meer dan 10
centimeter. Door verdichting nemen de mogelijkheden voor wortelontwikkeling af, en het leidt tot
een moeizame verplaatsing van vocht en zuurstof. Dit kan leiden tot wortelsterfte en
conditievermindering. Het onzorgvuldig inzetten van materieel kan ook tot bovengrondse schade
leiden, waardoor een boom te maken kan krijgen met conditievermindering, houtrot en
schimmels. Verdere aandachtspunten zijn de tramlijn en de spandraden van verlichting, die met de
boomkronen in aanraking kunnen komen.
Het verplaatsen van de bomen ten behoeve van het project wordt afgeraden. Bij slechts één boom
wordt geen negatieve uitkomst verwacht van een eventuele verplaatsing als gevolg van het
project. Bij 11 bomen moet terughoudendheid zijn voor het verplaatsen, bij de rest is de
verwachting dat een verplaatsing negatief uitpakt. De reden hiervan is dat de meeste bomen een
extensief doorwortelde, niet compacte kluit hebben, en er weinig ruimte is in de ondergrond.
Verder is verplaatsing af te raden vanwege conditieproblemen en beschadigingen van de bomen
(Bomenwacht Nederland, 2018). In het kader van het project worden geen bomen verplaatst.
5.3 Ecologie
In het projectgebied komen geen beschermde soorten voor, zowel wat betreft planten als dieren.
Wanneer de werkzaamheden binnen het broedseizoen van vogels vallen, wat loopt van midden
maart tot midden juli, dan moeten van tevoren de bomen gecontroleerd worden op in gebruik
zijnde nesten. Van boom 78 is bekend dat er een nest in zit. Verder is bekend dat dit gebied
gebruikt wordt als foerageergebied, vliegroute en verblijfplaats van de gewone en ruige
32
dwergvleermuis, de rosse vleermuis en de laatvlieger. Dit betekent dat geen extra nachtelijke
verlichting moet worden geplaatst tijdens de werkzaamheden, en alleen vleermuisvriendelijke
verlichting van de boomkronen na de herinrichting. Hiermee wordt rekening gehouden in het
Verlichtingsplan. Positieve effecten die voort kunnen komen uit de herinrichting zijn:
Het verbeteren van nestmogelijkheden voor vogels en vleermuizen door het ophangen van
nestkasten aan bomen in het plangebied.
Het verbeteren van foerageer en broedmogelijkheden van vogels door het planten van dichte
bes-dragende struiken.
Het verbeteren van de vlinder- en bijstand door het planten van bloemen, kruiden en
bloeiende struiken, het liefst van inheemse soorten.
Een overlastsoort die in dit gebied kan voorkomen is de Japanse duizendknoop. Om verspreiding
van deze soort tegen te gaan is het noodzaak om geen grond aan te voeren die afkomstig is uit
‘besmet’ gebied. Ook zal het plangebied gemonitord moeten worden op deze soort, om de
planten en omliggende grond in een vroeg stadium te kunnen verwijderen.
5.4 Kabels en leidingen / nutsvoorzieningen
In het plangebied liggen diverse kabels en leidingen in de ondergrond. Een deel hiervan is toe aan
vervanging of moet worden verlegd tijdens de werkzaamheden aan de herinrichting van de straat.
Ook kan er sprake zijn van het uitbreiden van capaciteit waar dit nodig is. Om de wensen te peilen
bij de betrokken partijen is op 30 mei 2018 een aanvraag wenstracé gestuurd. De binnengekomen
wensen van de partijen zijn uitgewerkt in een wenstracé-procedure, in overleg met de betrokken
beheerders. Het werk van de grootste partijen, Waternet en Liander, vormt in onderling overleg
onderdeel van het contract van project De Nieuwe Zijde Zuid. Wellicht sluiten andere partijen zich
bij dit contract nog aan.
Riolering
De riolering voor hemelwater en vuilwater wordt op het gehele zuidelijke gedeelte van de
Nieuwezijds Voorburgwal vervangen. Het gaat alleen over het bovenriool, niet het diepriool. Vanaf
de Paleisstraat tot de Postzegelmarkt lopen twee rioleringen aan de westzijde en één aan de
oostzijde van de straat, aan weerszijden van de rijbanen onder de trottoirs. Op de Postzegelmarkt
lopen aan weerszijden twee riolen, en ten zuiden van de Postzegelmarkt liggen twee riolen alleen
aan de oostzijde. Bij het Singel moet de riolering aan de gevelzijde worden verplaatst, omdat die in
de tramhalte komt te liggen. Op de meeste plekken komt de riolering op dezelfde locatie te liggen
als in de huidige situatie.
