Prof. Tobias Cohen Jehoram EUR? De Brauw? · - Incasseert vergoedingen voor kopiëren/digitaal...
43
College: Auteursrecht en de EUR Prof. Tobias Cohen Jehoram – EUR? De Brauw? 22 april 2016
Transcript of Prof. Tobias Cohen Jehoram EUR? De Brauw? · - Incasseert vergoedingen voor kopiëren/digitaal...
College: Auteursrecht en de EURProf. Tobias Cohen Jehoram – EUR? De Brauw?
22 april 2016
Inhoud
• Deel 1: het Auteursrecht in het algemeen
- Kort: het IE-recht
- Het Auteursrecht
- Rechtsobject
- Rechtssubject
- Beschermingsomvang
• Deel 2: Auteursrecht en de EUR in de praktijk
- Gebruik foto's van het internet
- De onderwijsexceptie(s)
- Incasso-organisaties
- Rechten op werken studenten, promovendi, personeel
- Audiovisueel materiaal
Kort: het IE-recht
Kleine monopolies
- Industriële/intellectuele eigendom (economische/morele
achtergrond)
- Sui generis bescherming (niet via OD)
- Absolute subjectieve rechten
Grenzen in:
- Mededingingsrecht
- Grondrechten (10 Handvest EU grondrechten; artt. 11
meningsuiting, 13 wetenschap, 14 onderwijs, 17 IE)
- Rechtszekerheid voor derden
Kort: het IE-recht
IE: praktisch en economisch belang
• IE rechten geven in de praktijk steun in de concurrentiestrijd aan
degene die innoveert of creëert
• Reguleert tot op zekere hoogte de mededinging (maar in beginsel is
concurrentie vrij; IE recht is uitzondering op de hoofdregel)
Kort: het IE-recht
Intellectuele Eigendom
Auteursrecht
Naburige rechten
Databankenrecht
Industriële EigendomOng. Mededinging
Slaafse nabootsing, Know how,
Misleidende handelspraktijken
Kwekersrecht Octrooirecht Modellenrecht Merkenrecht Handelsnamen
Vandaag: het Auteursrecht
Intellectuele Eigendom
Auteursrecht
Naburige rechten
Databankenrecht
Industriële EigendomOng. Mededinging
Slaafse nabootsing, Know how,
Misleidende handelspraktijken
Kwekersrecht Octrooirecht Modellenrecht Merkenrecht Handelsnamen
Inleiding: het Auteursrecht
• Art. 1 Aw: "Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van
een werk van letterkunde, wetenschap, of kunst, of van diens
rechtsverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen,
behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld."
• Dubbele rechtsgrond: stimuleren creativiteit en natuurrechtelijke
aanspraak
• Duur: tot 70 jaar p.m.a.
Inleiding: het Auteursrecht
Rechtsbronnen
Internationaal:
- Berner Conventie (1886), WIPO Auteursrechtverdrag (1996)
- TRIPS-verdrag (1994)
Europees:
- Serie harmonisatierichtlijnen
(Informatiemaatschappij, Handhaving, Verweesde werken, Collectief
rechtenbeheer, Databanken, Software, Leen- en verhuur, Duur, Satelliet en kabel)
Nationaal:
- Auteurswet
Object: beschermingscriteria
Vereisten voor auteursrechtelijke bescherming:
1. intellectuele schepping van de mens
2. Domein van letterkunde, wetenschap of kunst
3. Uiting
4. Oorspronkelijkheid
Object: beschermingscriteria
1. (Menselijke) intellectuele schepping
Object: beschermingscriteria
2. Domein van letterkunde, wetenschap of kunst
- Art. 10 lid 1 Auteurswet (niet limitatief): onder werken van
letterkunde, wetenschap of kunst verstaat deze wet:
1. boeken, brochures, nieuwsbladen, tijdschriften en andere
geschriften;
2. tooneelwerken en dramatisch-muzikale werken;
3. mondelinge voordrachten;
4. choreografische werken en pantomimes;
5. muziekwerken met of zonder woorden;
6. teeken-, schilder-, bouw- en beeldhouwwerken, lithografieën,
graveer- en andere plaatwerken;
7. aardrijkskundige kaarten;
8. ontwerpen, schetsen en plastische werken, betrekkelijk tot de
bouwkunde, de aardrijkskunde, de plaatsbeschrijving of andere
wetenschappen;
9. fotografische werken;
10.filmwerken;
11.werken van toegepaste kunst en tekeningen en modellen van
nijverheid;
12.computerprogramma's en het voorbereidend materiaal;
