! "!

Inhoudsopgave:

Inleiding: …………………………………………………………………….………………………. blz. 3

Waarom ‘reizen door de tijd’?: .……………………………….…………….……… blz. 4

Beginsituatie van de leerlingen:…………………………………………….………. blz. 5 MVB & KVB- modellen: …………………………………………….……………………… blz. 6 Plattegrond: ……………………………………………………………………………...………. blz. 6 Samenvatting van ‘Kruistocht in spijkerbroek’ : ……………….………. blz. 7 - 8

Les 1 ‘Raam naar de Middeleeuwen’: ………….……………………………….… blz. 9 - 12

Les 2 ‘Reizen door de tijd’: ………………..………………………………………….. blz. 13 - 15

Les 3 ‘Vast in het verleden’:………………………………..…………………………. blz. 16 - 18

Les 4 ‘Bewegen in het verleden’: ……………..………………………………..…. blz. 19 - 22

Tips & Tops: ……………………………………………………………….……………………… blz. 23 - 24 Bronnenlijst: ……………………………………………………………….……………………… blz. 25 Sfeer: ……………………………………………………………………….….……………………… blz. 26 - 30

! #!

Inleiding: Ik heb de profileringsopdracht KO 3.1 gemaakt m.b.v. een bovenbouwklas van de 14e Montessorischool ‘De Jordaan’ in Amsterdam. Het is een klas die barst van de energie. Een ‘kletsgraag’ maar super gemotiveerde groep met 27 leerlingen in de groepen 6, 7 en 8. Met ontzettend veel enthousiasme heb ik mij ingezet om samen met de leerlingen te leren, maar ook vooral plezier te hebben met het leukste wat er in het basisonderwijs is, namenlijk: de kunstzinnige vakken. Creativiteit is voor mij veiligheid. Het is mijn thuis. Vanuit creativiteit ‘vertrek ik en keer ik terug’. ‘Jij hebt geen aura, maar een crea.’ zegt mijn vrouw altijd lachend. Muziek schrijven, dichten, tekenen, knutsellen, klussen, ontwerpen, uit elkaar halen/in elkaar zetten, acteren, dansen, ik kan niet zonder! Met kinderen werken aan de kunstzinnige vakken is een win-win situatie. Het is niet alleen voor de leerlingen, maar ook voor jou als leerkracht leerzaam. Gefocust ‘kunsten’ zonder jezelf al te serieus te nemen leert een mens de wereld beter begrijpen. Kinderen zijn ontdekkingsreizigers in hun eigen leef- en belevingswereld. Als speurhonden sponzen deze uitvinders in spé alles in zich op. Voor alles is een eerste keer en dat zijn inspirerende momenten. Als leerkracht ben jij toeschouwer van kleine ‘wonderen’. Of het een nieuw lied aanleren is, of het leren van een moeilijke spellingregel, een kind doet dit altijd op unique en creatieve wijze. Een wijs mens zei: ‘meerdere wegen leiden naar Rome.’ In het onderwijs uit deze uitspraak zich als volgt: de leerkracht fungeert als wegwijzer en het kind bepaald zelf welke route het neemt. De leerkracht doet zijn/haar best om de stof zo goed mogelijk over te brengen en aan te sluiten op de behoeften van de leerlingen. Alkema & Tjerkstra (2011) beschrijven de theorie ‘gevoelige periode’ van Montessori als volgt: “…het kind is in een bepaalde fase gevoelig voor een bepaalde manier van leren en voor bepaalde kennisinhouden” (p. 622). Ik hoop dat u met net zoveel plezier mijn verslag leest, als ik tijdens het gehele proces heb ervaren.

! $!

Waarom ‘Reizen door de tijd’?: Kinderen zijn gevoelig voor prikkels en worden snel afgeleid. Ik ben ook zo’n kind. Volgens de ervaringstheorie van de Amerikaanse psycholoog Kolb ben ik een beschouwer/dromer. Toch veranderde ik snel in een doener na het lezen van de eerste zin uit een boek van Thea Beckman. Ik werd het verhaal ingezogen. Het greep mijn aandacht en liet niet meer los. Ik bleef lezen tot ik alle boeken door haar geschreven, verslonden had. Diezelfde gedrevenheid wil ik aanwakkeren bij

de leerlingen in mijn stagegroep. Mijn doel is m.b.v. deze opdracht de leerlingen te inspireren om op orginele en creatieve wijze deel van het boek te worden. ‘Trek uw spijkerbroek aan… we gaan reizen

door de tijd!’ Gebasseerd op het boek van Thea Beckman ’Kruistocht in spijkerbroek’ heb ik gekozen voor het thema: reizen door de tijd. Het verhaal speelt zich grotendeels af in de Middeleeuwen en sluit daarmee naadloos aan op de leerlijnen ‘Wereldverkenning voor het!Montessorionderwijs - Kosmisch onderwijs & opvoeding (KOO), thema (jaar 1): Middeleeuwen. (http://www.kosmisch-onderwijs.nl/portfolio/bovenbouw/)