Drinkwater
De waterleiding bij het Singel en Spui wordt vervangen. Ook ligt er een zinker in het Singel die toe
is aan vervanging. Hiertoe wordt de werkgrens van het project uitgebreid.
33
Gas
In een groot gedeelte van het projectgebied liggen grijze gietijzeren lagedruk gasleidingen, die
vervangen worden in polyethyleen (PE-) leidingen. Op het Spui in het midden van het plein ligt een
gietijzeren hogedrukgasleiding, die afbuigt naar de Nieuwezijds Voorburgwal aan de oneven zijde.
Deze wordt ook vervangen door een polyethyleenleiding.
Elektriciteit
De huidige ‘peperbussen’ en trafo’s worden waar mogelijk in de herinrichting meegenomen. De
peperbus die aan de westzijde van de Nieuwezijds Voorburgwal ten zuiden van de Paleisstraat
staat (voor huisnummer 230) wordt verplaatst naar de functionele strook tussen de bomen. Dan is
er meer ruimte op het trottoir, die ook gebruikt kan worden door laad- en losverkeer. Verder heeft
Liander een verzoek gedaan om de inpandige trafo bij nummer 324 op te heffen en te verplaatsen
naar een nieuwe peperbus op het trottoir. Ook dienen nieuwe laagspanningskabels aangelegd te
worden in het werkgebied, en dient het middenspanningsnet (van 10 kV) vervangen te worden.
Daarnaast is er behoefte aan het plaatsen van extra reserve mantelbuizen.
Telecom
Wat betreft de kabels in de ondergrond van de telecompartijen worden geen knelpunten voorzien.
KPN heeft aangegeven dat de kabels die niet meer gebruikt worden gerooid kunnen worden.
5.5 Historische resten
Historische constructies
Uit een compilatie van kaarten uit 1876 (zie afbeelding) zijn
de toenmalige kademuren langs de Nieuwezijds
Voorburgwal en het Spui zichtbaar. De kademuren zijn
tijdens de demping gesloopt, het exacte niveau waarop ze
gesloopt zijn is onbekend. De elementenverharding bestond
uit autramont keien en vechtse drielingen. De houten
funderingsvloeren en –palen zijn naar verwachting nog
aanwezig.
Mogelijk historische ondergrondse obstakels in het gebied
zijn:
Funderingsresten 15e eeuwse stadsmuur (natuursteen)
en een voormalig rondeel in het Singel ter hoogte van de
Lutherse kerk
Funderingsresten van de voormalige Heiligewegpoorten
Funderingsresten van sluis tussen Spui en Singel
(Boerenverdriet)
5.5 Afbeelding: Historische
constructies (Gemeente
Amsterdam, 2018)
34
Funderingsresten bebouwing ten noordwestzijde Boerenverdriet
Verswaterbak uit 1794 ter hoogte van de Paleisstraat
Funderingen van landhoofden en pijlers voormalige bruggen (Weessluis, Heiligewegsluis)
Archeologie
In 2011 heeft Bureau Monumenten en Archeologie de Archeologische Signaleringskaart
Amsterdam samengesteld. Het hele plangebied is daarin groen gekleurd, wat betekent dat er een
hoge verwachting is dat archeologische vondsten van hoge waarde worden gedaan. De
verwachting is dat de archeologische objecten voorkomen in de voormalige waterbodem van de
Nieuwezijds Voorburgwal, vanwege menselijke activiteit op de waterkant en op het water van de
14e tot en met de 19e-eeuw.