Object: beschermingscriteria
2. Domein van letterkunde, wetenschap of kunst?
Object: beschermingscriteria
3. Uiting
• Een idee op zichzelf is niet beschermd
- Hoge Raad in 1946 (Van Gelder/Van Rijn): ‘dat alleen de
vormgeving, die uiting is van datgene, wat den maker tot zijn arbeid
heeft bewogen, de bescherming van het auteursrecht geniet’
• Geen formaliteiten vereist, of toegelaten (©)
Object: beschermingscriteria
4. Oorspronkelijkheid
- Terminologie HR: Eigen Oorspronkelijk Karakter + Persoonlijk
Stempel van de maker (EOK + PS)
• EOK: Niet gekopieerd (HR in Endstra-arrest)
• PS: Subjectieve/persoonlijke keuzes (HR in Van Dale arrest)
• HR Endstra-arrest: EOK+PS vinden in de uiting zelf,
achterliggende intentie irrelevant
- Terminologie HvJEU: Eigen Intellectuele Schepping (EIS)
• EIS komt tot uiting in de vrije creatieve keuzen van de auteur
(HvJEU Eva-Maria Painer)
- Niet beschermd: stijl, technische keuzes, methoden, feitelijke
informatie, principes, banale en triviale vormen
- Drempel: laag (Zo. Nu eerst)
Rechtssubject
De auteursrechthebbende
• Hoofdregel:
- Art. 1 Aw: Het uitsluitend recht van de maker
- Onderscheid geestelijke arbeid en
feitelijke productie (corpus mysticum en
corpus mechanicum)
- Wie is maker? Art. 4 Aw
• Fictieve maker:
- Art. 7 Aw: maker in dienst
- Art. 8 Aw: openbaar makende rechtspersoon
• Bijzondere situaties:
- Splitsbare bijdragen aan werk van meerdere
makers: afzonderlijk auteursrecht (muziek +
liedtekst)
- Onsplitsbare bijdragen aan werk van
meerdere makers: mede-makerschap (art. 26
Aw)
- Art. 6 Aw: maker onder leiding en toezicht
- Bewerkingen (Art. 10 lid 2 Aw, denk aan
vertalingen)
- Verzamelwerken (art. 5 Aw)
Rechtssubject
Twee "fictieve makers":
• Artikel 7 Aw (Werkgever)
Indien de arbeid, in dienst van een ander verricht, bestaat in het vervaardigen van
bepaalde werken van letterkunde, wetenschap of kunst, dan wordt, tenzij tusschen
partijen anders is overeengekomen, als de maker van die werken aangemerkt
degene, in wiens dienst de werken zijn vervaardigd.
• Artikel 8 Aw (Rechtspersoon)
Indien eene openbare instelling, eene vereeniging, stichting of vennootschap, een
werk als van haar afkomstig openbaar maakt, zonder daarbij eenig natuurlijk
persoon als maker er van te vermelden, wordt zij, tenzij bewezen wordt, dat de
openbaarmaking onder de bedoelde omstandigheden onrechtmatig was, als de
maker van dat werk aangemerkt.
Beschermingsomvang
Exploitatierecht: openbaar maken
- Betekenis afhankelijk van type werk
- Voorbeelden in Art. 12 Aw: onder openbaarmaking wordt mede
verstaan: openbaarmaking van een verveelvoudiging van het geheel
of een gedeelte, verbreiding, uitzenden, voordragen, etc.
- Art. 12 lid 4 Aw: geen openbaarmaking indien in besloten kring die
zich beperkt tot familie-, vrienden- of daaraan gelijk te stellen kring
- Niet nodig dat publiek echt bereikt wordt (uitzending, online)
Beschermingsomvang
Mededeling aan het publiek
• Europees geharmoniseerde vorm van openbaarmaken (art. 3 lid 1
Auteursrechtrichtlijn)
• Rechtspraak HvJEU:
1. Handeling bestaande in mededeling
2. Aan een publiek
3. Van enige omvang
4. Voor zover dat publiek nieuw is
• Concreet: uploaden op intranet, channel, blackboard etc.
• Actueel: hyperlinken als openbaarmaking?
• En deeplinken?