Een oudere broer of zus van een vriendje of vriendinnetje zijn intrigerende personen in het leven van leerlingen met de leeftijd 9 t/m 12 jaar. Bovenbouwers zijn nieuwsgierig naar zichzelf en de mensen om hen heen. De hoofdpersoon van het boek ‘Kruistocht in spijkerbroek’ is net iets ouder dan de leerlingen. Het is spannend en leerlingen kunnen zich indentificeren met de hoofdpersoon. Van der Kooij en De Groot-Reuvekamp (2009) vertellen hierover in hun boek over didactiek bij het vak geschiedenis: “Centraal staat een identificatiepersoon, die dus ongeveer de leeftijd van de leerlingen heeft, of iets ouder is. Deze identificatiepersoon moet voor de leerlingen zo gaan leven, dat ze zich via deze persoon in het onderwerp van de les kunnen verplaatsen” (p. 301). Het zou fantastisch zijn als er enkele leerlingen zo geïnspireerd worden door de lessenserie dat ze het boek gaan lezen.

! %!

Beginsituatie van de leerlingen: De leerlingen hebben een enthousiaste houding tegenover de kunstvakken: beeldende vorming, muziek, dans en drama. De school werkt via de methode DaVinci. Iedere zes tot acht weken dient zich een nieuw thema aan. Het vorige thema was Egyptenaren. Beeldende vorming: Bij een beeldende vormingsles hebben de leerlingen van papiermarché een sarcofaag gemaakt. Met verf hebben ze versieringen aangebracht. In mijn beeldende vormingsles werken de leerlingen met houtskool aan de opdracht ‘raam naar de Middeleeuwen’. (zie les 1: ‘Raam naar de Middeleeuwen) Muziek: Om de twee weken komt een vakleerkracht muziekles geven. Mede door het enorme enthousiasme van deze leerkracht zijn de leerlingen erg gemotiveerd om nieuwe liedjes aan te leren. In mijn muziekles leer ik de leerlingen een door mijzelf geschreven lied ‘Reizen door de tijd’, gebasseerd op het boek ‘Kruistocht in spijkerbroek’. (zie les 2: ‘Reizen door de tijd’) Drama: Met de variatémiddagen krijgen de leerlingen op school de kans om zelf bedachte toneelstukjes op te voeren. In de klas wordt weinig tot geen aandacht besteed aan vormen van drama. Enkele leerlingen hebben buiten school om wel eens op een toneelclubje gezeten. In mijn dramales beelden de leerlingen een scene na uit ‘Kruistocht in spijkerbroek’. Dit gebeurd in groepjes van vijf. Eén leerling draagt de scene voor. (zie les 3: ‘Vast in het verleden’) Dans: Enkele leerlingen zitten op moderne dans expressie zoals: breakdance en jazzballet. Op school worden geen danslessen gegeven. In mijn dansles laat ik de leerlingen op twee verschillende geluidsfragmenten bewegen. In deze les wordt d.m.v. beweging het ‘reizen door de tijd’ uitgebeeld. Tevens leer ik ze een zelfbedachte dans aan die het karakter van de hoofdpersoon laat zien. (zie les 4: ‘Bewegen in het verleden’) Op de volgende bladzijde behandel ik de gebruikelijke modellen van de KO vakken. De specifieke product- en procesdoelen heb ik in de lessen.

! &!

Plattegrond: Alle lessen uit de lessenreeks zijn als volgt opgebouwd:

Nummer + titel van de les Kerndoelen Lesdoelen Beginsituatie Benodigdheden Organisatie Lesopzet

o lesfasen o tijd o PPT +

achtergrondinformatie o organisatie +

differentiatie o lesmateriaal

\.N94=;'

''ÀL -.^^\. UrN*, *à).')or»s

Jatt'-^' '( - \Lan'^

saar da- \ ' '";-(\Lao't^ '- ''^(

{t\r J.;J, &€x1ccss"u*

-\&^-s' De"ot'

*^s,:,..V#r{ffD -\s*w.*$*.fi";,\'\'^'s '1\p

*À*.h \§i-r,^.. {xue:sï;e"i'::\-i

\ Iov§-/,l

D4

\\

\,J\e

! '!