Voorafgaand aan een ontgraving in niet-verstoorde bodemlagen is archeologisch
bureauonderzoek vereist. Wat betreft het uitvoeren van veldonderzoek geldt een uitzondering bij
ingrepen in een voormalige waterbodem. Het advies van Monumenten en Archeologie (2018) is
dat voor de werkzaamheden aan de herprofilering, de nutsvoorzieningen en het riool in de Nieuwe
Zijde Zuid geen archeologisch onderzoek gedaan hoeft te worden. De diepte van de
werkzaamheden is over het algemeen tot 2 meter, met uitzondering van de locaties van de
ondergrondse afvalcontainers en de trammasten. De werkzaamheden vinden daarmee
overwegend plaats in het dempingspakket, in een bodemlaag die al verstoord is. Op de locaties
van de ondergrondse afvalcontainers is aanvullend onderzoek nodig. Hierdoor worden geen
opgravingen van archeologische resten verwacht, en ook geen aantasting van archeologische
waarden (Monumenten en Archeologie, 2018). Wel geldt conform de Erfgoedwet een
vondstmeldingsplicht tijdens de uitvoering van werkzaamheden. Indien vondsten worden gedaan,
waarvan kan worden vermoed dat deze van archeologische waarde zijn, wordt dit aan
Monumenten en Archeologie gemeld. Dan kunnen in overleg met de opdrachtgever maatregelen
getroffen worden tot documentatie en berging.
Explosieven
In 2016 is een onderzoek uitgevoerd naar explosieven in het grondgebied van gemeente
Amsterdam. Dit bronnenonderzoek is uitgevoerd volgens de norm Werkveldspecifieke
Certificatieschema Opsporen Conventionele Explosieven, waarbij onderzoeken van derden zijn
geïnventariseerd, binnen- en buitenlandse archieven zijn bezocht en honderden luchtfoto’s uit de
Tweede Wereldoorlog zijn geïnterpreteerd. Hieruit blijkt dat geen conventionele explosieven in de
bodem van het plangebied worden verwacht. Wel hebben zich Duitse verdedigingswerken,
mitrailleurstellingen, bevonden op de hoek van Nieuwezijds Voorburgwal en de Paleisstraat en ten
noordwesten van de brug op de Raadhuisstraat over het Singel, die verdacht worden van klein
kaliber munitie. Er is geen nader explosievenonderzoek nodig.
5.6 Verontreinigingen
Op basis van de resultaten uit het milieu-hygiënisch bodemonderzoek (Stantec, 2018) kan
geconcludeerd worden dat in de ondergrond van het herinrichtingsgebied sprake is van een
35
diffuse verontreiniging met zware metalen, minerale olie en aromaten, met plaatselijk sterk
verhoogde waarden. Ter hoogte van Nieuwezijds Voorburgwal 258 is een ernstige verontreiniging
met minerale olie gevonden, op een diepte van 0.5 meter tot 3 meter beneden maaiveld, in een
gebied groter dan 25 kubieke meter. Gezien de diffuse aard van de verontreinigingen van de grond
wordt nader onderzoek in het gebied niet noodzakelijk geacht. De grond heeft beperkte
toepassingsmogelijkheden voor hergebruik.
Naast de grond zijn ook het grondwater, het asfalt en de funderingen onder de rijbaan onderzocht.
Het grondwater is licht verontreinigd met zware metalen en vluchtige aromaten. De gemeten
concentraties onopgeloste bestanddelen overschrijden de normen van de Omgevingsdienst
Noordzeekanaalgebied (voor lozing op het vuilwaterriool) en van Waternet (voor lozing op
oppervlaktewater). Voor de lozing zal een melding gedaan moeten worden. Het asfalt blijkt niet
teerhoudend te zijn, en is geschikt voor hergebruik. Onder de wegverharding is een funderingslaag
aanwezig, bestaande uit voornamelijk menggranulaat. Onder de trambaan ligt een betonnen
funderingsconstructie. Uit het onderzoek komt naar voren dat asbest aanwezig kan zijn in een deel
van de funderingslaag, wat aanleiding geeft tot nader asbestonderzoek om de omvang te bepalen.
Indien uit nader onderzoek blijkt dat asbest aanwezig is, zal een melding in het kader van de
afvalstoffenwetgeving moeten worden gedaan om de met asbest verontreinigde fundering af te
voeren. De funderingen zijn herbruikbaar als niet-vormgegeven bouwstof.
Uit het bodemonderzoek komt naar voren dat nader onderzoek naar overige verontreinigingen
niet noodzakelijk wordt geacht, evenals sanerende maatregelen. Er is wel vervolgonderzoek nodig
bij de locaties van de ondergrondse afvalcontainers, omdat daar dieper gegraven wordt. Voor
ontgravingen in een ernstig verontreinigde grond, die plaatselijk voorkomt, is een melding vereist
in het kader van het Besluit Uniforme Saneringen (BUS) bij Omgevingsdienst
Noordzeekanaalgebied. Tijdens werkzaamheden in de grond geldt dat over het algemeen geen
extra veiligheidsmaatregelen hoeven te worden getroffen ter bescherming, maar plaatselijk wel
vanwege verontreinigheden met zware metalen (zie CROW richtlijnen 132 en 400).