Beschermingsomvang
Exploitatierecht: verveelvoudigen
- Voorbeelden in Art. 13 Aw: onder verveelvoudigen wordt mede
verstaan: de vertaling, muziekschikking, verfilming, toneelbewerking
en iedere geheele of gedeeltelijke bewerking of nabootsing in
gewijzigden vorm, welke niet als een nieuw, oorspronkelijk werk
moet worden aangemerkt
- Art. 14 Aw: verveelvoudigen is ook het vastleggen van een werk op
enig voorwerp dat bestemd is om het werk ten gehore te brengen of
te vertonen
- Uitzondering Art 13a Aw (verveelvoudiging als onderdeel technisch
procedé van voorbijgaande aard)
Beschermingsomvang
Morele rechten
• Artikel 25 Aw
- Naamsvermelding
- Wijziging
- Verminking (HR Jelles/Zwolle)
- Beperkt overdraagbaar
• Volgrecht (artt. 43 – 43g Aw)
• Nieuw: Auteurscontractenrecht (Hoofdstuk 1a Auteurswet)
- Recht op billijke vergoeding
- Bestsellerbepaling
- Toekomstige exploitatievormen
- Let op: alleen voor de natuurlijk maker, niet de werkgever
Beschermingsomvang
Auteursrechtelijke balans
• Systeem van interne excepties: Auteurswet zoekt balans tussen
belangen maker en de maatschappij als geheel
- Limitatieve lijst (lang) uitzonderingen op exclusieve rechten (art. 5
Arl)
- Over de onderwijsexceptie(s) straks meer
• Daarnaast: externe invloed grondrechten (informatievrijheid, vrijheid
van wetenschap, vrijheid van onderwijs, persoonlijke levenssfeer etc.)
- Rb. Amsterdam 23 december 2015, ECLI:NL:RBAMS:2015:9312
(Dagboeken Anne Frank)
Deel 2: Auteursrecht en de EUR in de praktijk
Enkele praktische zaken:
• Gebruik foto's internet
• Onderwijs- en wetenschapsexcepties
• Incasso-organisaties
- Gebruik ter plekke (Buma, Sena)
- Readers/onderwijsmateriaal (Reprorecht, Lira)
• Rechten op werken van:
- Wetenschappelijk personeel
- Promovendi
- Studenten
• Audiovisueel materiaal
Gebruik foto's van internet
• Niet alle foto's zijn auteursrechtelijk beschermd (EIS), maar in de regel
wel
• Wel beschermd? Hyperlinken naar geoorloofd materiaal toegestaan
(HvJEU 13 februari 2014, zaak C-466/12 (Svensson)
• Andere optie: beeldcitaat (art. 15a Aw)
- Citaat uit een werk in een aankondiging, beoordeling, polemiek of
wetenschappelijke verhandeling toegestaan, mits:
1. Het werk waaruit wordt geciteerd rechtmatig openbaar is gemaakt
2. Citaat in omvang en aantal gerechtvaardigd in licht van
achterliggend doel
3. Persoonlijkheidsrechten worden gerespecteerd
4. Bronvermelding
Gebruik foto's van internet
Q&A: gebruik van foto's
• Foto's van twitter zonder duidelijke bron gebruiken?
• Mag je aangekochte foto's hergebruiken?
• Wat als de toestemming voor gebruik van een foto later wordt
ingetrokken?
• Foto van een artiest: wel toestemming van de artiest, niet van de
fotograaf. Is gebruik toegestaan?