Samenvatting van het boek: Het verhaal gaat over een jongen van bijna zestien jaar. Het is een slimme, nogal bijdehante jongen. Een gedeelte van het verhaal speelt zich af in de moderne tijd, maar voor het grootste gedeelte in de Middeleeuwen. De jongen (Rudolf Weega kortweg Dolf) weet de uitvinders van een vreemde machine over te halen hem als proefkonijn te gebruiken en naar het verleden te flitsen. Hij wil namenlijk een riddertoernooi van dichtbij meemaken. Na lang zeuren wordt hij met de machine naar het jaar 1212 geflitst. Aangekomen in de Middeleeuwen markeert hij de plek met krijtstrepen. Hij moet op precies dezelfde plek op het afgesproken tijdstip staan, anders zit hij gevangen in het verleden. Al gauw beland hij in een wild avontuur waarbij hij een student uit Pisa (Leonardo Fibonacci da Pisa) te hulp schiet die overvallen word door struikrovers. Vier uur later haast Dolf zich naar de plek met krijtstrepen om terug geflitst te worden naar het heden. Tot zijn grote schrik komt er net een lange stoet kinderen aanlopen over de weg met de gemarkeerde plek. Hij dringt zich door de kinderstoet, maar dan ziet hij voor zijn ogen een middeleeuws kind verdwijnen. Te laat, Dolf kan niet meer terug! Gedoemd om de rest van zijn leven in het verleden te slijten. De stoet kinderen blijkt een kinderkruistocht te zijn geleidt door een simpele herdersjongen genaamd Nicolaas. In visioenen werd hem verteld wat zijn levensdoel was. Met een kinderleger zou hij met hun onschuld de ‘heidenen’ uit Jeruzalem verjagen. Nicolaas zou de zee laten wijken waarna de ‘heidenen’ op de vlucht zouden slaan. Gesteund door twee monniken, Dom Anselmus en Dom Johannis, rijd Nicolaas in een kar, getrokken door twee sterken ossen, voor het leger uit. Dolf ziet hoe slecht de kinderen er aan toe zijn. Sommigen vallen langs de weg dood neer. Uitgehongerd en afgepeigerd door de lange gevaarlijke tocht. Dolf besluit met het leger mee te reizen. Hij neemt het voortouw om de kruistocht beter te organiseren. Hij zorgt voor vissers, jagers, een zieke boeg etc. Toch is niet iedereen hier blij mee. Gedurende de tocht komt Dolf tegenover meerdere gevaren te staan: de scharlaken dood, roofridders, honger, de ongenadige natuur, maar ook een tegenstander binnen de grote stoet. Dom Anselmus blijkt haast te hebben. Dolf word door hem voor ketter uitgemaakt en moet zichzelf verdedigen voor het hele kinderleger. Later blijkt dat Dom Anselmus een dubbele agenda heeft. Aangekomen bij de zee in Italië, waar Nicolaas het wonder zou voltrekken, komt Dolf net op tijd achter de ware reden van de kruistocht.

! (!

Dom Anselmus en Dom Johannis hebben alles in scene gezet. Nicolaas is voor de gek gehouden en zijn visioenen waren hem in het hoofd gepraat. Als de zee niet wijkt voor de schaapsherder zou Dom Anselmus ingrijpen. Met behulp van schepen, onder leiding van piraten kapiteins, zouden de kinderen alsnog naar het beloofde land gebracht worden. De kinderen zouden vervolgens op de slavenmarkt van Tunesië verkocht worden. Dolf weet dit samen met zijn nieuwe vrienden te voorkomen. Nadat Dom Anselmus ontmaskerd is, wordt hij verscheurd door de woedende kinder menigte. Het kinderleger valt uit elkaar. Sommige kinderen keren terug naar hun geboorte streek, andere kinderen vinden onderdak in Italië. Nicolaas trekt verder met een behoorlijk geslonken kinderleger en Dolf krijgt een bericht uit de toekomst. Zou hij dan toch naar huis kunnen terugkeren? !

! )!

KO/Beeldende vorming: Les 1 van 4 ʻRaam naar de Middeleeuwenʼ Thematische lessenserie binnen de vakgebieden van ‘kunstzinnige oriëntatie’. (tule.slo.nl)

Kerndoel 54 De leerlingen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. B E T E K E N I S V O L L E O N D E R W E R P E N E N T H E M A ' S

• Decors, kostuums, affishes

B E E L D A S P E C T E N Ruimte

• omsloten ruimte (potjes, tenten, huizen, kastelen)

Ruimtesuggestie op het vlak

• vervagen van kleur, contour en textuur Kleur

• relatie tussen kleur en licht

Vorm • vormsoorten

(geometrische en organische vormen) Compositie

• opbouw, ordening, evenwicht en betekenis

M A T E R I A A L / T E C H N I E K Tekenen

• tekenen met conté en houtskool Lesdoel: - de leerlingen maken een beeldend werkstuk, geïnspireerd op het boek ‘Kruistocht in

spijkerbroek’ van Thea Beckman. - de leerlingen tekenen met houtskool gebouwen en landschappen uit de middeleeuwen met als

titel: raam naar de middeleeuwen en maken gebruik van 3 technieken: vanuit lijn, vanuit vlak en schaduw.

- de leerlingen maken een uitklapbaar boek met karton, touw en plakken de tekeningen (raam naar de middeleeuwen) hierin.

Beginsituatie: - de leerlingen hebben kennisgemaakt met het boek ‘Kruistocht in spijkerbroek’ aan de hand van

een boekbespreking van een leerling. - de leerlingen werken bij ieder schoolthema enthousiast aan de opdrachten binnen het

vakgebied ‘Beeldende vorming’. Zij hebben nog niet eerder met houtskool gewerkt.

! *+!