36
6 Projectvervolg
6.1 Verkeersbesluit
De veranderingen in de verkeersregels worden bestuurlijk vastgelegd in een Verkeersbesluit nadat
het Definitieve Ontwerp van de herinrichting vaststaat. Het gaat om de volgende verkeerskundige
veranderingen:
Het vastleggen van de maximumsnelheid op 30 kilometer per uur
Het opheffen van de zuidelijke rijrichting tussen Paleisstraat en Rosmarijnsteeg
Het omdraaien van de toegestane rijrichting in de Wijdesteeg
Het creëren van voetgangersgebied in Rosmarijnsteeg en Wijdesteeg.
Het opheffen van de vrachtroute over de Nieuwezijds Voorburgwal Zuid
Het meerijden van auto’s over de trambaan op het zuidelijke deel van Nieuwezijds
Voorburgwal Zuid tot de Postzegelmarkt
Het verplaatsen van de tramhaltes naar het Singel en de Paleisstraat
Het plaatsen van bebording om de wijzigingen in verkeersregels op straat aan te geven
Voor bewegwijzering dient het werk - ontwerp, realisatie, verplaatsing, tijdelijke verwijdering,
(terug)plaatsen - uitgevoerd te worden via de Nationale Bewegwijzeringsdienst (NBd).
6.2 Uitvoerings- en Kredietbesluit
Na een interne ambtelijke review stelt de Gemeenteraad in een Uitvoerings- en Kredietbesluit het
Programma van Eisen vast, samen met het definitieve ontwerp en het financiële ramings- en
dekkingsplan. Dit gebeurt in samenspraak met het Dagelijks Bestuur van Stadsdeel Centrum.
Tijdens het besluitvormingsproces kunnen de plannen nog inhoudelijk veranderen. De
besluitvorming staat gepland voor december 2018. De documenten waarop het Uitvoerings- en
Kredietbesluit gebaseerd is, vormen de basis voor de aanbesteding en gunning aan een
marktpartij. De marktpartij is verantwoordelijk voor de uitvoering van de herinrichting, waarna de
Gemeente zorg draagt voor het beheer en onderhoud van de straat.
6.3 Contractstrategie
Op basis van een inkoopstrategie wordt besloten hoe het project wordt aanbesteed, welke
verantwoordelijkheden bij de aannemer komen te liggen en welke afspraken er komen tussen de
samenwerkende partijen. Voorafgaand aan de aanbesteding aan een marktpartij wordt het
contract opgesteld, op basis van het definitieve ontwerp en een technische vraagspecificatie. Deze
vormen het vertrekpunt om tot het gewenste eindbeeld te komen. De technische vraagspecificatie
zal gebaseerd zijn op het Programma van Eisen. De aanbesteding wordt gestart nadat het laatste
bestuurlijke besluit is genomen. Het Technisch Definitief Ontwerp wordt door de opdrachtnemer
37
zelf opgesteld. Het doel hiervan is dat de opdrachtnemer in staat wordt gesteld zich goed voor te
bereiden op de uitvoeringswerkzaamheden.
De ambitie van het project De Nieuwe Zijde is om andere partijen met impactvolle
werkzaamheden in het gebied binnen hetzelfde tijdvak, onderdeel te laten vormen van de
contractering en aanbesteding van de herinrichting. Het gaat om werkzaamheden aan de
riolering (Waternet), spoorinfrastructuur (GVB), en aan kabels en leidingen zoals elektriciteit en
gas (Liander). Het doel hiervan is dat de uitvoering van het werk onderling wordt afgestemd,
waardoor de werkzaamheden efficiënter worden uitgevoerd en minder overlast geven voor de
omgeving. De afspraken tussen het project De Nieuwe Zijde en de samenwerkende diensten en
bedrijven worden goed geborgd in een samenwerkingsovereenkomst.
6.4 Uitvoeringsplanning
Vaststellen Uitvoerings- en Kredietbesluit Raad: december 2018 Contractvoorbereiding gereed: medio 2019 Aanbesteding en gunning gereed: eind 2019 Engineering opdrachtnemer: medio 2020
Geplande start uitvoering: eind 2020
38
7 Verantwoording gemaakte keuzes
De ontwerpkeuzes zijn gemaakt op basis van de uitgangspunten uit de Nota van Uitgangspunten
(zie inleiding), op basis van de kennis van betrokken experts van binnen en buiten de Gemeente
(die driewekelijks samenkomen in een gezamenlijke Projectgroep), en op basis van de inbreng van
bewoners en ondernemers uit het projectgebied. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven
van de belangrijkste punten.