Onderwijs- en wetenschapsexceptie(s)
De onderwijsexceptie: art. 16 Aw
- Overnemen als toelichting bij onderwijs
- Readers & syllabi: billijke vergoeding
Ook relevant voor wetenschap:
• Beschikbaar stellen in bibliotheek via besloten netwerk: art. 15h Aw
• Vastleggen en bewaren opnames van uitzonderlijke documentaire
waarde door omroeporganisaties: art. 17b (3) Aw
• Verveelvoudigen bij restauratie werken door bibliotheken, musea en
archieven: art. 16n Aw
De onderwijsexceptie: art. 16 Aw
• Lid 1: Verveelvoudigen en openbaarmaken van gedeelten van werken ter
toelichting bij onderwijs is toegestaan. Wel enkele voorwaarden:
- Slechts voor zover gerechtvaardigd voor een niet-commercieel doel
- Het werk waaruit wordt overgenomen moet rechtmatig openbaar zijn
gemaakt
- Overnemen moet in overeenstemming zijn met wat redelijk geoorloofd
is in het maatschappelijk verkeer
- Persoonlijkheidsrechten dienen te worden gerespecteerd
- Voor zover mogelijk: bronvermelding
- Billijke vergoeding (Stichting PRO)
• Lid 2: Bij korte werken (artikelen), teken- en schilderwerken, fotografische
werken en toegepaste kunst mag het gehele werk worden overgenomen
De onderwijsexceptie: art. 16 Aw
Relevant voor readers/syllabi:
• In een compilatiewerk mag van dezelfde maker niet meer worden
overgenomen dan enkele korte werken of korte gedeelten van zijn werk
(lid 3)
• Bij kunstwerken/fotografische werken/industriële vormgeving: niet meer
dan enkele werken overnemen. Daarnaast: qua grootte of wijze van
vervaardiging een duidelijk verschil met het oorspronkelijke werk vereist
• Overnemen in een andere taal dan de oorspronkelijke valt eveneens
onder de onderwijsexceptie (lid 4)
• Onbewerkte(!) overheidspublicaties en jurisprudentie zijn vrijgesteld van
auteursrechten (art 11 Aw)
De onderwijsexceptie: art. 16 Aw
Wat is een korte overname? Indicatie (Stichting PRO):
• Niet-literaire boeken: tot 10 000 woorden en niet meer dan 1/3 van het
gehele boek
• Tijdschriften met een niet-literaire inhoud: tot 8000 woorden
• Grafieken, tabellen, schema's en soortgelijke werken kunnen geheel
worden overgenomen. Niet meer dan 25 stuks uit oorspronkelijke werk.
Incasso-organisaties
Auteursrechtelijke verbodsrechten onder omstandigheden
"gedegradeerd" tot vergoedingsrecht of collectief beheerd
• Afrekenen bij collectieve beheersorganisaties (one-stop shop)
- Gebruik ter plekke (Buma, Sena)
- Readers/onderwijsmateriaal (Reprorecht, Lira, PRO)
Incasso-organisaties
Gebruik ter plekke (muziek)
• Buma
- Wettelijk monopolie (art. 30a Aw)
- Auteur/componist muziek draagt uitvoeringsrecht over aan BUMA
- BUMA contracteert met exploitant en verdeelt vervolgens
opbrengsten onder auteurs
• Sena
- Art. 15 WNR: inning billijke vergoeding naburig recht uitvoerende
artiesten (muzikanten en producenten)
Incasso-organisaties
Readers/onderwijsmateriaal
• Reprorecht
- Art 16h Aw: verveelvoudiging artikel/klein gedeelte boek is geen
auteursrechtinbreuk, mits vergoeding (fotokopieregeling)
- Incasseert vergoedingen voor kopiëren/digitaal gebruik informatie uit
boeken, kranten, tijdschriften etc.
- Denk aan: e-mailen, opslaan, op intranet zetten, scannen
• Lira
- Auteursrechtorganisatie schrijvers, vertalers, freelance journalisten
etc.
- Incasseert voor (her)gebruik teksten (vrijwillig) aangesloten auteurs
Incasso-organisaties
Stichting PRO
- Administratiekantoor auteursrechten in het onderwijs
- Behartigt belangen van uitgevers en de door hen vertegenwoordigde
auteurs
• Readerregeling
- Onderwijsinstelling betaalt vergoeding voor overname uit
auteursrechtelijk beschermde werken in reader (zie de billijke
vergoeding uit de onderwijsexceptie)
- PRO incasseert en verdeelt onder uitgevers
- Meer dan 700 aangesloten uitgevers
Rechten op werken van…
Wetenschappelijk personeel
• Zie eerder genoemde artt. 7 (werkgever) en 8 (rechtspersoon) Aw.:
- Concreet: onderwijsmateriaal vervaardigd in werktijd door personeel
met als taak het vervaardigen van onderwijsmateriaal ligt bij EUR
- Onderwijsmateriaal kan zijn: een oefencasus, tentamens, readers,
artikel, etc.