Thema:

- Reizen door de tijd Lesonderwerp:

- Raam naar de middeleeuwen Tijd:

- 45 minuten Organisatie:

- klassikale les - verwerking individueel

Benodigdheden:

- 27 x houtskool - 27 x gekaderd A4

- wattenstaafjes - 14 x karton (zwart en wit) - kwasten - kopje water - 2 x gekleurd karton

(voorkant/achterkant) - 28 x touw (5 cm) - smartboard + stift - usb-stick met afbeeldingen van

gebouwen en mensen in de ME - 2 x voorbeeld houtskool tekening

Lesverloop Inleiding (1 min.) ‘We gaan in vier lessen op verschillende kunstzinnige wijzen een boek beleven.’ Beeldende vorming, muziek, dans en drama komen aan de orde. De eerste les: beeldende vorming. 1) Oriëntatie (9 min.) A) Je leest de samenvatting van het boek voor zonder de titel vrij te geven. Na de afloop stel je de vragen: - wie herkent het verhaal? - in welke tijd speelt het verhaal zich af? Heel goed het verhaal speelt zich af in de moderne tijd én in de Middeleeuwen. B)

Je laat een stuk houtskool en toont de foto op het smartboard. Wie herkent dit? Waar kun je dit voor gebruiken? Uitleg: Houtskool is verkoold hout. Kolenbranders maakten een houtstapel waarbij ze het hout schuin tegen elkaar aan zetten. De houtstapel werd afgedekt zodat er weinig zuurstof bij kon. Het hout wordt aangestoken, maar brandt niet helemaal af. Wat overblijft is verkoold hout.

Houtskool werd 1000 jaar v.C. al gebruikt als brandstof voor ijzererts. In de middeleeuwen was er meer vraag naar ijzer voor de mensen zelf, maar ook door het groeien van kastelen en burchten.

! **!

Met houstkool kun je ook tekenen! Je toont een collage van houtskool tekeningen met o.a. werk van Rembrand, maar ook modern werk om aan te sluiten op de belevingswereld van de leerlingen.

2) Instructie (5 min.) ‘Wij gaan een raam naar de Middeleeuwen maken met houtskool.’ Hoe doe je dat? 1) Kies een ontwerp:

- kasteel - kathedraal - boeren huisjes - landschap

Laat je inspireren door de voorbeelden die rondgaan. 2) Maak je tekening, gebruik van verschillende technieken: - tekenen vanuit lijn ! met de scherpe kant van het houtskool lijnen zetten, eerst licht (zacht drukken) dan donkerder (harder drukken). - tekenen vanuit vlak ! met de zijkant van het houtskool een vlak kleuren, vervolgens met je vinger of een wattenstaafje vromen ‘ingummen’. - tekenen met schaduw ! maak dikke lijnen aan de schaduw kant van je tekening en veeg het licht uit. LET OP:

- niet te hard drukken, dan breekt het houtskool. - veeg je tekening niet uit.

! *"!

3) Uitvoering (25 min.) Organisatie, individuele verwerking:

- na 3 minuten: iedereen heeft een ontwerp? - na 5 minuten: iedereen is aan het schetsen? - na 20 minuten: 5 minuten om het af te maken.

Differentiatie, weer:

- helpen bij het kiezen van een ontwerp - in kleine groepjes de verschillende technieken voordoen.

Differentiatie, meer:

- meer detail/accenten aanbrengen in de tekening (mensen, dieren, bouwstenen in het kasteel etc.).

- extra techniek: maak gebruik van een natte kwast om nog meer eenheid in je tekening te maken.

4) Nabeschouwing (5 min.) Hoe ging het? Welke technieken hebben jullie gebruikt, en hoe ging dat? Is het heel anders dan met potlood? Afsluiting (1 min.) Je laat het uitvouwbare boek aan de klas zien, en complimenteerd de leerlingen voor hun prachtige werk!

! *#!

KO/Muziek: Les 2 van 4 ʻReizen door de tijdʼ Thematische lessenserie binnen de vakgebieden van ‘kunstzinnige oriëntatie’. (tule.slo.nl) Kerndoel 54 De leerlingen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. B E T E K E N I S V O L L E O N D E R W E R P E N E N T H E M A ' S

• muziek is voor kinderen alom tegenwoordig. Via de media komen ze met veel verschillende soorten muziek in aanraking. Muziek op school sluit daarbij aan, maar geeft ook een verdieping in de muzikale beleving van de kinderen. Onderwerpen uit de lagere groepen komen vaak weer aan de orde, maar ook nieuwe muziekthema's als carnaval, de eindmusical, filmmuziek, ringtones, rap en liefde, oorlog en vrede, morgen en avond, verdriet, muziek op de computer, SMS-en /ringtones, natuur en milieu, liefde. Deze onderwerpen worden zingend, spelend, bewegend, noterend en luisterend verkend.

Z I N G E N • eenstemmige liederen, couplet-refrein liederen, liederen die verbonden worden met het thema

of onderwerp. Lesdoel: - de leerlingen kunnen de coupletten, de brug en het refrein van het lied ‘Reizen door de tijd’

zingen begeleidt op de gitaar door de leerkracht. - de leerlingen kunnen een simpele ‘zang-jam/improvisatie’ geven. Beginsituatie: - de leerlingen hebben om de twee weken muziekles van een superenthousiaste vakleerkracht. - de leerlingen vinden zingen leuk en leren gemakkelijk liedjes aan. Thema:

- Kruistocht in spijkerbroek Lesonderwerp:

- Zingen + jam/improvisatie Tijd:

- 30 minuten Organisatie:

- klassikale les Benodigdheden:

- 27 tekstbladen - Gitaar

! *$!