7.1 Participatie: Klankbordgroepsessies
Voor de uitwerking van de uitgangspunten uit de Nota van Uitgangspunten zijn in de eerste helft
van 2018 vijf avonden georganiseerd met een Klankbordgroep van bewoners en ondernemers van
Nieuwezijds Voorburgwal Zuid. De besproken onderwerpen en ontwerpkeuzes worden hier nader
toegelicht.
7.1.1 Inrichting Postzegelmarkt
7.1.1 Afbeelding pleinvariant Postzegelmarkt (links) en parkvariant Postzegelmarkt (rechts)
Tijdens de avond over de inrichting van de Postzegelmarkt zijn twee ontwerpvarianten voorgelegd
aan de aanwezige bewoners en ondernemers uit de Klankbordgroep. De ene ontwerpvariant heeft
de inrichting van een plein, met een afwijkend materiaalgebruik op dit gedeelte en de toevoeging
van een aantal bomen. De andere ontwerpvariant heeft de inrichting van een klein park, waar de
verkeersstromen (behalve de tram) omheen worden geleid. Onder de aanwezigen was een lichte
voorkeur voor de parkvariant, omdat deze een heldere en afwijkende indeling heeft en vanwege
39
relatief smallere trottoirs langs de gevel mogelijk minder overlast gevende bezoekers trekt. Mede
naar aanleiding van deze bijeenkomst is de parkvariant gekozen om mee verder te gaan in het
ontwerpproces. Deze variant sluit het beste aan bij de Nota van Uitgangspunten. Een aantal zaken
is in dit ontwerp aangepast om tegemoet te komen aan de wensen van bewoners en
ondernemers. Het gaat om de volgende punten:
Het gras in het park wordt vervangen door vaste planten (beter onderhoudbaar)
Er komt meer ruimte voor de kramen op de Postzegelmarkt
Een derde pad wordt aangelegd van oost – west over de trambaan
Er worden minder nieuwe bomen toegevoegd, vanwege betere zichtlijnen en meer licht
Er komen klapbankjes
7.1.2 Bereikbaarheid
De tweede bijeenkomst met Klankbordgroep Nieuwezijds Voorburgwal Zuid stond in het teken
van de bereikbaarheid van het gebied. Regulier autoverkeer krijgt toegang tot het zuidelijke deel
van de Nieuwezijds Voorburgwal door vanaf de Raadhuisstraat rechts de Spuistraat in te rijden,
dan met een lus links over het Spui de Nieuwezijds Voorburgwal op te rijden. Op het zuidelijke
gedeelte van de straat rijden auto’s over de trambaan tot de Postzegelmarkt. Dit deel van de
straat is te smal voor een aparte autorijbaan. Op de Postzegelmarkt komt een rijbaan langs de
buitenzijde van de straat, rondom het park. Het verlaten van Nieuwezijds Voorburgwal Zuid aan
de noordkant gaat ook via de Raadhuisstraat. In de toekomst kan niet meer verder noordwaarts
gereden worden vanwege de invoering van eenrichtingsverkeer in zuidelijke richting op
Nieuwezijds Voorburgwal Noord (zie kaart). Bewoners en ondernemers uit het gebied kunnen een
ontheffing aanvragen om noordwaarts over het Singel af te rijden, waar een verzinkbare paal staat
ter hoogte van de Blauwburgwal . Bestemmingsverkeer kan vanuit de Spuistraat ook de
Wijdesteeg inrijden om de daar gelegen particuliere parkeergarage of de westkant van de
Postzegelmarkt te kunnen bereiken.
Naar aanleiding van de klankbordgroepsessie is als aandachtspunt naar voren gekomen:
Laden en lossen aan de westzijde Postzegelmarkt op het trottoir en bij het Spui voor
bewoners Begijnhof en bezoekers kerken.
7.1.3 Groenplan
Voor de parkvariant is door een groenontwerper een groenplan opgezet. Er zijn drie verschillende
groenvarianten getekend en gepresenteerd aan de buurt. Bij de beoordeling van de varianten is
gelet op het draagvlak in de buurt, de beheerbaarheid van het groen en de veiligheid (onder
andere voor trambestuurders, spelende kinderen, voetgangers in het donker).