Rechten op werken van…
Promovendi/onderzoekers
• Directe opdracht? Auteursrecht bij EUR
• Geen directe opdracht? Casuïstisch, grijs gebied
• In dienst? In beginsel auteursrecht bij EUR (art. 7 Aw)
- Praktijk: EUR staat toe dat onderzoekers zelf afspraken maken met
uitgevers over hun werk
- Promovendi die van buiten de EUR komen en werken onder de vlag
van een EUR-promotor zijn niet in dienstverband
Rechten op werken van…
Studenten
• Geen dienstverband, auteursrecht op geschreven opdrachten studenten
in beginsel bij student zelf
• Colleges zijn auteursrechtelijk beschermd
- Verkoop van samenvattingen door studenten(organisaties)?
Rechten op werken van…
Q&A Rechtssubjecten (i)
• Bij wie ligt eigendom van onderzoeksgegevens/resultaten voor
proefschrift?
- "Kale gegevens" zijn niet beschermd (behoudens Databankenrecht)
• Indien EUR rechthebbende is: dient de werknemer gebruiksrechten te
krijgen voor resultaten van onderwijs/onderzoek? Ook na
dienstverband?
- Niet verplicht
• Rechten op commerciële spin-offs van als promovendus verricht
onderzoek?
- Methode/gegevens/blanco feiten niet beschermd (behoudens
Databankenrecht). Oplossing: contractueel afdekken
Rechten op werken van…
Q&A Rechtssubjecten (ii)
• Wie heeft auteursrechten cursusboek gemaakt tijdens diensttijd?
- Wat betreft economische rechten: EUR heeft Auteursrecht (art. 7
Aw)
- Wat betreft persoonlijkheidsrechten: open vraag
• Verandering broncode software na uitdiensttreding. Vervolgens
commerciële exploitatie aangepaste software?
- Inbreuk bij overname beschermde broncode
• Zijn er risico's aan delen van kennis die nog niet verwerkt is tot artikel?
- Wat betreft auteursrecht niet; kan onrechtmatig zijn, bedrijfsgeheim
Rechten op werken van…
Q&A Rechtssubjecten (iii)
• Na eerdere leverancier wordt er verder gewerkt met andere leverancier.
Uitwerking eerste leverancier dient gebruikt te worden om voort te
borduren. Mag dit?
- Mogelijk impliciete licentie verkregen voor gebruik
- Mogelijk art. 8 Aw. van toepassing
- Oplossing: contractueel afdekken
Audiovisueel materiaal
Niet zuiver auteursrechtelijke kwestie
• Privacy-recht/portretrecht
- Vaak casuïstische belangenafweging informatievrijheid vs. privacy
Rechtssubject:
• Auteursrecht: regisseur
- Indien muziek gebruikt: tekstschrijver en componist
- Tekst college: hoogleraar/UhD/UD
• Naburige rechten: uitvoerenden
- Indien muziek gebruikt: artiest
- College: spreker
• Portretrecht: afgebeelde personen
Audiovisueel materiaal
Q&A Collegeopnames
• Toelaatbaarheid opnames college door student?
• Mag een docent weigeren om gefilmd te worden? Maakt het doel van
de opname daarbij uit (intern onderwijs/marketing)?
• Mag een student bezwaar maken tegen zichtbaar/hoorbaar zijn op
collegeopnames?
Vragen?
Tobias Cohen Jehoram
Tel: +31 20 577 1301
Mob. +31 6 2329 8641
41
Zie ook het EUR Informatiepunt Auteursrecht:
http://www.eur.nl/ub/nl/informatiepunt_auteursrecht/
De slides van deze bijeenkomst alsmede uw vandaag gestelde vragen met beantwoording zullen worden
geplaatst op de website van Bestuurlijke en Juridische Zaken (FAQ’s) .
Voor meer informatie over auteursrecht: http://www.eur.nl/ub/nl/informatiepunt_auteursrecht/
Voor meer informatie over het EUR-merk, merkinbreuk en -registratie: [email protected]
Voor overige informatie: [email protected]
Denise Korthals Altes
Yasmin Ahmadi
22 april 2016
Toegift: twee vragen over Merkenrecht
• Stel dat onderzoekscentra EUR een handels/merknaam gebruiken die
reeds door een bedrijf in bijv. Tilburg wordt gebruikt?
- Zal per geval verschillen. Afhankelijk van: type bedrijf,
onderscheidend vermogen naam, bekendheid merk, territorialiteit
etc. etc.
• Kan het registeren van een domeinnaam inbreuk maken op een
merk/handelsnaam?
- De registratie op zichzelf niet. Eventueel gebruik soms wel