Lesverloop Inleiding (5 min.) ‘We gaan ‘Reizen door de tijd’. Organisatie: Alle leerlingen zitten aan hun tafel, tafels zijn leeg. Alle leerlingen krijgen de tekst van het lied ‘Reizen door de tijd’. 1) Introductie (5 min.) Je zingt het lied één keer voor. De leerlingen lezen mee met de tekst. 2) Kern (15 min.) Zing één keer voor, dan samen met de leerlingen. Dit doe je in deze volgorde:

- 1e couplet (2e keer samen)

- 1e brug (2e keer samen)

- dan 1e couplet + 1e brug

- Refrein (2e keer samen, 3e keer ondersteunend)

- Dan 1e couplet + 1e brug + Refrein

- 2e couplet (meteen samen) - 2e brug (meteen samen) - dan 2e couplet + 2e brug + Refrein

- Hele lied

- Jam/improvisatie

3) Slot (5 min.) Nog één keer het hele lied met zo min mogelijk ondersteuning.

aull,pDuPll+ uaa u! ' r"6oo,,lx'roou lrtu s+[J 'uolzsallD llm ït 'o

d{,,,,5m,'r3'::: 'loro rrJol +*"P! X""Y.ii:" '6rla16smna11rltrtffi t

.radsog tull "ïalznu

? §ÏaI pfrràp JooP u"z!"U

,W:,y,',-*ffiH "@íd; " ,.,S##:ïfi;,ï':'.K 'r1"q-'ffids amnalu uaa 'r'*poo'q uaouatffi#P+aqsD/'^

CYtv-"' i -' ,l Ul puDJlSao

'uaPalJa^ lal,;;WaPuD^:i,Ï1,ï:i

'(, 11l !Y r-.._.toc ' t''nqt 6ou tloo ïl ulo) ar"i'q''o nou tlP uoï aoH sor +a!u ,ï **'i ï

::i,t, ; ï:ï;l au'qaouPfl+ uaa ul ' JaïaoJr"rPou [ltu s+!lJ 'ualz sallD l!'Ít I!'o 'PftrQP'oLR""#ffi,ffi 'ríà*rr ioP do JDDU ïnJQ

irffil:::i:1'-'';

! *%!

!"#$%&'(#)*+$##

!"#$%&'%(#)**+#)%#,&-)#./0'&%1#2#,%13,#4"#5637%+8## # # 9":;##

#################

##

! *&!

KO/Drama: Les 3 van 4 ʻVast in de verleden tijdʼ Thematische lessenserie binnen de vakgebieden van ‘kunstzinnige oriëntatie’. (tule.slo.nl)

Kerndoel 54 De leerlingen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. B E T E K E N I S V O L L E O N D E R W E R P E N E N T H E M A ' S Onderwerpen en thema’s uit wereldoriëntatie en kunst.

• kinderliteratuur en kinderpoëzie S P E L - E L E M E N T E N

Bewust hanteren van: • samenspel (rekening houden met meerdere rollen) M A T E R I A A L / T E C H N I E K

In combinatie met spel-elementen. • voordracht Kerndoel 55 De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. R E F L E C T E R E N

• bespreking van ideeën, plannen en keuze mogelijkheden voor het maken van een eigen presentatie (tentoonstelling, modeshow, toneelstuk, hoorspel, instrumentaal spel, uitvoering schoolorkest of schoolkoor, musical, dansvoorstelling, voordracht van eigen verhalen of gedichten)

• mening geven over eigen product en werkproces en over dat van groepsgenoten Lesdoel: - de leerlingen kunnen een scene uit het boek ‘Kruistocht in Spijkerbroek’ voordragen. De

voordracht is de leiddraad bij een dramatische vertolking. Eisen voordracht: publieksgerichtheid en spanningsopbouw.

- de leerlingen kunnen een dramatische vertolking vormgeven en uitvoeren aan de hand van een scene uit het boek ‘Kruistocht in Spijkerbroek’. Eisen dramatische vertoking: orginaliteit en samenspel.

Beginsituatie: - de leerlingen hebben vrij weinig ervaring op het gebied van ‘drama’. Een aantal leerlingen

hebben toneellessen gehad buiten school om. - de leerlingen staan open voor nieuwe werkvormen en activiteiten. - niet alle leerlingen hebben het boek gelezen. Thema:

- Kruistocht in spijkerbroek Lesonderwerp:

- voordracht, vormgeven, uitbeelden Tijd:

- 55 minuten Organisatie:

- klassikale les - verwerking in 5 groepjes van 5/6

Benodigdheden:

- gescheurde spijkerbroek - hoed + lootjes met groepsnummer (1

t/m 5) - 5 enveloppen met opdracht kaarten +

scenes uit ‘Kruistocht in spijkerbroek’.

! *'!

Lesverloop Inleiding (5 min.) ‘We gaan op ‘Kruistocht in spijkerbroek’. Organisatie: 1) De les verloopt als volgt: Je schrijft de cursief getypte woorden op het bord als lesoverzicht

- Ruimte - ruimte maken. - Voordracht - hoe draag je een tekst voor? - Warming-up - korte ‘warming-up’. - Groepjes - voordracht/toneelspel oefenen in groepjes. - Showtime - uitvoeren voor de klas.