40
7.1.3 Afbeelding: De drie groenontwerpen (van boven naar onderen)
41
Tijdens de derde avond van de Klankbordgroep zijn drie varianten van de groeninvulling van de
Postzegelmarkt getoond. Er worden extra bomen toegevoegd buiten de rijstructuur, en heesters
of hagen. De groenvakken worden verder ingevuld met (gedeeltelijk wintergroene, stevige) vaste
planten. De groenvakken worden doorkruist door een groene trambaan en door drie paden van
oost naar west, uitgevoerd in halfverharding. Er komt geen gazon in de groenvakken, omdat dit
slecht te onderhouden valt. De varianten onderscheiden zich van elkaar wat betreft de plaatsing
van hagen en heesters:
1. Bij de eerste variant liggen strak geschoren hagen langs de trambaan. De eerste variant
oogt monumentaler en door de plaatsing van de hagen is de trambaan niet op andere
punten te doorkruisen. De zichtlijnen zijn minder goed.
2. In de tweede variant staan gemengde, rond geschoren hagen verspreid over de
groenvakken.
3. In de derde variant staan geen hagen, maar heesters (ongeschoren struiken) en hogere
meerstammige heesters, waarmee een extra laag is toegevoegd. Hierdoor ziet deze
variant er speelser uit en is er meer eenheid in het groen. Omdat de struiken niet
gesnoeid worden en de heesters bloemen dragen, zal deze variant meer vogels en
vlinders trekken.
Onder de aanwezigen is een voorkeur uitgesproken voor de 3e variant. Deze variant is
meegenomen in het definitieve ontwerp. Vanwege de toevoeging van hogere heesters is de
verwachting dat minder vuil in de struiken blijft hangen. Ook vindt men het natuurlijke en
levendige karakter beter bij de iep en de straat passen. Wel vindt men het belangrijk dat er goede
zichtlijnen blijven en dat er een afscherming met de trambaan komt ter hoogte van de verdiepte
zitplek. Ook werd voorgesteld om meer inheemse planten toe te voegen aan het ontwerp. Dit
laatste is allicht (alleen) mogelijk in de boomspiegels.
7.1.4 Verdiepte zitplek
Tijdens de derde klankbordgroep bijeenkomst is het ontwerp van de verdiepte zitplek toegelicht.
De plek komt aan de oostzijde van de Postzegelmarkt te liggen, naast het Stadspaleis (aan de
noordkant), en krijgt als thema ‘water’. Op het lage gedeelte komen watersproeiers en op het
hogere gedeelte een waterpomp. In het lagere gedeelte komen betonnen objecten te staan.
Vanwege de opgave van Waternet om de straat rainproof te maken, wordt de zitplek lager dan het
maaiveld aangelegd. Bij hevige regenbuien kan het water niet in een keer naar het riool worden
afgevoerd, waardoor er behoefte is aan meer wateropvang – en infiltratieplekken. De plek komt 75
centimeter lager dan het maaiveld te liggen, met een vijftal ondiepe treden omlaag.
Naar aanleiding van de opmerkingen van de aanwezige leden van de Klankbordgroep zijn de
volgende aandachtspunten meegenomen:
De hinkelbaan voor kinderen komt terug in het ontwerp, namelijk op het westelijke gedeelte
van het plein waar halfverharding ligt.
42
7.1.4 Afbeelding: impressies verdiepte zitplek Postzegelmarkt
7.1.5 Materiaalgebruik
Tijdens de vierde bijeenkomst met de klankbordgroep is het materiaalgebruik besproken. Er zijn
twee impressies getoond van materiaalgebruik, waarbij in versie 1 de straat van gevel tot gevel is
uitgevoerd in rode klinkers (met uitzondering van het Postzegelpark). Bij versie 2 ligt asfalt tussen
de tramrails (met uitzondering van het gedeelte ter hoogte van de Postzegelmarkt), en zijn de
fietspaden in rood asfalt uitgevoerd. De overige weggedeeltes zijn uitgevoerd in rode klinkers,
43
zoals in de eerste versie. Het voordeel van de uitvoering met klinkers van gevel tot gevel is een
rustige, ruimtelijke uitstraling van de straat. Deze uitvoering past meer bij de historische
binnenstad. Het voordeel van asfalt tussen de tramrails is dat dit de gebruikelijke materiaalkeuze
is, waardoor de aanleg en het onderhoud eenvoudiger en goedkoper zijn. Het voordeel van rood
asfalt op de fietspaden is een herkenbare wegindeling, meer fietscomfort en lagere
onderhoudskosten. Het onderverdelen van de straat in verschillende soorten materiaal zou de
verkeersveiligheid ten goede kunnen komen, maar het ziet er rommeliger uit.