Codewoord: ‘spijkerbroek’ betekent stoppen, stil en luisteren. 2) De leerlingen vormen een halve kring:

- het open gedeelte ligt bij het bord. - per groepje worden de tafels opzij geschoven. - per groepje wordt bij de kring aangeschoven.

3) Loop de kring rond:

- de leerlingen kiezen een lootje uit de hoed en stoppen deze in hun zak zonder erop te kijken.

- je spreekt af: ‘spijkerbroek’ betekent stoppen en luisteren.

1) Instructie/exploratiefase (3 min.) Je leest het eerste stuk voor uit de beginscene van het verhaal ‘Kruistocht in spijkerbroek.’ Je laat zien hoe je publieksgericht voorleest:

- je leest op een rustig tempo en maakt kleine pauzes. - je richt je op de groep en kijkt de leerlingen aan. - je bouwt de spanning op, maar waakt voor enthousiasme dat overslaat in chaos.

2) Warming-up (7 min.) Je leest het tweede stuk voor uit de beginscene van het verhaal ‘Kruistocht in spijkerbroek.’ Vervolgens laat je de leerlingen het volgende uitbeelden:

- Loop rond, op mijn teken: verbazing ! modern mens ontmoet middeleeuws mens. - Kies een plek in de ruimte: ezel (geluid en beweging). - Loop rond: kind in de kruistocht (1. ziek, honger, biddend 2. hulpzoekend of behulpzaam). - Kies een plek in de ruimte: tijdmachine (geluid en beweging).

Je houdt de vijf criteria van de warming-up goed in de gaten. 1 Enthousiasme! 2 Iedereen doet mee! 3 Geen eisen! 4 Leerkracht doet mee! 5 Inhoud van de warming-up sluit aan op de lesdoelen.

! *(!

3) Verwerking (20 min.) Voordragen & acteren. Organisatie: Jij deelt de klas op in vijf oefenplekjes. De leerlingen bekijken hun lootjes en gaan bij hun groep staan. Instructie: ‘Spijkerbroek’ Elk groepje krijgt een envelop:

- tekst (voordragen) - rolverdeling (acteurs)

1) Verdeel de rollen 2) 10 minuten oefenen en brainstormen 3) Tips & tops! ! loop langs ieder groepje en geef korte tips & tops (max. 2 min. per groepje) 4) Generale repetitie Differentiatie:

- na 3 minuten: rollen verdeeld? - na 5 minuten: tips & tops! - na 15 minuten: over 5 minuten bespreken met de klas.

4) Uitvoering (15 min.) Je laat elk groepje hun scene uitvoeren, terwijl de rest toekijkt. Na afloop laat je de leerlingen tips & tops geven. Evaluatie/afsluiting (5 min.) Tips & Tops m.b.t. het werken in groepjes. Wat ging er goed? Wat kan er beter?

! *)!

KO/Dans: Les 4 van 4 ʻBewegen in het verledenʼ Thematische lessenserie binnen de vakgebieden van ‘kunstzinnige oriëntatie’. (tule.slo.nl)

Kerndoel 54 De leerlingen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. B E T E K E N I S V O L L E O N D E R W E R P E N E N T H E M A ' S

• onderwerpen en thema's uit wereldoriëntatie en kunst. Bijvoorbeeld: het menselijk lichaam, zintuigen, sport, reizen, machines, de krant, tijd, geschiedenis, kinderliteratuur, poëzie, verschillende dansstijlen uit heden, verleden en andere culturen, dans als beroep en danstheater

G E B R U I K V A N D A N S E L E M E N T E N • bewust gebruik van de danselementen tijd,

kracht, ruimte en bewegingskwaliteiten in dansexpressie en kinderdans: o leiden en volgen in tweetallen/groepjes o gelijktijdig dezelfde bewegingen dansen o passen en dansfiguren ontdekken, imiteren, herhalen

Kerndoel 55 De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. R E F L E C T E R E N

• mening geven over eigen product en werkproces en over dat van groepsgenoten Lesdoel: - de leerlingen kunnen in slow-motion de begrippen ‘tijdloos- en gewichtloos’ in bewegingen

vertalen. - de leerlingen kunnen een aantal simpele dansbewegingen aanleren en uitvoeren op een muziek

fragment. Beginsituatie: - de leerlingen hebben vrij weinig ervaring op het gebied van ‘dans’ in schoolverband. Buiten

school om volgen enkele leerlingen danslessen. - de leerlingen zijn enthousiast en houden van bewegen. - niet alle leerlingen hebben het boek gelezen. Thema:

- Reizen door de tijd Lesonderwerp:

- Bewegen op muziek Tijd:

- 40 minuten Organisatie:

- klassikale les - warming-up (individueel)

Benodigdheden: - Muziek:

o ‘Bangarang’ van Skrillex o ‘Iguazu’ van G. Santaolalla

- Smartboard + geluid

Lesverloop 1) Inleiding (5 min.) ‘We gaan‘ bewegen in het verleden’. Organisatie: Je schrijft de cursief getypte woorden op het bord als lesoverzicht 1) De les verloopt als volgt:

- ruimte maken. - warming-up. - exploratie. - afsluiting/evaluatie.

2) De leerlingen maken ruimte voor een dansvloer in de klas.

- per groepje worden de tafels opzij geschoven. - de andere leerlingen blijven op hun plek zitten. - de leerlingen zonder tafel schuiven met hun stoel aan bij de overige tafels.

Codewoord: ‘spijkerbroek’ betekent stoppen, stil en luisteren.

2) Warming-up (10 min.) Je laat de leerlingen een plek in de ruimte kiezen, zonder dat ze een klasgenoot aan raken. Je houdt de vijf criteria van de warming-up goed in de gaten. 1 Enthousiasme! 2 Iedereen doet mee! 3 Geen eisen! 4 Leerkracht doet mee! 5 Inhoud van de warming-up sluit aan op de lesdoelen. Stel je voor én beeld uit (zonder muziek nog): 1) Dolf loopt naar de tijdmachine ! bijdehand, stoer etc. 2) Dolf stapt in de tijdmachine ! nog steeds bijdehand, maar aarzelend. 3) Dolf geeft het OK-sein ! Dolf is er klaar voor, hij voelt zich goed. 4) Dolf vertrekt met de tijdmachine en zweeft door de tijd ! tijdloos, geruisloos, slow-motion. 3) Exploratie (15 min.) Je stelt de leerlingen op in vijf rijen van 5/6. Start muziek fragment: ‘Iguazua’ van Gustavo Santaolalla. A) ‘Sluit je ogen en adem rustig! In door je neus, uit door je mond.’ ‘Van binnen ben je gespannen, maar je voelt je vrij.’ ‘Je reist door de tijd… je bent gewichtloos, tijdloos.’ ‘Je rechter arm begint langzaam te bewegen, slow-motion.’ ‘Je vingers bewegen op de muziek.’ ‘..en nu je linker arm, je rechter arm leg je op je rug.’ ‘Je vingers bewegen op de muziek.’ ‘..en nu allebei je armen.’

! "*!

‘Ik tel tot drie en je zet met je rechter been een stap naar voren’ ‘Ik tel tot drie en je stapt weer terug.’ ‘Ik tel tot drie en je gaat op je knieën zitten, je armen rusten nu op je benen.’ ‘Ik tel tot drie en je staat weer op.’ ‘Je doet je ogen open en volgt je armen met blik.’ ‘Je ademt in door je neus en ademt uit door je mond.’ De muziek is afgelopen. B) Je biedt één voor één de onderstaande bewegingen aan en oefent:

Start muziek fragment: ‘Bangarang’ van Skrillex. Op de maat van de muziek laat je de leerlingen de bewegingen uitvoeren. Tel af: één, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven, acht, etc. (Iedere beweging duurt vier tellen) Enthousiasmeer, geef complimenten, tel de maat, wees zelf actief! 5) Afsluiting/evaluatie (10 min.) Tips & Tops m.b.t. de lessenserie. Wat ging er goed, wat kan er beter en wie gaat‘Kruistocht in spijkerbroek’ lezen?

! ""!

!"#$%&'(#)*+$##

!"#<%7*+,6,&*(=>?06'0#.@03,6A*#B6(,6*C6CC68## # # D"DE##

9"#F6(?6+6(?#G%6,"#B&+6H#.B1+&CC%I8# # # # J"J:##################

##

! "#!

Tips & Tops: Lege boekenplank (top): Wat een succes en wat heb ik genoten. De leerlingen hebben zich voor de volle honderd procent ingezet. Prachtige werkstukken zijn het resultaat. Eerder in het verslag schrijf ik dat het fantastisch zou zijn als de lessenserie de leerlingen inspireert ‘Kruistocht in spijkerbroek’ te lezen. Vol trots kan ik melden dat er welgeteld vier leerlingen in de klas een exemplaar hebben weten te bemachtigen. In de schoolbibliotheek is de boekenplank bij de B, van Beckman leeg. Yes! Grijp het moment (tip): Tijdens het geven van deze lessenserie heb ik geleerd mijzelf te zijn in de klas. Mijn stagementor heeft mij hierbij ontzettend geholpen. Doordat ze mij mijn gang liet gaan en vertrouwen uitstraalde, voelde ik me vrij. Met de adviezen en feedback van mijn stagementor en haar duo, heb ik enorme sprongen vooruit gemaakt in mijn ontwikkeling als leerkracht in het basisonderwijs. Door jezelf te zijn en niet de leraar te ‘spelen’, creëer je ruimte voor improvisatie. Je kan een les voorbereiden, maar je kan het verloop van een les niet voorspellen. Een onverwachte wending van de sfeer in de klas of een op de les aansluitende eigen ervaring van een leerling. Het is altijd belangrijk rekening te houden met het ‘nu’. Inspelen op dit soort situaties kan leiden tot prachtige leeropbrengsten en is bevorderlijk voor het groepsgevoel. Grijp het moment! Stap één voor de beginnende leerkracht: wees jezelf.

! "$!