De opmerkingen over materiaalgebruik die mee zijn genomen in het ontwerp op basis van de
reacties van de aanwezige bewoners en ondernemers zijn:
De straat zoveel mogelijk in hetzelfde materiaal uitvoeren voor het rustige beeld, maar wel
een duidelijk verschil tussen de onderscheiden weggedeeltes aangeven. Vooral tussen
fietspad en trottoir. Dit komt de verkeersveiligheid ten goede. Als voorbeeld waar dit goed
werkt, kan de nieuwe inrichting van het Leidseplein worden genomen.
Voorkeur voor trambaan uitvoeren in rode klinkers en fietsvoorzieningen in rood asfalt of
klinkers.
Bekijken of het mogelijk is om de vergunde terrassen op het trottoir aan te geven met een
verschil in bestrating (een ander verband of ander materiaal). Dit komt (de handhaafbaarheid
van) de vrije doorloopruimte op de trottoirs ten goede.
7.1.5 Afbeeldingen: gehele straat uitgevoerd in rode klinkers (links), trambaan in grijs asfalt en
fietspad in rood asfalt (rechts)
7.1.6 Inrichting halte Singel
De vijfde en laatste bijeenkomst van de klankbordgroep was gericht op het ontwerp voor Singel en
Koningsplein. Vanwege dit onderwerp waren specifiek de bewoners en ondernemers rond het
projectgebied van halte Singel en Koningsplein uitgenodigd. Vragen en opmerkingen waren er
vooral over het laden en lossen op het Singel naast de tramhalte en over de oplossing voor
fietsparkeren. In het ontwerp is op verzoek van ondernemers een laad- en losplek toegevoegd
nabij de Lutherse kerk.
44
7.2 Ontwerpverkenningen verkeersfuncties en vergroening
Ter onderbouwing van de keuze voor de ‘parkvariant’ van de Postzegelmarkt, zijn
ontwerpschetsen gemaakt van de twee ontwerpvarianten waarbij gelet werd op de
verkeersindeling en de ruimte voor de groeninrichting. Bij de ‘pleinvariant’ liggen de
verkeersfuncties in het midden van de straat, waardoor minder ruimte overblijft voor het groen.
Hieronder wordt dit schematisch toegelicht.
Afbeeldingen 7.2: verkeer buitenom (links) en verkeer gecentreerd (rechts)
Variant 1: verkeer buitenom, ‘ovale rotonde’ Het verkeer wordt bij de Postzegelmarkt buitenom geleid, daar waar de meeste
bestemmingen zijn. Daardoor is minder ruimte voor verkeer nodig en is er meer verblijfs- en
voetgangersruimte.
Er zijn minder speciale regimes nodig om laden en lossen te faciliteren.
De groene trambaan is goed in te passen.
De overgang van auto van trambaan naar rijbaan is logisch te ontwerpen.
Variant 2: verkeer gecentreerd Het verkeer wordt gecentreerd langs de trambaan, zowel voor auto’s als fietsers.
Voor bestemmingen langs de gevels zijn regimes nodig voor laden en lossen. Aan de westkant
zijn bestemmingen die buiten venstertijden bereikbaar moeten zijn.
45
Er is meer ruimte voor verkeersfuncties, waardoor minder ruimte is voor verblijfsfunctie,
vergroening en voetgangers.
Groter risico dat auto’s langer op de trambaan blijven rijden.
Afbeeldingen 7.2: vergroening bij ovale rotonde en vergroening bij gecentreerd verkeer
1A: Vergroening bij ovale rotonde
Rust en eenheid in ontwerp.
Groene trambaan mogelijk, nood- en hulpdiensten kunnen er omheen.
2A: Vergroening bij gecentreerd verkeer
Meer spreiding en versnippering in het ontwerp van zowel groen als verkeer.
Groene trambaan niet mogelijk vanwege nood- en hulpdiensten.
Op basis van deze ontwerpverkenning en de avond met leden van de Klankbordgroep (zie
paragraaf 2.1.1) is gekozen om variant 1 als uitgangspunt te nemen voor het ontwerp. Deze
voldoet het beste aan de Nota van Uitgangspunten, vooral door de mogelijkheden van
vergroening (op ooghoogte). Zoals deze ontwerpverkenning laat zien kent deze meer
concentratie in verkeersfuncties en blijft hierdoor meer ruimte over om vergroening toe te passen.
46
8 Bronnen
Amsterdam Rainproof (2017). Rainproof factsheet Centrum West. Amsterdam: Amsterdam
Rainproof.
Bomenwacht Nederland (2018). Oriënterend onderzoek; 105 bomen Nieuwezijds Voorburgwal,
zuidzijde. Capelle aan den IJssel: Bomenwacht Nederland.
Gemeente Amsterdam (2016). Uitvoeringsplan Afval; Grondstoffen uit Amsterdam.
Amsterdam: Programmateam Afval en Ruimte & Duurzaamheid.
Gemeente Amsterdam (2017). Nieuwe Zijde, Nieuwe Lopers; Programmatische Visie Nieuwe
Zijde Postcodegebied 1012. Amsterdam: Ruimte & Duurzaamheid.
Gemeente Amsterdam (2017). Nota van Uitgangspunten Nieuwezijds Voorburgwal Zuid.
Amsterdam: Projectteam De Nieuwe Zijde.
Gemeente Amsterdam (2017). Nota van Beantwoording Nieuwezijds Voorburgwal Zuid.
Amsterdam: Projectteam De Nieuwe Zijde.
Gemeente Amsterdam (2017). Vaststellen stedelijk kader Locatiekeuze afval
inzamelvoorzieningen. Amsterdam: Gemeenteblad 234353.
Gemeente Amsterdam (2018). Beleidskader Puccinimethode; Standaard voor het Amsterdamse
straatbeeld. Amsterdam: Projectteam Puccinimethode.
Gemeente Amsterdam (2018). Natuurtoets Herinrichting Nieuwezijds Voorburgwal.
Amsterdam: Ingenieursbureau.
Gemeente Amsterdam (2018). Archeologische quickscan Herprofilering Nieuwezijds
Voorburgwal. Amsterdam: Monumenten en Archeologie.
Gemeente Amsterdam (2018). De Nieuwe Zijde; Historisch onderzoek bodem deelgebied Zuid.
Amsterdam: Ingenieursbureau.
Gemeente Amsterdam (2018). Rokingrage: ruimte voor auto en fiets onder het Rokin. Online:
www.amsterdam.nl/projecten/rokingarage (geraadpleegd op 23 augustus 2018).
Gemeente Amsterdam (2018). Noord/Zuidlijn metrostations. Online:
www.amsterdam.nl/noordzuidlijn/stations (geraadpleegd op 23 augustus 2018).
Gemeente Amsterdam (2018). De Entree: vernieuwing centrumzijde Amsterdam Centraal.
Online: www.amsterdam.nl/projecten/entree (geraadpleegd op 23 augustus 2018).
Gemeente Amsterdam (2018). Terrassenplan Nieuwezijds Voorburgwal Zuid. Amsterdam:
Projectteam De Nieuwe Zijde.
GVB (2016). Beter bereikbaar in een drukkere stad; Vervoerplan bij start Noord/Zuidlijn.
Amsterdam: GVB.
Hulst (2018). Nieuwe Zijde Zuid Amsterdam; Integraal verlichtingsplan. Eindhoven: Philips.
Stantec (2018). ARVO bodem- en verhardingsonderzoek De Nieuwe Zijde te Amsterdam. Delft:
Stantec.
Waternet (2016). Gemeentelijk Rioleringsplan Amsterdam 2016 - 2021. Amsterdam: Waternet.
47
Bijlage(n)
49
Bijlage 1 - Motie van de leden Vroege, Ernsting en Boldewijn
inzake de Nota van Uitgangspunten Nieuwezijds
Voorburgwal Zuid (30 km-zone)
50
Bijlage 2 - Motie van de leden Ernsting, Vroege, Boutkan en
Bakker inzake een uitvoeringskrediet voor herinrichting van
de Nieuwezijds Voorburgwal Zuid (materialisering van de
trambaan)
51
Bijlage 3 - Kaart verkeersroutes Amsterdam Centrum 2018
52