Tips & Tops: Passie is geen garantie (tip): Ik heb vijftien jaar met mijn band getourd. Zingen is het leukste wat er is. Deze passie voor muziekmaken gebruik ik ook in mijn stageklassen. Wat ik bij deze groep geleerd heb, is dat niet iedereen van zingen houdt. In de muziekles ‘reizen door de tijd’, ontstond er een interessant conflict. Ik was super gemotiveerd, had de les goed voorbereid met een eigen geschreven lied. Klaar om het dak eraf te blazen. Dit tegenover leerlingen die plichtsgetrouw zonder passie het lied zongen. Houd je doel voor ogen en maak je les af, maar blijf niet eindeloos leerlingen motiveren. Als het er niet in zit, zit het er niet in. En houdt er rekening mee dat jouw passie geen garantie is voor super enthousiaste leerlingen. Spijkerbroek! (top): Dans en drama was nog onbekend terrein voor mij. Mijn stagementor gaf mij het advies duidelijk uit te schrijven hoe ik de lessen organiseer en leid. Van Engelen (2011) schrijft over de rol van de leraar: “De leerkracht heeft, of hij het wil of niet, een gezagsverhouding naar de kinderen. Als de leerkracht deze positie goed invult, biedt hij de leerlingen veiligheid en kan hij sturing geven aan het groepsproces en het leerproces” (p. 87). Van het vormen van de kring tot aan de overgang naar de volgende les heb ik de organisatie uitgeschreven. Als hulpmiddel bedacht ik het codewoord ‘spijkerbroek’. Bij het uitspreken van het codewoord: stop!, stil en luister. Dit was voor mij en voor de kinderen een houvast. Mijn stagementor gebruikt ‘spijkerbroek’ nu ook!

! "%!

Literatuurlijst: - Van Engelen, R. (2011). Bouwen aan je groep. Amersfoort: Thieme Meulenhof. - Van Der Kooij, C., & De Groot-Reuvekamp, M. (2009). Geschiedenis & Samenleving: Kennisbasis inhoud en didactiek. Groningen: Noordhoff. - Beckman, T. (1974). Kruistocht in spijkerbroek. Rotterdam: Lemniscaat. - Onna, J. en Jacobse, A. (2008) Laat maar zien. Houten: Wolters-Noordhoff - Alkema, E. & Tjerkstra, W. (2011). Meer dan onderwijs. (7e herziene druk). Van Gorcum. - van der Lei, R., Haverkort, F., Noordam, L. (2011) Muziek meester. Amersfoort: Thieme Meulenhof. - Maas, A. (red.). (2011). Oudere kind, groei en ontwikkeling bij leerlingen van 8 tot 14 jaar. Uitgeverij: Esstede. - Heijdanus- de Boer, E., Corbeij, B. M., Nunen, A. van en Riet, A.C. F. van. (2011) Kennisbasis Dans en Drama. Geraadpleegd oktober 2013, van http://www.yet-dtc.nl/files/Kennisbasis_Dans_en_Drama_def_11.01.11.pdf. - Tule SLO (2012) TULE inhouden & activiteiten: Kunstzinnige oriëntatie. Geraadpleegd oktober 2013, van http://tule.slo.nl/KunstzinnigeOrientatie/F-L54c.html. - Google afbeelding (z.d.) Binnengehaald oktober 2013 van:

https://www.simplydutch.com/kiosk/jeugdboeken/thea-beckman/3292/kruistocht-in-spijkerbroek/

- Google afbeelding (z.d.) Binnengehaald oktober 2013 van: http://www.frizzling.nl/wist-je-dat/wist-je-dat-er-draadnagels-in-een-spijkerbroek-zitten-en-het-daarom-een-spijkerbroek-heet/

- Google afbeelding (z.d.) Binnengehaald oktober 2013 van: http://www.bloggen.be/beelen_huybrichs/archief.php?ID=21228

Google afbeelding http://nelleke.borsatoweblog.nl/?rubriekid=30&paginanr=28

- Google afbeelding (z.d.) Binnengehaald oktober 2013 van: http://www.stihi.ru/2009/04/18/2396

- Google afbeelding (z.d.) Binnengehaald oktober 2013 van: http://www.pristan.org/index.php?option=com_content&view=article&id=114:dlya-chego-sejchas-vremya&catid=84:glavnaya&Itemid=435

- Google afbeelding (z.d.) Binnengehaald oktober 2013 van: http://anthropos.org.ua/wp-content/uploads/2013/03/change-time.jpg

- Google afbeelding (z.d.) Binnengehaald oktober 2013 van: http://www.lost-painters.nl/kunstpodium-t-leerlingmeester-expo8-anne-wenzel/

- Google afbeelding (z.d.) Binnengehaald oktober 2013 van: http://communities.zeelandnet.nl/h_en_m/pagina/75233

- Google afbeelding (z.d.) Binnengehaald oktober 2013 van: http://middeleeuwen.areinders.nl/html/in_de_boerderij.html

- Google afbeelding (z.d.) Binnengehaald oktober 2013 van: http://www.docukit.nl/inhoud/docukit.asp?tree=5&guid={A6324700-7449-4C70-A627-43BC8B45FA96}

! "&!

Thea Beckman (1923 – 2004) schrijfster van het met een Gouden griffel bekroonde jeugdboek ‘Kruistocht in

spijkerbroek’.

! "'!

! "(!

! ")!

! #+!